SINTERKLAAS KOMT NIET UIT SPANJE
Fraaie kleurenfoto's op
achttiende Focus-salon
Lion d'Or
Melinda" door Ensemble
Peter van den Brakens
werk in De Waag
HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
Muziekschool Toonkunst
nam vernieuwde zaal
in gebruik
Feestconcert ten bate
van de Heemsteedse
„stille armen"
Burgerlijke Stand
van Haarlem
De enige echte
Heidens of heilig?
Zijn concurrenten
Waarom maakt de grijze
bisschop op een schimmel
strooitochten over hoge
dakenen waarom geven
wij elkaar vrijers van
taai-taaiharten
van suiker of marsepein
Suikergoed
Pietermanknecht
Sint Nicolaas houdt
spreekuur
Lezing scheidsrechters
Najaarsvergadering van
district Haarlem KNLTB
MAANDAG 17 NOVEMBER 1958
O
99
99
Zaterdag en zondag heeft het zuidelijk
toneel „Ensemble" in de Haarlemse
Schouwburg het stuk Melinda(oorspron
kelijk Teach- me how to cry" geheten) van
Patricia Joudry vertoond. Dit drama telt
yoor de pauze enige boeiende tafrelen.
gaarna heeft de Canadese schrijfster blijk
baar niet veel meer te zeggen gehad. Onze
medewerker voor toneel in de IJmond
schreef hierover naar aanleiding van een
'voorstelling in het Kehnemer Theater te
Beverwijk in begin oktober het volgende:
„Melinda" is het verhaal van een ont
luikende liefde tussen twee scholieren, die
de omstandigheden tegen zich vinden.
Want Melinda is het kind van een onge
huwde moeder. Over de kleine familie
wordt in het kleine provincienest druk ge
roddeld. En haar aanbidder, Will Hender
son, heeft een hard ploeterende vertegen
woordiger tot vader, die droomt zijn po
sitie nog eens te kunnen verbeteren door
middel van de relaties ,die hij met de
stadsnotabelen hoopt aan te knopen. Hoe
wel de verhouding tussen Melinda en Will
volkomen platonisch gebleven is, wordt
hun omgang in de enge kennissenkring
toch druk besproken en ontstaat er een
schandaal in een notedop, wanneer Will
tijdens een vechtpartij de dokterszoon een
gebroken neus bezorgt. Hiermee is de in
trige wel zo ongeveer naverteld, want va
der Henderson verlaat het stadje dan om
met zijn gezin een (zoveelste) nieuwe
standplaats te betrekken. Voor Melinda en
Will blijft er weinig anders over dan af
scheid nemen. Slechts de toezegging van
een wederzijdse correspondentie sugge
reert, dat de idylle voor dit jonge paar
eenmaal zal worden bestendigd.
„Melinda" is dus voornamelijk een sfeer
schildering, welke soms zowaar aan „Gla
zen speelgoed" en „De dood van een han
delsreiziger" doet denken, omdat de illusie
er zo'n grote rol in vervult. Doch waar het
Williams en Miller gelukte telkens een
climax op te bouwen uit reeds boeiende
tafrelen. heeft Patricia Joudry meer de na
druk gelegd op het milieu. Aan deze vorm
geving werd de dramatische spanning op
geofferd, omdat de schrijfster zich verloor
in diverse scènes, waar de handeling tel
kens voor werd onderbroken. Ook met de
indeling van het stuk is zij niet erg ge
lukkig geweest: tien tafrelen, waarvan de
meeste vrij abrupt werden afgebroken. En
het is voor een publiek altijd een moeilijke
opgave zich geheel op het toneelgebeuren
in te stellen, wanneer het doek herhaalde
lijk op de meest onverwachte ogenblikken
wordt gesloten.
Elise Hoomans heeft met haar regie een
dankbaar gebruik gemaakt van elke ge
legenheid, die door de schrijfster werd ge
boden, het publiek tot enige aandgcht te
bewegen. Het was niet haar schuld dat de
ze momenten zo weinig talrijk waren. Maar
wij hadden er toch een bewogen derde ta-
freel aan te danken, een mooie scène tus
sen de enigszins triviale Henderson van
Lucas Wensing en zijn naar een eigen
home hunkerende echtgenote van Miep
van den Berg. Een andere opleving be
tekende de scène tussen Marion Gobau en
Marijke Bakker als Polly en Melinda, in
haar begeren naar de rol van Julia voor
de schoolvoorstelling. Bovendien kregen
Advertentie
Voor Uw
„verre" bloemengroet...
