Eenzaam maar niet alleen
Fragmenten uit het gelijknamige hoek
van H.K.H. Prinses Wilhelmina
WACHTEND OP NEDERLAND'S BEVRIJDING
NAAIMACHINES
Buiten en binnen
AGRÉ GOLA
5
ZESDE DEEL:
Katholieke Werkgevers
vereniging in Den Bosch
veertig jaar
Forum van huisvrouwen
en detaillisten
Twee kinderen in rook
gestikt
Wereldkampioenschappen
Ballroomdancing
INDRUKKEN VAN
EEN RONDREIS
DOOR DE V.S.
PH E LB PS-ROXAN E
Kerkelijk Nieuws
DunouAU 10 MAART 1959
19 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 99 9 9 99999999
9 9
9 9/9 9.9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9gfi 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 #9 9 9 9 9 9 9 9
=-iï'
Ook mij bereikte natuurlijk het bericht, dat Hitier, nadat
hij had ingezien, dat het hem onmogelijk was ons volk te
winnen, overwoog het maar in zijn geheel van zijn vader
landse bodem weg te voeren, hetgeen neer zou zijn ge
komen oo wat hij „liquidatie" noemde, en onze gewesten
te bevolken met hem toegewijde lieden.
Ik voor mij weigerde aan te nemen, dat dit vreselijke
ooit werkelijkheid zou worden. Natuurlijk twijfelde ik
geen ogenblik of Hitier tot zoiets in staat zou zijn, maar
ik geloofde rotsvast, dat God Nederland zou doen her
rijzen. Toen ik dit bericht vernam, wist ik nog niet, dat
een en ander zo aan een zijden draadje gehangen had.
Nog altijd tastten wij in het duister omtrent het tijdstip
onzer bevrijding, ondanks de vele hoopgevende gebeurte
nissen. In de lente van 1944 zat de lucht als het ware vol
beloften. Mijn lang gekoesterd plan om als het weer goed
vliegweer zou zijn Juliana te bezoeken, dorst ik niet uit
voeren. Tegen het géén kon weliswaar geen bezwaar be
staan, doch het terugkomen op een tijdstip kort vóór een
groot militair offensief zou eventueel bij de vijand slapen
de honden hebben kunnen wakker maken. Ik zag dus van
dit voornemen af. Hoe lang zou deze keer de scheiding
wel duren?
Na weken van grote spanning welke dag zou „D-day"
zijn? kwam eindelijk het bericht van de landing in Nor-
mandië, na enige tijd gevolgd door de tijdingen van de
successen en het oprukken van de legermacht. Veel van
onze jongens streden mee, zowel in de lucht als te land en
ter zee. Reeds begin september hadden de geallieerden
onze grens bereikt.
Juliana, die nauwkeurig op de hoogte was van de ont
wikkeling, kreeg toen van ons het verzoek onmiddellijk
over te komen, teneinde op het tijdstip der bevrijding
present te zijn. Zij kwam per vliegtuig op 9 september.
Wij waren in de herfst van 1943 met het opstellen van
onze plannen voor
de tijd van de
bevrijding een
stuk gevorderd,
toen de geallieer
den ons in kennis
stelden van de
maatregelen die
zij nodig achtten,
als hun actie
zover gevorderd
zou zijn dat zij de
Duitsers uit Ne
derland verdreven
hadden en Neder
land door hen
bezet was in af
wachting van de ineenstorting van de vijand.
Teneinde deze bezetting, met haar onvermijdelijke
maatregelen, voor de bevolking zo min mogelijk tot een
druk te doen worden, deden zij het door ons zeer gewaar
deerde voorstel, dat onze regering een Nederlandse in
stantie in het leven zou roepen die de schakel zou zijn tus
sen hun bevelvoering en de bevolking en die de civiele
taak van de bezettingsoverheid zou overnemen. Aange
zien de oorlogstoestand dan nog niet geëindigd zou zijn,
moest deze een militair karakter hebben. Op grond van
dezelfde overweging die het voorstel had ingegeven,
werd het door ons aanvaard. De instantie kreeg de naam:
het Militair Gezag.
