Schokkende gevolgen van
kosmische zweef tochten
Goed werken
goed wonen
goed levert
DE SNELST GROEIENDE
STAD VAN ONS LAND
Kostuummuseum
Voorbereiding aan een nieuwe wijk
door samenwerkende architecten
Tien jaar geleden sloeg een reusachtige meteoriet
-K -K omvangrijke gaten in de Siberische grond
.Donderstenen" zeiden de mensen
Amsterdam als doorvoerhaven door Vlaardingen overvleugeld
Rare schaats
Op de Waterweg raakt
men nooit uitgekeken,
ook en vooral niet als in
de vallende schemering
het spel van licht en
donker begint. Het Delta
hotel tekent zich dan af
als een silhouet, maar
weldra zal het stralen als
een baken voor de sche
pen, dat zij Vlaardingen
passeren. Aan de bijna
„Amerikaanse" groei van
deze stad is onderstaan
de reportage, waarin de
vruchten van een ge
sprek met de burgemees
ter 3. Heusdens zijn ver
werkt, gewijd.
gemeester Heusdens bekijkt dit probleem
in groter verband. Er is reeds nauwe sa
menwerking met de aangrenzende gemeen
ten Maassluis en Maasland, bovendien
heeft een groep van tien gemeenten (waar
toe ook Dordrecht behoort) een gemeen
schappelijke commissie gevormd teneinde
op basis der bouwcapaciteit zo spoedig
mogelijk tot een reële opvoering van het
aantal woningen te komen. Deze commissie
wordt voorgezeten door de Vlaardingse
wethouder voor stadsuitbreiding, de heer
T. de Bruijn, die ook buiten zijn stad be
kendheid heeft verkregen door zijn uitne
mende planvormingen en grote werk
kracht. In nog groter verband zoeken, op
initiatief van Rotterdam, zevenentwintig
gemeenten in het waterweggebied naar
nieuwe bestuursvormen om de ruimte
vraagstukken op te lossen. Vlaardingen
zelf heeft intussen ook in het buiten
land de aandacht getrokken met het
project voor een nieuwe westwijk en een
plan voor de sanering van de oude binnen
stad.
In een stad moet het ook goed leven
zijn. In dit opzicht profiteert Vlaardingen
van de belangstelling van wereldconcerns
als BPM en Caltex, die aan de overkant
van de Waterweg hun grote raffinaderijen
in het tot de gemeente Rotterdam behoren
de Pernis hebben. Voor de employé's van
deze en andere, in Vlaardingen geïnteres
seerde bedrijven zijn scholen, gelegenhe
den tot ontspanning en dergelijke nodig.
Zo leidde samenwerking tussen overheid
en particuliere ondernemers tot de bouw
van het beroemde Kolpa-bad, de unieke
zweminrichting waar onze Olympische
ploeg trainde, de ultramoderne Stadsge
hoorzaal en het Delta-hotel aan en ge
deeltelijk in de Waterweg met het altijd
boeiende uitzicht op de langsvarende sche
pen, met op de achtergrond de tanks en
de schoorstenen van Pernis.
INDIEN WIJ vergeelde kronieken mogen geloven, is Vlaar
dingen wel eens „de oudste, de rykste, de wijste en de stoutste
der Hollandse steden" genoemd. Het is moeilijk na te gaan in
hoeverre deze superlatieven met de waarheid hebben gestrookt
en het doet er ook weinig toe, Belangrijker is, dat de Vlaardin-
gers van thans hun trotse traditie eer aandoen. Want deze meer
dan zeven eeuwen oude stad heeft vooral sinds de tweede we
reldoorlog een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Rijk
door zijn ligging aan Europa's drukst bevaren water en recht
tegenover de grootste olie-industrie, wijs bestuurd door een
voortvarende overheid, die stoute plannen weet te verwezen
lijken, is Vlaardingen onze snelst groeiende stad.
