Het Baskische taairaadsel cH) Schous Vijftig jaar geleden NAAIMACHINES Van dag tot dag t Kerkelijk Nieuws Tandtechnici hebben vrijwel geen werk meer Hondengeblaf in de rechtszaal Ambtenaar op raadhuis met mes bedreigd Documentaire over Berlijn voor de televisie Kort nieuws Bij de R.P.S. werd in april meer terugbetaald dan ingelegd iiiiniiiiiiiiiiiill^ Op cIQ KINDERUND Jeannette van Dijck bij de Nederlandse Opera Uit Haarlems Dagblad van 3 mei 1907 V R IJ DAG 3 MEI 1957 r K De Amerikaanse staat Wisconsin heeft een van haar politieke voormannen door de dood verloren. Haar afgevaardigde in de Senaat, Joe McCarthy, is op jonge leef tijd aan een slopende ziekte overleden en daarmee is de carrière van een veelbelo vend politicus voorgoed afgebroken. Veelbelovend was McCarthy zeer zeker. W.at hij beloofde was iets, waarvan de meeste evenwichtige mensen een hevige afschuw hebben, doch in deze bepaalde ac tiviteit was de thans overleden senator ongetwijfeld een grote figuur. Hij heeft in vier jaar tijds een wereldwijde bekend heid verworven en zijn naam zal voortle ven in een bc -ip, het McCarthyïsme, dat met zijn overlijden allerminst van de aardbodem verdwenen is. McCarthyïsme is een vorm van fanatie ke, obsederende vervolgingslust, die alle middelen geheiligd acht voor het doel, een bepaalde politieke leer door geweld van haar aanhangers te. beroven. Die bepaalde politieke leer, het communisme, is in de vier jaren van McCai-thy's actie niet van de aardbodem verdwenen, doch wel heeft hij ertoe bijgedragen dat de agitatie van communisten in de Verenigde Staten voor een groot deel is lamgeslagen, althans wat betreft de openlijkheid ervan. Wanneer men dit resultaat als een schade aan het communisme wil beschouwen en daarbij niet in aanmerking neemt welke schade erdoor aan de democratie is toegebracht, zou men McCarthy gewichtige verdiensten voor het vaderland kunnen toedichten. Velen in Amerika zullen dat doen en velen zullen zijn heengaan betreuren als een verlies voor „de goede zaak". Deze goede zaak is immers altijd nog een op velerlei wijze te omschrijven begrip. Wanneer men zich tracht te verplaatsen in de gedachten- gang van McCarthy en zijn aanhangers, lijkt hun streven inderdaad te zijn inge geven door het verlangen, de wereld te verlossen van een kwaad. Terugkerend in eigen, nuchterder en minder categorische kijk op de dingen, moet men echter tot de conclusie komen dat juist het elementaire wezen van het bestreden kwaad zich in dit geval meester heeft gemaakt van de be strijders zelf. De brute miskenning van de grondrechten der menselijke persoonlijk heid, de geraffineerde intrige, de verdo ving van het menselijk denkvermogen, de lijfelijke dwang, de oplegging van een po litiek dogma door middel van intimidatie, de zelfverheffing van vertegenwoordigers ener alleenzaligmakende gedachte, de li quidatie van tegenstanders en andersden kenden door minderwaardige en onwettige middelen, dat alles kan men terugvinden in een communistisch staatsapparaat doch evenzeer in de methoden van het McCar thyïsme. En aangezien het kwaad, inplaats van uitgeroeid of beperkt te worden, daar door nieuwe toegangswegen in de mense lijke samenleving ook in de democrati sche worden verschaft, was het Mc Carthyïsme wellicht nog schadelijker voor de democratie dan voor haar bedreigers. Velen in Amerika hebben deze kant van de medaille ontdekt en gelukkig voordat het te laat was. Senator McCarthy heeft nooit de hoogte kunnen bereiken, die hij zich had voorgesteld. Hij heeft nooit een zodanige aanhang kunnen verzamelen, dat de weg naar het Witte Huis voor hem openkwam. Hij is na vier jaar heksenjage- rij in de halve vergetelheid weggezonken en zelfs gedurende die vier