Politie vuurt op menigten in
Nyassaland, 26 doden
Nieuw sociaal-politiek program
van het C.N.V.
OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
HET WEER
Pionier IV passeert de maan
op 60.000 km afstand
sW'MORRIS before ijoa 'Say!
ARRESTATIES WEKKEN ONRUST
Lennox Boyd: inheemse leiders
hadden uitgebreide moordplannen
7roepen naar Nyassaland
Majoor Koopmann tekent
protest aan
Hij acht zich aangetast in
eer en goede naam door
rapport-Koersen
Fidel Gastro naar V.S.
Het woord is aan
Een Praatje van
LEXI
Veel bewolking
Instituut Internationale
Culturele Betrekkingen
wordt opgeheven
ITALIAANSE SPORTTRUIEN
In februari
Dalende werkloosheid
Schadevergoedings
commissie in de maak
73e JAARGANG No 199
Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295
(6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie.
Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij
kantoor Haarlem-N. Soendaplein, Tel. 57755
Hoofdredacteur: Simon Koster
Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks
WOENSDAG 4 MAART 1959
Haarlems Dagblad
304e JAARGANG No 47
Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V.
Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen.
Abonnement p. week 59 ct., p. kwartaal 7.65,
fr. p.p. 8.15. Losse nrs. 12 ct. Postgiro 273107.
Advertentietarieven op aanvraag verkrijgbaar.
Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman
m né» WÊ& „l W. S.
Het beeld van de onrust: vliegtuigen
die speciale troepen aanvoeren in
plaatsen, waar een kleine inheemse
politie altijd het enige gezagsapparaat
vormde. Britse koloniale troepen wor
den aangevoerd op een vliegveld nabij
Kariba, de plaats waar een gigan
tische dam in de Zambesi wordt ge
bouwd. De arbeidsonrust van de
laatste dagen daar is niet alleen een
kwestie van arbeidsvoorwaarden. Deze
zijn in dit door blanken bestuurd ge
bied nauw met de politieke vragen
verweven.
BLANTYRE, (Reuter/AFP/UPI). In Nyassaland zijn dinsdag bij
ongeregeldheden in totaal 26 negers gedood en velen gewond. De gouver
neur van dit Britse protectoraat heeft de noodtoestand afgekondigd. Het
Afrikaanse Nationale Congres, een organisatie van inheemsen, is verboden
en 149 van zijn leiders zijn aangehouden. Minstens vijftig van hen, onder
wie de voorzitter dr. Hastings Banda, zijn per vliegtuig naar Zuid-Rhodesia
overgebracht. De premier van de federatie, Sir Roy Welensky, noemde in
een verklaring het Afrikaanse Nationale Congres 'n „kwaadaardige organi
satie die geleid wordt door mannen, die op macht uit zijn". Het congres
maakte volgens hem gebruik van de „Afrikaanse vrees voor tovenarij"
en het zou door middel van intimidatie zijn doel trachten te bereiken.
Ieder, die zich bij de congrespartij of haar nevenorganisaties aansluit zal
van verraad worden beschuldigd en met maximum 14 jaar gevange
nisstraf worden gestraft. Leden, die weigeren uit de organisaties te treden,
zijn eveneens schuldig aan verraad en kunnen tot zeven jaar gevangenis
straf worden veroordeeld. In Zomba, Blantyre, Limbe en Lilongwe zijn
de scholen gesloten.
Unie van Zuid-Afrika is hierbij van psycho
logische invloed. Ook is er een inheemse
middelklasse gegroeid, die economisch in
de knel zit omdat alle belangrijke functies
en vakarbeid aan blanken zijn voorbehou
den. Tienduizenden krijgen slechts een
fooi in plaats van loon.
Volgens de Congrespartij zou de federa
tie er op uit zijn om volgend jaar, als de
herziening van de grondwet aan de orde
komt. de beide protectoraten op te slok
ken en de inheemsen uit te leveren aan
koloniale overheersing en onderdrukking.