VLAARDINGEN heeft de wind mee gehad. Want niet alleen
trok het door zijn gunstige ligging de aandacht van grote in
dustrieën, het had ook de ruimte en kon dus gronden beschik
baar stellen. Maar hiermee alleen is de opmerkelijke groei van
deze stad nog niet verklaard. Deze was slechts mogelijk, doordat
de Vlaardingers geen kans voorbij lieten gaan om bedrijven aan
te trekken, woningen te bouwen en de stad uit te breiden, en
daarbij vèr vooruit zagen. De stad, die tien jaar geleden veertig
duizend zielen telde, heeft thans meer dan zestigduizend
inwoners en zal over vijfentwintig jaar aan honderdvijftig dui
zend mensen onderdak bieden.
Symbolisch voor Vlaardingens groei is wel het stadhuis op
het eeuwenoude pittoreske Marktplein in het midden waar
van de uit 1583 daterende kerk staat. Het stadhuis werd ge
bouwd in 1650 (nadat het vorige tijdens de tachtigjarige oorlog
was verwoest) en toont aan de marktzijde de bekende zeventien
de eeuwse gevel. Alleen de raadszaal en de hal waarin men
de blazoenen van elf rederijkerskamers kan bewonderen zijn
intact gebleven. Daarachter verrees in de afgelopen jaren een
nieuw gemeentehuis, fraai en modern ingericht, met gebrand
schilderde ramen en als muurversiering op de binnenplaats een
vliegende schotel, door Venus en Mars geflankeerd. De blazoe
nen van rederijkerskamers en een vliegende schotel in het deels
zeventiende eeuwse, deels twintigste eeuwse stadhuis, als sym
bolen van een roemruchte historie en een vooruitziende blik,
zijn typerend voor het beeld, dat Vlaardingen de bezoeker biedt.
Staande op de Oude Maasdijk, die dwars door de stad loopt,
kijkt men neer op het oorspronkelijke Vlaardingen: kleine huis
jes aan nauwe straatjes, beheerst door de Oude Kerk, waar
eeuwenlang is gebeden voor de behouden terugkeer van de vis
sersvloot. Maar aan alle kanten van dit centrum verrijzen nu
nieuwe woonwijken, hoge flatgebouwen, moderne fabrieken en
andere bouwwerken: het nieuwe Vlaardingen, dat tot een har
monisch geheel met het oude vergroeien moet.
„Het moet hier geen chaos worden!" zegt mr. J. Heusdens, die
sinds 1947 burgemeester van Vlaardingen is en aan wiens dy
namische leiding de stad veel te danken heeft. „Om harmonie
Ie bereiken heeft het gemeentebestuur de plicht het ruimtepro
bleem in de hand te krijgen en in de hand te houden. Een stad
moet aan drie voorwaarden voldoen: men moet er goed kunnen
werken, goed kunnen wonen en goed kunnen leven. Alle ste
den gaan tegenwoordig hoe langer hoe meer op elkaar gelijken,
maar Vlaardingen wil een eigen karakter, een eigen cachet
houden!" Dat het in Vlaardingen goed werken is, blijkt uit de
snelle groei der bevolking. De vroegere vissersplaats is thans
een industrieel centrum, waarin de nog steeds belangrijke
visserij volkomen wordt overvleugeld door ruim tweehonderd
fabrieken en andere bedrijven. De Unilever vestigde er naast
haar grote zeepfabriek één van haar drie research-laboratoria
(de beide andere zijn in Amerika en Engeland te vinden). De
nieuwe Matex (plantaardige en eetbare oliën en vetten) en de
Cincinnati (werktuigen en machines) behoren tot de modernste
en best geoutilleerde bedrijven van ons land. Het havenbedrijf
VlaardingenOost (Vulcaanhaven) waar vorig jaar van de
zevenentwintig miljoen ton massagoederen, die in het gehele Wa
terweggebied werden overgeslagen, een achtste deel werd ver
werkt is Europa's grootste particuliere haven en beschikt
over de grootste laadbruggen van dit werelddeel.