jaar heeft hij meermalen bakzeil gehaald. Daardoor zijn vele bekwame, integere Amerikanen gered voor de kanker der verdachtmaking en de politieke dood. Doch ook velen zijn er het slachtoffer van geworden en dit is opnieuw een overweging, die aanspoort tot twijfel over de balans tussen het goede en het kwade, dat McCarthy verrichtte. De bacil, die hij losliet, leeft nog steeds. Zij vreet zich ook gangen naar Amerika's bondgenoten. Miskenning van democrati sche principes „in het belang van de goede zaak" komen thans voor in landen, waar men had gehoopt zoiets nooit te beleven. Verdachtmaking en haat, intrige en aan tasting der persoonlijke vrijheid var lijf en gedachte worden ook in puur-democrati- sche landen thans door sommigen als ge oorloofd beschouwd en toegepast. Voor ie onberekenbare schade, daardoor aan de vrije wereld berokkend, is niet al leen McCarthy verantwoordelijk. Hij was de verpersoonlijking van een mentaliteit, waarvoor ieder oprecht mens angstvallig op zijn hoede moet blijven. NIET HAARLEM MAAR HEERLEN De nauwkeurige lezer zal in ons blad van gisteren een merkwaardige tegen spraak hebben bemerkt. In de rubriek ..Van dag tot dag" is er teleurstelling over uitgesproken dat de voorstelling van „Moortje" door de combinatie Nederland se Toneelmanifestatie niet in Haarlem komt deze zomer, maar een bladzijde ver der we.d in de aankondiging van het vol ledige programma van het Holland Festi val 1957 Haarlem als één der speelplaat sen genoemd. Dit berust echter op een betreurenswaardige zetfout: er had in het bericht Heerlen moeten staan. Ned. Herv. Kerk Aangenomen naar 's-Heerenhoek-Nieuw- iorp B. Zoodsma, legerpredikant te Venlo. Bedankt voor Lochem P. C. de Bruyn te Well en Ammerzoden; voor Lexmond L. Brasser te Voorthuizen. Geref. Kerken onderh. art 31 K.O. Tweetal te Bergentheim W. van der Lingen te Zwijndrecht en J. J. de Vries te Zuidhorn. Tdndartsenconflict De Vereniging van Laboratoriumhouden- de Tandtechnici heeft de ministers van Economische Zaken en van Sociale Zaken en Volksgezondheid in een brief mede gedeeld, dat een langer voortduren van het tandartsenconflict onvermijdelijk een mas saal ontslag van werknemers bij de tand technische laboratoria ten gevolge zal heb ben. In deze branche, waarin uitsluitend gewerkt wordt voor tandartsen en erkende tandheelkundigen en zeker 85 percent van het werk verricht wordt ten behoeve van ziekenfondspatiënten, werken ongeveer 900 werknemers. Het blijkt thans duidelijk, zo schrijft de vereniging, dat van 1 april af geen fonds patiënten meer behandeld zijn, waardoor er voor de laboratoriumhoudende tand technici geen werk meer is. Indien hier door werknemers ontslagen zouden moeten worden, betekent dit, dat zij werk zullen moeten zoeken in andere bedrijfstakken, waardoor zij voor de tandtechniek ver loren zijn. Het is onmogelijk, aldus de brief, om dan anderen snel tot goede tand technici op te leiden, omdat men pas na een jarenlange praktische en theoretische scholing een bekwame tandtechnicus kan worden. Een bewoner van de Konijnenlaan te Wassenaar heeft mede namens een aantal buren een civiel proces aanhangig ge maakt tegen een bewoonster van diezelfde laan, die een hondenkennel houdt. Volgens de buren laten de honden hoog huilend gejank horen, dat voor de omwonenden bijzonder hinderlijk is. Het proces wordt gevoerd voor de Haag se rechtbank. De kennelhoudster wordt bij haar verdediging gesteund door de Raad van Beheer op Kynologisch Gebied, die deze zaak van principieel belang acht voor de hondenfokkerij. Voor de bewoners van de Konijnenlaan pleitte mr. A. J. M. de Groot. Hij was van oordeel dat de last, die men van de kennel ondervindt, de normale lasten, die men van een