REGENMAKERS BOVEN AUSTRALIË
MET EEN KIND ALS INZET
PUZZEL
2)e uiaikemiddecs aan de Opecatle JSacbwia&sa
VOORGESCHIEDENIS
VAN EEN INTERNATIONAAL GESCHIL
dstrijd
VJIN1000 si
-AseV dB
Blijvend succes te verwachten
trtSdPS*""SLM*
Voor automobilisten
ZATERDAG
AUGUSTUS 19 5 7
Erbij
PAGINA V
TOEN DIT DAAR de winter in Australië zijn intrede begon te doen, dus toen het bij ons ging zomeren,
besloten de mannen der wetenschap om een belangrijke uitbreiding te geven aan hun
„Operatie regenmaken". Zij gingen de lucht in vol vertrouwen, dat het hun zou gelukken, althans
enige controle te verwerven over de elementen, waarvan het wel en wee der boeren zozeer
afhankelijk is. Anders gezegd: zij hadden (en hebben) goede en gefundeerde hoop, dat zij de
regenval in hun land op den duur voor een groot deel in de hand zullen krijgen. Als echte beoefe
naren der wetenschap maakten zij tot dusver geen ophef van hun vorderingen in de regen
makerij. Zij wachten met hun definitieve publikaties, tot zij de definitieve resultaten hunner onder
zoekingen kunnen overzien en zodra vaststaat, dat het mogelijk is om op voldoend grote schaal
door menselijk ingrijpen regenval te veroorzaken. Op kleine schaal zijn zij daar reeds in geslaagd
HET GROTE PUBLIEK heeft geen
idee, hoe baanbrekend en opwindend
het huidige Australische „regenpro
gramma" is. De thans aan de gang
zijnde proeven in het vijfde wereld
deel behoren tot de belangrijkste ex
perimenten op aarde. Naar buiten
blijkt daar vooralsnog weinig van Het
werk in de laboratoria te Sydney vindt
in volmaakte rust plaats. De geleerden
en hun assistenten analyseren daar
grote hoeveelheden statistische gege
vens. Zij fotograferen het gedrag van
waterdruppeltjes in een luchtdicht af
gesloten ruimte met glazen wanden.
Zij onderzoeken met hun microscopen
en andere instrumenten heel kleine
kristallijne deeltjes opgevangen in
spinnewebben die werden uitgeworpen
door op grote hoogte vliegende toe
stellen. En hoewel er dagelijks van die
wetenschappelijke regenvliegtuigen"
uitgerust met ingewikkelde apparaten,
bemand met geleerden in de lucht
zijn, slaat vrijwel niemand acht op die
vliegmachines. Toch is de inzet van
het „regenspel" het ontfutselen van
belangrijke geheimen aan de natuur.
Tien jaar zijn de „regenmakers"
reeds bezig met hun werk. Stap voor
stap en met een eindeloos geduld ver
wierven zij een gedetailleerd beeld van
het ontstaan van regen hoog boven de
aarde. Zij gingen na hoe wolken rea
geren op temperatuurswisselingen. Zij
onderzochten welke krachten een re
genbui en (ruimer) de regenval veroor
zaken. Zij weten nu, hoe zij regen kun
nen maken, althans, hoe zij de regen
val kunnen stimuleren. Thans wor
stelen zij nog met hun laatste en (voor
de praktijk) belangrijkste probleem, te
weten: hoe kan de mens op de gewens-
alle mogelyke manieren critisch nagegaan
of inderdaad de mens en niet de natuur
voor die regenval by de Blauwe Bergen
verantwoordelijk was. Het antwoord bleef
luiden: de mens maakte regen! Die proef
bij de Blauwe Bergen wordt thans alom
op aarde erkend als de eerste ten volle
bewezen kunstmatig veroorzaakte regen
val van enig formaat.
