Formateur strandt in
zicht van de haven
KLM neemt niet meer deel aan
besprekingen over Europair
OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
HET WEER
Koningin ontvangt
fractievoorzitters
Bakker s
Behang
BONIMANTELS
Schravendijk
A.R., die drie zetels wemten, zegden
verdere medewerking op
Een grondfout en een
verkeerde keus
REIKHALZEND
^'MORRIS beforeifou tm/L
Opklaringen
Het woord is aan
Ex-formateur: Niemand
is verantwoordelijk voor
de mislukking
Verrassende beslissing in Den Haag
De voorpret
is ook
wat waard
ALS
U GAAT VERHUIZEN
I. C. HAAN
Moderne Slaapkamers
73e JAARGANG No 244
DINSDAG 28 APRIL 1959
304e JAARGANG No 92
Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295
(6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie.
Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij
kantoor Haarlem-N. Soendaplein, Tel. 57755
Hoofdredacteur: Simon Koster
Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks
Haarlems Dagblad
Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V.
Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen.
Abonnement p. week 59 ct., p. kwartaal 7.65,
fr. p.p. 8.15. Losse nrs. 12 ct. Postgiro 273107,
t. n. v. Haarlems Dagblad/Opr. Haarl. Crt.
Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman
(Van onze parlementaire redacteur)
Na vier weken van geduldig volharden, passen en meten, schuiven en her-
schuiven, is de formatiepoging van prof. De Quay tenslotte toch mislukt. Zater
dagmiddag kondigde hij nog optimistisch aan dat het voltallige kabinet maandag
in het Kurhaus bijeen zou komen voor de definitieve vaststelling van het
regeringsprogram, maar die bijeenkomst is niet doorgegaan. In het zicht van de
haven is de formateur gestrand. De A.R. weigerde maandagmiddag verdere
medewerking. Volgens de regels van het spel zou men dan kunnen venvachten
dat prof. Zijlstra (A.R.) de nieuwe formateur wordt. Het is echter ook niet
onmogelijk dat prof. Beel (K.V.P.) een formatie-opdracht krijgt. Vandaag ont
vangt de Koningin de gebruikelijke rij van adviseurs alvorens een formateur te
benoemen. Er is nog een kans dat een nieuwe formateur vrij spoedig slaagt.
Een drie-partijen-kabinet (K.V.P., V.V.D. en A.R.) behoort thans tot de mogelijk
heden. Van herstel van de brede basis is geen sprake.
Voor enig begrip van de moeilijkheden
bij een kabinetsformatie moet men weten
dat voor het algemene regeringsbeleid de
portefeuilles van Financiën, Economische
Zaken en Sociale Zaken als de voornaam
ste worden beschouwd.
De grondfout in de opzet van de forma
tiepoging-De Quay wordt daarom genoemd
dat hij is begonnen de portefeuilles van
Financiën en van Sociale Zaken toe te
zeggen aan één partij, de A.R., respectieve
lijk aan prof. Zijlstra en aan drs. Hazen-
bosch. Daardoor werd het zeer moeilijk
alle andere partijen nog tevreden te stellen,
vooral omdat de K.V.P. de portefeuille van
Economische Zaken opeiste. Het gevolg was
dat er tenslotte voor de C.H.U. zetels over
bleven die deze partij het gevoel moesten
geven slechts als sluitpost van de formatie
te dienen. Dit gevoel was te pijnlijker om
dat de C.H.U. moest constateren dat de
A.R. veel beter was bedacht. De A.R. zou
Financiën en Sociale Zaken krijgen en de
C.H.U. Landbouw (verlaging van subsidies)
en Volkshuisvesting (huurverhoging).
Daarvoor bedankte de C.H.U. De slotfase
van de formatie-De Quay is een politiek
spel geweest tussen A.R. en C.H.U.
Vergeefs offer van prof. Zijlstra
Ongeveer tien dagen geleden, nadat het
eindelijk was gelukt een K.V.P.-minister
voor Economische Zaken te vinden (mr.