hondenhoudende buur moet ver wachten en verdragen, verre te boven gaat. Reeksen buren hebben getuigd dat de hinder niet om uit te houden is ge weest. Bij het uitlaten, enige keren per dag, blaffen de dieren als bezetenen, ter wijl de buren voorts last hebben van stank en van vliegen. De buurman van de kennelhoudster heeft aangeboden haar huis te kopen of haar vijf jaar lang f 1.000 per jaar te ge ven, op voorwaarde dat zij de honden wegdoet. Zij wenste op deze aanbiedingen niet in te gaan. Voor de kennelhoudster pleitte mr. J. van der Giessen, die betoogde dat de hon den niet abnormaal hinderlijk zijn. De klachten vinden hun oorzaak in de licht geraaktheid van de eiser, die zijn bux-en ook achter deze kwestie heeft gespannen. Er zijn verscheidene getuigen die nooit enige hinder van de kennel hebben onder vonden. Bijna iedereen aan de Konijnen laan en aan de daar achter liggende Groot Hazebroekseweg heeft honden? .de eiser niet uitgezonderd. Eisers zoon speelt des avonds op hoogst irriterende wijze op een schuifportret, aldus mr. Van der Gies sen. Of men twee of zes honden houdt maakt wat het lawaai betreft geen ver schil, zo betoogde hij verder en hij demon streerde dit door ter zitting een geluids bandapparaat in werking te stellen. De rechtbank hoorde achtereenvolgens het blaffen van de honden van de kennel houdster, toen van 20 honden in een asiel, vervolgens van 10 terriers, daarna van 26 spaniels en tenslotte van twee kezen en een pincher. Het laatste drietal bleek het meeste lawaai te produceren. De recht bank luisterde geïnteresseerd toe, maar de president verklaarde, dat de bandopnamen niet als wettig bewijs konden gelden. Op 28 mei zal de rechtbank uitspraak doen. ADVERTENTIE Alle merken dus ruime keuze ENGEL, Gr Ho"ts»r 181. Tel 14444 ADVERTENTIE Donderdagmiddag is de chef van de af deling sociale zaken van de gemeente Rucphen, de heer M. Hermans, in het raadhuis met een mes aangevallen door een 45-jarige man uit St. Willebrord aan wiens verlangens door sociale zaken niet voldaan kon worden. De heer Hermans reageerde snel. Hij gooide zijn aanvaller een kop koffie in het gezicht en trapte tevens het mes weg, waarbij hij aan het lemmet zijn broekspijp openhaalde. Andere ambtenaren van de secretarie wisten G. het mes afhandig te maken, waarna deze de benen nam. Bux-gemeester Alberts zette meteen met de rijkspolitie de achtervolging in. De on verlaat werd spoedig gegrepen. Zaterdag zal hij in Breda voor de officier van justitie geleid worden op beschuldiging van poging tot zware mishandeling. Cameramannen van de televisie uit Denemarken, Engeland, Oostenrijk, Zwit serland en ons land nemen deel aan een wedstrijd, uitgeschreven door radio „Vrij Berlijn", om binnen een week een docu mentaire van ten hoogste honderdtwintig meter over Berlijn te maken. Volgende week donderdag zullen de televisiekijkers in de Bondsrepubliek, Oostenrijk en Zwit serland de films te zien krijgen. De win naar krijgt een week vakantie in Duits land aangeboden. Vluchtelingenbaby. In het St. Hippo- lytisziekenhuis te Delft is de eerste Hon gaarse vluchtelingenbaby geboren. Het is het kind van een studenten-echtpaar, dat in de door de gemeente beschikbaar gestelde „Hongarenwoning" woont. Een der vele voornamen van de nieuwe wereldburger is Johan, naar de Oud-Katholieke pastoor Johan Keman, die als peetvader fungeerde. Bij de rijkspostspaarbank werd in april 4,6 miljoen gulden meer opgenomen dan ingelegd. Als gevolg van de gebruikelijke voorjaarsaankopen was het ingelegde be drag, evenals in vorige jaren, in april iets lager dan in maart. Andei's echter dan ge woonlijk was ook het opgenomen bedrag iets hoger dan in de voorafgaande maand. Onder meer zal dit zijn