Evert Kupersoord
Arbeidershote! bij Amersfoort
WAT IS - EN WAT DOET MEN TEGEN - EEN SHOCK?
Erbij
i ui5SB
Sierlijke geschenken
NIEUWE UITGAVEN
Voor zangstemmen
EEN MEESTERLIJKE SCHEPPING VAN
TWEE JONCE HAARLEMSE ARCHITECTEN
IN HARMONIE MET HET OMRINGENDE
LANDSCHAP EN DE SOCIALE FUNCTIE
ZATERDAG 17 MEI 1958
PAGINA DRi
VANDAAG heeft de voorzitter van
het Nederlands Verbond van Vak
verenigingen, de heer C. W. van
Wingerden, in Amersfoort het vyfde
arbeidershotel van het N.V.V. ge
opend. Het draagt de naam van de
vroegere voorzitter Evert Kupers, bij
wiens afscheid in 1948 het fonds werd
gesticht, dat de bouw van het nieuwe
vakantie-oord mogelijk maakte. Aan
dit prachtige gebouw 7,ijn echter ook
de namen verbonden van twee jonge
Haarlemse architecten, de heren H.
W. Brakcl en H. Buma, naar wier
bekroonde ontwerp 't Evert Kupers
oord tot stand kwam. Van de vijf
schetsontwerpen, op uitnodiging van
het N.V.V. door bekwame en beken
de architecten gemaakt, werd het
hunne door een deskundige jury ge
kozen op grond van kwaliteiten wel
ke thans, na de verwezenlijking van
het project, bevestigd blijken in een
mate welke men vijf jaar geleden,
toen men alleen op de tekeningen
moest oordelen, nauwelijks voor mo
gelijk zal hebben gehouden. Er is
daarom alle aanleiding dieper in te
gaan op dit bouwwerk met een in
houd van meer dan veertienduizend
kubieke meter, waarvan de ver
wezenlijking meer dan een miljoen
gulden heeft gevergd. Zowel de aard
van het gebouw als de wijze waarop
de architecten Brakel en Buma de
gestelde problemen hebben opgelost,
verdienen een ruime belangstelling.
De kunst is in het Evert Kupersoord
ruimschoots aan haar trekken gekomen
door een reeks zinrijke geschenken van
geestverwante organisaties en instel
lingen. Zo ontwierp Pierre van Soest
een metaalplastiek voor het trappenhuis
en de centrale hal en „krabde" Harry
Op de Laak een sgrafito - een natuurge-
zicht - op de wand, die de eetzaal van
de centrale kaderschool scheidt. Het
meubilair voor de Coen van der Lende
bibliotheek en de recreatiezaal werd,
eveneens geschonken. De architecten
bleven niet achter en schonken een
wandschildering in de zelfde ruimte,
waarvoor hun medewerker J. H. de
Smidt het ontwerp maakte en uitvoerde.
NU DE MUZIEK als verplicht leei'vak
haar intrede heeft gedaan in de middel
bare scholen rijst uiteraard voor velen,
die met dit onderwijs belast zijn, de vraag
naar geschikt leermateriaal, inzonderheid
naar liederen en pasklaar gemaakte koor
bewerkingen. De uitgeverij „De Toorts"
te Haarlem biedt, met een nieuwe, uitge
breide editie van de verzameling liederen
en canons „Viva la Musica" (nu gesplitst
in twee delen) een rijke bron, waaruit best
een goede keuze te maken is. De samen-
stelers W. Geursen en G. Vellekoop heb
ben pianobegeleidingen geweerd. Een
enkele keer wordt nog een beroep gedaan
op de gitaar als begeleidend instrument
of kunnen blokfluiten zelfstandig te pas
worden gebracht. Maar tal van liederen
zijn gewoon eenstemmig, zonder begelei
ding opgenomen, vele echter in tweestem
mige en driestemmige bewerking. De
angst voor het aanbrengen of normaal
doortrekken van de maatstreep in oudere
meerstemmige liederen is hier en daar
waarneembaar, echter niet consequent. In
deze reeks van ruim veertig zangstukjes
op Nederlandse, Franse, Engelse, Duitse
en Latijnse teksten, zijn de Nederlandse
het geringst in aantal. De samenstellers
zijn van mening, dat deze elders in vol
doende aantal te vinden zijn. Akkoord,
maar geldt dit ook niet voor de buiten
landse? Wat er van zij, wie met smaak
kan kiezen zal in „Viva la Musica" zijn
gading wel kunnen vinden. De bandjes
zien er keurig uit.