„Mijn kind is onder valse voorwendsels uit mijn huis gelokt. Mijn
schoonouders beraamden iets heel gemeens tegen mij en mijn dochtertje
heb ik sindsdien niet meer alleen ontmeet. Ze voeden haar op in haai
tegen mijhaar vader". Dat werd in Haarlem verklaard. De mandie mij
dit verbijsterende relaas deed, was Hans Boll, die hier toen logeerde
dat was voorjaar 1956. Zijn woonplaats is Norrköping in Zweden en
daar speelde het treurspel zich af, dat nu tot een internationaal geschil
is geworden: Nederlandversus Zweden in de zaak Elisabeth Boll, de
voogdijkwestie, onlangs door Nederland bij het Internationale Gerechts
hof aanhangig gemaakt.
NA DAT SUCCES zijn er talloze proe
ven genomen. Soms zaaide men „droog ijs"
(vaste kooldioxyde) en soms fijne deeltjes
zilverjodide in de wolken. Nu eens had
men succes, dan weer niet. Het waren
allemaal proeven van beperkte omvang.
Hierin kwam verandering in juni 1955.
Toen besloot men om boven de Austra
lische Alpen regen op groter schaal te
te plaats en tijd een voldoende hoe- gaan maken. Die bergen, gelegen in het
veelheid regen afdwingen aan de na- zuidoosten van Australië, hebben tot vier-
tuur? Zodra dit vraagstuk zal zijn op- entwintighonderd meter hoge toppen, die
een groot deel des jaars met sneeuw zijn
bedekt. De CSIRO vatte het plan op in
een deel der Australische Alpen regen
te maken Twee gebieden werden vastge
steld: Het „doelgebied" waarboven de re
genmakers zouden opereren) en het „con-
trolegebied" (waarboven niet geopereerd
zou worden en dat moest dienen om ver
gelijkingen mogelijk te maken). Elk dezer
gebieden besloeg ongeveer vijfentwintig
honderd vierkante kilometer.
gelost, is de regenmakerij economisch
van nut en financieel verantwoord.
Bolls weigering kwam hem te staan op
de ontvoering van zijn kind. Tegen de
macht van de Zweedse kinderbescherming
konden noch de politie, noch de advocaten,
noch zelfs de Nederlandse legatie in
Stockholm op, welke instantie door de
heer Boll onmiddellijk te hulp werden ge-
FORMEEL: een interpretatiegeschil tus
sen twee Westeuropese staten over de
uitleg van een tractaat uit 1902, dat de
voogdij van minderjarige kinderen in het
buitenland regelt. Menselijk: een familie
vete met een nu twaalfjarig meisje als in
zet. Elisabeth, de enige dochter van Hans
Boll, wordt opgevoed door haar Zweedse roepen. Het enige advies dat men hem kon
grootouders, die haar in huis namen, kort geven was: uit Zweden weggaan. Als de
nadat haar moeder eind 1953 was over- kinderbescherming op basis van het rap-
leden. Dat gebeurde op een zonderlinge port van dr. Mannerheim een klacht tegen
manier: de vader wist er niets van. Hij hem mocht indienen, zou hij gearresteerd
n^nroeveiTvonden"nlaats 'van iuni tot was °P een zakenreis naar ons land- Toen worden. Op het vergrijp, waarvan men
december in 1955 daarna van juni tct de- hij in april 1954 te Norrköping terugkeer- hem beschuldigde, stond jarenlange
cember 1956 en zij bevinden zich thans in d*vartalde z«n hnishoudster hem dat
Elisabeth weg was. Later bleek, dat de
plaatselijke kinderbeschermingscommissie
(Barnavardsnamnden) deze gang van za
ken steunde. De adviseuse van deze dienst,
mevrouw dr. Brita Mannerheim, had een
"WB
de laatste fase. Reeds zijn er heel veel
gegevens verzameld, doch aleer de uit
komsten van de aan de gang zijnde proe
ven bekend zijn, zullen de leiders van de
„Operatie regenmaken" geen definitieve
dwangarbeid.
