Gromyko's ultimatieve voorstel werd onmiddellijk verworpen Adenauer en Erhard zijn verzoend OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT HET WEER SCHRAVENDIJK MORRIS "êeforeyou êrnjf Het Westen zou nog slechts een jaar - op onaanvaardbare condities - in Berlijn mogen blijven Conflict in de CDU na een scherpe woordenwisseling bijgelegd Naar Atlantische eenheid (I) <fe verf voor het schillerfeest Droog weer IA mil I llnllmh ELEGANTE TASSEN EN BYOUX SOLEX DE LUXE J. 1. VAN KOOTEN In de krant van heden: Russische nota aan Rome: Amerikaanse raketbases geen interne kwestie Franse Assemblee keurt de Algerije-politiek goed Kruislaan-bandieten krijgen vijftien jaar Onbewaakte overweg Grote Damestassen Het woord is aan 73e JAARGANG No 279 DONDERDAG 11 JUNI 1959 304e JAARGANG No 127 Hoofdredacteur: Simon Koster Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295 Tj ~M~ |l li I Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V. (6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie. bhbmh| 1 1 B I Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen. Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij- I f 1 C 1 I I g 1 I Jj T| B B C. B B Abonnement p. week 59 ct., p. kwartaal 7.65, kantoor Haarlem-N. Soendapiein, Tel. 57755 X X VA* X JL X X JL Ké? X VA fr. p.p. 8.15. Losse nrs. 12 ct. Postgiro 273107, t. n. v. Haarlems Dagblad/Opr. Haarl. Crt Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman (Van onze reisredacteur W. L. BriLgsma) GENÈVE, 11 juni De crisis, die eergisteren nog voor de deur van de conferentiezaal in het Geneefse paleis der naties stond, is gisteren in zijn volle hevigheid binnengetreden. Er hangt het Westen, nadat Kroesjtsjevs vorige drei gementen uit de weg waren geruimd, een nieuw en niet minder ernstig ultima tum boven het hoofd. De Geneefse conferentie staat misschien op barsten, een plenaire zitting morgenochtend zal vermoedelijk over haar lot beslissen. De nieuwe dreiging is vervat in een ultimatief voorstel van Gromyko, dat het proces van geduldig zoeken naar punten van overeenstemming bruut heeft doorbroken en dat gisteren terstond door het Westen werd verworpen. Gromyko's nieuwe voorstel zal het wes telijk recht zijn troepen in Berlijn te hand haven tot een jaar beperken. Binnen dat jaar zal een al-Duitse commissie, waar in Oost- en West-Duitsland gelijkelijk ver tegenwoordigd zouden zijn, de Duitse hereniging en de kwestie van een Duits vredesverdrag voor moeten bereiden. Het nieuwe Russische pakket-voorstel eist verder: vermindering der westelijke gar nizoenen tot symbolische eenheden, stop zetting van vijandelijke propaganda en subversieve activiteiten uit West-Berlijn en een belofte geen kern- of raketbases in dat stadsdeel te vestigen. Als het Westen met dit voorstel instemt, zei Gromyko, dan is de Sovjet-Unie bereid gedurende nog twaalf maanden de bezetting van en het vrije toegangsrecht tot West-Berlijn te handhaven. Maar als het Westen of de Westduitsers gedurende dat jaar de tot standkoming van een akkoord zou ver hinderen, dan zou de Sovjet-Unie zich ge dwongen zien een apart vredesverdrag met de Duitse Democratische Republiek te sluiten en zouden alle consequenties daarvan voor rekening van het Westen Gromyko zijn. „Weigert het Westen nu dit Russische voorstel te aanvaarden dan zal de Sov jet-Unie niet langer bereid zijn haar toe stemming tot voortzetting van het bezet tingsregime in West-Berlijn te handhaven. De Westelijke ministers hebben met hun antwoord op dit dwangvoorstel, dat, naar pas gisteren bekend werd, reeds eergiste ren door Gromyko op een besloten zitting mondeling was besproken, niet lang op zich laten