FLEUROP
Het genootschap „Kunst zij ons Doel"
exposeert schilderijen en schetsen van
Gibraltar tot de Noordkaap van Peter van
den Braken in De Waag te Haarlem, die
tot eind november duurt. Van den Braken
is een enorm harde werker en kan daar
bij blijkbaar goed tegen de koude. Dat
moge op zichzelf nog geen verdienste zijn,
het neemt toch wel in. Temeer als voelbaar
is, dat Van den Brakens hele persoonlijk
heid iets aantrekkelijk gezonds heeft. Ik
meen dat dit wel aan zijn werk te zien is.
Bovendien mocht ik hem jaren geleden
nog al eens ontmoeten en hem hebben
leren kennen als een plezierige prater en
een goede kameraad. Over de schilder
kunst hadden we het weinig. Mogelijk
voelde hij dat de zijne mij niet zo goed
lag. Zelfs heb ik me wel eens afgevraagd
in hoeverre hij misschien zelf aan zijn
werken twijfeide. Hij vertelde me name
lijk trapezewerker geweest te zijn en uit
zijn enthousiasme daarvoor was het ver
langen naar een grote inzet van de mens
voor zijn werk duidelijk voelbaai". Zo had
hij het aan het schilderen nog nooit onder
vonden. Begreep hij, dat hij wat betreft
dat schilderen tegen zijn plafond zat? He-
lette hem zijn zin tot avontuur een voor
zijn schilderkunstige ontwikkeling nood
zakelijke beschouwelijkheid?
Het is zeker niet een tekort aan kunde
en kennis van het vak, dat hem beletten
zou over een bepaald punt heen te komen.
Zijn hier getoonde schetsen zijn mij het
aantrekkelijkst, maar steeds heb ik tegen
over dit werk het gevoel dat het zoveel
mooier had gekund indien Van den Bra
ken zichzelve eens getoetst had aan
andere, grote figuren. De verwerking van
hetgeen hij zag gaat mij nog niet ver ge
noeg. Hij ziet dat er in een bos van ver
ticale stammen een zekere ritmiek te vin
den is, maar tot een boeiend ritmisch ge
heel komt hij voor mijn gevoel toch net
niet. Hij vereenvoudigt besneeuwde ber
gen, omdat daarmee iets van de monu
mentaliteit van het landschap aan ons kan
worden overgebracht, maar haalt die
monumentaliteit toch net niet. Men denke
slechts aan wat een Wiegers met derge-
'ijlce onderwerpen wist te doen! Alles
komi me te haastig gedaan voor. Zijn drift
doet. hem naar mijn gevoel eerder struike-
'"n dan tot felgespannen zaken geraken.
Zijn het kalmst vervaardigde werken
'rokken mij danook het meest. Zij vallen
hier echter een beetje weg door al dat
drukke en wat luidruchtige gedoe van het
meeste hier. De kleur is niet bepaald ver
warmend. zelfs niet als het een Spaans
"nderwerp betreft.
Bob Buys
Marijke Bakker en Ton Kuyl een voor
jonge acteurs zeldzame kans zich op het
eerste plan te begeven, die met een on
miskenbaar talent werd aangegrepen om
deze schuchtere liefde zuiver en onbe
vangen aan te geven. Rie Gilhuys was
Melinda's moeder, een enigszins onwezen
lijke en geëxalteerde figuur, die door de
schrijfster te theatraal was gehouden om
als een reëel karakter te worden aan
vaard. In de kleinere rollen stonden Lies
de Wind, Sonja Brill, Wieke Haitsma Mu
iier, John Leddy en Marlène Gobau.
Zaterdagavond heeft de muziekschool
van de Maatschappij ter bevordering der
Toonkunst aan de Nieuwe Gracht in Haar
lem haar gerestaureerde grote zaal offi
cieel in gebruik genomen.
Namens het bestuur sprak de voorzit
ter, de heer J. K. Tadema, de openingsre
de uit, waarin hij onder andere de wet
houder van kunstzaken, de heer D. J. A.
Geluk, het raadslid de heer D. A. J. Spek,
alsmede mr. J. W. v. d. Vlugt en mr. C.
W. Thöne van het Haarlemse Muziekfonds
verwelkomde. Spreker wees op de grote
verbetering, die de zaal heeft ondergaan.
De wanden zijn bedekt met board, dat in
een lichte tint is gesausd; er zijn nieuwe
spiegels voor de balletles en ook de ver
lichting is gemoderniseerd. De zaal zal
onder andere als kleine concertzaal ge
bruikt worden. De heer Tadema kondigde
tevens de inwijding aan van de nieuwe
vleugel, die de school zich van de gemeen
telijke subsidie heeft aangeschaft. Tenslot
te verklaarde de voorzitter de zaal voor
geopend.
