Aladdin
„Levend verleden" kan bepalend zijn
voor een nieuw toekomstbeeld
Raketbasissen in Nederland
zijn onaanvaardbaar
Een Engelse film veroorzaakt
discussies in Cannes
Hendrick Goltzius
als tekenaar
Petroleumkachels
BLOEMENDALERS
EXPOSEREN
Prachtige Franse documentaire
van de cineast Joris Ivens
CULTURELE DAG NOORDHOLLAND
Waarschuwing tegen te ver-gaande centralisatie der staatsvorm
Expositiein Rotterdam
half juli in Haarlem
VAN ZANTEN ï™1
Aantal ongelukken in
bedrijven neemt af
Grafiek van Heyboer op
Expo-Brussel
Koningin bezocht de
vliegbasis Soesterberg
De „Willem Ruys" wordt
verbouwd
Rapport aan minister Staf
Vijftig jaar BNA
IJzerhandelaar opgelicht
De „Gastel Felice" komt
dinsdag in Rotterdam
Kerkelijk Nieuws
ZATERDAG 17 MEI 1958
DE NIEUWE MARINEKANTINE ,,'t Huys Tydtverdryf", staande op de rand van
Noordhollands vasteland in Den Helder was gisteren het gastvrij onderkomen voor
de deelnemers aan de derde Culturele dag Noordholland, een zo langzamerhand
traditie wordend raakpunt voor allen, die het met de cultuur in haar breedste strek
king goed menen binnen de provinciegrenzen. En daarbuiten, naar men uit de gasten
lijst kon opmaken. In aanwezigheid van de commissaris der Koningin in Noord
holland, dr. M. J. Prinsen, is er na de opening een inleiding gehouden over „Levend
Verleden" door dr. D. Vis, de directeur van het Amsterdamse Kunstnijverheidsinsti-
tuut, wiens betoog in de middaguren aanleiding gaf tot een langdurige gedachten-
wisseling en een vaak interessante concretisering van bepaalde ideeën. Den Helders
burgemeester, mr. G. D. Rehorst, heeft in zijn openingstoespraak onder meer een lans
gebroken voor het opsieren van nieuwbouwprojecten met behulp van kunstwerken,
een onderdeel van deze nieuwbouw, dat hij even belangrijk achtte als ramen en
deuren. De heer B. J. Kalb, voorzitter van de Culturele Raad Noordholland onder
steunde dit streven door aan te kondigen, dat voortaan in elk nummer van het
maandblad „Noordholland" een openbaar kunstwerk zal worden besproken.
In zijn causerie heeft de heer Vis al filo
soferend de band tussen het verleden en
het heden trachten te leggen: „geen
dood en gemummificeerd verleden, maar
een historie, die naar de toekomst wijst
en van integraal belang is de komen
de mens". Daarbij greep hij vooral terug
on de .petit histoire", de kleine geschiede
nis die plaatselijk of regionaal wordt ge
maakt en die toch vaak voor latere ge
slachten toonaangevend is. Zoals bijvoor
beeld een pastoor uit de Zaanstreek ten
tjide van de Reformatie door zijn mild
heid en zijn beschouwende preektoon nu
no« sporen achterlaat in de kerkelijke ge
zindheid daar: in „zijn" dorp zijn geen
Doopsgezinden te vinden.
Hoezeer de nlaatselijke geschiedenis mee
hielp bouwen aan de wording van een
groter staatsgeheel is ook duidelijk te mer
ken aan het feit, dat vele Hollandse ste
den, dorpen en handelshuizen stammen
van' ver voor de oorsprong van het Ko
ninkrijk der Nederlanden. Deze geschiede
nis is bovendien terug te vinden, zo ging
de heer Vis voort, in de strijd van de lage
landen tegen het water: de bewoners van
het huidige dorp Petten werden vooraf
gegaan door vele andere Pettens en het is
niet ondenkbaar, dat de zee de beslissende
slag nog eens zal winnen van de Noord
hollander. Een feit, waar men in 1953 al
bijna aan geconfronteerd werd.
Niet over-centraliseren
Deze betekenis van het verleden ook in
kleinere kring projecterend op het heden
en de toekomst meende de heer Vis, dat
de grote centralisatie van de huidige
staatsvorm niet altijd in overeenstemming
is met de historische lijnen: het is nu een
maal onmogelijk een land als het onze als
één provincie te zien en te besturen en het
is dan ook in het geheel geen toeval, dat
er stemmen opgaan om bijvoorbeeld de
grote steden in Nederland een eigen be
stuursvorm terug te geven.