Goed wonenook in Vlaardingen heerst woningnood, hoe
wel er sinds de oorlog ruim zesduizend woningen gereed zijn
gekomen. Er zijn er nu nog veertienhonderd in uitvoering. Bur-
EEN ANDER PROJECT, dat de aan
dacht trekt en ook reeds in uitvoering is,
betreft de „city" een nieuwe binnen
stad. Vlaardingen is als een der weinige
Gezicht van de Oude Maasdijk op de oude binnenstad, waar y. i r
1600 percelen plaats moeten maken voor een nieuwe „city". IjIC V6YÜ6Y pG&lHCl O
Vlaardingens energieke burgemeester, de 4G-jarige mr,
Heusdens, aan zijn schrijftafel in het nieuwe gedeelte
van het stadhuis.
J.
Een oude molen hebben de Vlaardingers laten staan naast een
rij moderne flats, waar men langs rijdt op de nieuwe autoweg
tussen Den Haag en Schiedam.
VLAARDINGENS trots wordt de nieuwe
Westwijk, een stadsgedeelte voor vijfen
twintigduizend inwoners. Vorig jaar be
gon men met de bouw van deze wijk, die
men gerust een nieuwe stad kan noemen,
want zij zal ongeveer evenveel inwoners
kunnen bergen als bijvoorbeeld Vlissingen
thans heeft. In Maart kunnen de eerste
woningen worden betrokken en over vier
jaar zal de wijk met zevenenvijftig hon
derd woningen, honderdtwintig winkels,
vier kerken, vijftien scholen, een zieken
huis met driehonderdvijftig bedden, een
spoorwegstation, een rioolgemaal, twee
honderd kleine bedrijfsruimten, alsmede
sportterreinen, geheel zijn bewoond. Het
bijzondere van dit Westwijk-plan is, dat
het niet in grote lijnen, zoals bij stads
uitbreiding totnogtoe gebruikelijk is, maar
tot in details werd geprojecteerd. Nadat
twee stedebouwkundigen een plan-in-
hoofdzaak hadden vervaardigd, werden
twee groepen van architecten ingescha
keld voor het maken van een plan-in-on-
derdelen, tegen een vaste vergoeding,
doch zonder de toezegging, dat zij bij de
bouw zouden worden betrokken.
Het plan-in-hoofdzaak bestaat uit een
centrum, waar de grote bijzondere gebou
wen, een park en een plein met winkels
komen. Rond dit plein zijn vier buurten
geprojecteerd met eigen voorzieningen, zo
als winkels, scholen en een kerk. De beide
groepen van architecten (de één samenge
steld uit ervaren bouwmeesters buiten
Vlaardingen, de andere uit jonge stadge
noten) kregen elk twee buurten te ontwer
pen. Zij kregen daarbij de volle vrijheid
hun inzichten te ontplooien. De vier gede
tailleerde plannen werden tenslotte geza
menlijk besproken en het (naamloze) eind
resultaat was een groot succes. De West
wijk zal in een harmonisch geheel „elck
wat wils" bieden. Er komen hoge flats
van tien tot veertien woonlagen, kleinere
flats van vier verdiepingen, één per gezin,
maisonettcblokken met zes lagen, maar
ook ééngezins-arbeiderswoningen, rijen
„betere" huizen en zelfs villa's. Om het
tempo op te voeren denkt men ook aan
het Franse systeem van geïndustrialiseer
de woningbouw. Er zijn plannen om nog
dit jaar een fabriek in Vlaardingen te
bouwen, waar woningen in onderdelen
aan de lopende band vervaardigd worden.
Als de Westwijk is voltooid, bestaat er
ten noorden van Rijksweg 20 nog ruim
schoots gelegenheid nieuwe plannen tot
ontwikkeling te brengen, zodat Vlaardin
gen binnen de gemeentegrenzen zal kun
nen uitgroeien tot een stad van honderd
vijftigduizend inwoners.
Het Kostuummuseum, dat ondergebracht
zal worden in het door de gemeente Den
Haag aangekochte pand Lange Vijverberg
14, zal omstreeks begin juni van dit jaar
worden geopend. De heropening van de
bedenverdieping van het Museum Bredius
aan de Prinsegracht kan omstreeks half
februari tegemoet worden gezien. Er is
naar gestreefd de vroegere sfeer van dit
museum te verbeteren. De eerste verdie
ping is nog in gebruik voor de kostuum
collectie en zal zodra deze naar de
Lange Vijverberg zal zijn overgebracht
geschikt worden gemaakt voor het houden
van lezingen en kleine tentoonstellingen.