wachten. De Amerikaanse mi nister Herter hield voor het eerst een harde, bijtende rede, waarin hij zei, dat Gromyko's voorstel totaal onaanvaard baar is. Iedereen, Gromyko incluis, is het er lang over eens, dat de elfduizend man geallieerde troepen in West-Berlijn sym bolische eenheden zijn, zei hij. Herter stelde, dat de inhoud en de toon van het Russische voorstel eenvoudig onbehoor lijk zijn in onderhandelingen tussen soe vereine staten. Herter ziet als de belang rijkste reden voor verwerping van het Russische voorstel de limiet van twaalf maanden, die de Sovjet-Unie op de volko men legale aanwezigheid dér geallieerden Advertentie SIKKENS-TJALLEMA PRODUKTEN vraag gratis boekje 'gezelligheid door kleur* (32 pagina's. In kleuren) bi] postbus 2-Leiden Advertentie BARTELJORISSTR. HAARLEM TEL. 13439 IEIDSES1RAAT (BIJ'KONINGSPLEIN) AMSTERDAM TEL. 223596 ANTILOPE SUèDE DAMESJASJES Verwachting tot morgenavond: Droog weer met zonnige perio den. Zwakke wind. Dezelfde temperaturen als vandaag of iets hogere. Volledige weerrapporten op pagina twee. in West-Berlijn wil leggen. Gedurende dat jaar zou een Duitse confederatie, zo als de Sovjet-Unie die wenst, tot stand kunnen komen en dat nog onder druk van de Russische dreiging tot afsluiting van een apart vredesverdrag met de D.D.R. De legale rechten van de Westelijke ge allieerden kunnen niet eenzijdig door de Sovjet-Unie worden opgezegd. De Sovjet- Unie, zei Herter, moet weten dal de Ver enigde Staten niet .onderhandelen onder druk van tijdslimieten of dreigementen. Moeten de Verenigde Staten daaruit op maken, dat Gromyko zijn voorstel deed om de onderhandelingen, die sinds de elf de mei in Genève op gang zijn, te onder breken? Gromyko had eerder bij de toe lichting van zijn voorstel gezegd, dat de bevriezing dient om de gevaarlijke situa tie in Berlijn op te lossen. Hij verklaarde zich bereid een door de grote vier en de D.D.R. ondertekende garantie van de tij delijke rechten der Westelijke geallieer den bij de UNO te deponeren. De tijdsli miet van een jaar was slechts bedoeld om een blokkeringstactiek te voorkomen. Gro myko verklaarde zich bereid met een her enigd of met een geconfedereerd Duits land of zelfs met twee Duitslanden een vredesverdrag te sluiten. Hij zei bovenal een eind te willen maken aan de koude oorlog. Lloyd en Couve de Murville vielen Her ter bij. Lloyd zei dat Gromyko's voorstel hem verbaasd had, omdat er gedurende de laatste maanden enige ontspanning be reikt was. Er bestond hoop op een top conferentie, al zou die niet alle proble men kunnen oplossen. Gromyko's huidige verklaring smaakt naar een dreigement. Openhartig gezegd: als Gromyko's voor stel een dictaat betekent dan vergist hij zich in het karakter van de mensen tot wie hij spreekt. Die laten zich niet im poneren door zo'n benadering. Verbazing Couve de Murville, die evenals Lloyd zich het recht voorbehield op de vrijdag zitting nader op Gromyko's voorstel te antwoorden, sprak eveneens zijn verba zing uit. Tot maandag was er enige voor uitgang te bespeuren. Nu gaat Gromyko terug tot de maand november 1958, waar in Kroesjtsjev zijn eerste ultimatum lan ceerde. Dit schept de zeer ernstige situa tie. De komende dagen zullen over het lot der conferentie beslissen. Gromyko, wiens standpunt door de Oost duitser Bolz inmiddels braafjes werd her kauwd, kwam met een voor de vuist weg uitgesproken antwoord terug. Hij be zwoer de Westelijken dat hij geen druk poogde uit te oefenen, dat hij geen duis tere beweegredenen koesterde. Zijn voor stel bevatte geen dreigementen, maar slechts een intentie-verklaring. Na de dramatische zitting poogde de wereldpers de