Deze overeenkomst met de geallieerden wierp ener
zijds alle getroffen voorbereidingen omver, doch bracht
anderzijds zekerheid in onze plannen. Kolonel Kruis werd
belast met de voorbereiding van het Militair Gezag, waar
van hij later chef-staf zou worden. Hij en zijn staf be
gonnen aanstonds hun werkzaamheden.
Aanvankelijk begrepen slechts weinigen, ook in Londen,
lets van de nieuwe opzet. Dit veranderde, toen men het
apparaat zag groeien. Toen werd men ook gewaar, dat in
actie komen van dit apparaat afstand van eigen machts
bevoegdheden zou meebrengen, iets waar sommigen
bepaald niet van gediend waren. Toen de bevrijding
van het Zuiden voor de deur stond, ging het gehele appa
raat over naar Brussel. Vandaar trok het met de bevrijders
Nederland binnen en trad in functie.
Naarmate de geallieerde legers onze grenzen naderden,
werden wij steeds meer en uitvoeriger ingelicht omtrent
de plannen van het verzet om hulp in allerlei vorm te ver
lenen aan de geallieerde strijdkrachten bij de bevrijding
van het vaderland. Met belangstelling en waardering na
men het kabinet en ik kennis van de daarvoor ontworpen
organisatie en wij overwogen hoe de inschakeling van
onze verzetsstrijders in de geallieerde gelederen zou moeten
geschieden.
Juist op het goede moment kreeg ik toen een couranten
bericht uit de Engelse pers onder ogen, dat de Maquis
was opgenomen in de bondgenootschappelijke strijd
krachten. D'e Maquis heetten oorspronkelijk de Franse
verzetsstrijders, die zich in de loop der jaren hadden samen
getrokken in de bergen: later werd dit de naam van het
gehele Franse gewapende verzet. Zij kregen bij hun in
lijving bij de geallieerde legers de status van combattanten
en een eigen bevelhebber, generaal Koenig.
Op hetzelfde ogenblik begreep ik, dat iets dergelijks
voor onze Binnenlandse Strijdkrachten tot stand moest
komen. Onmiddellijk nam ik de telefoon op en vestigde
de aandacht van de heer Gerbrandy, die minister van Al
gemene Oorlogvoering was, op dit bericht en vroeg hem
of een soortgelijk initiatief onzerzijds niet wenselijk ware.
Hij deelde mijn mening en wendde zich hierop tot het
geallieerd opperbevel. In hetzelfde gesprek vroeg ik de
heer Gerbrandy of het niet wenselijk ware mijn schoon
zoon met het bevel over de B.S. te belasten. Hij stemde
hier volledig mee in.
Niet licht zal ik dat ogenblik vergeten, toen ik de tele
foon greep, teneinde Bernhard te polsen en ik onmiddellijk
zijn verraste en geestdriftige instemming verkreeg.
Van het geallieerd opperbevel, waarvan uiteraard het
initiatief moest uitgaan, kregen wij onverwijlde, volledige
medewerking. Binnen enkele dagen was alles voor elkaar.
Het was een grote dag voor ons in Londen, toen wij
vernamen dat alles zijn beslag had gekregen. Onze jongens
zouden nu niet meer door de Duitsers als francs-tireurs mo
gen worden neergeschoten. Nu was de vijand verplicht ze
als krijgsgevangenen te behandelen indien zij in zijn
handen vielen; nu konden ze aanspraak doen gelden op
alle voorrechten die de status van combattant hun ver
leende.
Generaal Eisenhower benoemde mijn schoonzoon tot
bevelhebber van onze strijdkrachten, waar het immers
troepen onder zijn bevelen betrof. Voorzover dit een Neder
landse aangelegenheid was, kreeg hij een benoeming
van mij per K.B. Beide benoemingen volgden onmiddellijk
op de inlijving van de B.S. bij de geallieerde strijdkrachten.
Nu had Bernhard eindelijk zijn bestemming bereikt.
Hij had de mooie, eervolle opdracht gekregen, het bevel
voerende over onze jongens, schouder aan schouder met
hen en onze bondgenoten de vaderlandse bodem te be
vrijden.
Enkele dagen later kregen wij van de B.S. een verheugd
antwoord op de hun gezonden mededeling van deze be
noeming.