VOOR HETZELFDE DOEL toonde de
Harmonia-uitgave te Hilversum zich ac
tief met de publikatie van „Het eerste
schoolkoorboek". Hierin zijn liedjes uit
verscheidene landen voor driestemmig
koor met pianobegeleiding door Hans P.
Keuning gezet. In deze arrangementen van
Franse, Engelse en Nederlandse liederen
(tezamen vijf stuks) is rekening gehouden
met onvolgroeide mannenstemmen, waar
in middelbare scholen gelegenheid bestaat
een gemengd koor uit samen te stellen.
Het viriele gedeelte van het koor krijgt
dus een baritonpartij te vertolken tegen
twee discantstemmen. Alleen bij uitzonde
ring is er voor de jonge mannen een
„bourdon" tonica en kwint voorzien.
De begeleidingen hebben een spiritueel
karakter, zij zijn echter niet moeilijk. Het
lijkt mij dat dit schoolkoorboek met suc
ces zal kunnen gebruikt worden.
EVENEENS in de Harmonia-uitgave
verscheen een bundel kinderliederen met
pianobegeleiding. De titel van de verzame
ling „Het Tovertrommeitje" slaat op een
der nummers. Op geestige, moderne tek
sten van Henk van Schagen schreef Hans
P. Keuning frisse en pittig geritmeerde
melodietjes en karakteristieke begeleidin
gen. Tussen liederen van meer ernstige
stemming, zullen deze jolige dingen erin
gaan als koek.
Jos. de Klerk
ÏÊÊËÈ0,
HET PROGRAMMA, waaraan de ar
chitecten, die voor deelneming aan de
prijsvraag waren uitgenodigd, moesten
voldoen, luidde: Schep een comfortabel en
rustig vakantieverblijf voor ongeveer
tweehonderd personen, voor het grootste
deel in gezinsverband logerende, een en
ander uiteraard binnen een budget dat een
vakantie op het Evert Kupersoord in het
bereik van het gemiddelde arbeidersgezin
brengt. Gegeven werd een fraai gelegen
sterk glooiend terrein van ongeveer drie
hectaren op het hoogste punt in de ge
meente Amersfoort, aan de bekende Laan
1914, vanwaar men een uniek uitzicht kan
genieten over de zich in een blauw waas
verliezende Gelderse vallei.
Een dergelijk gebouw behelst natuurlijk
ruimten van zeer uiteenlopende bestem
mingen en dus ook van afmetingen en si
tuering. De principiële verdienste van het
ontwerp van Brakel en Buma is gelegen
in een zodanig logische ruimtelijke groe
pering, dat de architectuur aan elk der
verschillende ruimten een eigen vorm
verdeent zonder dat aan de eenheid van
het complex afbreuk wordt gedaan. Deze
scheiding van functies op zakelijke grond
slag vereenvoudigt de taak van de
beschrijver van het Evert Kupersoord in
niet geringe mate. De beide architecten
gingen ervan uit, dat in een dergelijk va
kantieverblijf in de eerste plaats een ver
deling gemaakt moet worden tussen de
functie voor dag en nacht. Dat leidde tot
een scheiding tussen de ..beddenhuizen"
en het overige gebouw. Maar ook dat
„overige" kent twee facetten, namelijk
het „gastendeel" en de daarbij behoren
de alcïiytruibiLen. ja ui nu al- centrale hal
welke op het hoogste punt van het terrein
(namelijk zevenenveertig meter boven
N.A.P.) werd gebouwd, een drieledige
functie toe te denken kon een buitenge
woon overzichtelijk geheel ontstaan.
