DRUIPSTEENGROTTEN
IN FRANKRIJK
Over de achtergrond van
de affaire-Callas
weet het antwoord op
vragen die veel
mensen bezighouden
Wekelijks toegevoegd aan alle edities van
Haarlems Dagblad/Oprechte Haarlemsche Courant
en IJmuider Courant
Het „schandaal" in de Romeinse opera
Het publiek vertoom
tekenen van onrust
Concertgebouw-Orkest in
augustus naar Salzburg
DIT IS WELISWAAR niet het seizoen om over toeristische plaatsen te
spreken, maar de foto's, die wij hierbij afdrukken, vinden we voldoende
de moeite waard om er in een januari-nummer van „Erbij" een plaats voor
in te ruimen. De foto's werden in Frankrijk, in de druipsteengrotten van
„Aven d'Orgnac" bij Pont Esprit gemaakt. Sinds twee jaar is het daar een
toeristenoord, maar ruim twintig jaar geleden wist niemand er nog het
bestaan van. In augustus 1935 werden ze toevallig ontdekt, nadat een stuk
„dak" van de bovenste zaal was ingestort en er verbinding met de buiten
lucht ontstond. Men kreeg toen voor het eerst gelegenheid te zien hoe de
natuur daar eeuwen en eeuwen onophoudelijk en onopgemerkt heeft zitten
spelen met water en kalk. Voor de vormen, die dat spel heeft opgeleverd
hebben we op de lagere school de woorden al geleerd en moeilijk uit
elkaar kunnen houden: stalagmieten en stalactieten. De eerste zijn kalk-
regels op de bodem van een grot, met de punt naar boven gericht, de
laatste zijn ook kalkregels, maar zij hangen aan het plafond van de grot
en hebben de punten dus naar beneden wijzend. In de meeste gevallen
ontstaat de oervorm van druipsteen door oplossing. De kalkrijke bodem, die
eens deze enorme ruimten vulde, loste door het water op en zocht zich een
uitweg, soms onder de bodem door, soms ook treedt de oplossing onder aan
de voet van een heuvel naar buiten. Is zo'n ruimte gevormd, dan volgt
een proces van uitkristalliseren. Het regenwater dringt door het dak en voert
op zijn weg de opgeloste kalk uit de bodem mee, aan de zoldering blijft
een druppel hangen tot deze zwaar genoeg is om te vallen. Voordat hij
valt verdampt er echter al weer water en blijft een kalkafzetting achter. De
ene kalkafzetting komt op of over de andere en zo vormt zich de stalag-
miet. De neerstortende druppel, die ook nog kalk meevoert, vormt de kalk
afzetting op de vloer, waardoor de stalactieten gevormd worden. Bij een
voortduren van dit proces kan het gebeuren, dat de stalagmieten en stala-
tieten aan elkaar groeien en zuilen vormen, die de indruk geven, dat zij het
dak ondersteunen. Verschuivingen en afvloeiingen langs richels kunnen hele
gordijnen doen ontstaan, waar men vol ontzag en klein tegenover staat in
deze onderaardse sprookjeswereld.
Om toeristen tot de grot van „Aven d'Orgnac" toegang te verschaffen
moest een trap van ongeveer honderd meter worden aangelegd. Schuin
naar beneden moest dwars door de rotsen heèn een schacht worden uit
gehakt. Van springstoffen kon met het oog op instortingsgevaar slechts be
perkt gebruik worden gemaakt, leder stukje losgemaakte grond moest
naar boven getransporteerd worden. En er werd een speciale weg aan
gelegd om werklieden en vrachtrijders in staat te stellen bij het project
te komen. Nu dient deze weg voor ds bezoekers, die ©r ieder jaar in
groten getale te vinden zijn.