„Ondanks alle schijnbare dynamiek van
deze tijd bergt hij het gevaar van verstar
ring en verkalking", meende de inleider,
die bij het onderkennen van deze gevaren
echter waarschuwde tegen dilettantisme in
de historie. Zoals bijvoorbeeld aan de dag
kwam, toen het P.W.N. een goedbedoelde
kaart van Noordholland uitgaf, die ge
baseerd was op gegevens uit de vorige
eeuw, welke echter door deskundigen al
lang achterhaald waren, maar niettemin
voorwaar door een overheidsinstantie wer
den gepubliceerd. De historievorsers moe
ten daarenboven het middel van hun
speuren in de historie niet als doel zien.
meende de heer Vis, die tot de conclusie
kwam, dat het regionalisme meer kansen
moet hebben in het grote geheel, omdat in
de kleinere gemeenschappen zulke emi-
Van 23 mei tot 13 juli is in de zaal voor
tijdelijke exposities van het Museum Boy
mans te Rotterdam een tentoonstelling van
honderdvijfentwintig tekeningen van Hen
drick Goltzius ingericht. Aanleiding hier
toe was het feit, dat deze kunstenaar
vierhonderd jaar geleden, in januari of
februari 1558, in het plaatsje Mühlbrecht,
even over de Duitse grens, vlak bij Venlo,
geboren werd. De familie Goltzius was in
artistiek en wetenschappelijk opzicht zeer
begaafd: de vader Jan Goltz was glas
schilder, een oom Hubert behalve graveur
ook beroemd numismaat. Omstreeks 1575
kwam Goltzius te Xanten in de leer bij de
humanist, dichter en graficus Coornhert,
die hij in 1577 naar Haarlem volgde. Hier
heeft hjj, behoudens een reis via Duitsland
naar Italië, zijn verdere leven doorge
bracht en is hij, eind 1616 of 1 januari 1617
overleden. Na half juli zal de tentoonstel
ling dan ook in Teylers Stichting te Haar
lem te zien zijn.
Goltzius heeft als graveur en na 1600
als schilder en als leraar te Haarlem en
daarbuiten een enorme invloed uitge
oefend. Als tekenaar is hij, na Lucas van
Leyden, zeker de grootste figuur in de
Noordelijke Nederlanden gedurende de
zestiende eeuw. Het getekende oeuvre van
Goltzius wordt gekenmerkt niet alleen
door een haast verbijsterende virtuositeit,
maar niet minder door een grote' bezieling,
een intens gevoel voor de eigen expres
siviteit van lijn en vorm. Deze tentoon
stelling zal dan ook voor velen een grote
verrassing zijn, zelfs voor hen die meen
den Goltzius' tekenkunst wel te kennen.
De expositie geeft een volledige indruk
van zijn veelzijdigheid in techniek en op
vatting, van de rijke keuze van zijn onder
werpen: mythologie en religie, portretten
en fantasiekoppen, genrestukken en fi
guren, landschappen en haast modern aan
doende studies van bomen en dieren. Be
halve van de aan Goltzius' tekeningen
uitzonderlijk rijke verzameling van Tey-
krs Stichting werd voor deze tentoonstel
ling medewerking verkregen van vrijwel
alle beroemde prentenkabinetten, ook in
het buitenland. Bijzonder belangrijke
bruiklenen werden van de Albertina te
Wenen, het Kupferstichkabinett te Ber
lijn en het Nationalmuseum te Stockholm
ontvangen. Een van de grootste tekeningen
van de tentoonstelling werd door de Pier
pont Morgan Library te New York afge
staan. De lijst van bruikleengevers omvat
iu totaal dertig collecties uit tien landen.
nente krachten sluimeren voor de op
voeding van een nieuwe gemeenschap.
Hij hield verder de provincie Noordhol
land het voorbeeld van Zuid-Holland voor,
waar alle mogelijke kleine historie bewus
te groepen zich hebben verbonden terwijl
er in Noordholland nog een grootse ver
snippering heerst op dit gebied.
Cyclus der rampen
Een forum onder leiding van mr. O. V.
L. Guermonpi-ez heeft daarna uiteenzet
tingen en vragen over de praktische conse
quenties der bindingen tussen historie en
huidig tijdsbestek behandeld en daarbij
bracht een der forumleden twee jonge „ge
tuigen" mee, Jan Kees Haalebos en Gei't
Jan van Bossen uit Alkmaar, die in hun
eentje de ouderdom van het vroegere kas
teel te Heiloo vaststelden en uit het ar
chief van de gemeente Winkel een aantal
saillante bijzonderheden opdoken terwijl
zij bovendien nog een archief van huis
merken. kerken en molens en van klok-
ken-randschriften opbouwden.