DE CENTRALE HAL fungeert als ont
vangstcentrum en ontmoetingspunt tussen
de gasten en de leiding van het vakantie
oord, vormt de scheiding tussen de „bed
denhuizen" en het hoofdgebouw en tussen
de dienstruimte en de gastenverblijven in
het laatste. De gastenruimten zijn in de
oostelijke helft van het hoofdgebouw on
dergebracht, de eetzaal is beneden en de
recreatiezaal boven. Door grote glazen
wanden wordt een mooi uitzicht geboden op
de terrassen en de tuinaanleg en op de
Gelderse Vallei in de verte. Aan de eetzaal
grenst het geheel van keukens, welke in een
open verbinding met elkaar staan. Zij zijn,
evenals de linnenkamer, bereikbaar via
een dienstingang in de noordgevel van het
hoofdgebouw, welke evenwijdig loopt aan
de Laan 1914. Via die dienstingang, die dus
buiten het gezichtsveld der logees blijft,
passeert men eerst het controleloket om
vervolgens in achtereenvolgens de spoel
keuken, de afwaskeuken en de warme keu
ken te komen. Naast de warme keuken
bevindt zich een koude keuken, gecomple
teerd met koelkasten voor vleeswaren en
dranken. De afwaskeuken grenst aan een
diengang, waarin de serveerwagentjes een
plaats vinden, evenals de kasten met ser
viesgoed en bestek. De diensters zetten
dus schalen en borden op de serveerwa
gentjes, rijden daarmee naar de doorgeef-
ramen van de keuken, om de spijzen in
ontvangst te nemen, bedienen de gasten
en keren met het vuile vaatwerk na de
maaltijd in de diengang terug, waar zij
het slechts door een raam op de trans
portband naar de automatische afwasma
chine behoeven te plaatsen. Kort daarop
kan het serviesgoed droog en wel via een
ander raam in kasten in de diengang op
geborgen worden. Centrale verwarming
treft -men in de keukenafdeling niet aan.
omdat de „eigen" warmte daar "meestal
voldoende is. Door de mechanische lucht
verversingsinstallatie kan, wanneer daar
aan toch behoefte mocht bestaan, warme
lucht in de keuken worden geblazen.
De kelderruimte onder de keuken is niet
alleen gebruikt ten behoeve van de voor
ziening van energie en warm water, waar
bij nog een installatie meet worden ge
noemd die de druk van het water opvoert,
omdat het Evert Kupersoord boven het
niveau van de watertoren is gelegen
Achter de dienstingang in de westelijke
helft van de noordelijke gevel van het
hoofdgebouw vindt men ook het dienst-
trappenhuis, waardoor zowel de beheerder
als het interne personeel in staat zijn de
keukens van de verdieping uit, waar hun
verblijven zijn gelegen, rechtstreeks te
bereiken. De beheerderswoning en de per-
soneelsverblijven werden ondergebracht
in een zogenaamd overstek, een uitsteken
de partij van de verdieping welke op een
vrijstaande kolom rust.
Dit was een van de middelen welke
Brakel en Buma toepasten om het hoofd
gebouw geen al te gesloten massaal ka
rakter te verlenen. De noordgevel, waar
in maar heel weinig ramen voorkomen,
omdat in principe alle woonvertrekken op
het zuiden uitzien, werd verder gebroken
door het balkon langs de vijf kamers voor
het interne personeel, de enige vertrekken
die wél op het noorden zijn gelegen, maar
die dan ook overdag niet worden ge
bruikt. Het personeel kreeg echter wel
een lichte gemeenschappelijke zitkamer
en ook een eetkamer, beide op de verdie
ping. De beheerderswoning ziet op het zui
den uit en omvat een woonkamer, twee
Tan onze medische medewerker
VAAK LEEST MEN in de krant
bij de beschrijving van een on
geval, dat de patiënt na het on
geluk, in een „toestand van shock"
naar het ziekenhuis werd ver
voerd. Wat is een „shock" eigen
lijk? Een shock is een toestand
van plotseling optredende uitput
ting en zwakte, als gevolg van
een acute stoornis in de bloeds
omloop. De stoornis in de bloeds
omloop bestaat hieruit, dat plot
seling een belangrijke verminde
ring van de hoeveelheid bloed
optreedt. Een echte shock is een
ernstige toestand. Als niet spoe
dig hulp wordt geboden overlijdt
de patiënt. Niet alleen ongevallen
vormen de oorzaak voor een
shock, maar ook ernstige brand
wonden. Ook kan shock op
treden bij vergiftigingen, hart
ziekten en bij sterk vochtverlies,
bijvoorbeeld door sterk zweten,
lange tijd achtereen.