(Van onze correspondent in Rome)
!Ël ALS HET Maria Meneghini Gallas te
doen is geweest om reclame dan heeft zij
haar doel bereikt, althans tot op zekere
Hl hoogte. Er is geen Italiaans dagblad, dat
niet ten minste twee bladzijden tekst en
|p een bladzijde foto's wijdt aan het groot-
|üi ste theaterschandaal dat Italië ooit heeft
gekend. Maar de inhoud van die artikelen
is voor de zangeres meestal verre van
IH vleiend. Alleen de „Corriere Delia Sera" en
enkele andere Noorditaliaanse bladen
§H de Grieks-Amerikaanse sopraan is in Mi-
li! laan gevestigd schrijven vergoelijkend,
dat het niet de eerste keer is, dat een
operazanger of -zangeres plotseling met
een verkoudheid te kampen heeft. De
§H bladen in Rome geloven niet aan de ziek-
te van „La Gallas", zoals zij wordt ge-
HÜ noemd. Zij zei geen stem meer te heb-
ben, maar journalisten hebben haar zo
luidkeels horen uitvaren tegen het perso-
neel van het hotel, waar zij verblijf hield,
jH dat men haar twee etages lager duidelijk
kon verstaan.
De zaak heeft politieke gevolgen. In de
kamer zijn drie vragen gesteld aan de re-
sü gering. Er is gevraagd welke maatrege-
'en de eerste minister denkt te nemen te-
gen hen, die schuld zullen blijken te heb-
ben aan het gebeurde. Dit betekent, dat
§H niet alleen Maria Callas van deze zaak
nog wel zal horen, maar ook de directie
H= van de opera: waarom was er voor zulk
een galavoorstelling, de belangrijkste
H§ van het jaar opening van het opera-
HÜ seizoen niet een tweede zangeres aan-
wezig, die mevrouw Callas kon vervan-
üH gen? Waarom werd het Hoofd van Staat
niet onmiddellijk gewaarschuwd en moes-
Hl ten de president en mevrouw Gronchi ruim
IH vijftig minuten in de ereloge zitten wach-
ten of het doek opnieuw zou rijzen? Dit
is natuurlijk de meest pijnlijke kant van
de zaak: de officiële aanwezigheid van het
Hoo.d van Staat.
Dat de zangeres niet voor honderd per-
cent in orde was schijnt waar te zijn. Maar
zij had 's middags, na eerst overleg te
=1 hebben gepleegd met de dokter van de
opera, verzekerd, dat zij in ieder geval
zou zingen. Een deel van het publiek wist,
dat zij enkele dagen tevoren in een pers-
gesprek had gezegd „Ik moet nu in Rome
1= gaan zingen, helaas". Het is de eerste keer
(naar de huidige stemming te oordelen,
ook de laatste) en zij kent het publiek in
§H Romèr dat stellig geen gemakkelijk pu-
bliek is, maar wel degelijk goede opera
wéët te waarderen, dus niet. Zij heeft de
laatste jaren in vele theaters gezongen
in Europa en in Amerika, maar het i.
niet waarschijnlijk, dat zij ooit voor eer
beter publiek is opgetreden. Rome is im
mers de hoofdstad en zeker het belang
rijkste culturele centrum van Italië. Nic'
alleen waren er een tiental ministers in
de zaal en vrijwel het hele corps diploma
tique, maar een groot aantal van Italië.*-
belangrijkste schrijvers, musici, kunste
naars, tientallen filmsterren, een aanta'
prinsessen, markiezinnen en gravinnen
wier titels hele kolommen vullen in dc
couranten. De gemiddelde waarde van dr
avondtoiletten, uiteraard zonder de over
daad van juwelen, wordt geschat op eer
half miljoen lire en er werden kostuum:
gedragen van meer dan een miljoen. Da
mes die gewend zijn zich bij Dior of Schu-
bcrth te kleden, kunnen niet meer een
tweede avond met datzelfde toilet naar de
opera
De opening van het theater is altijd de
grootste avond van het Romeinse seizoen
Vroeger placht het operaseizoen steeds
op tweede kerstdag te beginnen. De laat
ste jaren begon men wat vroeger, name
lijk begin december. Dit jaar, in verband
met de geweldige schuldenlast van hel
theater, werd de opening uitgesteld tol
twee januari (de voorstellingen zijn zo
duur dat het economischer is de schouw
burg gesloten te houden, ook al moet het
vaste personeel, een paar duizend perso
nen, toch betaald worden). Maar nooit was
die openingsavond zo luisterrijk geweest.