Hij gaf daarna het woord aan de direc
teur der Muziekschool, de heer J. P. Vin
cent. Deze hield een causerie over „Parijs
omstreeks 1830" en vertelde vele bijzon
derheden over het leven van Liszt, Chopin
en Brahms, hun triomfen en tegenslagen,
hun vriend- en vijandschappen en hun
amoureuze avonturen.
De dames Berthe Davelaar en Tiny Kai
ser, alsmede de heer Leendert Huges ver
zorgden de muzikale illustratie van deze
interessante lezing over dit tijdperk der
romantiek.
Zo speelde mevrouw Kaiser composities
van Liszt, onder andere een concertetude
en de bewerking van een vioolstuk van de
door hem bewonderde Paganini, mejuf
frouw Davelaar werken van Chopin, een
nocturne, een etude en een ballade, en de
heer Huges twee rapsodieën van Brahms.
De voorzitter dankte tenslotte de heer
Vincent en de drie: executanten, wier pres
taties door de aanwezigen blijkens het har
telijke applaus op hoge prijs werden ge
steld, voor hun medewerking aan deze
avond en liet zijn woorden vergezeld gaan
van geschenken en bloemen.
Het Heemsteeds fanfarekorps „Eensge
zind Excelsior" heeft ér'een mooie tradi
tie van" gemaakt jaarlijks -een feestavond
te organiseren, waarvan de baten geheel
aan het comité voor Heemsteedse Stille
Armen worden afgedragen. Dit jaar heeft
deze zaterdag plaatsgehad in het sport
parkrestaurant, dat met een groot aantal
belangstellenden was gevuld.
De heer L. ter Braake sprak als voor
zitter-dirigent van „Eensgezind Excel
sior" het gebruikelijke openingswoord,
waarbij hij het doel van deze avond nog
eens uiteenzette en daarbij niet verzuim
de zijn dank te betuigen aan de vele in
gezetenen die een groot aantal prijzen
hebben afgestaan. Hierna huldigde hij de
heer Van der Ham, die zich als de oud
ste Heemsteedse muzikant mag beschou
wen. Het was dit jaar een halve eeuw ge
leden, dat hij zich als lid van een plaat
selijke muziekvereniging heeft aangemeld.
Hij bevindt zich nu reeds lange tijd in de
gelederen van „Eensgezind Excelsior" als
een bekwame muziekbeoefenaar. Spre
ker stelde zijn enthousiasme dan ook aan
vele jongere leden ten" voorbeeld. Onder
applaus begeleid door een „touche" van
het korps speldde de heer Ter Braake de
jubilaris de medaille van verdienste op de
borst, welk blijk van grote waardering
met een kist sigaren werd aangevuld. Aan
mevrouw Van der Ham werd een fraai
bloemstuk overhandigd. De heer Van der
Ham sprak een kort woord van dank voor
deze onverwachte hulde, waarna hij zich
tot de aanwezige jeugd richtte, met de op
wekking toch vooral lid te worden van een
goede muziekvereniging ter verrijking
van het leven en om de noodzaak van or
de en tucht te leren begrijpen en waar
deren.
Na dit enigszins officiële gedeelte was
het de beurt aan „Eensgezind Excelsior"
om met een opgewekte mars (de bekende
„Alte Kameraden") het programma te
openen. Dit korte concert onder leiding
van dirigent L. ter Braake werd met aan
dacht beluisterd. Niet minder succes be
haalde het fleurig gekostumeerde ensem
ble, dat als de boerenkapel „De Suikerbie
ten" onder leiding van mejuffrouw L. C.
ter Braake optrad. De populaire melo
dieën bleken stimulerend genoeg om de
toehoorders tot vrolijke samenzang te be
wegen. Een andere goede beurt werd ge
maakt door een der jongere leden, die
een loflied op „Eensgezind Excelsior"
kwam zingen, door hemzelf vervaardigd.
Hij werd hiei'bij welluidend door enige
van de jongste meisjesleden geassisteerd.
De feestavond werd besloten met een ge
animeerd bal onder leiding van de heer
Theo Donkerlo.
BEVALLEN: van een zoon: 13 nov.: M.
Visser-Kieft; 14 nov.: J. P. S. Siderius-Tij-
bout; J. van Baekel-Hogeveen; E. Stoete-
Hooijen (2 zoons); E. Peters-Kuzee; M- C.
van de Kamei--Min; P. Wiedeman-Boelee;
W M. L. Erkelens-Snoeijenbos.
BEVALLEN van een dochter: 14 no
vember: A. van den Ham-Burggraaf; J. E.
Woning-Landwerd; H. M. P. van Velzen-
Bos; 15 november: C. W. M. Abeling- War-
nars.