IN DE HERSENEN bevinden zich
enkele centra, welke tot functie
hebben het normale kaliber van
de bloedvaten te handhaven en
°P die manier de bloeddruk op
PGü te houden. Worden deze
hersencentra gestoord, dat is het
mogelijk, dat zich ergens plaatse
lijk in het lichaam een grote hoe
veelheid bloed in de bloedvaten
verzamelt, maar dat zich eiders
in het lichaam te weinig bloed in
de bloedvaten bevindt. Verwijden
de bloedvaten in de buik zich
plotseling en bevatten zij veel
meer bloed dan normaal het
geval is, dan kan dit tot gevolg
hebben, dat de hersenen te weinig
bloed toegevoerd krijgen. De
patiënt valt dan flauw, wordt be
wusteloos en ziet er erg beroerd
uit.
Een patiënt in shock-toestand
heeft een bleek en ingevallen ge
zicht, de huid is koud en vochtig,
blauwbleek van kleur, de punt
van de neus is koud. Ook heeft
de patiënt koude voeten en han
den, hij zweet sterk en klaagt
over dorst, als hij nog niet be
wusteloos is. Bij ernstige gevallen
van shock kan het moeilijk zijn
de polsslag te voelen. Dit is dan
weer het gevolg van het plotse
ling lager worden van de bloed
druk. De bloeddruk is een uit
drukking voor de kracht, waar
mee het hart het bloed door de
bloedvaten doet stromen. Ver
saagt het hart plotseling, dan
stroomt er minder bloed door de
bloedvaten, waardoor de pols niet
meer of nauwelijks voelbaar
wordt. De ademhaling is meestal
diep en langzaam, soms echter
snel en oppervlakkig. De lichaams
temperatuur is lager dan nor
maal.
MEN MOET VOORAL de patiënt
niet vermoeien, dat wil zeggen:
men moet hem zo weinig moge
lijk versjouwen. Zoi'g e" voor, dat
de patiënt zo gemakkelijk moge
lijk komt te liggen, goed warm.
Leg kruiken aan de voeten, onder
de oksels en de binnenkant van
de dijen, maar bescherm de pa
tiënt tegen verbranding door de
kruiken in doeken in te wikkelen.
Leg de voeten van de patiënt
wat hoger ten einde de bloeds
omloop naar de hersenen te be
vorderen.
Als de patiënt bewusteloos is,
moet men vooral niet proberen
hem iets te laten drinken. Maal
ais de patiënt nog bij bewustzijn
is en meestal over hevige dorst
klaagt, mag men hem koffie laten
drinken, als een stimulans voor
de bloedsomloop. Uiteraard moet
zo spoedig mogelijk de dokter
gewaarschuwd worden, want de
patiënt in shock-toestand moet
naar het ziekenhuis vervoerd
worden. Daar heeft men de be
schikking 'over diverse mogelijk
heden om de shock te bestrijden:
men kan bloedtransfusie geven.
Men kan ook bloedeiwitten, op
gelost. bij de patiënt inspuiten in
de bloedsomloop. Ook geeft men
de patiënt dan middelen, die zijn
hart stimuleren, de bloeddruk
verhogen en de hersencentra, die
de ademhaling regelen en het ka
liber van de bloedvaten be-
invloeden, prikkelen.