De heer H. J. Calkoen uit Velsen, lid van
de Archeologische Werkgemeenschap in
West-Nederland besprak de ai*cheologie en
vertelde hoe door deze wetenschap pas de
laatste decennia een ietwat completer
beeld is verkregen over zowel de bescha
vingsgeschiedenis in het algemeen als de
vroegste historie van ons land. „Archeo
logen zijn geen goedaardige maniakken, die
graag graven", zei hij, „maar lieden, die
ongeweten kennis aandragen over ontstaan
en samenhang der dingen".
Aanhakend bü hetgeen de heer Vis had
gezegd over de strijd tegen de zee waar
schuwde de heer Calkoen tegen het ge
vaar, dat de cyclus der hoge zeestanden
oplevert: elke 550 jaar komen deze terug
zoals de geschiedenis heeft bewezen (men
neemt aan dat klimatologische schomme
lingen en het afsmelten van de ijskap
hiervan de oorzaak zijn) en het is niet on
denkbaar dat de stormvloed van 1953 pas
een onderdeel is geweest van de periode,
waarin wy thans leven.
Wie terugtelt in de geschiedenis komt
op de Elizabethsvloed uit, bij een grote
overstroming ten tijde van Karei de Grote
en nog vroeger bij een overstroming, die
na de Romeinse overheersing viel en die
bij opgravingen duidelijk teruggevonden
is. In dit licht krijgen de Deltaplannen
dan ook een bijzondere klank, meende de
heer Calkoen.
Verder heeft men ook gesproken over
het belang van de streekmusea,, die een
„beeldroman" van de regionale historie
kunnen opleveren, over het behoud van
oude begrippen in straatnamen (en ver
noem nu eens geen personen) waarbij di
verse ondergeschikte punten in de discus
sie betrokken werden.
De marine had haar gastvx-ouwelijke
taak hoog opgenomen, want niet alleen liet
zij de gasten van het station halen met
een drumband, maar de marinekapel „Wil
lemsoord" concerteerde in de middagpauze
en tijdens de thee heeft De Helderse
Volksmuziekschool enige zangnummers ten
beste gegeven; het poppentheater van Jan
Neelissen vertoonde bovendien Mozart.s
miniatuur-opera „Bastien en Bastienne".
ADVERTENTIE
Nederland heeft in navolging van de
Verenigde Staten indexcijfers voor be
drijfsongevallen genormaliseerd.
Het Veiligheidsinstituut te Amsterdam
heeft in 1957 voor het eerst de. genormali
seerde ongevallenindexcijfers van 81 aan
deze actie deelnemende bedrijven verza
meld en gepubliceerd.
De 81 bedrijven (totaal 115.730 arbei
ders) bestrijken echter niet meer dan tien
percent van het gezamenlijk personeel der
voor deze uitwisseling in aanmerking ko
mende bedrijven. Een zeer voorlopige con
clusie uit het cijfermateriaal (waarbij de
kwestie van de oorzaken der ongevallen
nog niet is verwerkt) is dat het aantal on
gevallen in deze bedrijven afneemt, maar
de ernst der ongevallen toeneemt.
Het Veiligheidsinstituut heeft berekend,
dat bedrijfsongevallen jaarlijks gemid
deld per 1Ö0 man personeel een verliespost
van 10.000 veroorzaken. In sommige be-
di-ijven is het mogelijk gebleken het aantal
ongevallen belangrijk te reduceren door
veiligheidsacties.
Op de kunstafdeling van het Neder
lands paviljoen op de Expo te Brussel is
thans de tweede van vier wisselende on
derexposities te zien, namelijk die met
grafiek. Daarbij is ook werk van de Haar
lemse graficus Ton Heyboer.
Deze kunstenaar heeft ook werk inge
zonden voor de Triënnale in Grenchen te
Zwitserland.
Tot 27 mei wordt in één der tot expo
sitieruimte omgevormde kleedkamers van
het Openluchttheater te Bloemendaal weer
werk getoond van beeldende kunstenaars,
die woonachtig zijn in deze gemeente.
Alleen vertegenwoordigd zijn, naar men
mij vertelde, zij die de kunst als vak pre
tenderen te beoefenen. Beter gezegd: zij,
die het schilderen en modelleren als lief
hebberij beoefenen, konden hun werk thuis
laten. Dit heeft hier en daar kwaad bloed
gezet en ik hoorde al van een teleurge
stelde, die toch meende, gezien de achter
de rug liggende opleiding, recht op ver
tegenwoordiging te hebben. Het is moei
lijk het blijkt ook weer hier grenzen
te trekken. Dat vakopleiding geen nood
zaak behoeft te zijn, is wel bewezen door
sommige autodidacten. Als Nederlands
voorbeeld kan ik de schilder Johan Bu-
ning noemen. Vakopleiding maakt boven
dien niet van een ieder een kunstenaar.