ONDERTROUWD: 14 november: W.
I.eijenaar en W. H. Wijker; ,15 november:
P. A. Barnhoorn en C. M. T. Veen; L. van
Bildex-beek en M G. J. Eliens.
GEHUWD: 15 november: H. Elzinga en
R M. Kwestroor; W. Smits en N. Koese.
OVERLEDEN: 12 november: W. Span
jaard-van Noi-de, 78 j., Oost Indiestx-aat.
Iioe wonderlijk het ook klinkt: over
het bestaan van St. Nicolaas is door zeer
geleerde en beslist volwassen wannen
evenveel onderling dispuut geweest als
tussen vele kinderen die op een nood
lottige dag vaststelden, dat Sinterklaas
„net zulke schoenen als vader" droeg en
dat Zwarte Piet praatte met de stem van
grote zus of een andere bekende. „De
waarheid over St. Nicolaas" zullen wij
hieronder uitvoerig trachten vast te stel
len. Maar twee meer en meer verbreide
misvattingen dienen voorop te gaan.
Het eerste misverstand is, dat Sinter
klaas uit Spanje komt. Wanneer over iéts
zekerheid bestaat, dan is het wel hiérover,
dat St. Nicolaas in werkelijkheid niet in
Spanje heeft gewoond en dat hij zelfs nooit
in dat land is gewéést. De tweede misvat
ting betreft de datum waarop zijn feest
behoort te worden gevierd. Van een sim
pele strooi-avond en een huiselijk samen
zijn op de avond van 5 december van de
vóóravond van het St. Nicolaasfeest, is in
vele Nederlandse gezinnen die vijfde de
cember tot de dag zélf van Sintex-klaas ge-
woi'den. In toenemende mate vinden de
kinderen niet meer pas op de ochtend van
6 december geschenken in hun schoen,
maar zijn die cadeaus de dag tevoren al
uitgereikt. Om nog maar te zwijgen van
„vervroegde" Sinterklaasfeesten, die soms
al in november beginnen. Veelal is tegen
woordig op 6 december de feestelijkheid al
weer lang en breed voorbij. Dat is fout.
Want 6 december is de enig juiste dag om
St. Nicolaas te vieren. De avond van 5 de
cember zou niet meer dan een inleiding
mogen zijn.
De histoi-ische St. Nicolaas (want hij hééft
bestaan!) werd in Patara, een stadje in Ly-
cië, in Klein-Azië, geboren. Zijn vader
heette Eufemius en schijnt een vermogend,
vroom en liefdadig man te zijn geweest.
Sinterklaas heeft dus zijn goedgeefsheid
van niemand vreemd. Zijn moeder was een
zuster van de aartsbisschop van Myra,
eveneens in Klein-Azië gelegen. Onder
geen omstandigheid mag men Sinterklaas
verwarren met de Heilige Nicolaas. die in
de negende eeuw paus was en die te Rome
geboren werd en stierf. Wanneer Sinter-
klaas-de-Kindervriend geboren werd, is
volkomen onbekend. Zelfs over het jaar
waarin hij stierf zijn de oudste bronnen
het niet eens. Ze noemen zowel het jaar
328 als 343 of 352. Er zijn zelfs onderzoen.era
geweest, die zijn leven in een veel latere
eeuw plaatsten.
Of hij inderdaad als bisschop het Conci
lie van Nicaea in het jaar 325 bijwoonde,
staat al evenmin vast. Toch mogen wij wel
aannemen, dat hij als opvolger van zijn
oom Nicolaas-de-Oude bisschop van M-yra
is geweest: De traditie stelt zijn sterfdag op
6 december en dat is de datum gebleven
van zijn herdenking. In het oosten was zijn
cultus al in de zesde eeuw zeer verbx-eid.
Het gevolg was, dat talloze legenden en
wonderverhalen ontstonden, die wel nooit
meer geheel van de historische feiten te
onderscheiden zullen zijn. Heeft St. Nico
laas inderdaad zijn ouders aan de pest ver
loren? En verdeelde hij werkelijk zijn ge-
erfde fortuin onder de armen? Het is best
mogelijk. In elk geval zal zijn al in de
vijfde eeuw gevestigde reputatie van gul
heid niet helemaal op losse gronden steu
nen.
Kooplieden uit Bari brachten in 1087 het
gebeente van St. Nicolaas naar Zuid-Italië
over. Dat bewijst, hoe zijn roem in de elfde
eeuw ook tot Europa doorgedrongen was.
Toen het stoffelijk ovei-schot van St. Nico
laas eenmaal in Bari rustte, verbreidde zich
daar zijn faam met nieuwe wonderver
halen spoedig ook over westelijk Europa.
