VOORDELEN VAN CO NTINUCONTRACTEN „Gezellige" vakken De groeistuipen van Sydney zijn vaak uitermate pijnlijk Vervolg van pagina 4 Onderzoekingen Doorgewinterde drinkers Is systeembouw goedkoper dan traditionele f j Zijn de resultaten mooi of lelijk ZATERDAG 25 JANUARI 1958 E*blJ PAGINA VIJF jl. Toelichting bij de bovenstaande foto's van links naar rechts. Men ziet eerst ie primaire fase van het zogenaamde mechanisch metselen bij het. systeem bak steen-montage-bouw: de stenen worden in het stalen baksteenpatroon, het draagvlak ,-an de lorrie, geplaatst. Vervolgens: het bekistingsframe voor een volgens het systeemKorrelbeton te bouwen woning. Het houten geraamte heeft eerst voor de maren op de begane grond dienst gedaan. Nadat deze gestort zijn, wordt de bekis ting naar de volgende woonlaag opge heven. Hierboven: het plaatsen van een schoorsteenelement op het dak van een huizenblok, dat volgens het systeem- Rottinghuis tot stand is gekomen. Hier naast: de Nemavo-Airey-gevelconstructie met balklagen aan de binnenzijde gezien, Dóór het aanbrengen van de isolatieplaat en de binnenmuur. deelt en zich verbindt met de specie welke in het volgende gat wordt gestort. In die lichte holle blokken ontstaat dus een vlechtwerk van beton, dat de eeuwen kan trotseren. De mensen op de Muwibouw- werken (een afkorting van het Rotterdam se aannemingsbedrijf Muijs en De Winter) hebben daar eerst zelf verrast van ge staan. Wanneer op een gewoon bouwwerk eens een muurtje verkeerd wordt geplaatst, is het omhakken daarvan een kwestie van een uur. Maar bij zo'n Muwivlechtwerk moet de machinale hamer met compressor eraan te pas komen. Wanneer men de be tonnen blokken zou afhakken, dan zou men het vlechtwerk toch altijd overhouden. De Muwi-elementen worden op een fa briek met een terrein van zes hectaren bij Alphen aan de Rijn gefabriceerd, honderd tien duizend per week, zijnde vijfduizend woningen per jaar, want de gemiddelde woning bevat zo'n duizend elementen. Om dat men bij Muwi alles in het groot doet, heeft men ook nog een fabriek in Enschedé gesticht om aan de eisen van een daar lopend continucontract te voldoen: Men .fabriceert" er duizend woningen per jaar. Zoals Nemavo-Airey in de montagebouw het afzonderlijke element klein en licht heeft gehouden, zo weegt het element bij dit stapelprocédé van Muwi op z'n zwaarst achttien kilogram: men is ervan uitgegaan, dat elk element door één man gehanteerd moet kunnen worden. De voor holle stenen en vloerelementen gebruikte materialen zijn lava en bims, af gewerkte vulkaanprodukten, die met sche- pen tot vijftienhonderd ton uit de Eifel tot voor de fabriek aan de Oude Rijn worden aangevoerd. Van de opslagplaatsen van deze materialen naar de molens en de per sen geschiedt het transport bij die persen per vorkheftruck. Bij de pas gebouwde vierde pers wordt door middel van een sleepschop rechtstreeks van de bunker in de molen gegoten. Eén man bedient zowel de molen, waarin het natgehouden lavaliet en de bims tezamen met het cement uit een silo met duizend ton capaciteit wordt gemengd, als de pers. Afhankelijk van het gehalte van de lava of de bims wordt naar behoefte nog zand toegevoegd. In de per sen, welke onmiddellijk onder de molens staan, worden vijf elementen tegelijk ge stampt: achtduizend per achturige arbeids dag. Die holle stenen worden door een ka belbaan naar de droogplaats gebracht. En passant zijn de bramen er nog afgeborsteld. Van de droogplaats naar het tasveld wordt opnieuw de honderdtwintig meter lange kabelbaan gebruikt. Van de zeventig ar beidskrachten op deee fabriek zijn er slechts zeven gischoold. OP ALLE systeembouwbedrijven is men rusteloos in de weer om de toegepaste methode te vervolmaken. Elk bedrijf be steedt veel moeite, tijd en geld voor de research, voor welk doel de leden van de Vereniging van Systeembouwers nog eens gezamenlijk