Intens leefde ik vanuit de verte van uur tot uur mee met
de ontwikkeling van de toestand; niets mocht mij ont
gaan. Van alle
berichten, onver
schillig vanwaar
zij kwamen en
hoe zij overge
bracht werden,
moest ik kennis
nemen. De radio
stond tot laat in
de avond aan en
de wachtmeester
die de dienst in
huis had, moest
mij onmiddellijk
melden wat hij
vernam. Tot zijn
taak behoorde
tevens het bijhouden van de kaart om mij aan de hand
daarvan de gemaakte vorderingen van het leger te wijzen.
Uiteraard moest ik niet alleen de berichten over het front
horen, doch ook de eventuele orders van het geallieerd
opperbevel ,die nu gericht konden zijn tot onze B.S. of
althans ook betrekking konden hebben op hen.
Maastricht werd als eerste stad bevrijd. Deze tijding
kwam binnen, terwijl ik juist zat te confereren met een
Engelandvaarder uit Limburg! Onbeschrijfelijke vreugde!
Bernhard begaf er zich onmiddellijk heen.
Al spoedig waren de geallieerde troepen zover opgerukt,
dat het hoofdkwartier van onze strijdkrachten op Neder
landse bodem kon worden gevestigd. Na korte tijd kwam
het op Anneville, vlak bij Breda. Alle pas bevrijde
plaatsen en streken werden door mijn schoonzoon bezocht.
Op een zondag in september zagen Juliana en ik op onze
wandeling een uniek gezicht: de grote Amerikaanse
luchtvloot die ten dele opgestegen was van het vliegveld
vlak bij ons huis, koerste met zijn luchttransporten en val
schermtroepen boven onze hoofden naar het vaderland.
De Engelse transportvloot met de Airbornes, die gelijk-
iKoningin Wilhelmina richtte zich van Londen uit her
haaldelijk tot het Nederlandse volk met ivoorden van
bemoediging en troost.
tijdig van andere bakes opsteeg, konden wij helaas niet
zien. Zij bracht de eenheden, die bij Wolfheze zouden
landen en die daarna zo helfhaftig zouden strijden bij
Arnhem.
Thuis was inmiddels de „Dolle Dinsdag" geweest. Hoe
groot was de teleurstelling die daarop volgde en hoeveel
leed en ontbering kreeg het Noorden van ons land nu nog
te doorstaan. Steeds zwaarder werd de last van zorgen,
steeds verontrustender werden de berichten en dan dat
vreselijke benauwende vooruitzicht, dat het steeds erger
zou worden.
De B.S. in het Zuiden kreeg opdracht belangrijke punten
te bezetten en soms hele stroken te bewaken, terwijl
het geallieerde leger oprukte. De Binnenlandse Strijd
krachten bleven de gehele winter van 1944-1945 en ge
durende het vroege voorjaar op hun verantwoordelijke
posten. Ondanks steeds herhaalde pogingen van Bernhard
deze mannen behoorlijk te doen uitrusten, bleven de uit
rustingsstukken lange tijd uit vanwege het gebrek hieraan
bij de geallieerde legerleiding. Zo moesten zij in de barre
koude hun dienst, in hun eigen schamele kleding verrichten.
De vijand spaarde hen niet en menigeen van hen viel op zijn
post langs onze dijken en rivieren.
De vorstin in ballingschap hield nauw contact met de
Nederlandse strijdkrachten in de geallieerde gelederen.
in september en oktober kwam de geallieerde bezetting
'/an Zeeuws-Vlaanderen, die gevolgd werd door de tragi
sche inundatie van Walcheren, die de bevrijding van de
Zeeuwse eilanden inleidde. In Zeeuws-Vlaanderen namen
")ok vrouwen als combattant deel aan de strijd. Enkele
Zeeuwse strijders en strijdsters kwamen maanden later
laar Londen en gaven Juliana en mij toen, nog steeds diep
rnder de indruk van het doorstane, een levendig beeld van
ïun lotgevallen en die der bevolking.