De propaganda ziet reeds een onafhanke
lijke Centraal-Afrikaanse dominion, die
de voetsporen zal drukken van de Unie van
Zuid-Afrika. Er zal echter geen sprake
van zijn, dat de federatie overhaast de do
minion-status zal krijgen. Uitdrukkelijk is
namelijk bepaald, dat er constitutioneel in
Noord-Rhodesia en Nyassaland geen ver
anderingen zullen plaats vinden tegen de
wil van de bevolking.
(Men zie voorts pag. 5)-
Majoor II. Koopmann heeft aan de heer
Th. Koersen, voorzitter van de Kamercom
missie, die het onderzoek naar het militaire
aankoopbeleid instelt, verzocht zo spoedig
mogelijk te worden gehoord over enige an
dere punten, waarop naar zijn mening het
rapport der commissie heeft gefaald. Voorts
heeft majoor Koopmann aan de Tweede
Kamer medegedeeld, dat hij zich aange
tast voelt in eer en goede naam door het
geen de commissie heeft gesteld in haar
slotconclusies over de wijze van behande
ling van de aankoop van kooktoestellen
en piatonderdelen. „Dit grieft mij te
meer", zo schrijft hij, „omdat de commis
sie mij juist over de achtergronden van
deze twee zaken niet heeft gehoord en des
ondanks heeft gemeend zich te mogen ver
oorloven om in dit met zoveel ophef be
kend gemaakte rapport een algemene con
clusie te trekken betreffende de wijze
waarop ik mijn taak bij het D.M.L. heb
vervuld." Hieraan voegt hij toe dat hij de
Tweede Kamer zo spoedig mogelijk zijn
verweer zal doen toekomen.
Naar aanleiding van deze mededelingen
van majoor Koopmann deelt de voorzitter
der commissie-Koersen mee:
Op 3 december 1958 werd met majoor K.
een informatieve bespreking gevoerd. Deze
informatieve besprekingen dragen niet het
karakter van een verhoor en zijn van ver
trouwelijke aard. Iedereen kon mededeling
doen over hetgeen hij belangrijk achtte
voor het juiste oordeel der commissie. Aan
majoor Koopmann is gevraagd mededeling
te doen over het beleid Sectie Aankoop
Buitenland, waarbij dus alle achtergron
den konden worden vermeld. Het steno
gram omvat 38 kwarto pagina's en werd
van majoor K. retour ontvangen met
enkele aangebrachte wijzigingen. Indien
majoor K. meende, dat de achtergronden
niet voldoende naar voren waren gekomen,
had hij de gelegenheid door aanhechting
van een nota bij het stenogram zijn ziens
wijze nader uiteen te zetten.
WASHINGTON (AFP) Dr. Fidel Cas
tro, de eerste-minister van Cuba, zal op
17 april een bezoek aan de Verenigde Sta
ten brengen. Hij zal spreken op de jaar
vergadering van de Amerikaanse vereni
ging van hoofdredacteuren.
Isaac Watts:
Lectuur en conversatie kunnen ons
ideeën leveren over mensen en dingen,
doch ons eigen oordeel ontstaat pas na
gedegen overdenking.
LONDEN (Reuter) De Britse pers is
over de gang van zaken in Nyassaland
verdeeld. De „Times", de „Manchester
Guardian", de „News Chronicle" en de
„Daily Herald" zijn van oordeel dat de
maatregelen van de overheid in de fede
ratie van Rhodesia en Nyassaland van een
twijfelachtige politieke wijsheid getuigen.
Minister Lennox-Boyd heeft dinsdag
avond in het Lagerhuis gezegd, dat de re
gering van Nyassaland een paar dagen ge
leden inlichtingen heeft gekregen volgens
welke het Afrikaanse Nationale Congres
plannen had opgesteld voor moorden op
blanken, Aziaten en gematigde Afrikaanse
leiders op grote schaal. De minister sprak
van plannen voor een bloedbad. Hij zei
geen nadere gegevens te kunnen verstrek
ken over de inhoud van de inlichtingen
en evenmin over de bron ervan. De socia
listische fractie reageerde hierop met ge
joel.