De vijfentwintighonderd plaatsen waren
binnen twee uur uitverkocht, geen klei
nigheid als men weet dat de prijs voor
een parterreplaats vijfentwintigduizend li
re (honderdtweeënvijftig gulden) be
droeg. Er begon onmiddellijk een zwarte
handel in de plaatsen en menigeen heeft
tachtigduizend lire (dus vijfhonderd gul
den) neergeteld. Ook daarover is in de
kamer een vraag gesteld aan de regering.
Het theater had een recordrecette van
ruim acht miljoen lire.
„Norma", in de uitvoering die thans
gebruikelijk is. heeft vier akten (oorspron
kelijk slechts twee). Daarvan is er slechts
één opgevoerd. De voorstelling begon om
tien over negen en drie kwartier later ging
het gordijn neer om niet meer open te
gaan. Men is in Italië aan lange pauzes
gewend en bij zulk een galavoorstelling
is de „modeshow" in de foyers zo be
langrijk, dat het eerste half uur niemand
merkte, dat er iets aan de hand was.
Daarna werd het publiek ongeduldig.
Sommigen hadden reeds gemerkt hoe
Maria Callas zich geërgerd had omdat de
mezzo-sopraan Myriam Pirazzini meer
werd toegejuicht dan zij. Er was een in
cident geweest na de vermaarde aria
„Casta Diva". Uit de hogere regionen
had na deze aria een al te heftig „brava,
brava" geklonken, gevolgd door applaus.
Sommigen voelden, dat dit de „claque"
was van Maria Callas. Men protesteerde.
Er werd zelfs gefloten. Dit is, daaraan
twijfelt in Rome niemand, de oorzaak van
de plotselinge keelpijn. Het publiek was
natuurlijk zeer teleurgesteld en weigerde
het theater te verlaten, hoewel bekend
werd gemaakt, dat de toegangsbewijzen
voor zaterdagavond geldig zouden zijn.
Duizenden personen hebben een uur lang
„La Callas" opgewacht voor de artiesten
uitgang en beslist niet om haar een ovatie
te brengen. Het bleek dat zij het theater
had verlaten door de ondergrondse ver
binding die naar het hotel Quirinale voert.
Dat hotel werd door een woedende me
nigte belegerd, die pas laat in de nacht
door de politie uiteen werd gedreven. Ook
vrijdagochtend was het verkeer gestremd
door de verontwaardigde Romeinen, die
voor het hotel samenschoolden.
Nadat de Grieks-Amerikaanse sopraan
Maria Meneghini Callas vorige week don
derdagavond tijdens de opening van het
Italiaanse operaseizoen in „Norma" van
Bellini plotseling verstek had. laten gaan,
heeft het publiek, dat bestond uit. de
„crème de la crème" van de Romeinse
„society" drie kwartier voor dichte gor
dijnen gezeten zonder dat van welke zijde
ook officieel werd medegedeeld wat er
aan de hand was. Tussen de vele voorname
bezoekers bevond zich ook de president
van de Italiaanse republiek en diens echt
genote. Meegerekend het feit, dat de opera
iedere Italiaan zeer ter harte gaat, is het
dus wel begrijpelijk, dat de onderbreking
bij die galapremière veel. beroering heeft
gewekt en de hele kwestie al de dag
daarop kon worden aangeduid als de
„affaire-Callas". Hierbij drukken wij nog
een foto af, die goed laat zien hoe weinig
de hoge gasten na lang wachten nog wisten
waar zij aan toe waren.