Overal waar de bezetter verdreven was, was schier aan
illes nijpend gebrek en moest het leven dat geheel ont
wricht was weer op gang komen. Het Zuiden was één en
1 verwoesting, daar het zowel krijgstoneel als operatie-
;ebied was geweest en ten dele door de bevolking ont-
•uimd. De Duitsers hadden onder andere Roermond en
imgeving doen evacueren naar Friesland. Met de bisschop
Tan het hoofd toog de bevolking hals over kop daarheen;
de Limburgers vonden er niet alleen en gul onthaal, doch
cr ontstonden ook ware vriendschapsbanden tussen hen
en de Friezen. Er waren ook veel Limburgse evacués in
Groningen en Drente.
De bevoorrading van een oprukkend leger is altijd een
Mr. dr. B. J. M. van Spaendonck, se
cretaris van de Katholieke Werkgevers
vereniging in het bisdom 's Hertogen
bosch, is bevorderd tot commandeur in de
orde van de Heilige Gregorius de Grote.
In de feestvergadering, die de vereniging
ter gelegenheid van haar veertigjarig be
staan hield, werd hem dit door de bis
schop van 's Hertogenbosch medegedeeld.
De Commissaris der Koningin in de pro
vincie Noord-Brabant bood hem namens
het provinciaal bestuur de provinciepen
ning in zilver aan.
De feestrede werd uitgesproken door dr.
L. G. Kortenhorst, voorzitter der Tweede
Kamer, die uitvoerig inging op de historie
van de Katholieke Werkgeversorganisa
tie.
De voorzitter van de jubilerende vereni
ging, ir. J. de Wit, bood mr. Van Spaen
donck namens het bestuur een televisie
toestel aan.
Huisvrouwen en detaillisten hebben gis
teren aan één tafel gezeten in het mid-
denstandscentrum op de Voorjaarsbeurs
te Utrecht. Zij vormden een forum, dat
ten aanhore van vele belangstellende huis
vrouwen en winkeliers actuele problemen
besprak.
De huisvrouwen brachten diverse wensen
naar voren. Zo vroegen zij, of het ver
kooppersoneel niet kan leren, de klanten
met een vriendelijk gezicht te helpen, zelfs
als het druk is in de winkel. Volgens de
detaillisten hangt dit af van de manier
waarop het personeel wordt opgeleid en
van zijn belangstelling voor de zaak.
„Zijn de winsten van de detaillisten
niet erg hoog?" vroeg een andere huis
vrouw. Zij kreeg te horen dat er een groot
verschil bestaat tussen de brutowinst en
de nettowinst. Een van de winkeliers voeg
de hier aan toe, dat kortingsstelsels zijns
inziens uit den boze zijn, omdat zij de wa
re prijs meestal toch camoufleren.
Een vrouwelijk forumlid beklaagde zich
erover, dat de service bij postorderbe
stellingen ogenblikkelijk stopgezet wordt,
zodra de aankoop volledig is betaald. Veel
van haar toehoorsters vielen haar bij en
enkelen van hen zeiden, dat zij bij con
tante betaling van postorders meestal een
zeker percentage van het bedrag achter
houden, totdat zij zich ervan hebben kun
nen overtuigen, dat er niets aan hun nieu
we aanwinst mankeert. De detaillisten be
loofden, dit probleem aan de desbetref
fende fabrieken en organisaties te zullen
voorleggen.
Zondagavond zijn een driejarig meisje
en een jongetje van veertien maanden in
de ouderlijke woning te Vlissingen door
verstikking om het leven gekomen. Een
bovenbuurvrouw, die 's avonds thuiskwam,
ontdekte dat het huis vol rook stond. Zij
waarschuwde de brandweer, die de deur
van het benedenhuis openbrak en de kin
deren levenloos in hun bedjes vond. In een
kamer bleek een overigens onbetekenend
brandje te hebben gewoed. Hoe dat is ont
staan weet men nog niet.
De moeder was op bezoek bij kennissen,
de vader vaart op zee.
Op de wereldkampioenschappen ball-
roomdancing, die maandag in Londen zijn
gehouden is het Nederlandse echtpaar
Holshuysen in de finale voor het algemeen
klassement bij de amateurs als vierde ge
klasseerd. In de finale voor het algemeen
klassement bij de professionals eindigde
het Nederlandse paar J. en L. Daniels op
de vijfde plaats. Zowel het wereldkam
pioenschap voor amateurs als dat voor
professionals was voor Engelse paren.