Onze correspondent te Londen schrijft:
In een onderhoud met de woordvoerder
van Sir Roy Welensky, de federale pre
mier van Rhodesia en Nyassaland, ver
klaarde deze dat aan het socialistische La-
Advertentie
met zijn vele vrienden en vriendinnen
D weet, dit op alle Lexington sigaretten
lettertjes staan en duizenden rokers
vroegen wat dat toch betekent.
LEXI zal morgen het raadsel onthullen in
een uitvoerige advertentie, die in zeer veel
bladen (ook in dit blad) komt te staan,
Het wordt een gtote verrassing! Kijkt
U dus goed uit oaar de advertentie
van LEXI.
Verwachting tot morgenavond:
Vrij veel bewolking met plaatse
lijk enige regen. Weinig veran
dering in temperatuur. Matige,
later af en toe vrij krachtige zui
delijke wind.
Volledige weerrapporten op pagina twee.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF PAGINA'S
gerhuislid John Stonehouse de toegang tot
het gebied van de federatie verder gewei
gerd werd wegens in hoge mate opruiende
uitlatingen, die de vlammen van het ver
zet alleen maar konden aanwakkeren.
Voorts wordt hem in Salisbury verweten
dat hij in zijn functie van parlementslid
gebruik maakt van faciliteiten om deze
als journalist te gebruiken. Tegen zijn be
lofte in om pas artikelen te schrijven na
zijn terugkeer in Londen, verzocht hij het
biad, waarvoor hij op deze reis werkt,
reeds onmiddellijk tegen de federale rege
ring gerichte artikelen te publiceren.
Stonehouse toonde volgens de woord
voerder een groot gebrek aan verantwoor
delijkheidsgevoel toen hij de opstandelin
gen ophitste met woorden als „Heft jullie
hoofden op. Erken jullie land als je eigen
land. De Labourpartij zal jullie steunen."
Onze zegsman gaf ons de verzekering,
dat Weienski een dwaas zou zijn indien hij
zich niet bewust was van het feit, dat de
nietige minderheid van de Europeanen op
den duur afhankelijk is van de inheem
sen en dat hij de laatsten in beginsel als
gelijken beschouwt. Vandaar dat de grond
wet van de centraal-Afrikaanse federatie
lijnrecht staat tegenover de filosofie van
apartheid. Er zijn inheemsen in het par
lement en de nieuwe universiteit van Sa
lisbury behandelt beide rassen op voet van
gelijkheid. Wat het staatsbestuur betreft,
worden de belangen van de inheemsen
gewaarborgd door een raad voor Afri
kaanse zaken, een permanent parlemen
tair comité, bestaande uit evenveel blan
ken als inheemsen, plus een voorzitter, die
hetzij blank, hetzij zwart is, dat tot taak
heeft alarm te blazen indien er op wetge
vend gebied maatregelen zouden worden
genomen, welke de inheemse belangen
schaden. In dat geval kan de raad de
aandacht van de federale regering er op
vestigen of anders via de gouverneur de
Britse minister van koloniën op de hoogte
stellen, die de bevoegdheid bezit een wet
gevende maatregel van de federatie zo no
dig ongedaan te maken. Slechts éénmaal
heeft de raad een beroep op de minister
gedaan omdat gemeend werd, dat het kies
recht van de inheemsen in het gedrang
kwam. Bij onderzoek bleek echter, dat de
raad zich nodeloos ongerust had gemaakt
en dat zijn vermoedens onjuist bleken.
Theoretisch verschil
Ondanks het feit echter, dat de consti
tutie volgens het beginsel van deelgenoot
schap tussen blank en zwart goed werkt,
is de rassengelijkheid een ideaal, dat nog
maar ten dele verwezenlijkt is. De toestand
in Zuid-Rhodesia verschilt tenminste theo
retisch van die in de Unie van Zuid-Afri
ka. De federale regering streeft er im
mers naar om de inheemsen in toenemen
de mate te doen deelnemen aan het be
stuur en het openbare leven.