NU EN DAN publiceert de redactie van
„Unesco Features" (het wekelijks ver
schijnend bulletin van UNESCO in Parijs),
een aantal vragen over uiteenlopende
onderwerpen, bij haar door lezers uit alle
delen van de wereld ingediend. Een
medewerker van het bulletin, Geiald
Wendt, geeft daarop steeds het antwoord.
Ai eerder hebben wij in „Erbij" iets daar
van voor onze lezers vertaald, aangezien
de vragen doorgaans een wijde belang
stelling hebben. Hieronder volgt een ver
taling van een dér laatste afleveringen.
Vraag: Welke kracht houdt het hele
samenstel van planeten in evenwicht? Men
vergelijkt haar wel met de kracht tussen
magneten. Maar de meeste planeten moe
ten toch ook zelf daarop een invloed uit
oefenen. Heeft iedere planeet de eigen
schap, dat zij andere planeten aantrekt?
En tenslotte: bestaat er een zwaartekracht
op iedere planeet? Aldus vraagt een heer
in Ecuador.
Antwoord: Deze vraag is'actueel en be
langrijk aangezien de kunstmatige satel
lieten, die gedurende het Interntaionaal
Geofysisch Jaar worden gelanceerd, door
precies dezelfde principes worden beheerst
als die, welke de planeten en de maan in
hun baan houden. In deze eeuw van ver
kenning en misschien reizen in het
luchtruim buiten de dampkring is het
even belangrijk iets te begrijpen van de
planetaire bewegingen als van de om
standigheden bij de gratie waarvan een
vliegtuig kan vliegen. Er komt niet meer
bij te pas dan de wetten van beweging en
zwaartekracht, waarmee Isaac Newton
zich driehonderd jaar geleden al heeft
beziggehouden. En dat heeft niets te ma
ken met magnetisme of een daarmee ver
gelijkbare kracht. Het vallen van een ap
pel van de boom, de stand van de pla
neten en de baan van de kunstmatige pla
neten, dit alles wordt beheerst door de
zwaartekracht. Niemand weet wat de
zwaartekracht veroorzaakt, maar het is
eenvoudig een feit, dat alle voorwerpen,
klein of groot, elkaar aantrekken in ver
houding tot hun omvang. Deze aantrek
kingskracht is tussen voorwerpen van
„menselijke" afmetingen te gering om te
kunnen worden opgemerkt, maar tussen
planeten en alle astronomische lichamen
is zij groot. De maan is bijvoorbeeld acht
keer kleiner dan de aarde en bijgevolg is
de aantrekkingskracht, die de maan op
een willekeurige substantie in de ruimte
heeft acht keer zo klein als die, welke daar
op door de aarde wordt uitgeoefend. Een
tweede factor die kenmerkend is voor de
zwaartekracht is, dat zij afneemt naar
mate de afstand tussen de objecten groter
wordt. In de wiskunde wordt dit afnemen
van kracht „omgekeerd evenredig aan het
kwadraat van de afstand" genoemd. Dit
betekent, dat de zwaartekracht bij ver
dubbeling van afstand tot een vierde
wordt teruggebracht. Bij vertienvoudiging
van de afstand tussen twee voorwerpen
wordt de zwaartekracht tot een honderd
ste gereduceerd (het kwadraat van een
tiende). Deze beide factoren, voorwerp en
afstand, zijn als enige betrokken bij de
UNESCO
aantrekkingskracht tussen de planeten en
de zon of tussen de planeten en hun na
men. Als het hierbij bleef zou het hele
zonnestelsel evenwel al lang geleden zijn
ondergegaan in de zon tengevolge van
haar enorme zwaartekracht Maar de fac
tor, die dit voorkomt en die alle planeten
en manen in hun baan houdt, is de be-
weiging om de zon, hun snelheid. Het
heersende principe is hier Newton's be
roemde wet van de beweging. Deze stelt,
dat iedere materie haar eigen beweging
heeft en daarvan nooit afwijkt zolang er
geen kracht is die haar veranderen kan.