woordvoerders der delega ties uit hun tent te lokken. De Russische vice-minister Zorin, die de persconferen tie leidde, wees iedere gedachte aan een ultimatum met goedgespeelde veront waardiging van de hand. Hij wees op de concessies die het Russische voorstel zou bevatten. Het liet zelfs de eis om van West-Berlijn een vrije gedemilitariseerde stad te maken vallen. Hoe groot zouden de symbolische troepencontingenten moe ten zijn? Zorin impliceerde: minder dan een compagnie. Valt er over de termijn van een jaar te praten? Zorin gaf te ver staan van wel. Wat zou het feitelijk ge volg zijn van een westelijke verwerping van het Russische voorstel op de vrije toegang tot West-Berlijn? Zorin zei, dat zulks moeilijk te zeggen is. Is Gromyko's voorstel het laatste woord van de Sovjet- Unie? Zorin: daarop kan ik geen ant woord geven. Hoe lang zal de conferentie nog duren? Zorin: de westelijke ministers hebben de wens uitgesproken op de zit ting van vrijdag nader op het Russische Advertentie Moderne KOFFERS en REISTASSEN GR HOUTSTRAAT 18a HAARLEM TELEFOON 2041S Advertentie DE VEILIGSTE BROMFIETS nu 375.— Off. Dealer Houtplein 18-20 - Tel. 16615 - 12000 Grote Hontstraat 140 - Tel. 12349 (Ook op gemakkelijke betalingscondities) Herter voorstel terug te komen. De Sovjet-Unie blijft bereid overleg te plegen, zolang er de wens tot bereiken van een overeen komst bestaat. De Amerikaanse woordvoerder Berding maakte het korter. Hij zei: „Het hangt er nu uitsluitend van af, wat de Russen op de zitting van vrijdag zullen doen." Zal het Westen inmiddels dus geen nieuwe stap pen ondernemen? Berding: inderdaad. Beide partijen zeggen nu af te wachten welke stap de andere zal doen. Hoewel er heden geen zitting zal zijn, zullen Herter en Gromyko vanmiddag samen dineren. De officiële zitting van vrijdag begint al om tien uur, omdat Lloyd het weekeinde naar Londen moet. Lloyd komt maandag ochtend terug. (Reuter) Herter heeft om het onder houd gevraagd. Diplomatieke waarne mers menen dat de ministersconferentie en de kansen op een topconferentie later dit jaar grotendeels van de uitkomst van dit onderhoud afhangen. pag- Crisi-s in Genève1 Weerrapporten 1, 2 Toch is het zo2 Economisch nieuws 2 Van Dag tot Dag 3 Op de Praatstoel3 De Kleine Wereld 3 Van Mensen en Dingen5 Uit stad en omgeving 5, 7, 9 Agenda 13 Feuilleton 13 Radio en televisie 13 Beurs 15 Sport17 DIT NUMMER BESTAAT UIT TWINTIG PAGINA'S LONDEN (Reuter) De Sovjet-Unie heeft de Italiaanse stelling verworpen dat de aanleg van Amerikaanse lanceerbanen voor raketten in Italië een binnenlandse aangelegenheid is, aldus meldt radio-Mos kou. In een scherpe nota aan de Italiaan se regering zegt de Russische regering: „Het is duidelijk dat de aanleg van bases voor raketten met een bereik van duizend kilometer de nationale veiligheid van an dere Europese landen in gevaar brengt en daarom in geen enkel opzicht kan worden beschouwd als een binnenlandse aangele genheid van Italië." De Russische nota is het antwoord op de Italiaanse nota van 10 mei waarin een eerder Russisch pro test tegen de bouw van de lanceerbanen van de hand werd gewezen. De Italiaanse regering vergroot door haar beleid het ge vaar van een kernoorlog, aldus de nieuwe Russische nota, waarin de Italiaanse re gering wordt uitgenodigd toe te treden tot de voorgestelde kernwapenvrije zone in de Balkan. ATHENE (UPI) Griekenland heeft in een nota het Roemeense voorstel onder handelingen te openen over de instelling van een kernwapenvrije zone op de Bal kan van de hand gewezen. PARIJS (UPI) De Franse Nationale Vergadering heeft de Algerije-politiek van de regering met 476 tegen 54 stemmen goedgekeurd. De Velser Sportweek werd woensdag opgeluisterd met een hengelwedstrijd voor de jeugd. In het Noordhollands kanaal, ter hoogte van het Noorder- sluispaviljoen, dreven de dobbers en waakten de hengelaars. (Van onze correspondent in Bonn) De Westduitse bondskanselier Ade nauer en zijn minister van Economische Zaken Erhard begroeven gisteren de strijdbijl tijdens een fractievergadering van de C.D.U.