Zo heb ik dan ook verstandige lieden, die
over voldoende kennis van het tekenen en
schilderen beschikken, tijdig een andere
richting zien inslaan, bijvoorbeeld naar
een leidende functie op een reclamebureau,
waar hun kennis van zaken dan toch goed
van pas kwam. Dat het schilderen ook
heel wel te beoefenen is naast een ander
vak, waarop men zich terwille ook van
het inkomen heeft geconcentreerd, bewijst
de cellist-schilder J. Vogtschmidt, van wie
wel werk werd aangekocht voor een open
bar? collectie.
Naar mijn smaak is het dan uiterst
moeilijk om in Bloemendaal grenzen te
trekken, omdat hier wat betreft de beel
dende kunst weinig figuren van voldoende
kwaliteit wonen. Met andere woorden: op
deze tentoonstelling had men wat mij be
treft nog lveel meer kunnen weigeren.
Duidelijk is dat in meer traditionele aca
demische zin Van Duffelen, O. Mendlik en
F. A. van Velsen over een gedegen vak
kennis beschikken. Jhr. A. E. de Savormin
Lohman toont maar één kinderportret,
maar ik mag hetzelfde van hem zeggen.
De tekenaar A. Pieck is knap, vervelend
knap. Smaak toont 't echtpaar Draaisma
Haye.
H. A. Hage blijkt me door de inzendin
gen een wat onduidelijke figuur. Zijn
„Roos" is echter voor mij het aantrekke
lijkste schilderijtje hier. S. de Heers
„Meertje van Caprera" en zijn „Narcissen
van Caprera" hebben een echt Hollandse
sfeer. Of Hei.imans de natuur als aanlei
ding tot zijn werk kan ontberen, betwijfel
ik, gezien zijn abstracte schilderijtjes.
Mejuffrouw C. R. de Josselin de Jongs
tekeningen en aquarel konden iets meer
gespannen. Haar reisschets behoort toch
wel tot het beste van deze expositie. Fraai
vond ik tenslotte een naaldwerkje van J.
C. MeijerDe Heer.
Het geheel is echter verre van een
evenement.
Bob Buys
Gisteren heeft de Koningin een bezoek
gebracht aan de vliegbasis Soesterberg
van de Koninklijke Luchtmacht, waar zij
wei-d verwelkomd door de commandant,
kolonel J. C. J. Vermeulen. Na inspectie
van een groep langs de hangars opgestelde
vliegtuigen, een bezoek aan de technische
dienst en inspectie van de ambulances,
luisterde de Koningin naar een causerie
van de chef-staf, luitenant-kolonel F. L.
M. Focquin de Grave.
Hierna volgde een bezoek aan het even
eens op de vliegbasis Soesterberg gelegen
kamp Nieuw-Amsterdam, waar het 32-ste
squadron van de Amerikaanse luchtmacht
gelegerd is. Hier werd de Koningin ver
welkomd door de Amerikaanse comman
dant, luitenant-kolonel Donald H. Paap. De
Koningin inspecteerde de F. 100 Super Sa-
bre-straalvliegtuigen en bracht tevens
een bezoek aan de school voor de Ameri
kaanse kinderen, die op de basis gevestigd,
is. Plet koninklijk bezoek eindigde met een
bezoek aan de onder-officiersvlub waar
luitenant-kolonel Paap een causerie hield.
Na het bezoek aan de vliegbasis Soes
terberg begaf de Koningin zich naar het
geneeskundig centrum, waar professor dr.
P. M. van Wulfften Palthe en prof. dr. J.
Jongbloed de Koningin rondleidden.
Het m.s. „Willem Ruys" zal half septem
ber naar de werf van Wilton Fijenoord in
Schiedam gaan voor het inbouwen van
nieuwe hulpmotoi-en en het ondergaan van
een grote onderhoudsbeurt. Tevens zal de
„Willem Ruys", die ruim tien jaar geleden
in de vaart kwam, een vrij omvangrijke
verbouwing ondergaan, waarbij wijzigin
gen in de passagiersaccommodatie zullen
worden aangebracht, teneinde de capaci
teit van het schip, die thans ongeveer 850
bedden omvat, te vergroten tot ruim 1100
bedden. Het schip zal dan twee klassen
hebben, een eerste klas en een toeristen
klas, respectievelijk voor 250 en ruim 850
passagiers. Verder zal de huidige vierde
klas geheel worden uitgebroken. Er zullen
hutten, enige salons, een tweede zwembad
en een bioscoopzaal worden bijgebouwd.
Bovendien zal thans het gehele schip „air-
conditionned" woi-den gemaakt. De „Wil
lem Ruys" wordt ook uitgerust met stabi
lisatievinnen.