veroorzaakt, door dat de Paasdagen in de tweede helft van de maand vielen. In april werd ingelegd 49,3 miljoen en terugbetaald 53,9 miljoen hetgeen een negatief spaarverschil ople verde van 4,6 miljoen. In maart was er een overschot van 1 miljoen en in april vorig jaar 11 miljoen. In 1957 is tot dusver bij de R.P.S. ge spaard 28,4 miljoen tegen 93,8 miljoen in hetzelfde tijdvak van 1956. Het saldo-te- goed per eind april 1957 bedraagt 1940,4 miljoen. De Paseo de la Concha in San Sebastian heeft een op- merkelijk decor. Een deel van deze boulevard, die langs de schelpvormige baai loopt, is beplant met. acacia-achtige bomen. Ze zijn zodanig ge snoeid. dat ze als het ware één gi-oot prieel vormen. Daar flanei-en de Baskische kinder meisjes met fraai opgetuigde kinderen in hooggewielde wagens, waarmee ze elkaar de loef afsteken. Een van deze meisjes ze is de middelbare leeftijd al bijna gepasseerd is zo vriendelijk voor een foto te poseren. Ze draagt de ka rakteristieke uniform: hagel witte kanten muts en bef, stijf wit kraagje en schort. De haren zijn strak naar ach teren getrokken. Ze blijft met haar goedig gezicht gewillig voor me staan en als ik klaar ben, neigt ze minzaam, zodat het kantwerk van haar muts even voorovervalt en haar grote oorhangers heen en weer bengelen. „Eskarikas- ko", zegt ze, „dank u" als of ik haar een dienst heb be wezen. Het is mijn eerste kennis making met de Baskische taal, een eerste confrontatie ook met een geheim, dat zorgvuldig onder de beschut tende mantel van de geschie denis verborgen blijft. Van waar komt dit volk, deze rondweg één miljoen Span jaarden, die de provincies Alava Vizcaya en Guipüzcoa bewonen en hun Franse stamgenoten aan de andere kant van de grens? Zijn ze, lang voordat men er in deze Gegoede Spaanse families vertrouwen hun kroost met gerust heid toe aan de zorg van Baskische kindermeisjes en men ziet deze moederlijke vrouwen dan ook door het hele land zowel in het Madrileense stadspark El Retiro als in de streken van hun herkomst. contreien toe kwam histo rische feiten op te tekenen, na de een of andere grote volksverhuizing langs de hoek van de Golf van Biscaye gestrand? Geven de laatste ontdekkingen van geleerden, dat de Baskische taal over eenkomst vertoont met som mige dialecten in Japan en India, ons een beetje houvast omtrent hun afkomst? In de loop van de eeuwen heeft er natuurlijk enige as similatie plaats gehad, maar nog spreken de Basken. voor al in de dorpen, het Spaans als een vx-eemde taal. Zelfs in een internationale stad als San Sebastian, waarvan de bevolking in het van mei tot september durend seizoen bij na verdubbelt, waaien op de zeewind telkens allerlei on begrijpelijke klanken in oxxze oren. En ik voel me helemaal in een eigen staatje in een staat, wanneer ik een paar kilometer in de richting van de Franse grens het vissers dorpje Pasajes bezoek. Een slingerend straatje volgt er de loop van een ri vier en de huizen leunen er als dronken tegen elkaar aan. Op de meest onverwachte momenten vormt de straat een poort, zodat het zelfs met een klein wagentje veel stuurkunst vereist er zich doorheen te wringen. Maal ais ik aan de toonbank van een café een glas .manzanilla drink en in mijn beste Spaans antwoord op de wens van de waard: „Zure osasuna" op uw gezondheid ben ik de lichte ergernis van de tocht ras vergeten. Uit dorpjes als deze worden de kindermeisjes gerecru- teei-d, die hun zorgen wijden aan het kroost van gegoede Spaanse families. Men treft ze zowel onder de bomen van San Sebastian als in het Ma drileense stadspax-k El Retiro. Van hier zijn, meer dan dui zend jaar geleden, toen er nog walvissen in de Golf van Biscaye voox-kwamen, de ja gers in hun kleine bootjes