-C.S.U. te Bonn. Terwijl de afgevaardigden luid juichten, bekrachtig den beide politici de verzoening door een handdruk en het goedkeuren van een door bondsdag-voorzitter Gerstenmaier opge stelde verklaring, waarin Erhard wordt gerehabiliteerd en waarin afstand wordt genomen van uitlatingen van Adenauer, die voor de minister bepaald niet vleiend waren. Daarmee heeft de C.D.U. de rijen weer gesloten, waarvoor haar leiders gis teren overigens bijzonder veel moeite heb ben moeten doen. Gistermorgen mislukte een eerste po ging tot verzoening tussen Adenauer en Erhard. Tijdens een gesprek, waarbij ook fractievoorzitter Krone aanwezig was, kwam men geen stap verder omdat Er hard wenste, dat de strijd zou worden bij gelegd in de arena van de C.D.U.-bonds dagfractie en niet tijdens een onderonsje met de kanselier. Daarbij stelde hij drie De Amsterdamse rechtbank heeft de twee jonge Amsterdammers, die berucht zi,jn geworden als de „Kruislaan-gangsters" veroordeeld tot vijftien jaar onvoorwaar delijk elk. Veertien dagen geleden had de officier wegens poging tot moord tegen elk der jongemannen, een 26-jarige automon teur („Rooic Henk") en de 23-jarige mon teur („Zwarte Gerrit"), 20 jaar geëist. De rechtbank acht. poging tot moord niet bewezen. Zij past echter de maximumstraf toe voor poging tot doodslag. De beide mannen hebben in december de 21-jarige Harderwijker slagerszoon Gerrit Pfrommer neergeschoten teneinde diens auto te stelen. In de overwegingen tot het vonnis van ieder zegt de rechtbank, dat ofschoon verdachtes jeugdige en zwakke persoon lijkheid en zijn minder gunstige levens omstandigheden gronden zijn, die tot een andere strafmaat hadden kunnen leiden hem toch een zeer langdurige straf behoort te worden opgelegd omdat de maatschappij moet worden beschermd tegen onduldbare, levensgevaarlijke wandaden als de onder havige. Een 29-jarige dierenarts uit Amers foort, op weg naar een weiland, waar hij een paar pinken moest inenten, weifelde even voor een onbewaakte overweg toen hij een trein zag naderen. Menende dat het nog net zou gaan, trapte hij op het gaspedaal maar een ogenblik later werd zijn auto aan stukken gereten door de ruim honderd kilometer rijdende trein en het deel ervan, waarin de dierenarts zat, werd nog honderden meters meegesleept. De foto toont een opruimingsploeg bezig met het verwijderen van de wrakstukken. Advertentie GROTE HOUTSTRAAT 51 Praktisch op reis. Vakantie-aanbieding 7.93 Diverse moderne kleuren. ƒ8.95 eisen, waarvan de inwilliging noodzakelijk was voor zijn aanblijven als vice-kanse- lier en minister: Adenauer en de fractie moesten hem een motie van vertrouwen geven, waarin zijn prestige zou worden hersteld en waarin zou worden meege deeld dat hij wel zeker geschikt was voor de hoogste staatsambten: Adenauer moest zich distanciëren van zijn uitlatingen over zogenaamde onvoldoende kwaliteiten van Erhard; er moest opheldering ge bracht worden over de Europese integra tiepolitiek van Erhard. De resolutie van de verzoener Gersten maier, luidt als volgt: „De C.D.U.-C.S.U.- bondsdagfractie begroet de verklaring van de bondskanselier, daar het niet in zijn bedoeling lag de minister van Economi sche Zaken te diskwalificeren; de fractie spreekt haar bijzonder vertrouwen in prof. Erhard uit; zij betreurt de uitlatingen die zijn aanzien geschaad zouden hebben." Daarmee bereikte de C.D.U.