Op het ogenblik is dus eigenlijk niet Ma
drid of een andere Spaanse gemeente de
Rotjes swper
stad van Sinterklaas, maar Bari, de leven
dige havenstad in zuidoostelijk Italië: daar
kan men zijn graf bezoeken in de naar St!
Nicolaas genoemde en aan hem gewijde
kex-k, dicht bij de zee. De plaats strookt uit
stekend met de rol die St. Nicolaas als
beschermheilige der zeelieden speelt en die
teruggaat op allerlei wonderen die hij op
zijn zeereizen zou hebben verricht.
Er is wel beproefd, alle elementen van
ons Sinterklaasfeest historisch in hel wer
kelijke leven van de heilige man aan te
wijzen. Tevergeefs. Legenden, hoe vroom
en verkwikkend soms ook, zijn nu eenmaal
geen wetenschappelijke realiteiten. De
geleex-den (en er waren er heel wat die
zich met St. Nicolaas en met Sinterklaas
gebruiken bezighielden) zijn het over één
ding vrijwel eens: er steekt in het Sinter
klaasfeest meer heidense overlevering dan
historische werkelijkheid.
Het is overbekend, dat talloze gebruiken
uit de germaanse tijd sinds de komst van
het christendom „gekerstend" zijn en een
nieuwe, christelijke inhoud kregen. Wij
behoeven slechts aan de kei-stboom te
herinneren. Ook de figuur van St. Nicolaas
werd in vele Europese landen omhangen
met allerlei verhalen en gebruiken die hier
al lang vóór zijn werkelijke leven in Klein-
Azië bekend moeten zijn geweest. Dit feit
verklaart, dat Sinterklaas in vele streken
allerminst op een bisschop gelijkt. Oudtijds
verscheen hij hier en daar zelfs als een
ridder in volle wapenrusting! Tn Oost-
Friesland is hij weliswaar een grijsaard
met witte baard, maar hij treedt er op in
een pelsmantel. Zo ook in sommige delen
van Beieren, waar bij „Pelznickel" (Nico-
laas-met-de-pelsjas) wordt genoemd en ook
een pelsmuts draagt. Hij lijkt dus meer op
een winterman, een ijskoning
Een feit is voorts, dat in de oudgermaan-
se tijd een heidens winterfeest gevierd
werd', dat van midden-november tot in
januari duurde en waarop men zowel spijs
offers aan Wodan (de god der vruchtbaar
heid) bracht, als onderling geschenken uit
wisselde en in huiselijke sfeer van het
goede der aarde genoot. Allerlei christelijke
feesten in dit tijdvak, van St. Maarten op
11 november, via het Kerstfeest tot Drie
koningen op 6 januari namen elementen uit
het heidense winterfeest op en gaven er
een nieuwe inhoud aan.
Dat hetzelfde gebeurde met de viering
van het St. Nicolaasfeest werd natuurlijk
begunstigd door de reputatie van bereisd
heid en gulheid, die de kindervriend al uit
Klein-Azië meebracht. Maar het was niet
minder het gevolg van de nuchtere datum,
die midden in het germaanse winterfeest
viel. Zó wordt nu ook duidelijk, waarom er
allerlei punten van overeenkomst zijn tus
sen St. Maarten en St. Nicolaas enerzijds,
tussen St. Nicolaas en de Kei-stman ander
zijds. Ook de „concui-renten" van Sinter
klaas hebben iets van de gebruiken uit de
vóór-christelijke tijd opgedaan.
Nu iets over enige kenmerkende dingen
in de Sinterklaasviering zoals wij die ken
nen. Over het bisschopsgewaad behoeven
wij niet lang uit te weiden. Het is eigenlijk
het enige werkelijk-historische element in
het feest en in de eerbiedwaardige gestalte
van St. Nicolaas. De schimmel past, mèt de
witte baard en de ouderdom van zijn be-
rijdei-, in het karakter van het winterland
schap en van het heidense winterfeest. Ook
Wodan god van de vi-uchtbaarheid en
god van de wind (het éne dóór het andere,
want het is de wind die het stuifmeel over
brengt) reed reeds op een schimmel door
de lucht. De tochten van St. Nicolaas te
aangeblaft. Wie in de huwelijksnacht een
geldstuk in zijn schoen legt, heeft later
nooit geldgebrek.
paard over de daken, hoe opvallend ook
voor een bejaarde bisschop, zijn dus niet zo
oorspronkelijk als het wel lijkt. Ook Wo
dan gooide trouwens op zijn tochten door
de lucht al gaven in de schoorsteen. Die
schoorsteen gold in de germaanse tijd als
de natuurlijke verbindingsweg tussen men
sen en goden, tussen aarde en hemel. Door
de schoorsteen had men bovenaardse din
gen te verwachten.