„Laat ze maar", zei de heer Boll. „Laat
het maar tot een proces komen! Ik ben
toch onschuldig?"
„Ja maar", zeiden zijn raadgevers, „op
die manier krijg je nooit je kind uit Zwe-
lopige resultaten bekend geworden. In
1955 was de regenval in het „bezaaide"
areaal aanmerkelijk groter dan in het
controlegebied, terwijl er in het „bezaai
de' gebied duidelijke verschillen waren
waargenomen in de hoogte van de regen
val tussen de perioden waarin „gezaaid"
geheel buiten de vader om waarop de je voogdij af en laat een andere voogd
Barnavardsnamnden
achtte.
deze ingreep nodig benoemen. Die kan iets bereiken".
IN HET RAPPORT, dat dr. Manner
heim had geschreven na enkel en alleen
DE ZEEMAN ZWICHTTE voor de ju
risten en ging. Maar toen de zaak, nadat
hij zeven maanden werkloos in Holland
het toen achtjarige kind te hebben gehoord had doorgebracht, niets was gevorderd,
en'waarin'zulks'ïï^fiedaan^was "HéTiaar en verder niemand, werd de vader be- reisde hij terug. „Blijf weg, je wordt ge-
195? levérde minder Dosftïeve re?ultatei schuldigd van ontucht met zijn eigen kind. pakt", seinde zijn advocaat uit Norrkö-
190b leverde minder positieve resultaten 4 jn vredesnaam dan maar. Ik kom
Prompt daarop nam de kinderbescherming ping.
(die in Zweden grote bevoegdheden heeft) toch!", antwoordde Boll,
het besluit, dat Elisabeth voortaan zou Prompt volgde zijn arrestatie. Negen
worden opgevoed bij de familie Lindwall, dagen voorarrest en twee maanden mel
de ouders van de (als Zweedse geboren) dingsplicht, want het vooronderzoek verg-
moeder van het kind. Vader Boll hij is de veel tijd. Maar naarmate het vorderde
op doch dat kwam waarschijnlijk door een
van die van 1955 verschillende weersge
steldheid, waardoor meer wolken eigener
beweging regen produceerden. Samenvat
tend kan men zeggen, dat de Australische
nu'VTer^mï - 'Let Gerd was bang_dat vader Boll haar eenvoudig
Hans Boll, die al drie jaar vecht om
zijn kind.
ook JmpÏTÏÏSÏJSÏÏvpdnattpbni^n Lindwall getrouwd. Hij was in 1940 met Rindstedt steeds heviger aan het twijfe- zou fte™ghal?" (waart°e °P da*
?nX?zijn schip (hij is kapitein-reder) in het len aangaande., de juistheid van de be- ment het recht nog had gehad).
donatoülSüi neutrale Zweden gebleven en had in 1943 schuldiging. Hij gelastte een psychiatrisch H.et sI°t ,Yan he* vooronderzoek tegen
tJmefn-Sn«x Aic nrnïtSïS! zijn aanstaande vrouw leren kennen. „Eenonderzoekwan.Elisabeth. Dat gebeur- de. heer B0n was, dat hij ontslagen werd
J™eIfn ppn°vi rirflüer?Itïi nlT goede partij", had papa Karl-Emil Lind- de in Stockholm door het hoofd van Psy- J??®?1.? rechtsvervolging.Onmiddellijk
een _veel diogeie streek, name ««,ocrd wii is Ppn wrmocpnil man", kotekniska Tnst.it.utet. dr. Valdemar Fel- hegon hl] een actie om zijn kind terug te
m Ank W1 thuis, een zuster dus van de overleden de er een week lang) dat Elisabeth niets ^uiiege waai van ae zittingen mei open-
SffhÏÏl S L til /JJ vfli mevrouw Boll. meer staande hield van haar eerder tegen- baar zlJn en waar ook niet wordt gepleit:
z mo2e_ Maar Hans Boll had weinig sympathie over dr. Mannerheim gedane beweringen,
wolken voor da* Plan: voelde waar het om be- maar ook vertelde zij in alle argeloosheid
gonnen was. Dat staat duidelijk in een welke rol deze dokter had gespeeld bij de
brief die zijn schoonvader hem in die tijd ontvoering.