Het is de bedoeling, dat al deze werk
zaamheden eind februari 1959 gereed zul
len zijn, waarna de „Willem Ruys" in de
eei-ste helft van maart zal gaan varen in
een rond-de-wereld-dienst, zoals sinds eni
ge tijd ook de „Sibajak" reeds doet. In
deze dienst worden, van en naar Rotterdam
en Southampton, havens in Nieuw-Zeeland
en Australië aangelopen, alsmede in Indo
nesië, Malakka en Ceylon.
„De explosie van één waterstofbom zou
Rotterdam en Den Haag met het tussen
liggende gebied met één slag kunnen ver
woesten en miljoenen slachtoffers kunnen
maken. Vestiging van strategische raket
bases in ons land, waar raketten met
atoomladingen kunnen worden afgevuurd,
zou de strategische betekenis van ons land
voor een toekomstige vijand radicaal ver-
andere in geval van een conflict zou de
ze zijn uiterste best doen dergelijke bases
onmiddellijk uit te schakelen. Vestiging
van raketbases zou een volkomen onaan
vaardbaar risico meebrengen."
Dit schrijven drie theoretische fysici in
een memorandum, dat zij hebben samen
gesteld op verzoek van de minister van
Defensie, ir. Staf. De samenstellers zijn
prof. di\ PI. J. Groenewold te Groningen,
prof. dr. B. R. A. Nijboer te Utrecht en
dr. H. A. Tolhoek te Leiden. Zij verklaren
dat zij uiteraard hun persoonlijke mening
weergeven. Het is hun echter herhaalde
lijk gebleken, dat vele vakgenoten in bin
nen- en buitenland vrijwel dezelfde opi
nie zijn toegedaan. Het feit, dat zovele fy
sici, die zich overigens niet actief met po
litieke problemen bezighouden, zich wel
intensief met de kwesties rondrom de
atoombewapening bemoeien, moet wel-.,
licht verklaard worden uit een gewetens
conflict, waarvoor zij zich geplaatst zien:
het besef te werken aan de ontwikkeling
van een wetenschap, waarvan het mis
bruik catastrofaal dreigt te worden voor
de mensheid, aldus de samenstellers.
In het memorandum worden eerst enke
le technische gegevens gememoreerd. De
atoombom is ongeveer 2000 maal kr~ h-
tiger dan de zwaarste bommen uit de
tweede wereldooi-log, aldus het memoran
dum. Binnen één dag na de explosie van
e*" superbom wordt een gebied van meer
dan de helft van de oppervlakte van Ne
derland met een dodelijke radioactieve
neerslag bedekt. Een Amerikaanse des
kundige heeft voorgesteld, zo wordt in het
memorandum opgemerkt, zware onder
grondse schuilkelders te bouwen voor prak
tisch de gehele bevolking van de Verenig
de Staten voor langdurig verblijf en enor
me ondergrondse voorraden aan te leg
gen van voedsel, medicamenten en indu-
strieprodukten. Volgens hem kunnen de
Verenigde Staten zich dit economisch wel
permitteren, maar de Sovjet-Unie niet. Hij
vermeldt niet, dat dit evenmin economisch
r, ogelijk is voor de bondgenoten van de
Verenigde Staten. De kosten voor zulke
schuilkelders wordt geschat (voor de Ver
enigde Staten) op 500 dollar per persoon.
Hierbij is nog geen rekening gehouden
met de psychologische ujtwerking van
een dergelijke maatregel. Uit dit alles
CANNES. Er
wordt in de laatste
dagen te Cannes hef
tig gediscussieerd.
Speciaal de Britse
festivalbijdrage „Or
ders to Kill" (Op
dracht om te doden)
geeft daartoe aanlei
ding. Sommigen zien
daarin een pleidooi
voor een mentaliteit,
waarbij het „Bevel is
bevel" elke misdaad
kan goedpraten, an
deren menen juist,
dat die film zich
tégen deze mentali
teit keert. In elk ge
val moet men uit
deze tegenstelling op
maken, dat regisseur
A.nthony Asquith, hoe
bekwaam hij zich
vex-der ook in zijn re
gie heeft getoond, in
dit opzicht tekort is
geschoten: de bedoe
lingen werden niet
geheel duidelijk.
De film vertelt,
naar een verhaal van
Donald C. Downes,
hoe in de tweede we
reldoorlog een Ame
rikaans militair, die
reeds tal van lucht
bombardementen
heeft uitgevoerd, op
dracht krijgt te Pa
rijs een Frans ver-
zetssti'ijder van kant
te maken, omdat die waarschijnlijk vei-raad
heeft gepleegd, waai-mee hij een gevaar
voor de geallieerden is geworden. De jonge
militair aanvaard de opdracht in alle ge
moedsrust. In Frankrijk afgewoi-pen en te
Parijs met het slachtoffer in aanraking
gekomen meent hij echter alle reden te
hebben om eraan te twijfelen, dat deze
vriendelijke Franse burger een verrader is.