vertrokken. Zij vervolgden hun prooi, toen dit zich ver der naar het westen en het noorden terugtrok, tot zelfs over de Atlantische Oceaan, in de omgeving van New Foundland zonder te we ten, dat zij lang voor Colum bus »een nieuw werelddeel hadden ontdekt. De Pox-tugees Fernao de Magelhaes mag bekend staan als de eerste zeeman, die de wereld omzeilde, maar het was een Bask, Elcano, die na de dood van Magelhaes op de Philippijnen het laatste schip, de Victoria, door de Stille Oceaan en om de Kaap de Goede Hoop naar het vader land terugbracht. De Baskische vloot, die dikwijls 'wel veertig schepen met een bemanning van tweeduizend koppen omvatte, doorkruiste alle wereldzeeën tot aan de ijzige kusten van Groenland toe. Men beweert, dat een van deze vloten om trent het einde van de zes tiende eeuw Spitsbex-gen ont dekte. Simon Bolivar, in ver schillende Zuid-Amerikaanse landen de nationale held, was uit het Baskenland afkomstig. De Bask Iturbide bevi-ijdde Mexico van het Spaanse juk en werd de eerste Mexicaanse keizer. Slechts een klein gedeelte., van dit alles wordt mij die middag onthuld, terwijl ik, leunend over de zinken toon bank, met de waard praat. Hij weet me wel veel te ver tellen van het heden, waar over hij zwaarmoedig zijn ruige kop schudt. Niets is dit trotse volk gebleven dan een verlangen naar de lokkende verte en dat drijft duizenden Basken jaar in jaar uit de zee over. Er is geen sprake van ontvolking, want „echte" Spanjaarden vestigen zich op de plaatsen, die'de oorspron- kelijke bewoners hebben ver laten. In de laatste halve eeuw hebben een half miljoen Basken uit Spanje en Frank rijk een nieuw vaderland ge vonden in Amerika. Even over Frankrijk gesproken: reeds is de oude glans van Bayonne lichtelijk vervaagd tegen het schitterend licht van het moderne en mon daine Biarritz. In de laatste stad klopt het hart van het Baskische volk allang niet meer. Enkele bezoekers van de herberg zingen een lied vol vx-eemde buigingen, een lied, waarin de Pyreneeën worden bezongen. Ik heb de tekst kunnen noteren; probeer maar eens wat u ervan ma ken kunt: Goiko mendyian Edurra dago Errekaldian izotua Neu zeugandik aske nago Ta pozik daukat biyotza. Men ziet het: geen enkele verwantschap met Latijnse talen, niet de minste overeen komst ook met Germaanse of Slavische dialecten. Met hun taal hebben de Basken het i-aadsel van hun afkomst op- gebox-gen in hun ziel. Mag ik u eraan herinneren, dat ook Guernica een Bas kische stad is? En dat de al gemene gezindheid nog be slist anti-Franco is gericht? En dat ten tijde van de on menselijke burgeroorlog al thans de lagere geestelijkheid de zijde van de wettige re gering heeft gekozen? Ik wist weinig van de Bas kische volksaard, toen ik aan de Paseo de la Concha het kindermeisje voor mijn lens kreeg. Instinctief voelde ik echter iets aan van hun in geboren hoffelijkheid. Ik heb dan ook haar „Eskarikasko" even vriendelijk beantwoord met „Tot uw dienst". J. F. Remming raatótoel Gemeenplaatsen en modekreten Gemeenplaatsen zijn plaatselijk noch gemeen. Ze zijn algemeen en zeer fatsoen lijk. Ze kehben geen betekenis, geen taak en geen doel, of het zou moeten zijn om mensen, die niets te vertellen hebben, toch iets te laten vertellen. Onder de gemeenplaatsen neemt de „kreet-van-de-dag" een heel aparte plaats in. Zo'n modekreet is, wat de top-tun.e is in de muziek. Hij heeft een kort maar zeer bewogen leven. Hij is een schot in de roos, maar niemand kan verklaren waarom het nu juist déze pijl was, die doel trof. Zo'n modeslagzin is de meest treffende uitdruk king voor een bepaalde situatie in zo wei nig mogelijk woorden, maar herhaald als het laatste cijfer van een repeterende breuk. Je zegt er niets mee, maar het spreekt boekdelen. Hij is als een versleten dubbeltje; er is geen beeltenis of geen cijfer meer te zien en toch kun je er over al mee terecht. 