Advertentie
Alle merken, dus ruime keuze
ENGEL. Gr. Houtstr. 181, Tel. 14444
Het is een vrij groot, maar in het ge
heel niet opvallend huis aan de Zestiende
Straat in Washington. Het stamt waar
schijnlijk uit het einde van de vorige
eeuw, maar omdat sindsdien in de archi
tectuur van deze hoofdstad van de Ver
enigde Staten niet zo erg ingrijpende wij
zigingen zijn gekomen, is het verschil met
de directe omgeving niet groot. De hele
dag raast het intensieve verkeer van gi
gantische Amerikaanse automobielen er
onverschillig langs. Als er een autobus
voorbij gaat, trilt het huis even en in de
loop van de decennia is wat verf van de
houten muren afgebladderd, maar het
huis hoort van buiten toch nog helemaal
bij het Washington van 1959.
Van binnen niet. Want in het huis woont
professor Iwan Godronsky, die tegen
woordig het bescheiden beroep van piano
leraar uitoefent. Zijn naam maakt het voor
iedereen zonder meer duidelijk, waar hij
vandaan komt, deze professor: uit Rus
land. Maar het personeel van de Sovjet-
russische ambassade, dat hier slechts en
kele blokken vandaan woont, zou zich
maar weinig op zijn gemak voelen in pro
fessor Godronsky's huis. Het is namelijk
geheel en tot de nok gevuld met herinne
ringen aan een Rusland van andere dagen,
die van de Tsaar. Het
begint al met de ver
geelde familie-por
tretten in de vesti
bule; waarschijnlijk
zijn dat grootvader
en vader Godronsky
in Tsaristische uni
formen en er hangt
ook nog een portretje
van een kleine jongen
in een miniatuur uniformpje van de Tsaar.
Dat zal de tegenwoordige professor wel
zijn, die op dat moment zeker gehuiverd
zou hebben bij de gedachte, dat hij eens
Amerikanen In Washington piano zou leren
spelen.
Maar de professor, nu kennelijk ruim
over de zestig, is bij alle ervaringen die
tussen het kleine Tsaristen-uniform en het
huis aan de Zestiende Straat moeten heb
ben gelegen, een kaarsrechte edelman ge
bleven. Elegant en hoffelijk, „ouderwets
zoals wij dat nu noemen, met slechts een
zwak voor het enorme Tsaristische wa
pen in zijn salon en voor de talloze mu
ziekdozen, die op alle tafels in zijn huis
staan. De professor weet bijzonder goed,
wat er in Amerika-anno 1959 omgaat.
Maar binnen, in zijn eigen huis, wil hij
het niet zien. Daar wordt nog vóór 1914 ge
leefd. Wie na een paar uur in professor
Godronsky's huis weer in het lawaai van
de Zestiende Straat stapt, heeft vijf minu
ten nodig om weer aan deze wereld te wen
nen. Midden in het politieke centrum van
de wereld wordt nog heel rustig geleefd.
De auto's razen er ongeïnteresseerd voor
bij.
Als die zelfde auto's drie minuten ver
der zijn, staan zij stil voor de stoplichten
van Pennsylvania Avenue. Zij slaan links
af en rijden langs een gebouw, waar een
geheel andere sfeer heerst. Daar heeft de
gids John H. Cleary ons wegwijs trachten
te maken in de kolossale organisatie, die
F.B.I. heet het Federaal Bureau of In
vestigation, het hoofdkwartier van de fe
derale politie die de misdaad in heel Ame
rika bestrijdt. Voor ieder, die wel eens ge
noten heeft van Peter Cheyney's boeken
over F.B.I.'s „Special Agent" Lemmy
Caution, is dit een verhelderend bezoek.
Helaas blijkt de sensatie-zoekende toerist
onmiddellijk, dat het beeld van de whisky
drinkende, vrouwen-veroverende, continu
vechtende en schietende Caution niet ge
heel accuraat was.
John H. Cleary heeft zichzelf daar ook
met enige moeite van overtuigd. Maar hij
kan de rol van „tough, guy" slechts met
moeite afleggen. Tenslotte is hij het eni
ge specimen, dat de gewone Amerikaan
ooit van de „special agents" van de F.B.I.
te zien krijgt en mr. Cleary voelt dat als
een niet geringe verantwoordelijkheid op
zijn brede schouders. Met kennelijke te
vredenheid zegt hij: „Een Special Agent
schiet niet gauw; maar als hij schiet, doet
hij het om te doden. Hij mikt uitsluitend
Advertentie
Sneeuw, kou, nattigheid, rilwind...