Hij aarzelt zijn daad te volvoeren, pleegt
eerst nog eens, tegen zijn instructies in,
overleg met een Franqaise, die in de ille
galiteit een grote rol speelt, maar tenslotte
doodt hij de Fransman toch. Later blijkt,
dat die inderdaad beslist géén verrader is
geweest.
Verzoent de Amerikaan zich, na een
heftige geestelijke crisis, met. zijn daad om
dat hij in opdracht heeft gehandeld en om
dat hij bovendien ook bij bombai'demen-
ten stellig vaak onschuldigen heeft ge
dood? Of blijft zijn geweten hem verder
zijn leven lang vervolgen? In dit opzicht
is de film niet duidelijk en dat veroorzaakt
hier de discussies. Anthony Asquith heeft
het werk overigens met zorg geregisseerd,
zodat het in elk geval interessant werd en
tot in details boeiend. De geestesstrijd van
de militair wordt des te geloofwaardiger
gemaakt door de wijze, waarop de Frans
man is uitgebeeld. Paul Massie, een jonge
Canadese acteur-, speelt de Amerikaan en
Leslie French de Fransman, twee grootste
creaties. In kleinere rollen ziet men onder
meer Irene Worth, de onverwoestbare
Lilian Gish, James Robertson Justice en
Eddie Albert.
Humane Tsjechische film
Op dezelfde dag zagen we een ondei-hou-
dende en zeer humane Tsjechische film
„Romance in Zizkov" over de liefde
De Russische actrice Tatiana Samoei-
lova, die volgens vele festivalgangers
favorite is voor de prijs van de beste
actrice voor haar rol in de film „Als
de ooievaars overvliegen".
tussen twee jonge mensen. Als het meisje
moet toegeven, dat zij een zoontje van vier
jaar heeft, woi-dt de jongeman aanvanke
lijk afgeschrikt, maar later beseft hij,
dat zijn liefde voor haar zo groot is, dat
hij haar mét het kind neemt. Er komt dan
niet „einde" op het doek te staan, maar
„begin" en dat is een vondst op zichzelf
van de jonge regisseur Brynych, van wie
we nog wel meer zullen hoi-en,
Franse tegenvaller
De korte films op deze dag wai-en ook
zeer goed: een grappige tekenfilm van
Roemenië over de zeven kunsten, gemaakt
door Ian Popescu-Gopo, die een grote
naam heeft op dit gebied en al eerder werk
op festivals bekroond zag, een prachtige
documentaire van onze landgenoot Joris
Ivens, uitgebracht door een Franse pro-
duktiemaatschappij en dus vertoond als
Franse festivalbijdi-age: „La Seine a ren
contré Paris" (De Seine heeft Parijs ont
moet). Onvergetelijk mooi zijn de beelden
op en aan de rivier, die door Parijs sti-oomt,
onvergetelijk door hun eigen schoonheid en
door de soms veri-assende volgorde, waarin
Ivens ze plaatste. Deze pionier van onze
documentaire filmkunst is altijd een mees
ter van het ritme geweest!
Van de goede films van de laatste dagen
noemen we nog „De Gebroeders Karama-
zov" uitgebracht door de Verenigde Sta
ten en „Mon Oncle" (Mijn Oom) van
Jacques Tati.
„De Gebroeders Karamazov" naar de ge
lijknamige roman van Dostojevski door
Richard Brooks is een obsederer-de film,
die geen geweld aandoet en dat is bij een
dergelijke verfilming al héél wat, die psy
chologisch verantwoord is en voortdurend
boeiend, soms zelfs spannend als een thril
ler. De beelden, in kleuren die vaak een
dramatische functie hebben, zijn fascine
rend en de voornaamste rollen worden
groots vertolkt: Lee J. Cobb als vader Ka
ramazov en Yul Brynner als zijn hem
hatende zoon Dmitri, die er later van ver
dacht wordt hem te hebben vermoord. Al-
bert Salmi speelt heel overtuigend de
moordenaar we hoorden hem een jonge
Charles Laughton noemen en met die
vleiende kwalificatie kunnen we ons ten
volle vei-enigen! en van Claire Bloom
kan men een sterke creatie als Katja zien.
Maria Schell echter is te vriendelijk-
lachend, te zacht als Gi-oesjenka: deze ac
trice kan veel, maar niet alle rollen liggen
haar en misschien heeft men in dit geval
teveel op haar internationale reputatie ver
trouwd.
„Mon Oncle" van Jacques Tati is een
knappe film, maar toch voldeed zij niet
geheel aan de zeer hooggespannen ver
wachtingen. De satire, waarin schrijver
regisseur-acteur Tati de „moderne" bur
gerlijkheid hekelt, het te zéér geordende
leven, de te ver doorgevoerde efficiency,
is gelardeerd met reeksen kostelijke, mees
tal zeer onverwachte en daardoor treffen
de grapjes. De film echter duurt te lang.