't. Is eigenlijk niets meer of minder dan een uitvinding. Een of andere geniale schlemiel bedenkt hem, maar een ander wordt er beroemd door. De uitvinder zélf beschikt ongetwijfeld over een grote dosis volkshumor, maar de duizenden, die het na hem zeggen, bewijzen op de meest over tuigende manier hun oorspronkelijke be stemming als kuddedier. En hoe weinig mensen weten zich te onttrekken aan de besmettelijke werking van zo'n zinnetje. Wie van u gebruikte in de afgelopen jaren nooit het: „Dat is er niet bij", „pech gehad", „hallo", „waarde loos", „mijn idee", „zó is het", of dit laat ste iets rijker: „Zo is het maar net?" Of in een vroegere periode: „Dat is héél geweest", „nou moe!" Typisch, 't was al tijd moe, pa kwam er nooit aan te pas. Zou dit wijzen op een moederbinding? Of speciaal voor treingebruik: „Ik kan er nog best bij, ik ben niet zo dik". Waarop er dan altijd wel een guit bleek te staan met: „Ja, in het bagagenet". Lik op stuk! Maar wel een heel oude lik op een heel oud stuk! Ik heb eens iemand meegemaakt, die de hele avond door op alles, te pas en te onpas, reageerde met het toen zeer popu laire: „Pijn in me hoofd". In werkelijkheid had hij helemaal geen pijn in zijn hoofd; tenminste niet, toen hij dat zei. Bij het weggaan wél, maar dat was weer een heel ander hoofdstuk, dat uitvoerig voor de kantonrechter behandeld is. Zo'n modekreet blijkt wel iets van alle tijden te zijn, want onze ouders stonden er ook open voor. Die waren gelukkig met: „Had je me maar", en met: „Hij zeit wat". Deze laatste opmerking was als een dolk, geplaatst in het hart van iedere conversa tie. Is op: „Zó is het" altijd nog het ant woord mogelijk van „Nee, zo is het niet", „hij zeit wat" is het eind van alles. Je bent eenvoudig uitgeteld. Ik haat deze lege, doelloze, van alle originaliteit gespeende, van anderen ge leende, bazar-artïkel-achtige oubollige massahumor. Ik heb er maar één woord voor: Waardeloos! Toch wou ik wel, dat ik die zinnetjes zelfkon bedenken. Maar niks hoor, dat is er niet bij. Nou ja, pech gehad. Zó is het maar net. Hallo. Chiel de Boer. (ADVERTENTIE) r daar is het nu volop lente! Alles wat uw kleuters van 2 tot 8 jaar staat om te stelendat vindt u bij Schous: b.v. stevige Hazewind sport- kleding voor strand èn stromende regen; beeldige Hacoma jurkjes, over- gooiers en blousjes om jéren trots op te zijn. 100 service en kwaliteit, altfid bij Oude Groenmarkt 16-14 Haarlem-Tel. 11266 (02500) De Nedex-landse zangex-es Jeannette van Dijck, die de laatste jaren in ons land zeer op de voorgrond treedt, heeft een uitnodi ging van de Nederlandse Opera ontvangen om tijdens twee voorstellingen van „Car men" de rol van Micaela te vertolken. Zondagmiddag 5 mei zal zij haar debuut in Amsterdam in genoemde rol maken. HAARLEM. Onze stad telde op 1 Januari 1907 69.701 inwoners, namelijk 36.489 vrouwen en 33.212 mannen. Bloe- mendaal had er 7179, 3985 vrouwen en 3286 mannen; Heemstede 6546, waarvan 3452 vrouwen en 3094 mannen. De vrou wen zijn dus in deze gemeenten in de meerderheid. Maar in Beverwijk, Haar- lemmerliede, Haarlemr ex-meer, Schoten, Velsen en Zandvoox-t hebben de mannen de overmacht. Beverwijk: 6495 inwoners. 3209 vrouwen. 3286 mannen; Haarlem- merliede: 3498 inwoners, 1680 vrouwen, 1818 mannen; Haarlemmermeer 16.681 inwoners, 8941 vrouwen, 9740 mannen; Schoten 7216 inwon ei-s, 3598 vrouwen, 3618 mannen; Velsen: 16.375 inwoners, 8128 vrouwen, 8247 mannen, en Zand voox-t 3597 inwoners, 1784 vrouwen en 1813 mannen.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1957 | | pagina 5