Zorg dat U het wint van deze hand
langers der verkoudheid. Neem Agré
Gola. Het beschermt U
tegen hoest, heesheid,
keelpijn
Voorkomt verkoudheid, aandoeningen
van de luchtwegen, hoest, heesheid
enz. Doosje met 60 tabletten f. 0.98.
noem de naam - voor alle zekerheid
op de vitale delen in het menselijk
lichaam".
Even ziet de bezoeker dan toch weer
Lemmy Caution voor zich: maar neen, se
dert 1924 hebben Special Agents in totaal
34 misdadigers in het gevecht doodgescho
ten; bij deze gevechten zijn ook 14 agen
ten om het leven gekomen. Special Agents
mogen tijdens hun werk geen alcohol drin
ken.
Om ons te compenseren voor deze, naar
de mening van John H. Cleary kennelijk
wat magere gegevens, krijgen wij een uit
gebreide demonstratie vuren met revol
vers en tommy-guns te zien in een spe
ciale schietkelder van het gebouw en
daarna een voortreffelijk opgezette ten
toonstelling van de methoden, waarmee
de F.B.I. een aantal grote misdaden heeft
opgelost. Deze laatste met ruim gebruik
van de authentieke „stille getuigen" van
deze misdaden: de revolvers, messen, ko
gelvrije vesten, bebloede kleren en over
blijfselen van neergestorte vliegtuigen.
Buiten razen de tienduizenden auto's
onverstoorbaar verder. Ook van het werk
in dit gebouw hebben zij weinig weet
Maar het interesseert hun in de grond van
de zaak waarschijnlijk toch meer dan het
stille leven van de muzikale professor.
Amerika evenals Europa, trouwens
heeft geen tijd meer voor de Tsaar. Al
leen wat stilzwijgende tolerantie.
En de professor vraagt ook niet méér.
John H. Cleary wel.
E. liomayn
Ned. Herv. Kerk
Bedankt voor Boyl (Fr.) A. Bloemendaal
te 's-Heerenberg.
Aangenomen naar Frankfurt am Main
(Deutsche Evang. Reform. Gem.) B. J.
Meijer, laatstelijk predikant te Anna Pau-
lowna.
Geref. Kerken
Beroepen te Bleiswijk M. Grashoff te
Aardenburg te Krimpen a. d. IJsel en
te Krimpen a. d. Lek A. Heuzeveldt, kand.
te Amsterdam.
Bedankt voor Gorredijk A. Prins te Win-
sum (Fr.) voor Borne H. Bade te Val-
thermond.
Beroepen te Hoek (Z.) A. Heuzeveldt,
kand. te Amsterdam.
Bedankt voor Garijp A. IJkema te Twee
de Exloërmond.
Geref. Gemeenten in Nederland
Bedankt voor Rijssen Chr. van de Woes-
tijne te Ba'rneveld.
moeilijk probleem voor de legerleiding, vooral als dat
leger daarbij nog strijd voert. Het vereist een uitgestrekt
wegennet, bij voorkeur naast dat van de oprukkende
troepen. Men behoeft Brabant en Limburg slechts te ken
nen om te weten met welke ontzaglijke moeilijkheden de
legerleiding in dezen te kampen had.
Hoe begrijpelijk uitblijven van hulp ook was, voor de
burgerbevolking van dit operatieterrein was het zwaar
zolang te moeten wachten. Vooral de jonge kinderen leden
hieronder. Wij deden vanuit Engeland ons uiterste best
zendingen er heen te krijgen doch ook deze ondervonden
ter plaatse de bezwaren van de oorlogvoering.
Het beeld van de noodtoestand thuis op stoffelijk gebied
was verschrikkelijk. Aan schier alles was gebrek: aan
voedsel, aan brandstof, aan kleding, aan dekking, aan zeep,
aan licht. Hongersnood stond voor de deur of werd reeds
geleden. Op dat ogenblik stonden wij daar machteloos
tegenover.