Zij is hier en daar enigszins traag van tem
po, omdat Tati maar geen afscheid van
een komische situatie kon nemen. Enkele
grapjes worden te vaak herhaalu. „Mon
Oncle" zou aanzienlijk hebben gewonnen
als Jacques Tati meer zelfcritiek had ge
had en meer de schaar had durven han
teren. Dat zou nu natuurlijk alsnog kunnen
gebeuren en dan zou zijn film een nog heel
wat betere indruk maken. Nu kan men zich
er uitstekend bij amuseren, dan zou ze
wellicht een meesterwerk kunnen worden.
Het geniale is in aanleg aanwezig. Tati is
ongetwijfeld een kunstenaar van ongewoon
formaat en dat zowel figuurlijk als let-
terlijk: hij steekt een hoofd boven al zijn
medespelenden uit!
Jan Koomen
In de feestvergadering van de vijftigja
rige Bond van Nederlandse Architecten
over welk jubileum wij verleden week
in „Erbij" reeds uitvoerig schreven
heeft ir. H. M. Buskens, directeur-gene
raal van de Volkshuisvesting en de Bouw
nijverheid, gesproken over „De architect,
het verleden, het heden en de toekomst."
Tot de feiten komende gaf spreker onder
meer de volgende bijzonderheden: voor de
oorlog verwerkte de bouwnijverheid in
haar geheel rond vierhondei-d miljoen gul
den, in 1957 rond vier miljard. Was de pro-
duktie van de nieuwbouw in gebouwen
voor de oorlog vier a vijf percent van het
nationale inkomen, in 1957 bedroeg dit
percentage bijna tien. In 't bouwvak wer
ken meer dan tweehonderdduizend arbei
ders. Uit hun loonsituatie en sociale posi
tie blijkt, aldus spreker, dat de bouwnij
verheid sterk vei*weven is met de.nationa
le economie en de sociale structuur.
Na een ontvangst door het gemeentebe
stuur van Nijmegen werd in de schepenhal
van het raadhuis de tentoonstelling ge
opend van door leden van de B.N.A. ge
maakte reisschetsen. Aan deze tentoon
stelling waren prijzen vei-bonden. De eer
ste werd toegekend aan de heer R. Tybout
uit Eindhoven, de tweede aan B. van Veen
uit Rotterdam en de derde aan J. Herm-
sen uit Arnhem.
Wij herinneren eraan dat ter gelegen
heid van het gouden feest van de B.N.A.
onder het motto „Bouwen en wonen" nog
tentoonstellingen worden gehouden van
19 mei tot 1 oktober in het Bouwcentrum
te Rotterdam en van 28 juni tot 1 oktober
in het Stedelijk Museum te Amsterdam.
volgt, dat de Nederlandse organisatie Be
scherming Bevolking volkomen ineffec
tief is ten aanzien van zelfs maar een ge
deeltelijke beveiliging, zo menen de drie
fysici.
Stralingsgevaar
In het memorandum is ook aandacht ge
schonken aan de vraag, of de stralingsef
fecten van de radioactieve stof, welke na
proefexplosies met kernbommen nog ge
durende een tiental jaren over grote de
len van de aarde wordt verspreid, schade
lijk of zelfs noodlottig zijn. Het belangrijk
ste effect van de uitwendige straling is,
dat het vei-andei-ingen kan veroorzaken,
waardoor de erfelijke eigenschappen van
het nageslacht in schadelijke z:n verande
ren. Dit kan zich na één, maar ook wel
pas na tientallen generaties uiten in licha
melijke of geestelijke gebrekkigheid.
Het subtiele biologische evenwicht tus
sen de verschillende soorten levende or
ganismen kan zodanig worden verstoord,
dat reeds daardoor het voortbestaan van
de mens als soort en van andere hoog ont
wikkelde oi-ganismen zou worden bedreigd.
Behalve deze gevolgen zijn er andere, die
misschien minder fataal, maar toch ook
schadelijk zijn, terwijl er pas de laatste
jaren effecten ontdekt zijn, waarvan men
de gevolgen nog helemaal niet kent.
In een slotbeschouwing zeggen de fysi
ci, dat door de ontwikkeling van de kern
fysica en in het bijzonder van de toepas
sing in kernwapens, waaraan de ontwik
keling van raketten kan worden toege
voegd, de oorlogvoering en de voorberei
ding tot oorlog en verdediging niet alleen
technisch maar ook maatschappelijk en
politiek in een volkomen nieuw stadium
zijn gekomen. Een deskundige en verant
woorde voorlichting van publiek en bij
voorbeeld ook van het parlement is drin
gend nodig, zolang men de situatie niet
wil vergelijken met die van een patiënt,
wie men het hopeloze van zijn toestand
maar liever moet verzwijgen maar met
die van iemand die men ernstig en rustig
moet wijzen op zijn ongezonde leefwijze,
waaraan hij ten gronde dreigt te gaan.