99J
Het uiteenwaaien-
de, nalichtende
spoor van een
vuurbol na de
explosie.
ER BESTAAN van die vreemde „on-
verstand-definities". Een ervan is deze:
„Atomen dat zijn van die kleine dinge
tjes die ze in bommen stoppen om ze beier
te laten ploffen". Een andere gaat over
meteoren. „Meteoren zijn grote stukken
steen, die uit de hemel vallen en in Sibe
rië terechtkomen". Het rare is, dat er bij
alle onzinnigheid nog iets inzit ook: Siberië
is al twee keer in de jongste tijd het toneel
geweest van een enorme meteoor-inslag
eerst in 1908, toen in de buurt van Pod-
kammenai Tunguska een neerkomende
hemelsteen een gebied met een straal van
vijftig kilometer totaal verwoestte, daarna
nog eens in 1947, op 12 februari.
Tien jaar geleden dus. Waarmee dan ge
zegd wil zijn dat met die „donderstenen"
(zo zijn ze wel genoemd) nog lang niet
afgelopen hoeft te zijn en dat morgen
om maar eens iets opwekkends te noemen
zo'n ramp het gebied tussen Haarlem
en Alkmaar zou kunnen treffen. Dan ge
beurt hier, wat op 12 februari 1947 in het
dorpje Novopolrovka gebeurde: het leek
of de zon verschoot. Er joeg een flitsende
lichtbol langs de hemel, het ding schoot
vonken, liet een gekleurd spoor aan de
hemel na dat geruime tijd bleef hangen
en verdween ten slotte met een enorme
explosie, waarbij het gaten in de grond
sloeg waarin hele huizen zouden kunnen
verdwijnen (en het ook wel gedaan zou
den hebben, als daar huizen hadden ge
staan).
„Alweer Siberië!" zeiden de mensen. Het
lijkt ook wel wat vreemd. Maar Siberië
is een grote lap grond: de afstand van Be-
resov naar Wladiwostok is ongeveer even
groot als die van Amsterdam naar Mon
treal en de kans dat er twee keer in
vijftig jaar een meteoriet van dat formaat
in de Nederlandse bodem slaat is dus aan
zienlijk kleiner dan dat zoiets in Siberië
gebeurt.
Toch kent ook Nederland zijn ingesla
gen meteorieten. De oudstbekende dateert
van 1650 en kwam in de buurt van Dor
drecht in de aardbodem. In 1840 zag een
Brabantse arbeider bij Uden een meteoor
steen op enkele meters van zich af in de
grond slaan, in Ellemeet op Schouwen
boorde zich in augustus 1925 „een gouden
ei met een gouden pijl" een halve meter
diep in de klei en op 21 mei 1939 werd
er weer in Brabant, bij Someren. een ruim
vier kilo zware meteoriet gevonden, een
ijzeren.
Eigenlijk is het verwonderlijk dat we
nooit iets horen over ernstige ongelukken,
veroorzaakt door inslaande meteorieten,
want er komt zo nogal wat op de aarde
terecht. Elke dag wordt onze planeet on
geveer vijfduizend kilo zwaarder doordat
er voortdurend heelalgruis in kleinere of
grotere brokken op neerregent. Maar wat
persoonlijke ongelukken betreft, is er met
zekerheid eigenlijk maar één geval bekend
uit Japan, waar een kind in 1927 een lichte
hoofdwond opliep toen het werd getroffen
door een meteorietje van nog geen gram.