De bloedtransfusie zal vooral
dan gegeven worden als een plot
seling bloedverlies, bijvoorbeeld
na een ongeval, de oorzaak is van
de shock-toestand. Bij grote
brandwonden gaan veel eiwitten
verloren met de verbranding van
de huid en de onderliggende weef
sels. Dit verlies zal men dan pro
beren goed te maken, door bloed
eiwitten toe te dienen. Deze
bloedeiwitten worden uit bloed
bereid en gedroogd. Voor het ge
bruik wordt dit bloedplasma zoals
de bloedvloeistof zonder de rode
bloedlichaampjes heet, opgelost
en ingespoten.
Bij elke operatie treedt bloed
verlies op, maar gelukkig meestal
slechts zo weinig dat geen shock
ontstaat. Men meent ook wel dat
hormonen van bijnieren van grote
invloed zijn op het ontstaan van
shock. De bijnieren zijn kleine
driehoekige orgaantjes, welke
ongeveer drie gram wegen. Ze
bevinden zich boven op de nie
ren. Hun betekenis is vooral de
laatste jaren meer naar voren
gekomen. Men heeft namelijk ont
dekt, dat deze bijnieren op elke
„stress" van het lichaam, dat wil
zeggen op elke overmatige be
lasting reageren door bepaalde
hormonen in de bloedsomloop te
brengen. De hormonen bescher
men het lichaam tegen de gevol
gen van de extra inspanningen
die vex'langd worden.
Bijnierhormonen hebben ook
invloed op de bloeddruk. Zij wor
den tegenwoordig algemeen ge
bruikt om bij zeer ernstige toe
standen het lichaam in staat te
stellen gunstig te reageren op
overmatige druk.
VERBETERT de bloedsomloop,
dan wordt de pols ook beter voel
baar en de ademhaling duide
lijker. De blauwbleke kleur ver
dwijnt, de lichaamstemperatuur,
die tot beneden zesendertig gra
den gedaald kan zijn wordt weer
normaal. In vele gevallen is de
patiënt de kluts totaal kwijt ge
raakt, maar langzaam keert zijn
bewustzijn weer terug. Vaak her
innert hij zich dan in het geheel
niet meer, wat er precies ge
beurt is, voordat de shock op
trad. Hij weet bijvoorbeeld niet
meer hoe het ongeval ontstaan is,
dat hem in de shock-toestand
bracht. Bedenk echter vooral dat
de beste hulp, die men een patiënt
in shock kan bieden, bestaat in
het zo snel mogelijk waarschu
wen van een dokter.
slaapkamers en een keuken. De beheer
der kan van zijn woning uit de ingang en
de beddenhuizen overzien.
TUSSEN DE RECREATIEZAAL en de
personeelsverblijven met bijbehorende sa
nitaire ruimten op de verdieping bevindt
zich de Coen van der Lendebibliotheek,
die wat donkerder en rustiger van toon is
gehouden in overeenstemming met de
aard van dit voor studie en vergaderingen
bestemde vertrek.
Aansluitend op deze vooral voor het
kader van het N.V.V. belangrijke ruimte
kan de beschrijving van het hoofdgebouw
worden afgesloten met twee verwante on
derdelen: de centrale kaderschool en de
zogenaamde bestuurdersflat. De opdracht
om leslokalen voor de kaderschool in het
Evert Kupersoord te projecteren was
niet in de prijsvraag opgenomen. De be
hoefte daaraan is pas na de brand in het
Troelstraoord in Beekbergen ontstaan.
Brakel en Buma hebben met die nageko
men eis weinig moeite gehad, omdat hun
hoofdgebouw aan de oostkant de mogelijk
heid voor een uitbreiding liet. Men heeft
dus, grenzend aan een trappenhuis waar
door men de recreatiezaal boven en de eet
zaal en het terras beneden kan bereiken,
een vleugel met drie lokalen, alweer met
het uitzicht op het zuiden, aan het hoofd
gebouw toegevoegd. Twee van de drie lo
kalen zijn door middel van een flexibele
wand te verdelen, zodat de centrale ka
derschool in feite een accommodatie van
vijf lokalen bezit.