schreef al een vreemde manier van Dr. Mannerheim blijkt namelijk voor
doen, want de familie Lindwall woont in onderduikadressen te hebben gezorgd in
de Sundeliusgatan en dat is maar vijf de tijd die verliep tussen de weglokking
minuten lopen van de Jakob Ekbohms-
gatan, waar Bolls eigen huis stond en nog
steeds staat. In de brief stond: „Het zou
lager. Bovendien is daar een goede moge
lijkheid om de „supergekoelde'
de eigenlijke „regendragers" met een
temperatuur beneden het vriespunt te
observeren. Ook in het tweede proefter-
rein is zowel een „doelgebied" als een
„controlegebied" vastgesteld. Het laat zich
denken, dat de werkers van de CSIRO en
vooral de eigenlijke „regenmakers" („wol
kenridders" noemde een Australiër hen)
met spanning uitzien naar de resultaten to.^hT oaT!rantw0^!hLki7-.!n..?"-l l'l"
van de Operatie Barbarossa.
VROEGER werkte men veel met „droog
ijs' als .regenpoeder" Tegenwoodig past
men in de regel zilverjodide toe, omdat
kooldioxyde in vaste toestand tamelijk
duur is en men thans grotere wolkenpar
tijen bewerkt dan vroeger. De „weer-
vliegers" hebben aan de vleugels hunner
toestellen branders, waaruit op de ge
wenste hoogte (voet aan het wolkendek)
een stroom zilverjodiderook komt, die dan
belandt in de wolken en daar regen moet
veroorzaken. Het lijkt zo eenvoudig
maar heel wat knappe koppen hebben
wij Ingrid een verpleegsterscursus hadden
laten afbreken die haar na drie jaar een
maandinkomen van zeshonderd tot acht
honderd kronen zou hebben opgeleverd en
een verzekerde toekomst
van het kind uit haar vaders huis en het
moment waarop de kinderbescherming,
ongeveer veertien dagen later, deze ont
voering door haar besluit inzake de voog
dij der familie Lindwall „wettigde". Tante
Ingrid blijkt in die periode met Elisabeth
links en rechts door Zweden te hebben ge
zworven en dr. Mannerheim dirigeerde het
stel telkens naar een nieuw adres men
zonderheden in het vakjargon worden
aangeduid van dit onschuldige stijl
monster liet uitkomen, dat het om een
bedrag van vijfenvijftigduizend gulden
het oordeelt op stukken. En daar viel, in
februari 1956, een voor de heer Boll onbe
grijpelijke beslissing: Regeringsratten
dekte de kinderbescherming te Norrkö
ping. Elisabeth bleef dus waar zij was,
bij de Lindwalls. En die beslissing was
onherroepelijk
Elk verzoek van de heer Boll, zijn kind
te mogen ontmoeten werd óf botweg door
Barnavardsnamnden geweigerd ofwel zo
behandeld, dat hij Elisabeth alleen kon
zien bij de Lindwalls thuis of bij de voor
zitter van de kinderbescherming, de heer
Sven Löfgren, die hoofd is van een school
in het bestuur waarvan de heer Lindwall
zitting had maar nooit op neutraal ter
rein. In feite heeft Hans Boll in al die
jaren zijn koppige dochtertje (dat zegt
niets van hem te willen weten) maar vier
keer ontmoet.