Maar men moet niet vergeten, dat het
contact met het Westen pas maar zeven
tig jaar geleden tot stand kwam. De din
gen veranderen snel. De extremistische
politieke leiders gaat het echter nooit snel
genoeg. Vandaar dat zij gemakkelijk spel
hebben om onrust te verwekken onder een
primitieve bevolking. De nabijheid van de
JODRELL BANK, (Reuter) De grote
Britse radiotelescoop te Jodrell Bank heeft
vanochtend om 7.47 uur weer contact gekre
gen met de Pionier IV. Dinsdag heeft de
telescoop gedurende zeven uur de Pionier
op zijn reis kunnen volgen.
(AFP) De Pionier bevond zich heden
ochtend om kwart voor negen op ongeveer
290.000 km van de aarde. De radioseinen
van de satelliet komen duidelijk door.
In Zuid-Californië hebben de Amerika
nen een reusachtige antenne opgesteld in
de vorm van een parabool, waarmee men
seinen tot op een afstand van de aarde
van 640.000 km hoopt te kunnen opvangen.
De antenne heeft een diameter van 30
meter.
(Reuter/AFP) Het Amerikaanse bu
reau voor lucht- en ruimtevaart heeft be
kendgemaakt, dat de satelliet Pionier IV
vanavond omstreeks 11.uur Nederlandse
tijd de maan binnen een afstand van 60.000
km zal passeren.
(AFP) De satelliet wordt gevolgd door
een tweede ruimtevoorwerp, namelijk de
laatste trap van de raket, aldus heeft de
directeur van de Amerikaanse laboratoria
voor straalvoortstuwing, Pickering, dins
dag meegedeeld. Deze trap is 1,20 meter
lang en heeft een doorsnede van vijftien
centimeter. Met haar brandstof woog zij
26 kilogram.
Volgens Pickering zal dit raketgedeelte
de satelliet blijven volgen.
„Met het oog op de benarde positie van
de laagstbezoldigden is ernstig beraad
nodig over de wenselijkheid en de moge
lijkheid van een wettelijke regeling van
een minimumloon. De regering zou de
Sociaal-Economische Raad moeten ver
zoeken op korte termijn een advies over
deze zaak uit te brengen". Aldus luidt een
der artikelen van een nieuw sociaal-poli
tiek program van het Christelijk Natio
naal Vakverbond in Nederland, dat in een
buitengewone algemene vergadering van
het C.N.V. is goedgekeurd.
Bij de bespreking ervan wees de heer
P. Hazenbosch, secretaris van het C.N.V.
erop, dat een dergelijke regeling niet in
strijd zou zijn met het streven naar vrije
re loonvorming, aangezien daarbij juist
bepaalde zwakke groepen beschermd die
nen te worden.
De voorzitter van het C.N.V., de heer
M. Ruppert, noemde deze zaak buitenge
woon belangrijk. Het is volgens hem ech
ter nog lang niet zeker of een wettelijke
regeling voor Nederland de meest wense
lijke oplossing van dit probleem zal vor
men. Men wil voorlopig dan ook alleen
de mogelijkheid ervan maar nagaan.
Met betrekking tot de bedrijfsorganisa
tie en de medezeggenschap wordt in het
nieuwe sociaal-politieke program gezegd,
dat de vrije organisaties van werkgevers
en werknemers de draagsters van de be
drijfsorganisaties dienen te blijven en dat
hun daarom ruime bevoegdheid toegekend'
moet worden ten aanzien van het kennis
nemen van en het adviseren over het be
leid van de bedrijfslichamen. Waar pu
bliekrechtelijke bedrijfsorganisaties nog
ontbreken moet de overheid volgens het
C.N.V. niet alleen de werkgevers- maar
ook de werknemersorganisaties bij het
overleg over economische en sociale aan
gelegenheden betrekken. De totstandko
ming van de ondernemingsraden, daar
waar het bedrijfsleven in gebreke blijft,
moet door de overheid krachtig bevorderd
worden.
Arbeidsbescherming
Een lang hoofdstuk van het program is
gewijd aan de wettelijke regeling van de
arbeid en de arbeidsbescherming. Hierin
wordt onder meer verklaard, dat de leef
tijd waarop jeugdige personen arbeid in
loondienst mogen verrichten met inacht
neming van een geleidelijke overgang op
zestien jaar gesteld dient te w/den en
dat dit gepaard dient te gaan met een over
eenkomstige verhoging van de leerplich
tige leeftijd.