Op aarde worden de objecten steeds ge
remd door wrijving. De snelheid van een
kogel uit een schietwapen wordt zo bij
voorbeeld afgeremd door de wrijving met
de lucht, totdat hij geen snelheid meer
heeft en valt. Maar buiten de dampkring
bestaat geen lucht. Er is dus geen substan
tiële wrijving zodat de beweging van de
astronomische objecten oneindig is. Niette
min zijn de planeten onderhevig aan de
zwaartekracht. De snelle van de zon af
gerichte beweging van de planeten wordt
zodanig beperkt door de aantrekkings
kracht van de zon, dat er een evenwicht
bestaat waarbij de planeet in beweging
blijft, maar steeds in dezelfde baan om
de zon heendraait. Zij behoudt haar snel
heid maar wijkt nooit af van haar gemid
delde afstand tot de zon aangezien zij con
stant in een kring of een elips om de zon
draait. Hetzelfde is het geval met de ma
nen ten opzichte van hun respectieve
planeten. Om precies dezelfde reden blijft
een kunstmatige satelliet, als zij eenmaal
een snelheid van ruwweg achttienduizend
mijl per uur heeft bereikt, in een vaste
baan om de aarde draaien, in evenwicht
tussen die snelheid en de aantrekkings
kracht van de aarde. Enkele honderden
kilometers boven de aarde, waar de kunst
matige satellieten zwevenj is evenwel nog
wat lucht aanwezig, waardoor de snelheid
van de satelliet langzaam vermindert in
gevolge de wrijving daarmee. Hoemeer de
snelheid afneemt des te groter wordt de
aantrekkingskracht van de aarde, waar
door de satelliet eerst langzaam en dan
steeds sneller aan hoogte verliest en in
steeds dikkere luchtlagen komt waar zij
door steeds groter wordende wrijving ver
brandt.
Vraag: Ik heb gehoord, schrijft een
dame in Marokko, dat vleermuizen een
soort radar gebruiken om obstakels op
hun weg te vermijden wanneer zij in het
donker vliegen. Brengen andere dieren,
zoals insecten, misschien ook zeer hoge
geluiden voort?
Antwoord.: Vele insecten uiten zeer bij
zondere geluiden en sommige daarvan zijn
voor het menselijk oor niet waarneem
baar. Vleermuizen zijn niet blind maar
hun gezichtsvermógen is wel zo beperkt,
dat zij weinig meer dan lichtverschillen
kunnen onderscheiden en hun richting
daarnaar bepalen. Zij kunnen zo ook het
begin van de dag en de schemering onder
scheiden. Bij hun vlucht worden zij geleid
door een heel gevoelig gehoor. Zij brengen
een hoog geluid voort en zijn in staat de
echo's daarvan, via de objecten die hen
dichtbij omringen teruggekaatst, te re
gistreren. Aan de soort en sterkte van de
echo's kunnen zij de afstand tot die ob
jecten bepalen. Het geluid dat zij voort
brengen is wel vastgelegd door middel
van microfoons en men kon door bereke
ning vaststellen, dat het twee octaven ho
ger ligt dan het hoogste geluid, dat door
mensen kan worden gehoord. Als vleer
muizen niet in staat zijn geluid te maken
of niet in slaat zijn te horen kunnen zij
de voorwerpen om hen heen niet re
gistreren en botsen zij er in het donker
tegenop.
Radar maakt ook gebruik van echo's
maar het is niet juist te zeggen, dat vleer
muizen over „een soort radar" beschikken.