Ph. C. M. van Campen), was de formatie
vastgelopen, doordat de C.H.U. de over
gebleven zetels van Volkshuisvesting en
Landbouw weigerde. Tegemoetkoming
werd verwacht van de K.V.P. omdat de
V.V.D. reeds de „ondankbare" portefeuille
van Defensie had. Om uit het slop te ge
raken en voor de C.H.U. de mogelijkheid
te openen de gewenste zetel van Binnen
landse Zaken te krijgen, was prof. Zijlstra
op eigen initiatief bereid zich terug te
trekken. De kandidaat-ministers van de
K.V.P. waren daarna in beginsel bereid af
te zien van Economische Zaken. De V.V.D.
wilde de zetel van Binnenlandse Zaken
vrijmaken, omdat prof. Witteveen (V.V.D.)
dan op Economische Zaken of Financiën
zou komen.
Uit de twee mogelijkheden (het uitscha
kelen van prof. Zijlstra of mr. Van Cam
pen) koos de kabinetsformateur het ver
dwijnen van prof. Zijlstra. Hij heeft
achteraf gezien, misschien onder druk van
K.V.P.-zijde, geen vrije keus gehad, maar
in ieder geval was de keus verkeerd, want
de A.R. wilde prof. Zijlstra, die „vooruit
strevend" wordt genoemd, niet werkelijk
laten vallen. Het is waarschijnlijk dat de
A.R. prof. Zijlstra alleen heeft willen terug
trekken om te bereiken dat ook de K.V.P.
bereid zou zijn een offer te brengen, waar
door de formateur nieuwe mogelijkheden
zou krijgen als hij mr. Van Campen zou
uitschakelen.
A.R. wilde drie zetels
Tot verrassing van velen in en buiten de
A.R.-kring sloot hij prof. Zijlstra uit. De
A.R. was daardoor genoodzaakt voor het
behoud van prof. Zijlstra hoog spel te
spelen.
De A.R. bracht het offer van minister
Zijlstra ten gunste van de C.H.U., wetende
dat de C.H.U. moeilijkheden had met kan
didaten voor het ministerschap. De A.R.
speculeerde op drie zetels in het kabinet,
in plaats van twee .omdat minister Staf
(C.H.U.) als adviseur van prof. De Quay
had gezegd dat de C.H.U. tevreden zou
zijn met één minister en één staatssecreta
ris. Drie zetels zouden voor de A.R. een
vergoeding zijn voor het verlies van prof.
Zijlstra. Maar dan zou de C.H.U. slechts
één zetel krijgen.
Advertentie
BARTELJORISSTR. HAARLEM 'vTcL 13439
FALCON WOLLEN TWEEDMANTELS
Verwachting tot morgenavond:
Opklaringen, maar ook enkele
verspreid voorkomende buien.
Overwegend matige wind tussen
west en zuid. Iets koudere nacht.
Morgen overdag ongeveer de
zelfde temperaturen als vandaag
Volledige weerrapporten op pagina twee.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN PAGINA'S
Inderdaad bleek de C.H.U. door onder
linge onenigheid grote moeite te hebben
kandidaten aan te wijzen. Prof. De Quay
vond tenslotte mr. W. F. Lichtenauer
(C.H.U.) bereid in het kabinet zitting te
nemen, maar deze stelde de voorwaarde, in
overeenstemming met het tegenspel van
het hoofdbestuur van de C.H.U., dat er
naast hem nog een lid van de C.H.U. in
het kabinet zitting nemen. Dan zouaen ae
Anti-Revolutionairen slechts twee zetels
ki'ijgen in het kabinet.
Toen er echter voor de A.R. geen derde
zetel beschikbaar bleek, namen de kop
stukken van de A.R. gistermorgen het
besluit de formateur mee te delen dat zij
verdere medewerking aan de formatie wei
gerden, omdat zij de algehele samenstelling
van het kabinet te „conservatief" vonden,
geen waarborg voor een christelijk-sociaal
beleid. De zakelijke kracht van het kabinet
achtte men ook achteruitgegaan.