Dat was, behoef ik het nog te zeggen, een ontzettend
leed voor ons. Maar die machteloosheid betekende niet,
dat er voor ons geen taak was. Wij rekenden het ons een
gebiedende plicht het in Europa en overzee de mensen in
te scherpen, dat het Nederlandse volk in de hoogste nood
verkeerde, en voorts moesten ten gevolge van de door
ons niet voorziene ontwikkeling de gemaakte plannen
voor de hulpverlening, als de ure der bevrijding geslagen
had. nu herzien worden. Er moesten overeenkomsten ge
troffen worden, er moest met SHAEF in Brussel worden
overlegd. Gerbrandy, de diensten voor bevoorrading,
Bernhard die als bevelhebber en als mens invloed had, zij
allen en menigeen met hen waren actief. Juliana en ik
hingen in Laneswood voortdurend aan de telefoon, teneinde
tot spoed aan te manen. Juliana spande zich hierbij bij
zonder er voor in, dat voorzieningen werden getroffen
ten behoeve van de jonge kinderen, die dreigden om te
komen door het gebrek aan schier al wat zij voor hun
bestaan niet konden missen.
Ons aller werkzaamheid had ten gevolge, dat bij me
nigeen het besef doordrong, hoe hoog de nood geklommen
was. Een der gelukkige resultaten was, dat het honge
rende volk Zweedse broden kreeg. Wij denken hieraan
nog steeds met dankbaarheid.
De berichten van thuis werden steeds beklemmender. De
vijand werd in het zicht van de nederlaag wreder dan
ooit. Het ene executiepeloton na het andere trad aan, ge
mene moord na gemene moord werd bedreven, de volle
gevangenissen werden overvol. Een droevig dieptepunt
was de terx-eur in Putten, waar de bezetter als brandstich
ter en mensenrover verscheen en door zijn misdadig
optreden tot een weduwendorp werd.
En daarnaast was er dan dat andere zwaard, de honger;
een zwaard, dat steeds erger zou toeslaan. Voor ons
geestesoog verschenen de hongertochten, die karavanen
van hongerlijdenden, die om iets te bemachtigen voor
hun gezinnen het land introkken.
En onbeschrijfelijke jammer was het deel van Neder
land geworden, een jammer die wel het aangrijpendst
aan de dag trad, toen in de Zuiderkerk te Amsterdam de
doden opgestapeld werden, die de overlevenden niet meer
konden begraven.
Welk een onbeschrijfelijk droevige Kerstmis daarginds.
Wij zaten samen om een heel klein boompje met slechts
een enkele kaars en zagen dit alles van thuis in onze geest.
Heel ons hart en denken waren ervan vervuld.
Juliana bleef tot in januari bij mij. Toen vertrok zij naar
de Verenigde Staten om namens mij President Roosevelt
in te lichten over de schier hopeloze toestand van onze be
volking in het nog bezette gebied. Vervolgens keerde zij
naar de kinderen terug, om begin april de reis naar Enge
land weer te aanvaarden teneinde de bevrijding van het
Noorden mee te maken.
De krijgsverrichtingen waren op zeker ogenblik zover
gevorderd, dat Koning George de geallieerde troepen in
ons bevrijde Zuiden kon bezoeken. Hij stapte af op het
hoofdkwartier te Eindhoven. Niet alleen vernamen wij
dit bericht met belangstelling, doch voor mij was het een
aanwijzing, dat een spoedige overkomst van mij, voor een
korte termijn, tot de mogelijkheden ging behoren. Het
was echter zaak mijnerzijds omzichtigheid te betrachten
bij het behandelen van deze aangelegenheid, teneinde de
pijnlijke situatie te voorkomen, dat het hoofdkwartier zou
meedelen, dat het de tijd voor een bezoek van mij
aan Nederland nog niet gekomen achtte. Ik moest dus
eerst mijn voelhorens uitsteken voor ik iets ondernam.
Zeer voorzichtig polste ik, alvorens de officiële vraag te
stellen. Gelukkig leidde dit polsen tot de zekerheid, dat
een vraag mijnerzijds een gunstig onthaal zou vinden.
Onmiddellijk daarop volgde mijn officieel verzoek in
staat gesteld te worden een kort bezoek te brengen aan de
drie bevrijde provincies. En de voorbereiding nam een
aanvang!