Over de schoen, die de kinderen bij de
schoorsteen plegen te zetten, zou heel wat
te vertellen zijn. Maar het belangwekkend
ste is misschien toch wel, dat hier in de
sinterklaasgebruiken iets mee gaat spelen
dat afkomstig is uit Spanje, het land waai
de échte St. Nicolaas vertoefde. In Spanje
vierde men namelijk omstreeks de vijftien
de en zestiende eeuw misschien zelfs al
éérder een feest dat „sapate" werd ge
noemd en waarop men elkaar in de kringen
der aristocratie kostbare geschenken placht
te geven. De grap was. dat die kostbaar
heden verborgen werden in een schamel
omhulsel, bijvoorbeeld een diamant in een
citroen of een halssnoer in een oude schoen.
Misschien is de naam van het feest een
verbastering van het Spaanse woord voor
schoen, dat „zapato" luidt, misschien heeft
omgekeerd de naam van het feest tot het
gebruik van schoenen als omhulsel der
cadeaus geïnspireei-d. In elk geval zijn
schoen en geschenk in onderling verband
daarna tot ver buiten Spanje doorgedron
gen. Madame De Sévigné. ster aan het hof
van Lodewijk XIII van Frankrijk, schrijft
over het gebruik in een brief van 13 decem
ber 1679 Blijkbaar had zij het „sapate"-
feest en het geschenk in de schoen toen
kort tevoren leren kennen. In elk geval
schijnt dit element van het Sinterklaas
feest het enige waarvan een Spaanse her
komst valt aan te wijzen.
De gewoonte om wat stro „voor het
paard" te doen in de schoen, die bij de
schooi-steen wordt gezet, stamt intussen
weer geheel uit het noorden. In Scandi
navië, in Oldenburg en in andere delen
van Duitsland kende en kent men hier en
daar nóg het gebruik enige halmen van
de laatste oogst of de laatste schoof op de
akker te laten staan. De oorspi'ong van
deze gewoonte is duidelijk: men heeft er de
resten in te zien van een heidens offer aan
de god der vruchtbaarheid. Het volksge
loof kent nog allerlei varianten. Wie in
Mecklenbui-g 's nachts drie strohalmen in
zijn schoen legt, wordt, niet door honden
Strooien is iets waaraan Wodan zich als
„wilde i-uiter" tijdens zijn ritten door de
ff i? a?
CORk
lucht al moet hebben te buiten gegaan,
willen wij de oudgermaanse sagen geloven.
Het strookte trouwens uitstekend met zijn
kwaliteit van god der vruchtbaarheid.
Tn het algemeen behoort heel de cultus
van lekkernijen tot het terrein der heidense
spijsoffers. Onze speculaas wordt onder de
naam „St.-Claes-baksel" vermeld in Dordt-
se stadsx-ekeningen uit de vijftiende eeuw.
Ze werd toen in vele steden van gemeente
wege aan de jeugd uitgedeeld. Marsepein
heet in Italië land van amandelen
„mazzapane" Letterlijk beduidt dat: staaf-
brood. Ook ons met behulp van amandelen
gemaakte letterbanket beantwoordt echter
aan die omschrijving en het is onzeker,
welke van beide lekkernijen met het in de
vijftiende-eeuwse stadsrekeningen genoem
de „amandelbrood" wordt bedoeld.
Vrijers van taai—taai en harten van sui
kergoed krijgen diepere zin als men weet,
dat St. Nicolaas niet alleen schutspatroon
der zeelieden was, maar ook „hylickmaker"
(dat is: „huwelijksmaker" of patroon van
een goed huwelijk). De roe of gard diende
aanvankelijk geenszins om te tuchtigen. Ze
was veeleer een heidens vruchtbaarheids
symbool. Een bosje takken van berk of
hazelaar hing men aan de deur van huis
of stal als talisman voor het welzijn van de
kudde.
De meeste raadselen hangen wellicht om
Zwarte Piet: deze schijnt te zijn voox-tge-
komen uit een behoefte aan contrastwer
king en uit de menselijke wens, dat welis
waar het goede beloond, maar het kwade
gestraft zal worden. In stx-eken waar Sin
terklaas meer gelijkt op een goedige, ge
schenken uitdelende Winterkoning-in-pels-
jas, daar heeft zijn begeleider vaak de ge
daante van een duivel, of anders van een
spookachtig in het wit geklede heks, Berch-
tel of Busebergt genaamd. Toen Spanje
eenmaal, via de schoen, als land van de
hei-komst van St. Nicolaas werd beschouwd,
lag het voor de hand, zijn schrikaanjagende
begeleider tot Moor te maken. In Spanje
bevond zich immers nog tot in de dertiende
eeuw een Moors rijk. Moren en ver-
schrikking waren er voor de blanke be
volking vrijwel identiek.