De kopstukken van de A.R. zijn tenslotte
niet akkoord kunnen gaan met de porte
feuilles van Landbouw en Sociale Zaken
voor de A.R., gepaard gaande met het ver
lies van prof. Zijlstra. Zij hadden gehoopt
Volkshuisvesting als derde zetel te krijgen
voor mr. Van Aartsen (A.R.), maar daar
voor meldde de C.H.U. op het laatste mo
ment minister Helders aan. Daarmee kon
de A.R. zich niet verenigen. Zij vreesde
vooral met de „ondankbare" portefeuille
van Landbouw in een zwakke positie te
geraken in het kabinet en zij weigerde
maandagmiddag verdere medewerking.
Tegen drie uur gistermiddag gaf prof. De
Quay zijn formatiepoging op. Per auto
vertrok hij naar Soestdijk om de Koningin
te verzoeken hem van zijn opdracht tot
formatie van een kabinet te ontheffen. De
Koningin heeft dit verzoek ingewilligd.
In de C.H.U. heerst verdeeldheid over
samenwerking met de V.V.D. in een kabi
net zonder socialisten. Bovendien heeft de
nieuwe voorzitter van de C.H.U., mr. H. K.
J. Beernink, het minister Staf kwalijk ge
nomen dat hij aan de formateur heeft ver
klaard dat de C.H.U. genoegen zou nemen
met een minister en een staatssecretaris.
Als minister Staf geen zitting neemt in het
kabinet, laat hij er zich dan ook niet mee
bemoeien, oordeelde de heer Beernink. Een
kandidaat, die hij uitstekend geschikt vond.
wilde de heer Tilanus, de fractieleider van
de C.H.U., niet.
Er ontstond een groeiende verdeeldheid
en ontstemming in de C.H.U., een sfeer die
niet bevorderlijk was geestverwanten be
reid te vinden minister te worden. Op het
laatst ontstond in de C.H.U. toch weer
samenwerking onder de dreiging van de
concurrentie van de A R., en daardoor mis
lukte tenslotte de kabinetsformatie, omdat
de A.R. in het nauw dreigde te komen.
Bovendien wilde de A.R. wel de combina
tie Zijlstra (Financiën)Witteveen (Econo
mische Zaken), maar niet de combinatie
Witteveen (Financiën)Van Campen (Eco
nomische Zaken). In het C.N V., dat achter
de A.R. staat, vond men het groeiende
kabinet-De Quay steeds meer een werk
geverscombinatie worden en vooral drs.
Hazenbosch, secretaris van het C.N.V.,
vond zijn positie als toekomstig minister
van Sociale Zaken steeds moeilijker wor
den. Hij had vorige week de formateur
reeds medegedeeld, zijn aanvaarding van
een portefeuille afhankelijk te stellen van
de totale samenstelling van het kabinet. Op
grond daarvan kon hij zich terugtrekken.
De heer Biewenga (A.R.) had zijn aanvaar
ding van de portefeuille van Landbouw ook
aan voorwaarden gebonden. Ook hij trok
zich op het laatste moment terug toen de
ontwikkeling hem niet bevredigde. De
V.V.D. heeft geen moeilijkheden veroor
zaakt.
Bijna zeven weken na de verkiezingen is
er nog steeds geen nieuw kabinet
Emerson:
Een ware vriend is hij, in wiens gezel
schap men hardop kan denken.
Artis heeft onlangs een koppel jonge
giraffen in Duitsland en België aan
gekocht, die gisteren, onder de hoede
van een oudere soortgenoot, voor het
eerst hiaten mochten wandelen.
De Koningin heeft hedenochtend voor
een conferentie in het Huis Ten Bosch in
Den Haag achtereenvolgens ontvangen mr.
J. A. Jonkman, voorzitter van de Eerste
Kamer, dr. L. G. Kortenhorst, voorzitter
van de Tweede Kamer, en dr. A. A. L.
Rutgers, vice-president van de Raad van
State.
De Koningin heeft voor hedenmiddag
achtereenvolgens uitgenodigd voor een
conferentie in het Huis Ten Bosch de
fractievoorzitters van de Katholieke Volks
partij, van de Partij van de Arbeid, van de
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie,
van de Antirevolutionaire Partij en van de
Christelijke Historische Unie, respectieve
lijk prof. Romme, mr. Burger, prof. Oud.
dr. Bruins Slot en dr. Tilanus.