-C.S U. dat een dag voor het grote debat in de Bonds dag over Adenauers weigering de presi dentskandidatuur te aanvaarden de een heid hersteld werd en de fractie als een gesloten blok met Erhard en met Ade nauer de oppositie zal kunnen weerstaan. Harde woorden Dit alles werd niet. in een handomdraai tot stand gebracht. De door de afgevaar digden stormachtig toegejuichte Erhard ging in de fractie meteen tot de aanval over en zei: „Ik voel mij door de gebeur tenissen van de laatste dagen en weken diep beledigd. Nooit heb ik aanspraken doen gelden op het kanselierschap. Ik neem voorts de uitlatingen niet die mijn Europese gezindheid in twijfel trekken." Hij kantte zich fel tegen de gedachte dat hij niet in staat zou zijn de .continuïteit van de politiek van de regering te hand haven. „Blijkbaar zijn er lieden, die het niet kunnen verdragen, wanneer de minis ter van Economische Zaken op politiek ge bied er eigen gedachten op nahoudt. Maar ik sta op genoegdoening," zei hij. Erhard maakte het duidelijk, dat een economi sche aaneensluiting der Europese landen geen dirigistische en protectionistische trekken mag hebben. „Ik ben voor de Europese economische gemeenschap, maar ook voor een grotere Europese eco nomische aansluiting," aldus Erhard waarmee hij zich duidelijk uitsprak voor een Vrijhandelszone. Het antwoord van Adenauer op deze golf van aanvallen en verkapte dreigemen ten van zijn minister was niet defensief. „Wanneer de heer Erhard heeft gemeend, dat hij zich beledigd gevoelt door alles wat de laatste tijd over hem is geschreven, dan moet ik zeggen, dat ik tot in de grond toe vernietigd zou moeten zijn door wat in de laatste dagen over mij is geschreven," al dus de bondskanselier. Hij zei Erhard steeds hoog te hebben geëerd en het suc cesvolle werk van Erhard steeds te heb ben erkend. Maar als Erhard zegt geen aanspraken te hebben gemaakt op het kanselierschap, dan geldt dat slechts, al dus Adenauer, tot het moment dat de hui dige bondskanselier de kandidatuur voor 't presidentschap had aanvaard..." Uit al les bleek voorts dat hij nog altijd niet erg gelooft in Erhards kwaliteiten in de bui tenlandse politiek. De dood van Dulles had Adenauer doen besluiten de continuï teit van de westelijke politiek zelf te hel pen verzekeren; voor zijn geweten had hij het niet kunnen verantwoorden dat Dulles en hij tegelijkertijd de politiek zouden ver laten. Daarna was het aan verzoeners als Ger stenmaier om de beide kemphanen tot el kaar te brengen; een milde resolutie, een hand van Adenauer voor Erhard en het conflict was bijgelegd via een compromis dat waarschijnlijk een smalle brug zal zijn waarover het voor de fractie en het kabinet moeilijk zal worden de eensge zindheid van voorheen te bereiken. Goethe: Wat de mens niet begrijpt, bezit hij niet. Is de Atlantische Gemeenschap werke lijk „méér dan een overeenkomst tussen regeringen", zoals Koningin Elizabeth ver leden week bij de opening van het Atlan tische Congres in Londen heeft gezegd? Is die gemeenschap inderdaad, zoals de Britse vorstin toen zei, „de eerste con crete poging om een praktische vorm te geven aan een groeiend verlangen van de volken in dit deel van de wereld naar nauwere samenwerking voor hun ge meenschappelijke veiligheid en hun gemeenschappelijk welzijn?" Het ware zeker te wensen. Maar hoewel de cere monie in de middeleeuwse Westminster Hall, met rijen Shakespeariaans-aandoende herauten en hellebaardiers, veeleer op het verleden dan op de toekomst scheen te zijn afgestemd, liep de Koningin