De zogenaamde „bestuurdersflat" een
tamelijk onsympathieke, maar begrijpe
lijke benaming bevindt zich in de dak-
opbouw en is bestemd voor die vooraan
staande figuren uit de vakbeweging, die
genoodzaakt zijn zich voor studie enige tijd
terug te trekken of die na een periode van
spanningen en veel werk behoefte hebben
aan rust
ZO GEVARIEERD als de indeling van
het hoofdgebouw moest zijn, zo eenvoudig
en uniform konden de „beddenhuizen"
worden ingedeeld. Hier immers heeft men
te doen met slechts drie kamertypen, dat
voor twee tot drie personen met een opper
vlakte van ongeveer dertien vierkante me
ter, dat voor drie tot vier personen met
eein oppervlakte van zestien vierkante me
ter en tenslotte de één-persoonskamers,
welke acht vierkante meter groot zijn.
Daarbij behoren natuurlijk toiletten en
doucheruimten, voor mannen en vrouwen
afzonderlijk. De kamers zijn alle voorzien
van een vaste wastafel met warm en koud
stromend water en een klerenkast.
De achtenveertig kamers voor twee of
drie personen werden ondergebracht op de
twee verdiepingen van een vleugel, welke
ongeveer in de as van de centrale hal ligt
en dus haaks op het hoofdgebouw is ge
projecteerd. De kamers zijn ter weerszij
den van de gang gelegen, waardoor zij
hetzij naar het oosten, hetzij naar het wes
ten uitzien. De toiletten en doucheruimten
liggen aan de einden van de gang op de
overgangen naar het hoofdgebouw en het
tweede beddenhuis. Het tweede bedden
huis staat weer haaks op de laatstgenoem
de vleugel en loopt dus evenwijdig aan
het hoofdgebouw. Ook het tweede bedden
huis telt twee verdiepingen, waarop tien
„gezinskamers" en vierentwintig éénper
soonskamers aan de zuidzijde een plaats
kregen. De toiletten en doucheruimten be
vinden zich in het midden van deze vleu
gel welke aan weerszijden door trappen
huizen wordt beëindigd. Het westelijke
trappenhuis leidt naar de nooduitgang
als zodanig ook gemarkeerd, de deuren
zijn alleen van binnen te openen en er is
geen stoep zodat men een sprongetje moet
maken. Het oostelijke geeft toegang tot
de tuin en het zonneterras.
WE ZIJN VRIJ UITVOERIG, hoewel
met de verwaarlozing van heel wat op
zichzelf aantrekkelijke details, ingegaan
op de indeling van het Evert Kupersoord,
omdat daaruit voor een belangrijk deel al
kan blijken hoe functioneel dit gehele va
kantieverblijf door de ontwerpers werd
uitgedacht Dat geldt mede voor de con
structie, welke essentieel kan worden ge
noemd. Het hoofdgebouw met zijn bijkans
overstelpende diversiteit van ruimten
werd opgezet als een betonskelet, be
staande uit vierentwintig kolommen
welke door betonbalken werden ver
bonden. De totale overspanning door twee
kolommen bedraagt veertien meter. Twee
kolommen staan namelijk op zeven me
ter afstand van elkaar en hebben aan elke
zijde een „uitkraging" van drieëneenhal
ve meter. Hierdoor staan de kolommen
in het interieur, waardoor de wanden licht
gehouden konden worden. Ook de plafonds
werden vrij tussen de betonbalken opge
hangen. De betonbalken zelf zijn, als con
structief noodzakelijk element zichtbaar
gebleven met de houtnerf der bekisting
als versierend motief. Daar ook het twee
de beddenhuis een wat gecompliceerder
karakter draagt door de afwisseling van
kamers voor twee en vier personen werd
ook daar een betonconstructie toegepast.