Toen zijn er de loop der tijden kanjers
van meteorieten op de aarde terechtgeko
men. Beroemd is de krater in Arizona,
maar groter is die van Chubb, in Canada,
die echter pas in 1950 als zodanig is her-
(Vervolg van pagina 4)
gemeenten reeds bezig met de sanering
van de oude kern. Het plan omvat onge
veer zestienhonderd percelen, waarvan er
nu duizend aangekocht en honderd ge
sloopt zijn. Reeds zijn vijfenveertig win
kels en honderd woningen gereed of in
aanbouw. Een unicum in deze nieuwe
„city" wordt een tweehonderdvijftig meter
lang en negen meter breed viaduct. Er
moet namelijk een hoogteverschil van vijf
meter worden overwonnen tussen de
Hoogstraat (de oude Maasdijk) en de Ge
dempte Biersloot, waar een centrumplein
met beneden winkels en boven woningen
ontworpen is. Hel viaduct, waaronder een
winkelgalerij is ontworpen, daalt met een
grote lus af naar de hoofdverbinding met
Rotterdam, zodat Vlaardingen-centrum
hier een waardige entrée zal krijgen.
Aan de oever van de Waterweg zal even
eens worden gebouwd. Er is daar elf hec
taren grond opgespoten bij het Delta-ho
tel, dat eenzaam uit de vlakte naast de
steiger van de veerpont naar Pernis op
rijst. Hier vindt men de enige plek aan de
Waterweg, waar nog woningbouw is toege
staan. De Vlaardingers zullen daar gebruik
van maken, want waar moet het mooier
wonen zijn dan met het uitzicht op de
drukste scheepsroute van het continent?
De gedachten gaan uit naar een groot plein
en een Maasboulevard met flatgebouwen.
Thans wordt de laatste hand aan dit plan
gelegd.
ALS MEN in het Waterweggebied over
„bouwen" spreekt, wordt niet alleen aan
huizen en fabrieken, maar ook aan ha
vens en tunnels gedacht. Naast de oude
vissershoven beschikt Vlaardingen over de
aan het einde van de vorige eeuw gegra
ven Koningin Wilhelminahaven, die thans
voor binnenschepen en de kustvaart wordt
gebruikt, benevens over particuliere ha
vens (waarvan de Vulcaanhaven de be
langrijkste is) voor de grote vaart. Met
deze accommodatie heeft Vlaardingen zich
reeds opgewerkt tol Nederlands derde ha
venstad, terwijl het in het doorvoerverkeer
met West-Europa zelfs Amsterdam heeft
overvleugeld en dus de tweede Rijnhaven
van ons land is geworden. Er zijn nu plan
nen voor een nieuwe zeehaven tussen
Vlaardingen en Maassluis, maar de minis
ter heeft hierover nog geen beslissing ge
nomen.
Tunnels zijn geprojecteerd zowel aan de
oostelijke als aan de westelijke zijde dei-
gemeente. De eerste zal een schakel vor
men in de als onderdeel van het Delta
plan ontworpen Beneluxweg, die Amster
dam via Bergen-op-Zoom met Brussel
moet verbinden. „Daarvoor moeten we nu al
ruimte vrij houden, een kwestie van pas
sen en meten!" zeide burgemeester Heus
dens in ons gesprek. Wellicht komt daar
naast nog een spoorwegtunnel. Het twee-
Langs een der nieuwe verkeerswegen in
het gebied aan de Waterweg staat een
flatgebouw van tien verdiepingen, waar
driehonderd bejaarden hun oude dag kun
nen slijten in het genot van modern com
fort. Het gebouw is gedeeltelijk rusthuis
en bevat ook een kraaminrichting...
de tunnelplan houdt verband met de ont
worpen ringspoorbaan Rotterdam-Schie
dam-Vlaardingen-(tunncl)-Pernis-Rotter-
dam.
Er is nog veel meer te vertellen van
Vlaardingen: over het tien verdiepingen
hoge flatgebouw voor bejaarden, de ultra
moderne ambachtsschool, het nieuwe sta
tion-oost, het nieuwe politiebureau
maar voorlopig zullen wij het hierbij moe
ten laten. Wat ons hel meest trof in Vlaar
dingen is de sfeer, de geest die er heerst en
die deze stormachtige ontwikkeling moge
lijk heeft gemaakt. „Breed denken!" luidt
het devies van burgemeester Heusdens
„Niet lokaal, maar in Waterweg-verband".
Dit brede denken op lange termijn en
de durf tot stoutmoedige initiatieven zijn
wel de voornaamste geheimen van Neder
lands snelst groeiende stad.