Gisteravond heeft de Koningin in paleis
Soestdijk een bespreking gehad met prof.
Beel.
Prof. De Quay heeft vanmorgen in een
persconferentie verklaard, dat hij niet kan
zeggen wie de mislukking van de kabi
netsformatie heeft veroorzaakt. Men moet
niet alleen kijken naar het laatste moment
toen de A.R. verdere medewerking wei
gerde. Dat was het sluitstuk van een reeks
van factoren. Prof. De Quay wilde niet
uitsluiten, dat ook hijzelf fouten heeft ge
maakt. „Als ik sommige dingen anders
had gedaan, was het misschien wel gelukt",
zei hij.
Als enkele oorzaken van de mislukking
noemde prof. De Quay de lange tijdsduur
van de formatiepoging door de persoon
lijke weigeringen en door de tegenstel
lingen en meningsverschillen in bepaalde
groeperingen. De weigeringen om persoon
lijke redenen noemde hij begrijpelijk. Er
waren werkelijke bezwaren.
Er zijn geen ernstige meningsverschillen
geweest bij de uitwerking van het rege
ringsprogram.
Als zijn persoonlijke mening deelde prof.
De Quay mede, dat het in deze snel ver
anderende tijd niet mogelijk is met frac
ties tot in onderdelen overeenstemming te
bereiken over een regeringsprogram voor
vier jaar. Er moet een morele binding zijn
tussen de partijen, maar overigens dient
er een zelfstandige regering met een zelf
standige volksvertegenwoordiging te zijn.
De K.L.M. zal niet meedoen aan Europair. Dat was de verrassende uitslag van de
gistermiddag in het S.E.R.-gebouw te Den Haag heropende besprekingen tussen de
vijf luchtvaartmaatschappijen Air France, Alitalia, Deutsche Lufthansa, K.L.M. en
Sabena. Na enkele uren vergaderen liepen de besprekingen abrupt vast op het punt,
dat ook in de afgelopen maanden tijdens de bijeenkomsten in Brussel, Parijs en Rome
het voornaamste was gebleken: de vaststelling van het aandeel van elke maat
schappij in de produktie van een toekomstige combinatie. In een communiqué wordt
meegedeeld dat de presidenten en directeuren-generaal van de Air France, Alitalia,
Lufthansa, K.L.M. en Sabena, onder voorzitterschap van dr. ir. F. Q. den Hollander,
voorzitter van de raad commissarissen van de K.L.M. bijeen, „tot hun grote spijt
hebben moeten vaststellen, dat de K.L.M. momenteel niet in staat is een definitieve
beslissing inzake dit belangrijke punt te nemen".
„De andere maatschappijen aldus het
communiqué zijn van mening, dat dit
probleem een punt is dat vóór alles moet
worden beslist. Van haar kant meent de
K.L.M., dat aan de studie van andere pro
blemen voorrang zou dienen te worden
verleend Air France, Alitaliae Deutsche
Lufthansa en Sabena spreken hun waar
dering uit voor de door de K.L.M. ver
leende medewerking bij het ontwerpen
van de voorlopige plannen en zullen hun
werkzaamheden om te trachten tot onder
linge overeenstemmnig te komen, voort
zetten". Dit houdt dus in dat „Europair"
niet definitief van de baan is; mogelijk
gaan de vier overgebleven maatschappijen,
zoals uit het communiqqué blijkt, zonder
de K.L.M. toch nog onder deze gemeen
schappelijke noemer samenwerken.
Van de zijde van de K.L.M. vernemen
wij nader dat de „andere problemen",
waaraan zij voorrang zou willen geven, de
inhoud en de vorm van de gemeenschap
pelijke exploitatie betreffen. Als de lucht
vaartmaatschappijen van de vijf West-
europese landen willen besluiten tot de een
of andere vorm van samenwerking, waar-
Advertentie
Prof. De Quay, blijkbaar allerminst
ontmoedigd door het mislukken van
zijn formatiepoging, stapte gister
middag bij het gebouw van de Eerste
Kamer in Den Haag in de auto, die
hem naar Soestdijk bracht. De po
gingen van de hem omringende journa
listen, om van hem het laatste for-
matienieuws te vernemen, wees hij
beminnelijk lachend af.