Herhaaldelijk zijn, ook in Nederland,
protesten gerezen tegen het Sinterklaas
feest. Zo schreef zekere Walich Siewerts
in 1604: ,,'t Is een sotte en onghefondeerde
maniere van de kinderen haere schoenen
met allerley snoeperie ende slickerdemick
te vullen". Maar het feest van de gulheid,
van heidense oorsprong of niet, heeft in
ons land zó hecht wortel geschoten, dat het
zich niet gemakkelijk zal laten uitroeien.
En ook al heeft het met de historische St.
Nicolaas niet veel meer dan de naam en
het bisschopsgewaad gemeen, toch leeft het
in de geest van het Nederlandse volk méér
dan menig ondubbelzinnig feit uit de ge
schiedenisboekjes.
Op de achttiende internationale Focus-
salon voor fotografische kunst, die zater
dag in het Amsterdamse Arti et Arnici-
tiatae voor het publiek geopend is, expo
seert de Duitse fotograaf dr. Gerhard
Graeb buiten mededinging een aantal fo
to's die een speciale bewaking genieten.
Het zijn kleuren-reprodukties van op pa
pier geschildei-de Evangelistenprotretten,
die eeuwen gelden door de monniken van
het St. Catherineklooster aan de voet van
de berg Sinaï vervaardigd zijn. Zeer on
langs zijn deze zeldzame voorbeelden van
middeleeuwse kloostex-kunst aldaar opge
graven, na honderden jaren in een verge
ten keldergewelf te hebben doorgebracht.
Zij waren nog geheel intact en de kleuren
hadden vrijwel niets van hun frisheid ver
loren. Nu ze echter plotseling aan de bui
tenlucht werden blootgesteld, dx-eigde het
gevaar dat hun prachtige kleuren ineens
zouden verbleken. Daarom moesten zij zo
snel mogelijk gefotografeex-d worden. De
kunstzinnige kloosterlingen moet het des
tijds jaren gekost hebben om deze schilde
rijen te maken. Dr. Graeb had vijf minu
ten nodig om ze alle te reproduceren
Enkele van deze fraaie x-epro's zijn nu
dus te zien op de Focus-salon, die daax-mee
op een wereldprimeur kan bogen. Dr.
Graeb heeft namelijk uitdrukkelijk bedon
gen, dat ze wel geëxposeex-d, maar niet ge
fotografeerd mogen worden voordat zijn
fotoboek over de Sinaï-opgravingen be
ging volgend jaar van de pex-s komt.
Vandaar dat er steeds een mannetje of
een vrouwtje van het Focus-personeel
in de buurt is om een oogje uit het zeil te
houden.
De kwaliteit van kleux-enfoto's-op-pa-
pier is de laatste tijd aanmerkelijk geste
gen. Tot voor enkele jaren konden deze,
wat natuurlijkheid en brilliance der kleu
ren betreft, niet in de schaduw staan bij
de kleurendia's. Thans echter zijn er ook
met het positiefprocédé volkomen natuur
getrouwe en artistiek-verantwoorde resul
taten bereiken. Dat blijkt ook op deze sa
lon. waar ditkeer zelfs een halve wand van
een der beide grote zalen voor kleurver-
grotingen is ingeruimd. Sommige daar
van zijn nog een rijkelijk bont en schreeu-
wex-ig (en vreemd genoeg juist in het zeer
flexible Dye Transfer-procédé); andere
tx-effen door een rustiger gamma van lou
ter gebroken kleuren of pasteltinten, met
ten hoogste één felle toets rood of geel als
hoofdaccent. De mooiste plaat is naar on
ze smaak die, welke de Duitse fotograaf
dr. Walter Boje maakte van een simpel
stukje wad: louter tere nuances van grijs
en beige in een welhaast ideaal kleuren-
evenwicht.
Ook de „experimentelen" zijn goed ver
tegenwoordigd, onder meer met enkele
interessante staaltjes van (pseudo)-sola-
risatie; een proces, waarbij men door een
nabelichting' van negatief of afdruk vóór
de ontwikkeling vaak een bijzonder frap
pante omkering der kleuren bewerkstelli
gen kan.
In de afdeling zwart-wit is ditkeer wei
nig wei-eldschokkends te zien. Er zijn
prachtige landschappen en genrestukjes
(vooral van de Chinezen), waarin men de
uitgekiende sfeer-uitbeelding en de zorg-
vuldig-bestudeerde lichtval bewondert. Er
is een wand met formidabele portretten en
een aantal grappige macro's en tabletops.