dertigduizend gulden per jaar opbrengen. Ook de Muwi-mensen zitten in dat opzicht niet stil en zo konden we hun laatste vondst bewonderen: een hoeksteen, welke bij hoogbouw gewapend kan worden en betonkolommen met bekisting over bodig maakt. De stijfheid en sterkte van zo'n Muwi-muur zijn trouwens verbazing wekkend: zij fungeert als draagbalk en scheurt pas bij een puntbelasting van vier- eneenhalve ton.... De schone, gladde Muwi-muur biedt ook besparingsmogelijk heden op het stucadoorswerk. Op de kwali teit der stenen wordt een strenge controle toegepast. Zij worden elke veertien dagen gekeurd en bovendien neemt Muwi geen enkel risico bij de toepassing van zijn pro- dukt: aannemingsbedrijven die ermee wil len werken zullen een opzichter van Muwi op hun bouwplaats moeten toelaten. ZES SYSTEMEN, drie uitgangs- punten, één doelstelling geheten ar- beidsbesparing, minder manuren. Een vraag dringt zich onwillekeurig e op: welk systeem is het beste? De technische medewerker van de Ver- eniging van medewerkers, ir. K. R. e Burger, zei ons voordat we de tocht e langs de fabrieken en de bouwplaat- sen begonnen: „Ik weet het niet. Elk systeem heeft zyn eigen voor- en na- e delen, maar ik heb geen voorkeur. Ze zijn allemaal door rföksinstanties goedgekeurd, ze zyn allemaal goed e doordacht en worden met succes toe- SS gepast." En wy dachten: „Dat moet hij wel zeggen, want anders krijgt hy e last met zyn zes bazen, de leden van e de vereniging". Nu weten we dat hij het meende en nog gelijk had ook. e Men kan natuurlijk op gevoelsargu- e menten het ene systeem aantrekke- lyker vinden dan het andere. Maar de enige nuchtere manier om zyn voorkeur te bepalen is een aanbeste- ding te houden waarop ze alle zes in- e schrijven. De financiële factor zal dan de doorslag geven. Door een des- e kundige autoriteit is kort geleden e opgemerkt, dat de Vereniging van Systeembouwers de tendens heeft de basisprijs op te schroeven en dat de continucontracten daarom verwerpe- lyk zyn. De systeembouwers hebben zich over die uitlating oprecht ver- e baasd en zich er soms ook over op- e gewonden. Hoe nu? Heeft de over- heid dan geen deskundige cijferaars e meer, die elke bestedingssom en alle e werkelijk gemaakte bouwkosten tot op de laatste cent kunnen nareke- nen? En bevat elk continucontract e niet een clausule, waardoor elk voor- delig verschil voor het allergrootste deel aan de opdrachtgever toevalt? STOCKHOLM Het is hier de laatste dagen, voor ik dit schrijf, in de hoofdstad van Zweden, niet erg koud geweest. Dat wil zeggen, dat het geregeld een graad of vier, vijf vroor en dat is voor Stockholm niet koud in januari. Uit het noorden van het land komen berichten, dat het daar 28 graden onder nul is en als de Zweden dat horen kijken ze elkaar even verschrikt aan. Want dan daagt opeens weer de rea liteit van de naaste toekomst: dat komt hier ook nog wel. En met die blik ontdekt de bezoeker van dit land meteen een van de meest geruststellende kwaliteiten van de Zweedse bevolking: deze mensen kunnen het ook koud hebben. Ik was hier nog nooit geweest en ergens in mijn achterhoofd had altijd zo'n idee gehangen van Zweden en Noren, die vrolijk lachend met een schillerkraagje tot half op de blondbe- haarde borst open de poolnacht instormen zulks op zoek naar tioijgen om zich mee op het lichaam te slaan. Misschien zijn er zulke Zweden, maar in Stockholm houden zij zich dan verborgen. De man nen lopen hier allemaal met somber ge kleurde, vaak wat ouderwets gesneden winterjassen en op hun hoofd hebben ze een soort bonten Davy-Crockett-muts. Aan dat hoofddeksel moet men wennen. De eer ste dagen geeft het voortdurend de indruk "an een heel volk, dat aan een filmhel den-adoratie is ten onder gegaan. De vrouwen, die mooi zijn in Zweden, dragen dure bontjassen of andere jassen net dure bontkragen en overschoenen. Die