Hierbij is echter één rij kolommen en bal
ken niet in het gebouw opgenomen maar
daarbuiten, namelijk buiten de zuidelijke
gevel, waardoor een soort ajourwerk ont
stond, hetgeen niet alleen een bijzonder
aantrekkelijk aspect oplevert, maar op de
zonkant ook zeer nuttig is door de daaraan
verbonden schaduwwerking. Het tussen
hoofdgebouw en tweede beddenhuis ge
legen eerste beddenhuis heeft een unifor
me, eenvoudige indeling. Daarom had het
daar zin om geen betonskelet te bouwen.
WAT STEMPELT dit ontwerp van de
Haarlemse architecten Brakel en Buma nu
tot wat het is: een meesterwerk? Wij aar
zelen niet deze hoogste kwalificatie te ge
bruiken: dit project werd maar al te ge
grond door de jury uitverkoren. Het is het
opmerkelijk harmonisch samengaan tus
sen een volkomen gerechtvaardigd eigen
tijds functionalisme enerzijds met een
zeldzaam gevoel voor een welhaast klas
sieke eenvoud in de vorm, zonder dat men
is afgegleden naar een schrale soberheid
welke aan het vakantieoord zijn fleurig
heid zou hebben ontnomen. De groepering
van de recreatievertrekken en eetzalen, de
centrale hal met trappenhuis en een deel
der slaapkamers om de terrassen en de
tuin met dat panorama over de Gelderse
vallei is een bouwkunstige vondst van de
eerste orde.
DE ONDERLINGE verhoudingen van
de verschillende gedeelten van het vakan
tieoord zijn zorgvuldig op elkander afge
stemd. En hoewel zeker niet naar symme
trie werd gestreefd, wordt wel bij de be
zoeker een indruk van evenwichtigheid en
rust gewekt, waarover met grote lof ge
sproken dient te worden. De indeling is, zo
als wij hebben uiteengezet, erop ge
richt zoveel mogelijk „de korste afstand"
te bereiken, dat wil zeggen alle ruimten
welke functioneel bij elkander horen in
derdaad zo te situeren, dat dit ook mogelijk
is. Deze zakelijkheid heeft een speelse
vormgeving in het geheel niet verhinderd.
Zelfs zo'n gesloten noordgevel, hetgeen
een onvermijdelijkheid was, kreeg door
het balkon voor de personeelsvertrekken,
de raampartij van de Coen van der Lende-
bilbliotheek en het „overstek" een leven
dig, enigszins picturaal aspect. De drie
stalen masten met het embleem N.V.V. ac
centueert de hoofdingang en het „uitkra-
gende" dak van de zogenaamde bestuur
dersflat, het ajourwerk van kolommen en
balken voor de zuidgevel van het tweede
beddenhuis, de luifel met de lichtopenin
gen voor de lokalen van de kaderschool
dragen tot die algemene indruk van elegan
tie en sierlijkheid evenzeer bij als het on
opzettelijke spel met beton, eternit en bak
steen, waarbij een buitenwand soms bijna
onmerkbaar overgaat in een binnenmuur.
Een der ontwerpers, de heer H. W. Brakel
kenschetste zijn eigen werk als „roman
tisch". Op één uitzondering na de open
haard in de recreatiezaal, hoewel functio
neel met de schoorsteen der centrale ver
warming verbonden kunnen we die ka
rakterisering niet delen. „Romantisch"
willen vele voorbeelden van de Delftse
school zijn en al die op de „bloed-en-bodem
architectuur" van een Schmitthenner ge-
inspireerde landhuizen met onontkoomba
re rieten daken. Het Evert Kupersoord
van Brakel en Buma vertegenwoordigt het
functionalisme in zijn schoonste vorm, na
melijk niet ingeschrompeld tot de verwe
zenlijking van een zakelijk programma,
maar daar bovenuit getild door idealisme
en artistiek vermogen tot een bouwwerk,
dat, zoals wij het wagen te voorspelen, nog
lang zal gelden als een exempel van ge
slaagde eigentijdse architectuur.
J. H. Bartman