Geen afschrikwekkende werking
De mening, dat versterking van de af
schrikwekkende werking der nucleaire be
wapening van West-Europa bij voorbeeld
door vestiging van bases voor strategi
sche raketten de kans op het uitbreken van
oorlog zou verminderen of zelfs uitsluiten
achten de fysici op zijn minst aanvecht
baar. Indien er een volkomen zekerheid
bestond, dat de kernbewapening uitslui
tend voor afschrikking dient en nooit in
een oorlog zal worden gebruikt, zou zij
daarmee haar afschrikwekkende werking
geheel verliezen. Het gevaar schuilt, me
nen zij, niet zozeer in een bewuste ontke
tening van een oorlog door één der par
tijen, dan wel in de mogelijkheid, dat de
situatie uit de hand loopt in geval van een
crisis, door een misverstand, een ongeluk
of iets dergelijks, juist in het geval van
een snel functionerende afweer. Er zijn
in de geschiedenis vele voorbeelden te vin
den van oorlogen, die op grond van een
al of niet opzettelijk misverstand zijn be
gonnen en daarna niet meer konden wor
den tegengehouden.
Uitweg
Tenslotte zeggen de fysici: „Het enige
redelijke alternatief zien wij in een over
eenkomst over een geleidelijke gecontro
leerde ontwapening, zowel op het gebied
van kernwapens als op dat van de conven
tionele bewapening. Wij zijn er ons wel
van bewust, dat het ontwapeningsvraag-
stuk een bijzonder gecompliceerd pro
bleem is, maar in een ernstige poging om
tot realistische ontwapeningsonderhande
lingen te komen, zien wij de enige uitweg
uit een steeds gevaarlijker wordende si
tuatie. Wij zijn van mening, dat men een
overeenkomst niet pas dient te aanvaar
den als deze volkomen veilig is, maar
reeds als zij minder ïrisico's oplevert dan
de voortzetting van een onbeperkte bewa
peningswedloop. Ontwapeningsbesprekin
gen zouden nooit moger stranden op klei
nere politieke geschilpunten. Een ge
schikte eerste stap lijkt ons een overeen
komst tot stopzetting van proefexplosies,
vooral omdat hier ruime mogelijkheden
voor controle aanwezig zijn. Indien het di
lemma in het westen "n in het oosten vol
doende duidelijk wordt doorzien, mag men
nog hoop hebben, dat op deze wijze een
uitweg mogelijk is. Zelfs als men die hoop
niet meer koestert, heeft men toch nog de
plicht het te proberen," aldus de drie sa
menstellers.
De Zaandamse rechterche heeft een 42-
jarige inwoner van Krommenie gearres
teerd, die ervan verdacht wordt een 73-ja-
rige Zaandamse ijzerhandelaar te hebben
opgelicht. Onder voorwendsel dat hij in
Duitsland op voordelige wijze platen ijzer
kon kopen voor de scheepsbouw wist hij
van de aandelaar in enkele maanden tijd
f 32.000 los te krijgen. De ijzerhandelaar
werd een aandeel in de winst voorgespie
geld en hij ontving inderdaad enkele malen
honderd gulden. De inwoner van Kromme
nie had het geld in eigen zak gestoken en
er onder andere een auto van gekocht.
De Zaandamse ijzerhandelaar is inmid
dels failliet verklaard.
Het Italiaanse pas'sagierschip „Castel
Felice" woi-dt dinsdagmorgen 20 mei met
ongeveei 525 repatriërenden uit Indonesië
en met ruim 40 Nederlandse passagiers uit
Australië aan de Lloydkade te Rotterdam
verwacht.
De ontscheping der passagiers, onder
wie 227 kinderen beneden de 12 jaar en 154
employé's van de Billiton Maatschappij in
Tandjong-Pandan, zal die morgen elf uur
beginnen.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Polsbroek en Vlist K.
Schipper te Waspik; te Zoetermeer (1ste
pred.pl.' A. Pietersmn te Enter; te Voor
hout (toez.) J. W. de Jong, vicaris te Gro
ningen. Aangenomen naar Loosduinen (4de
pred.pl.) J. A. van Boven te Nieuw-Ven-
nep.
Geref. Kerken
Beroepen te Wijckel H. Peper, kand. te
Haarlem. Beroepen en angenomen naar
The Hebron Chi-istian Ref. Church of Os-
hawa (Ontario. Canada) J. van Harmeien
te Brampton (Ontario, Canada) voorheen
te Assen.