overschoenen vervullen een voorna- ne rol in het leven. Eergisteren ivas ik in de Siockholmse Opera bij de bouw waarvan men een knipoogje naar de Pa- r'jse Opera niet achterwege heeft willen laten en zag daar bij de garderobe alle- naal mannen en vrouwen gebukt voor de toonbank staan. Die trekken overschoe- nen uit of verwisselen van schoenen. Rijen voorovergebogen mensen. Als men dan in de pauze van „Boris Godoenov" langs de garderobe loopt, ziet men een lange rij jassen en daaronder een wirwar "an schoenen waar met krijt nummertjes °P staan geschreven. Na afloop komt dan hetzelfde schouwspel als tevoren. Nie mand dringt, want het zou te gemakke lijk rijn om ergens in de omgeving iemand uit balans te stoten. En dat doet men niet. Met behidp van een torenkraan worden de bakstenen muurfragmenten op hun plaats in het in aanbouw zijnde blok geplaatst. Aan de voet van de kraan ziet men deze muur ge deelten (met spouw muur compleet) ge reed staan, evenals een groot aantal oioerelementen. Weerspreekt het feit van het gereed komen van bijna ne gentigduizend wo ningen in 1957 de noodzaak van sy steembouw? Grote getallen kunnen aan het achterblijven van de produktiviteit in het bouwbedrijf niets veranderen. De capa citeit van de traditio nele bouw zal in de toekomst door het schaarser worden van vaklieden verder ver minderen. Deson danks zal tot in leng te van jaren een pro- duktie van ruim ze ventigduizend wo ningen per jaar nodig blijven, vooral wan neer er een begin wordt gemaakt met opruiming van krot ten en sanering van stadskernen. Ook bij hun ontzagwekkend mooie onder grondse spoorlijn dringen de Zweden niet. Zij betalen de hoge prijs en laten zich ge willig meevoeren op de menselijke stroom, die tijdens de spitsuren dicht en snel is. Maar uitstappers mogeneerst uitstappen en daarna gaat iedereen zitten, wie een plaats kan krijgen. Overwegingen van dames-gaan-voor heb ik daarbij nog niet in cle praktijk zien brengen. Zij gaan dat blijkbaar niet. AL EEN PAAR ochtenden had ik 's och tends om negen uur een klein groepje mannen onder mijn hotelraam, maar aan de overkant van de straat, zien wachten bij de deur van een textielwinkel. Om negen uur precies ging die deur open en dan repten zij zich allen naar binnen. Ik dacht, dat zij er werkten. Maar een uurtje geleden liep ik langs die dev.r en ik heb eens goed gekeken. Welnu, die mannen wérken er vast niet. Het bleek een winkel te zijn van wat hfer met fantasie is ge noemd de Nya System Aktiebolaget. e in de winkels van de Nya System Ak- [s de systeembouw kwalitatief betrouwbaar? 1 tiebolaget verkoopt de Zweedse staat e DE in dit artikel genoemde systemen werden door de Stichting Ratiobouw onderzocht en goed bevonden, zij werden door het ministerie van Volkshuis- E vesting en Bouwnijverheid erkend Ten aanzien van de sterkte en stijfheid, de warmte-isolatie en de geluidwering is de systeembouw vaak in het voor- deel boven de traditionele bouw. e IN enkele gevallen kwam een systeembouwer inderdaad tot een iets lagere kostprijs dan een aannemer van een vergelijkbaar object in traditionele bouw. e e Het tegenovergestelde is eveneens voorgekomen. Systeembouw wordt dan e ook niet gekozen om de financiële voordelen, maar om de besparing op het aantal arbeidskrachten, hetgeen in deze tijd van woningnood enerzijds en e schaarste aan bouwvakarbeiders anderzijds van aanzienlijk belang is. Men e moet niet vergeten, dat bij een bouwsysteem grote kapitalen worden gein- vesteerd in fabrieken met terreinen, molens, pompen en persen, in weten- schappelijke en praktische onderzoekingen. Hoe meer huizen in systeem e worden gebouwd, des te minder zullen deze investeringen op de kostprijs drukken. Vandaar de aandrang der systeembouwers op continucontracten. DE systeembouw is net zo mooi of lelijk als de architecten haar maken. In de meeste gevallen kan