Terwijl de rechtbank te Norrköping hem
enige maanden geleden tienduizend kronen
schadevergoeding toekende wegens zijn
arrestatie in 1954 bleef de kinderbescher-
IS HET U wel eens opgevallen, dat er
vrijwel dagelijks veel meer cliché's in
welke courant dan ook staan, dan voor
jaren nodig gehad om dat" „eenvoudige het afdrukken van illustraties nodig zijn?
regenmiddel" uit te denken. Onder hen Ontelbaar schier (of schoer, als u dat
verdient vooral dr Bowen (hoofd van de mooier vindt klinken) zijn de voorbeel-
afdeling radiofysica) vermelding. Hij stel- den van beeldspraak, die zodanig ver-
de bovendien een nieuwe theorie op, vol- sleten is dat de duidelijkheid uit de. be-
gens welke uit de wereldruimte afkomstig richtgeving verdwijnt, zozeer zelfs dat de
meteoorstof perioden van hevige regenval zetduivel ervan bloost als een jong meis-
zou doen ontstaan. Ook op dit punt kun- ïe> dat n°ë niet weet wat zij wil.
nen de regenproeven in Australië mis- Een merkwaardig exempel daarvan
schien opheldering brengen Maar het is XVdat meftef^LbTad h" °P~
reeds heel mooi, dat naar alle waarschijn- schrift, dat men in ieder dagblad, hoe on- WPikP laatstp lichameliike
lijkheid de mens eerlang in staat zal zijn afhankelijk het zich misschien overigens ^fenlnT trouwens alleen door schaamte
om „regen op bestelling» te leveren' waant, kon aantreffen: „De politie staat oefenmS trouwens alleen door schaamte
voor een raadsel". De onderkop zoals
de kleiner gezette regels met nadere bij-
ging. Nu zou iedereen denken; aha, een ming weigeren terug te komen op haar
diender kijkt begerig naar een puzzelpot, beslissing.
waarvan de premie behoorlijk is aange
groeid (alsof iets ook onbehoorlijk kan
afgroeienMaar de meeste gedach
ten, die met aha beginnen, blijken weldra
onjuist te zijn. Zo ook in dit geval, dat
over een al dan niet in scène gezette
overval op een bankloper handelde. Tus
sen twee haakjes: enkele dagen nadien
werd bericht, dat de bankloper bij een
verhoor door de mand is gevallen. Wat
voor methodes houdt men er eigenlijk bij
zo'n verhoor op na? Men leest nooit, dat
DE AUSTRALISCHE regenmakers be- juistheid der nieuwe inzichten te bewijzen
horen tot de afdeling radiofysica van de en wel doordat de wetenschappelijke wer-
„Wetenschappelijke en Industriële Orga- kers er in slaagden om wolken te bewegen
nisatie" (Commonwealth Scientific and regen af te geven
Industrial Organisation, kortweg CSIRO
genoemd) De CSIRO heeft een zeer veel
omvattende taak. Hoe kwam het, dat de
afdeling radiofysica belast werd met het
Tegenonderzoek? De reden is, dat de man
nen, die daaraan verbonden zijn, in de
laatste oorlog veel bijdroegen tot de ont
wikkeling van de radar. En radar is na
de oorlog gebleken een zeer belangrijk
hulpmiddel te zijn bij onderzoekingen op
het gebied der wolkenfysica. De „regen
makerij" werd niet zozeer met praktische
oogmerken begonnen als wel om na te
gaan hoe de natuur zelf regen maakt. De
resultaten van dit onderzoek leidden tot
nieuwe inzichten op het stuk van de
regenval, theoretische inzichten, die ver
sterkt en gecorrigeerd werden door de
uitkomsten van ter plaatse, dus boven
de aarde, met behulp van vliegtuigen ge
nomen proeven. Tenslotte gelukte het, de
Het eerste succes dateert uit februari
1947. Het werd nabij de Blauwe Bergen
meter van Sydney aan de kust van de
Stille Zuidzee geboekt. Op een hoogte van
omstreeks zevenduizend meter lieten
enige wetenschappelijke onderzoekers een
kleine hoeveelheid „droog ijs" (kooldi
oxyde, C02) in een wolkenparty vallen.