toch wel op de gebeurtenissen vooruit door de At lantische Gemeenschap zo positief te om schrijven. Want in feite bestaat er nog in het geheel geen Atlantische Gemeenschap die deze naam waard is. En ondanks het voorbeeld van hun eigen vorstin hebben juist de Britse afgevaardigden naar het congres er zich in het algemeen welbewust van onthouden, dat woord „gemeenschap" te gebruikenomdat het niet met de feiten overeenstemde! In dit opzicht heeft de Britse delegatie zich eerder aangesloten bij de opvatting van de Nederlandse minister-president, prof. De Quay, die in zijn boodschap aan het congres had gezegd: „Het belangrijkste motief bij het totstandbrengen van de NAVO was de vastberaden wil om een ge wapende aanval gemeenschappelijk te weerstaan en aan het gevaar van ver- nietiging-in-isolement te ontkomen; maar nu is de tijd aangebroken om onze alliantie een ruimer arbeidsveld te geven en er een ware gemeenschap van volken van te maken". Dat kan pas gebeuren als men erkent, aldus prof. De Quay, „dat onze onderlinge afhankelijkheid zich geleidelijk gaat uitstrekken tot al onze gebieden van werkzaamheid" en dat het tot de taak van de NAVO behoort, „te zorgen voor de samenhang en de harmonie van de econo mische structuur van West-Europa en van de grotere Atlantische Gemeenschap in haar geheel". Men ziet, onze premier sprak niet van een reeds bestaande Atlantische Gemeen schap, maar van een gemeenschap die nog gemaakt moet worden en van de om standigheden die tot het ontstaan ervan zouden moeten leiden. En de grondge dachte van het congres ging in precies de zelfde richting. Als men, na de vergade ringen van het Londense congres te hebben bijgewoond, wil aanduiden waarmee de 650 afgevaardigden zich deze zes dagen nu in hoofdzaak hebben beziggehouden, dan kan men alleen zeggen: met het zoeken naar, en het leggen van grondslagen waarop een toekomstige Atlantische Ge meenschap kan worden gebouwd. De hui dige Noord-Atlantische Verdragsorgani satie is zo'n gemeenschap zeer bepaald niet, omdat zij er in de tien jaar van haar bestaan niet in is geslaagd, een plaats te veroveren in de harten van de aange sloten volken, voor wie zij in het algemeen niet veel anders is dan een miljarden- verslindende militaire organisatie. En het klonk dan ook bepaald verfrissend en wellicht voor velen verrassend toen de congresvoorzitter, het Nederlandse Kamer lid J. J. Fens, woensdag betoogde dat het Noord-Atlantische Verdrag in wezen géén militair verdrag is, maar een verdrag dat in de eerste en voornaamste plaats gericht is op het instandhouden van de geestelijke en de culturele waarden, de sociale ver worvenheden en de politieke en econo mische onafhankelijkheid van de aan gesloten landen, terwijl de militaire in spanning van de NAVO alleen mag worden gezien als een middel tot bescherming daarvan, maar nooit als -een doel op zich zelf. Dat deze uitlating verfrissend en ver rassend klonk, hoewel zij toch slechts een samenvatting was van wat in het verdrag zelf duidelijk te lezen staat, toont al hoe verkeerd dat verdrag in de afgelopen tien jaar is geïnterpreteerd en hoeveel werk er zal moeten worden gedaan om de juiste interpretatie bij het publiek ingang te doen vinden. Daarbij zal men lering kun nen trekken uit de ervaring, sinds 1956 opgedaan met de poging van de zogenaam de „drie wijze mannen", om de niet- militaire kant van de alliantie tot leven te brengen, een poging die vrijwel geen enkel resultaat heeft gehad. In volgende artikelen zullen we de methodes, die men deze keer wil gaan toepassen, nader bezien. Simon Koster

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1959 | | pagina 1