het lekenoog de volgens systeem gebouwde woningen zelfs in het geheel niet van traditionele bouw onderscheiden. En e datzelfde geldt ten aanzien van het woongerief, met kennelijke tegenzin flessen alcohol aan zijn bevolking. Men vindt dit een zo minderwaardig bedrijf, dat de winkel dus verborgen wordt achter de valste etalage van een naburige textielwinkel. In de slij terij zelf staan vier kribbige ju.ffrouwen onvriendelijk te doen tegen de klanten. Als het er niet zo sterk naar akvavit rook, zou men de indruk krijgen van een kan toor van het bevolkingsregister of iets der gelijks. Er hangen korzelige mededelin gen aan de wand, waarin de arme klant die de staat aanzienlijke winsten komt bezorgen wordt verboden te roken, luid te praten, zijn kinderen of zijn hond mee te nemen en waarschijnlijk ook te lachen. Tot voor kort hadden de Zweden distri butiekaarten om in zulke winkels iets te kopen. Dat is nu afgelopen. Maar binnen hóór je de Zweedse staat denken: „Fout, broer, dat je je goede geld weer aan de alcohol verslingert. Maar je zult het we ten!" En op dat moment snauwt dan de winkeljuffrouw iets tegen je. v De Zweden moeten doorgewinterde drin kers zijn om dit te kunnen doorstaan. Maar enfin, het vriest. En ook Zweden kunnen het koud hebben. A. S. H. LEVITTOWN is één van de grootste rorensen-nederzettingen op Long Island bij New York. Evenals elders in Amerika hebben ook daar de Sovjet-spoetniks on rust verwekt. De ouders van de vele kin deren in die gemeente hebben nu een bro chure ontvangen, die hun wellicht de weg wijst om uit de impasse te geraken: be ter onderwijs! Die ouders kunnen in de brochure namelijk lezen, dat een kind in ie Sovjet-Unie, dat tien jaar naar school *3 geweest, vier jaar scheikunde heeft ge- Aad, vijf jaar natuurkunde, natuurlijke üstorie en wiskunde, zes jaar vreemde talen en een jaar sterrekunde. Meer dan Je helft van de kinderen in Levittown. die twaalf jaar naar school zijn geweest, heeft echter helemaal geen onderricht in boven genoemde vakken gehad. In het algemeen daagt men er in deze tijd over, dat de ónderen in Amerika veel te veel „a la arte" kunnen kiezen wat zij leren willen. 3ij, die het zich gemakkelijk willen ma- ben, kiezen dan van het menu de „gezel lige" vakken, die weinig vergen. (Van onze correspondent in Australië) Australië is een land van grote tegen stellingen. Twee jaar geleden schreven wij over het natte Sydney, toen de zon bijna een half jaar lang schuil bleef achter een regendek. Thans ondergaat Sydney een langdurige droogte en een verzengende hitte. Op één dag, toen het 108 graden Fahrenheit in de schaduw was, kwamen zeven mensen om door de warmte. Twee jaar geleden kon men in Nieuw Zuid Wa les de ravage zien van geweldige over stromingen. Thans gaat dit zelfde land ge bukt onder een droogte van langer dan acht maanden, die al evenveel slachtoffers onder de veestapel heeft geëist als de wa tervloed. Om dan van de bosbranden, die telkens weer opschieten (en reeds vijf mensenlevens hebben geëist) nog maar te zwijgen. Sydney is het ergste slachtoffer van de droogte. Er is niet genoeg water om in alle behoeften van de twee miljoen in woners te voorzien. Na de zware straf fen, die overtreders van de ordemaat regelen ter beteugeling van bosbranden zijn opgelegd, zijn het thans de clan destiene waterverbruikers, die zonder par don door de rechters worden aangepakt. Groentekwekers en pluimveehouders lij den zware verliezen en bloemen en plan ten in particuliere tuinen verdrogen. Voornamelijk de huisvrouwen vechten da gelijks een verbeten strijd tegen de nood zakelijk opgelegde beperking van het waterverbruik. Een stad van twee miljoen inwoners zou tegen dergelijke eventualiteiten opgewas sen moeten zijn, maar met Sydney is dat niet het geval, want zij is uit haar krach ten gegroeid. Nog dagelijks lijdt zij aan groeistuipen, die