De Huisarbeidswet en het Rijtijdenbe
sluit moeten, naar de mening van het
C.N.V. zo spoedig mogelijk en overeen-
Het bestuur van het Nederlands Instituut
voor Internationale Culturele Betrekkin
gen te Amsterdam heeft van minister Cals
bericht gekregen, dat de werkzaamheden
met ingang van 1 januari 1960 zullen wor
den voortgezet door de dienst voor buiten
landse betrekkingen van het ministerie
van Onderwas, Kunsten en Wetenschap
pen, waarvoor dezelfde subsidie (achthon
derdduizend gulden) zal worden beschik
baar gesteld. De activiteiten worden dus
geheel in de ambtelijke sfeer getrokken,
met uitzondering van het driemaandelijkse
tijdschrift Delta, dat door een afzonder
lijke stichting zal worden beheerd.
Advertentie
BARTEUORISSTR. HAARLEM TEL. 13439
)e Amerikaanse maanraket schiet het
luchtruim in. (Telefoto).
Blijkens een opgaaf van het ministerie
van Sociale Zaken en Volksgezondheid be
liep de totale geregistreerde mannelijke
arbeidsreserve eind februari 120.595. Daar
van waren 98.203 mannen werkloos en res
pectievelijk 22.392 mannen op aanvullende
werken te werk gesteld.
Eind januari van dit jaar bedroeg het
aantal werkloze mannen 106.851 en waren
er 20.993 op aanvullende werken werk
zaam. Voor eind februari 1958 bedroegen
deze aantallen respectievelijk 101.182 en
22.992. Per eind februari van dit jaar
waren er 6.161 werkloze vrouwen.
De nationalisaties
DJAKARTA (UPI) De Indonesische
regering is bezig aan de samenstelling van
een commissie voor schadevergoeding, die
tot taak zal hebben de schadevergoeding
vast te stellen voor de nationalisatie van
Nederlandse bedrijven in Indonesië, zo
werd vandaag in Djakarta vernomen.
DJAKARTA (AFP) Het Indonesische
kabinet heeft woensdag zijn goedkeuring
gehecht aan drie ontwerp-verordeningen,
die betrekking hebben op Nederlandse
ondernemingen. Een der regelingen han
delt over de nationalisatie van „overge
nomen" Nederlandse gas- en elektrici
teitsmaatschappijen in Indonesië.
komstig het advies van de S.E.R. wor
den herzien. Voorts verlangt men, dat de
arbeid in ploegendienst en de nachtarbeid
tot het noodzakelijke beperkt blijven.
Het C.N.V. wenst, dat de overheid de
zondagsrust bevordert door alle niet-nood-
zakelijke zondagsarbeid te voorkomen of
af te schaffen en uitbreiding ervan, ter-
wille van economische voordelen, met
kracht tegen te gaan. Het C.N.V. acht het
systeem van de glijdende werkweek,
waarin de zondag met elke andere dag
wordt gelijkgesteld, onaanvaardbaar. Het
wil een garantie voor minstens 17 vrije
zondagen per jaar, terwijl het tevens het
vervullen van zondagsdiensten door per
sonen beneden de achttien jaar wil ver
bieden.
In het program wordt voorts de over
heid gevraagd medewerking te verlenen
tot verkorting van de arbeidstijd, daarbij
rekening houdend met het desbetreffende
advies van de S.E.R.
Naar de mening van het C.N.V. moet de
wet van 1953 over het ontslag bij arbeids
overeenkomsten zo spoedig mogelijk wor
den gevolgd door een meer bevredigen
de regeling van de rechtspraak in ar
beidszaken en met name ten aanzien van
gedingen betreffende het beëindigen van
dienstbetrekkingen door ontslag.
Een artikel uit het oude sociaal-politieke
program, waarin werd gezegd dat de loon
arbeid van de gehuwde vrouw, die geen
kostwinster is voor een gezin, tegenge
gaan moet worden, is geschrapt. De heer
Ruppert merkte daarbij op, dat dit niet
wegneemt, dat loonarbeid van de gehuw
de vrouw over het algemeen toch geen
aanbeveling verdient.