Radargolven zijn geen geluidsgolven. Zij
zijn elektromagnetische trillingen, of korte
radiogolven, die worden voortgeplant en
teruggekaatst zoals lichtgolven en ook met
de snelheid van het licht. Nadat zij door
een object zijn teruggekaatst, bijvoorbeeld
door een vliegtuig in de lucht op twee
honderd mijl afstand, worden ze samen
gebundeld op een verlicht scherm waar zij
een zichtbare voorstelling nalaten, als op
een televisiescherm.
Nog opmerkelijker dan het vermogen
van vleermuizen om veilig in het donker
te vliegen is hun vermogen om tot een
afstand van zestig mijl van het hol waar
zij de nacht doorbrengen de weg „naar
huis" terug te vinden. Hun ogen gebrui
ken zij niet, proefnemingen hebben uit
gewezen, dat geheel „geblinddoekte" vleer
muizen nog gemakkelijker de weg terug
vinden dan „niet-geblinddoekte". Hun ge
voeligheid voor echo's geeft ook geen vol
ledige verklaring, aangezien zij echo's op
meer dan ongeveer tien meter afstand
van het object nauwelijks meer kunnen
registreren. Toch bereiken zij hun nacht
verblijf op hun normale vliegsnelheid van
tien mijl per uur en ze moeten er vrijwel
linea recta heen vliegen. De enige ver
klaring schijnt te zijn, dat zij door hun
gevoelig gehoor even zuiver hun nacht
verblijf weten te vinden als vogels en an
dere dieren dat kunnen door hun gezichts
vermogen.
Vraag: Een dame in Engeland wil we
ten hoe het kan, dat de zee op sommige
plaatsen blauw gekleurd is, op andere
plaatsen groen en vaak van kleur schijnt
te veranderen.
Antwoord: De kleur van het water
oppervlak is afhankelijk in de eerste
plaats van de kleur van de hemel. Op een
heldere dag, als de lucht diep blauw is,
zal het licht, dat door het water wordt
weerkaatst, ook blauw zijn. Op een dam
pige dag is de kleur grijs-groen, terwijl
de zee op een donkere, stormachtige dag
helemaal grijs ziet of zelfs loodkleurig.
Het oppervlak van de zee kaatst de kleur
die er opvalt altijd terug. Maar met de
kleur die men ziet als men recht in het
water kijkt of er doorheen is het een an
dere zaak. Zeewater, dat helder is en
schoon, absorbeert de rode en oranje de
len van het witte zonlicht, maar blauw
licht laat het gemakkelijk door. Derhalve
is de kleur onder water en de kleur, die
door de bodem wordt teruggekaatst,
blauw. Dit overigens alleen als het water
werkelijk heel schoon is, zoals bijvoor
beeld in de Blauwe Grot op het eiland
Capri bij Napels, waar een rotsige bodem
onder het watervlak ligt. Als het water
fijne droesem bevat of microscopische
vormen van lev.en is de weerschijn groen,
zogoed als een diepblauwe lucht verbleekt
als er damp in komt.
De Middellandse Zee is bekend om haar
blauwe kleur aangezien zij op de meeste
plaatsen vrij is van stofdeeltjes, die door-r
gaans door rivieren naar zee worden ge
voerd. Maar zelfs het blauwste water ziet
er groen uit als de golfslag de bovenste
laag opvult met kleine luchtbellen van
schuim. Alle oceanen zien er aan de kust
dan ook groen uit aangezien het water
daar zand, droesem, klein gedierte of
schuim bevat. In het algemeen zijn tro
pische zeeën blauw en de dichter bij de
polen gelegen wateren groen doordat'met
toeneming van de kou ook de microsco
pische planten en dieren in het water we
liger tieren. Bovendien zijn de luchten
boven de koude zeeën vaker bewolkt dan
in de tropische regionen.
Het Concertgebouw-orkest in Amster
dam, dat als tweede concertorkest is ge-
engageerd voor de Salzburger Festspiele
1958, naast de Wiener Philharmoniker,
zal van 2 tot 12 augustus in Salzburg vijf
concerten geven.