vooral voor aan vele ge makken gewende Nederlandse immigran ten niet ongemerkt voorbij gaan. Die on gemakken zijn voor hen zwaarder te dra gen omdat zij in Nederland over riolering, waterleiding en over geplaveide straten en wegen beschikten. In het twintigste eeuwse Sydney is het anders gesteld. Im migranten wonen meestal niet in het hartje van de stad, waar alle moderne gemakken voor het grijpen liggen, maar trekken meestal met hun gezinnen naar de randgemeenten, waar de grond goed koper is en de uitbreiding van de stad zich voltrekt met de dag en met. het uur. Zo ziet men een ontzagwekkende ont wikkeling, die de autoriteiten voor pro blemen stelt, welke zij niet naar behoren kunnen oplossen. Dertien jaar na de oor log wonen nog een half miljoen mensen in randgemeenten, *die niet veel anders zijn dan een wildernis met. huizen, gebouwd tussen de bomen op stukken grond, die de moderne pioniers dikwijls zelf hebben schoongemaakt van bos en opgaand hout. Men moet zich beslist niet voorstellen, dat een randgemeente van Sydney ook maar enigermate lijkt op Voorburg of Rijswijk, op Amstelveen of Nieuwendam. O ja, de huizen zijn mooi en modern, kleurig en pittig, droomhuizen voor jonggehuwden, rustpaleisjes voor ouderen, maar van de twee miljoen mensen, die Sydney bevol ken, moeten zeshonderdduizend het stellen zonder riolering. In die randgemeenten zijn ruwe wegen, die in de regenperiode modderpoelen wor den en in de droogte tot stof vergaan, zo dat elke auto, die er over rijdt, grote zand wolken opwerpt, die het stof tot in de huizen brengen en het uitzicht belemme ren. Deze wegen hebben geen goten, geen voetpaden en geen drainering. zodat men in de regentijd op blote voeten door het water moet waden. De ontzaglijke groei der randgemeenten, die in een ononderbroken reeks tot veer tig en meer kilometer van het centrum der stad verwijderd liggen, heeft ook de ziekenverpleging tot een ontzaglijke taak gemaakt. Duizenden patiënten moeten maanden, soms jaren, wachten op een ziekenhuisbed. Er worden nieuwe zieken huizen gebouwd, maar nog niet genoeg. Bij het onderwijs is een dergelijk pro bleem gerezen. Naast moderne nieuwe scholen, volstaat men dikwijls met nood gebouwen, waar aan de elementaire voor waarden van hygiëne niet kan worden voldaan. Denis Winston, professor in de stedebouw aan de universiteit van Syd ney zei: „Sydney's ontwikkeling bevindt zich in een chaotisch stadium". Men behoeft slechts door Sutherland Shire (90.000 inwoners), Parramatta (90.000), Liverpool (30.000), Blacktown (37.000), Banktown (137.000), Manly-War- ringah (40.000) te rijden (om slechts en kele van de bijna 400 randgemeenten te noemen) om te beseffen hoe waar de woorden van die hoogleraar zijn. Men ziet er tienduizenden prachtige huizen, die 25.000 tot 60.000 gulden waard zijn en waarin ook onze immigranten wonen. Maar wat men er om heen ziet, is de woeste grond van een pioniersland. Hon derden straten hebben geen voetpaden. De huisvrouwen, die daar boodschappen moeten doen, strompelen over ruwe ste nen of door rulle zandpaden. In sommige randgemeenten weigeren leveranciers om aan huizen in zulke stra ten hun goederen af te leveren. (Onlangs heeft zelfs een begrafenisondernemer ge weigerd de lijkwagen erheen te sturen). Immigranten, die vol hoop hun huis in zulke randgemeenten hebben gebouwd of gekocht, zien zich ineens geplaatst voor extra uitgaven. De vage beloften van een spoedige rioleringsaanleg zijn nog door niets gevolgd. De „nachtreiniger" (ton netjesman) verdient honderdvijftig gulden per week. Elke woning in randgemeenten zonder riolering heeft een klein huisje in de achtertuin. Enkele keren is er een staking geweest onder de nachtreinigers en daar deze staking enkele weken duur de, veroorzaakte zij toestanden, die de

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1958 | | pagina 17