Sociale verzekeringen
Het C.N.V. acht een verdere doorvoe
ring van de coördinatie en unificatie van
de sociale verzekeringswetten dringend
noodzakelijk. Uitkeringen krachtens de
sociale verzekeringswetgeving dienen
waardevast te zijn. Het C.N.V. is van
mening, dat de loongrenzen, die nog in de
sociale verzekeringswetgeving voorko
men, opgeheven moeten worden.
Voor zover de Ongevallenwet, de Ziekte
wet en de Invaliditeitswet betrekking heb
ben op geldelijke uitkeringen bij arbeids
ongeschiktheid, dienen zij vervangen te
worden door één wettelijke regeling, die
een verplichte verzekering tegen geldelij
ke gevolgen van arbeidsongeschiktheid
bevat.
Een spoedige en algehele technische
herziening van de werkloosheidswet blijft
volgens het C.N.V. dringend geboden, ter
wijl in deze wet het verschil in uitke
ringspercentage voor gehuwden en onge-
huwden dient te vervallen en het maxi
mum van de uitkeringsduur verlengd
dient te worden tot 26 weken per jaar.
Met betrekking tot de volkshuisvesting
en de huren verklaart het C.N.V. dat bij
de bepaling van de grootte der woningen
meer dan tot nu toe het geval is reke
ning gehouden moet worden met de ver
schillen in gezinsgrootte. Het dringt er bij
de overheid op aan, de bouw van kleinere
woningen voor kleiner geworden oudere
gezinnen te stimuleren.
Het C.N.V. acht het wenselijk in de
Woningwet te regelen dat de arbeiders
woningbouw primair door bij de wet toe
gelaten woningbouwverenigingen en in
stellingen en slechts aanvullend door de
gemeenten geschiedt, Het hoopt tevens,
dat de overheid het eigen woningbezit
blijft bevorderen.
Naar de mening van het C.N.V. moet het
bereiken van een algemeen evenwichts-
huurpeil niet alleen worden nagestreefd
door middel van huurverhoging, maar ook
door een verlaging van de bouwkosten.
De bouw van voldoende woningen tegen
huren, die door de minder draagkrachti-
gen gedragen kunnen worden, dient bevor
derd te worden.
Economisch beleid
Ten aanzien van de economische maat
regelen zegt het program, dat de overheid
daarbij aandacht dient te schenken aan
de bevordering van de produktiviteit, de
handhaving van een hoog peil van werk
gelegenheid, de duurzame stijging van
de welvaart van het gehele volk, een ver
antwoorde spreiding van de welvaart en
de beperking van de invloed der conjunc
tuurschommelingen. Volgens het C.N.V.
mag de overheid bij het nemen van eco
nomische maatregelen de vrijheid cn de
ontwikkeling van de verantwoordelijkheid
van individuen en hun organisaties niet
uit het oog verliezen.
Het C.N.V. beschouwt handhaving van
de uit de bestedingsbeperking voortvloeien
de lasten in een periode van economische
vooruitgang voor de loon- en salaristrek-
kenden als onaanvaardbaar en het is van
mening, dat iedere verantwoorde moge
lijkheid tot reële inkomensverruiming
moet worden aangegrepen. De spaarzin
dient in brede lagen van de bevolking be
vorderd te worden, door zorg te dragen
voor waardevast geld, door stimulering
van de gepremieerde spaarregelingen en
door werknemers te betrekken in het ef
fectenbezit.
De belastingpolitiek dient mede te wor
den gezien als een instrument van de
economische politiek, dat ook dienstbaar
gemaakt kan worden aan de bevordering
van de bezitsvorming.
Het C.N.V. is van oordeel, dat in het
leerprogramma van alle onderwijsinrich
tingen die op de lagere school volgen, het
vak maatschappijleer opgenomen dient te
worden.
Waar de overheid als werkgeefster Op
treedt, moet zij, naar de mening van het
C.N.V. zorg dragen voor dp waardevast
heid van ambtelijke pensioenen.