...Dc voorpret is zelfs een
voorwaarde bij behangen.
Hoe uitgebreider keuze,
hoe mooier behang. En wat
zoudt u moeten beginnen
als Bakker's Behang er niet
was... met zijn geweldige
keuze uit nooit vermoede
kleuren en dessins..? Wat
een mogelijkheden! Laat u
maar eens de stalenboekcn
thuiskomen of, nog beter:
ga zelf eens neuzen in de
behangbar bij
door het materieel en de mogelijkheden
beter worden gebruikt, dan zou de K.L.M.
eerst een duidelijk inzicht in de kosten-
en inkomstenverrekening willen hebben.
Verder zijn de Nederlanders van mening,
dat er eerst op het stuk van de luchtvaart-
politiek tussen de vijf betrokken landen
het nodige zal moeten verbeteren. Het is
bijvoorbeeld nog steeds niet zo, dat de
K.L.M. zo maar een luchtlijn naar Leopold-
stad in Belgisch Kongo zou kunnen openen,
gesteld dat zij dat zou wensen. Een derde
belangrijk probleem acht de K.L.M. het
vraagstuk van de zeggenschap van elk der
maatschappijen in het bestuur van de
„Europair" en ten vierde zou zij de over
gangsregeling tussen de huidige status en
de toekomstige willen bespreken. Ook de
cabotageregeling, de vraag dus of het bin
nenlands vervoer van elke maatschappij
(voor de K.L.M. bijvoorbeeld dat van Am
sterdam naar Curasao) binnen of buiten
de „Europair" zou moeten blijven, wil de
K.L.M. besproken zien alvorens er spijkers
met koppen kunnen worden geslagen.
Globaal genomen kwam de buitenlandse
visie inzake het aantal van elk der maat
schappijen er op neer, dat de K.L.M. zou
worden gekortwiekt. Het standpunt van de
K.L.M. was begrijpelijkerwijs, dat de aan
delen zouden moeten worden vastgesteld
op basis van de huidige omvang van het
bedrijf, de ervaring en de financiële resul
taten ervan. De K.L.M. was bereid eerst
verder te praten om de mogelijkheden van
een naar elkaar toegroeien der maatschap
pijen te bestuderen. „Maar wij wensten de
koek niet te verdelen, alvorens zij ge
bakken was", zo drukte de K.L.M.-woord-
voerder het gisteravond uit.
Gen. Cronjéstraat 135
Haarlem - Tel. 55432
O
O
Advertentie
BEWAREN
REPAREREN
KAMPERMAN
Wagenweg 11 - Haarlem - Tel. 12924
Rijksmuseum geologie. Het Rijksmu
seum voor Geologie en Mineralogie te
Leiden dat thans gevestigd is in het Van
der Werffpark zal het volgend jaar gaan
verhuizen. Het museum zal dan gevestigd
worden in het. voormalige weeshuis aan de
Hooglandse Kerkgracht, waar veel meer
ruimte is om de collecties te exposeren.
Advertentie
GROTE HOUTSTRAAT 51
TUIN- en LIGSTOELPARASOLS
Opvouwbare en beknopte metalen
TUIN- en KAMPEERSTOELEN en
-TAFELS. Sirocco en andere merken.
Advertentie
dan laat u toch die verhuizing
uitvoeren door een vakman
Waarom zou u risico lopen
Vraag ons eens geheel vrijblijvend
inlichtingen.
F. D A M I A A N S EN ZN.
Zijlvest 41 - Haarlem - Tel. 12456-14155-52514
De pogingen van prof. De Quay om een
nieuwe regering te vormen hebben, in
het zicht van de haven, schipbreuk geleden.
Na een maand van hard werken, waarbij
hoop en teleurstelling elkaar voortdurend
afwisselden, heeft de formateur de Ko
ningin verzocht, van zijn opdracht te
worden ontheven.