Vijf minuten later zagen zy „regen-echo's"
op ongeveer hondervjjfentwintig kilo
toestel. Binnen eenentwintig minuten za
gen zy de regen vallen. Na drie kwartier
regende het op een terrein van ruim
vijftig kilometer. Buiten dit „regenteirein"
viel er tot op honderdzestig kilometer af
stand nergens ook maar een druppel re
gen, hoewel de hemel voor tachtig per
cent bewolkt was. Natuurlijk werd op
kan worden veroorzaakt.
Doch nu even zonder gekheid. Wie is
„de" politie? Men bedoelt daar kennelijk
mee: een onpersoonlijk overheidslichaam
in uniform. Want het zou te dwaas zijn
om te veronderstellen, dat de gehele ge
wapende heerbende van de heilige Her
mandad tegelijk is aangestoken door de
epidemische puzzelkoorts. Een gewone
DE ENIGE die nu nog iets voor de heer
Boll kan doen was zijn regering. Er is
namelijk, naar Nederlands oordeel, aan
Zweedse kant één fout gemaakt in deze
hele geschiedenis en die fout was. dat
Elisabeth (die de nationaliteit van haar
vader heeft, dus Nederlandse is!) door
Zweedse autoriteiten onder voogdij is ge
steld zonder dat daar Nederlandse auto
riteiten in zijn gekend. En een internatio
naal voogdijtractaat van 1902, dat door
beide betrokken landen is ondertekend,
zegt dat de voogdij over minderjarige
kinderen in het buitenland behoort te wor
den geregeld door het land waarvan zo'n
kind onderdaan is.
Inderdaad heeft de Nederlandse rege
ring dus besloten, op grond hiervan Zwe
den in gebreke te stellen wegens niet-na-
leving van dit tractaat en deze klacht is
A-G 1 wrynrlcnl agent heeft trouwens geen tijd om zich in het dan die minister Luns onlangs bij het
Lirkelraaasei prijsvragen te verdiepen. Die moet de Internationale gerechtshof deponeerdej-
UZZEL
'n de t' eltJe
kront,
'e 's de
hele dag katten uit de bomen kijken of
overtreders van de verkeersregels verlei
den tot transigeren om de regering aan
kort geld te helpen. Bovendien: wie ooit
processen verbaal heeft bestudeerd, die
weet dat er voor agenten op alle vragen
maar één antwoord mogelijk is, namelijk
het goede. Dat staat wettelijk voorge
schreven. Agenten behoren derhalve van
mededinging te worden uitgesloten.
Daarom behelsde die geciteerde kop
onzin. De politie staat nooit voor een
raadsel. De politie staat nergens voor.
Daarvan kan men zich dagelijks op straat
overtuigen.
de eerste keer dat een kind aanleiding
geeft tot een geschil dat de vijftien hoog
ste rechters ter wereld zullen moeten be
slechten.
G.v.W.
„Weten Waar hulp in nood voor V. W -
ryders" door Klaus Peter Helm. uitgave W.
van Hoeve, Den Haag. In de serie Autoboe-
ken is een gezellig geschreven en handig in
gedeeld eerste-hulp-boekje van Duitse ori
gine verschenen, waarin de Volkswagenrij
der alles kan vinden wat hij aan technische
bijzonderheden van zijn auto weten moet om
Ko Brugbier in voorkomende pechgevallen zichzelf te
kunnen helpen. Het is de minimum-kennis,
Als deze rubriek de volgende week wéér niet ff, automobiïtet iiodig heeft om niet al
ver schijnt, dan is er maar één oplossing voor dat J'Jd onmiddellijk met de handen in het h
raadsel: de arrestatie van Ko Brugbier wegens te zitten, wanneer het mechanisme van zijn
belediging van een ambtenaar in functie. Maakt wagen storingen vertoont. Deze minimum-
u zich dan over hem geen zorg: ontvluchten uit kennis kan veel leed verhelpen en veel kos-
een huis van bewaring is tegenwoordig gemak- ten besparen, zodat deze uitgave aangeld wel
keiijker dan de cipier denkt. waard is.