Het ultramoderne station Vlaardingen-
Oost, dat een jaar geleden werd geopend,
nadat de tunnel onder de spoorlijn (links)
gereed ivas gekomen. Tegenover het station
zullen fluts met tien en zes woonlagen
verrijzen. Boven de spoorlijn steken de
twee laadbruggen van het reusachtige
havenbedrijf uit.
kend. Zij is gevuld mei een meertje, dat al
lang door piloten was opgemerkt door zijn
cirkelronde vorm, waarmee het afweek
van allerlei andere watertjes in de buurt.
Maar pas zeven jaar geleden bracht het
onderzoek aan het licht, dat men hier
hoogstwaarschijnlijk te doen had met het
litteken van de grootste meteoor-inslag
aller tijden.
Siberië heeft dus in geen enkel opzicht
een monopolie. Ook Australië heeft zijn
reuzenmeleoor gehad, verder is de heilige
steen der Islamieten te Mekka vermoede
lijk eveneens een meteoriet. De keizer van
Jehangire in India heeft in 1620 twee sa
bels, een mes en een dolk laten smeden
uit een daar neergekomen stuk meteoor
ijzer, Zuid-Afrika heeft bij Grootfontein
zijn Hoba-West meteoor liggen (zestigdui
zend kilo) en ook New York laat er trots
een zien van zestig ton! Die laatste is
eigenlijk van de Eskimo's: de ontdekkings
reiziger Peary heeft hem indertijd uit het
hoge noorden weggehaald en sindsdien ligt
deze ijzermeteoriet te kijk in het Hayden-
planetarium.
Als men de doosnede van een ijzermete
oriet voorzichtg polijst, komen er merk
waardige tekeningen te voorschijn: een
netwerk van donkere rechte lijnen op een
lichtere ondergrond. Deze kristalstructuren
naar hun ontdekker, een Oostenrijkse
onderzoeker, de figuren van Widmanstat-
ten genoemd komen in aards ijzer niet
voor. Zij moeten zijn gevormd toen het
ijzer onder hoge druk langzaam afkoelde.
Èn een dergelijke toestand kan men alleen
verwachten in het inwendige van een pla
neet! Een argument te meer voor de theo
rie dat de reuzenmeteorieten. die de aarde
van tijd tot tijd hebben getroffen, brok
stukken van die vergane planeet tussen
Mars en Jupiter zijn. Hun (duizenden)
broertjes en zusjes lopen als „planetoïden"
rond de zon, maar soms wordt er een door
de nabijheid van de massale Jupiter uit
zijn oorspronkelijke baan getrokken en
rijdt daarna zo'n rare schaats dat hij zelfs
in de aantrekkingssfeer van de aarde kan
belanden, met alle schokkende gevolgen.
Gerton van Wageningcn
ALS MOSKOU EENS GEEN
SNEEUW ZOU RUIMEN....
Moskou zou elke winter begraven liggen
onder een sneeuwdek van tientallen me
ters, als er niet een leger van tienduizend
vrouwen, duizend man sneeuwruimei's en
1500 vrachtwagens waren, die na elke
sneeuwval de straten schoonvegen. Indien
men alle sneeuw van een normale (Rus
sische) winter zou laten liggen zouden de
meeste gebouwen in de hoofdstad, op de
enkele wolkenkrabbers en torens en ver
gulde koepels van het Kremlin na, geheel
bedolven zijn onder een dikke laag sneeuw.
Zes miljoen Moskovieten zouden dan van
december tot maart onder een steeds dik
ker wordende deken van sneeuw van de
buitenwereld worden afgesloten. De stad
heeft elk jaar veertig maal een sneeuwval
te verduren. Meestal valt er meer dan tien
centimeter, soms vijftig tot zeventig centi
meter. Zodra de eerste sneeuw is gevallen
gaan de tienduizend vrouwen en meisjes
de straten van Moskou op, gekleed in dikke
gewatteerde jasjes, hoge laarzen en grijze
hoofdshawls en met houten of aluminium
schoppen. De vrouwen krijgen slechts hon
derd roebels per maand voor het sneeuw
ruimen plus nog twee of driehonderd roe
bels per maand voor het ruimen van trot
toirs en winkeletalages.