Daarmee is een einde gekomen aan een
gang van zaken, die men niet anders dan
onverkwikkelijk kan noemen. Niet alleen
dat het voortdurend geschuif en gegoochel
met ministerszetels (de „stoelendans") een
weinig verheffend schouwspel bood, even
ongelukkig was het dat de formateur bij
zoveel personen die hij doorgaans op
advies van één der fractieleiders voor
het ministers-ambt polste, nul op het
rekest kreeg. Het gebrek aan animo voor
deelneming aan de regering, dat daaruit
sprak, heeft immers naar buiten stellig
de indruk gewekt (zij het vaak ten on
rechte) dat vele van de uitverkorenen zich
te goed achtten voor het ministerschap, een
opvatting die bepaald niet gunstig kan zijn
voor onze democratische staatsvorm.
Dit verloop van de thans mislukte for
matie-poging is te merkwaardiger omdat
het door de vele bedankjes, die prof. De
Quay heeft moeten incasseren, zo duidelijk
werd dat er geen enkel logisch verband
bestond tussen het aantal ministerabele
personen, die een bepaalde partij beschik
baar had, en het aantal zetels in de
nieuwe regering, dat diezelfde partij voor
zich opeiste. Afgezien van het betreurens
waardige feit dat er hier en daar ver
schil van mening was tussen voorzitter en
fractieleider van één partij omtrent de door
die partij verlangde zetels en omtrent de
personen die daarvoor in aanmerking
kwamen, bleek er herhaaldelijk ook geen
overeenstemming te bestaan tussen hen,
die op raad van een fractieleider een
ministersportefeuille kregen aangeboden,
en die fractieleider zelf. In zulke gevallen
schenen degenen die uit hoofde van hun
leidende parlementaire positie geroepen
waren om de formateur van advies te
dienen, te vinden dat die formateur zélf
de kastanjes maar uit het vuur moest
halen.
Natuurlijk zou het heel moeilijk, zo
niet onmogelijk zijn, door wettelijke be
palingen een einde aan deze wantoestand
te maken. Maar het zou toch wel een
morele verplichting dienen te worden dat
een partij, die een bepaald aantal zetels
in een nieuwe regering ambieert en die
van de vervulling van deze eis haar steun
aan de regering laat afhangen daarbij
tevens een lijst aanbiedt van de namen
van personen, die zij competent acht om
die zetels te bezetten en die zich daar
zelf ook toe bereid hebben verklaard. Het
spreekt vanzelf dat zulk een lijst de for
mateur niet bij voorbaat zou mogen binden,
maar hij zou dan wel ernstige redenen
moeten hebben om zijn kandidaten voor
ministersposten elders te gaan zoeken, met
de kans dat dit zoeken dan lang zou duren
en wellicht weinig succes zou hebben. In
elk geval zou de betrokken politieke partij
door het aanbieden van zo'n lijst kunnen
bewijzen, de nodige competente personen
beschikbaar te hebben voor de porte
feuilles waarop zij aanspraak maakt. -
Hoe dan ook, de gang van zaken bij de
formatie-poging van prof. De Quay heeft
wel duidelijk bewezen dat de huidige
methode tot allerakeligste situaties kan
leiden. Men kan respect hebben voor het
denkbeeld, niet vooraf te gaan marchan
deren over allerlei punten van het toe
komstige regeringsprogram en bij de kabi
netsformatie slechts uit te gaan van een
aantal richtlijnen waarover de betrokken
fractieleiders het eens zijn geworden. Maar
dan mag dit niet leiden tot een onwaar
dige koehandel over de verdeling der por
tefeuilles, een koehandel die nog wordt
verergerd als men het zoeken naar ministe
rabele figuren maar voor de verantwoor
ding van de formateur laat en die uitge
sproken onsmakelijk wordt als blijkt dat
deze of gene partij niet eens beschikt over
goede, en tot medewerking bereid zijnde,
kandidaten voor alle zetels die zij voor zich
opeist.
De nieuwe formateur, die de taak zal
krijgen om de nu gemaakte brokken weer
aan elkaar te lijmen, zal dan ook stellig
anders te werk moeten gaan dan zijn voor
ganger. Ook al is het een feit dat de
schuld voor het maken van die brokken
minder bij prof. De Quay ligt dan bij de
partijen zelf.
Simon Koster
Advertentie
Complete meubilering - Opgericht 1853
Barteljorisstr. 39-41 - Haarlem - Tel. 10250