Bij de laatste zijn er enkelen, die nauwe
lijks van Japanse tekeningen te onder
scheiden zijn.
Anderen zochten hun kx-acht in donkere
kamerti-ucjes, om een irreëel of boeiend
effect te bereiken, en vaak met succes.
Daarvan getuigen een goede „dubbelko-
pie" van een stilleven, enkele combinatie-
drukken van een negatief en een diaposi
tief (waarbij eén soort ï-eliëfeffect ont
staat), maar over het algemeen kan deze
„subjectieve" fotografie het oog toch niel
erg bekoren. Felle., dynamische actiepia-
ten en goede fotografische humor zijn he
laas uiterst dun gezaaid. Een inzending
van groot formaat is, letterlijk en figuux--
lijk, de serie px-achtige bromides van kerk
interieurs van de Britse lichtbeeldkunste
nares Hai-ker, die vox-ige maand ook op de
Photokina in Keulen te zien geweest is.
Bij die gelegenheid hebben wij al uitvoe
rig de lof gezongen van deze grootmees
teres der architectuurfotografie.
De honderd geaccepteerde kleurendia's
Tijdens het verblijf in Nederland bren
gen Sint Nicolaas en Zwarte Piet ook enige
bezoeken aan het Minerva Theater in
Heemstede, waar zij kinderen zullen ont
vangen. Deze bezoeken worden afgelegd
op zaterdag 22 en woensdag 26 november,
waarbij telkens twee jeugdmatinees zullen
worden gegeven. Het programma bestaat
uit een aantal tekenfilms van Walt Disney.
In restaurant Brinkman ^an het Hout
plein in Haarlem houdt de Haarlemse
scheidsrechtersvereniging dinsdagavond
een bijeenkomst waarop de bekende
scheidsrechter J. H. Martens uit Zeist een
lezing houdt met als onderwei'p: prac-
tisch scheidsrechteren. De aanvang is be
paald op acht uur.
hebben wij helaas niet kunnen zien. Zij
worden geprojecteerd op de donderdag
avonden 20 en 27 november in de concert
zaal van Bellevue aan de Marnixstraat
met een uitvoerige toelichting van Focus-
directeur Dick Boex. De salon zelf is tot
30 november geopend.
H. Croesen
Advertentie
HOTEl
CAFé
RESTAURANT
Iedere morgen een heerlük kopjekoffie
Zaterdag hield het District Haarlem van
de KNLTB in Brinkmann in Haarlem zijn
najaai-svergadering. In zijn openings
woord herdacht de voorzitter de heer T.
Rogmans het overlijden van de districts
leden N. Walther en J. v. d. Veer respec
tievelijk leden van Groenendaal en Heem
stede. De heer Rogmans dankte de ver
enigingen die „Westrust" de helpende
hand hadden toegestoken, maar men zal
aan de vooravond van het dertigjarig be
staan waarschijnlijk toch tot liquidatie
van de vereniging moeten overgaan aan
gezien er geen banen voor deze vereni
ging disponibel zijn.
De jeugd-commissie zal op de voor-
jaarsvergadering met vast-omlijnde plan
nen komen teneinde tot een betere en doel
treffender ti-aining van de Haarlemse
jeugd te komen. Besloten wei-d voorts om
de Haarlemse tennisspelers, vooral de
jeugd, nogmaals te doordringen van het
grote belang van medische sportkeuring.
De heer Rogmans werd bij acclamatie
als vooi-zitter en plaatsvervangend bonds
raadslid herkozen. In de door het aftre
den en zich niet meer herkiesbaar stellen
van de heren J. Fuchs en D. Loman ontsta
ne vacatures werden bij acclamatie ge
kozen de heren C. Schipper en H. de la
Mar.
In principe werd besloten om deel te ne
men aan de Sportweek 1959 door middel
van het organiseren van een tennis-exhibi-
tie of tennis-toernooi.
Het voortbestaan van het blad „Lawn-
tennis" gaat de vergadering zeer aan het
hart en men kwam zelfs met de suggestie
om het abonnement voor ieder lid ver
plicht te stellen.
Uitvoerig werd er gesproken over
school tennis, dat wil zeggen tennis in
schooltijd tijdens de gymnastieklessen.
Geldgebrek bij de Gemeente staat voorlo
pig realisatie van dit plan in de weg. Als
nieuwe verenigingen meldden zich bij de
KNLTB „Alliance" en de „Kennemer-Jac.
P. Thijsselyceum T.C."
