EUROPESE DIENST VAN DE BBC, EEN DEMOCRATISCH BOLWERK Twintig componisten in actie voor gehandicapte pianist BBC en vrij Europa „HEDENDAAGSE MUZIEK" BESTAAT 30 JAAR Cor de Groot bezverkt concerten voor de linkerhand Hoewel voor vrij Europa de drang naar Londen te luisteren vanzelfsprekend veel geringer is dan tijdens de oorlog, is uit een luisteraarsonderzoek in zeven lan den gebleken, dat daar dagelijks nog altijd minstens twee miljoen mensen rechtstreeks op de Euro pese uitzendingen van de BBC af stemmen. Zodra er zich in die lan- landen een crisis voordoet, zoals in Frankrijk over Algerije, stijgt het aantal luisteraars met sprongen. Het aantal Franse luisteraars nam zelfs met vijftig percent toe. In 1946 waren er in Europa 33]/2 mil joen radiotoestellen, thans bijna 111 miljoen. Evenals bij de telesisie neemt ook bij de radio het aantal toestellen toe, hoewel in langzamer tempo. De BBC is van oordeel dat nog lange, onbepaalde tijd de inter nationale omroep zal kunnen blij ven steunen op de radio en niet op televisie. HET WAS MET een bloedend hart, dat om reden van bezuiniging in 1957 besloten moest worden de Europese dienst te kort wieken, zodat behalve ons land, Scandina vië, België, Portugal en Oostenrijk niet meer in eigen taal door Bush House wor den toegesproken, hoewel de uitzendingen in het Engels beschikbaar blijven. Boven dien voorziet de Europese Dienst de diver se nationale omroepen van materiaal over Engeland voor heruitzending. Iets betrek kelijk nieuws is dat de BBC thans ook Eu ropa van televisiefilms voorziet. Er zullen eerstdaags ook films worden afgeleverd met teksten in de talen van het land, waar voor ze bestemd zijn. Iets bijzonders was onlangs, dat het televisiegesprek tussen president Eisenhower en premier Mac- millan via Eurovisie naar Rome werd doorgegeven, waarbij hetgeen er door de staatslieden werd gezegd in Londen gelijk tijdig werd vertaald, zodat uit beider mon den Italiaans klonk! DE NADRUK van dc naoorlogse taak van de Europese uitzendingen ligt natuur lijk op de doorboring van het IJzeren Gor dijn, dat de ether in de vorm van een enorm net van uiterst kostbare, veel elektrische stroom verslindende stoorzenders, hermc- Ter gelegenheid van het dertigjarig be staan van de Nederlandse Vereniging voor Hedendaagse Muziek worden op 1 decem ber, 11 februari en 29 maart in de Kleine Zaal van het Concertgebouw te Amsterdam drie jubileumconcerten gegeven. Op de eerste avond zal het Danzi Kwintet optre den. De laatste twee avonden worden ver zorgd door het Rheinische Kammerorches- ter onder leiding van Mauricio Kagel. De programma's zijn als volgt: Het Danzi-Kwintet met medewerking van Elisabeth Lugt, zang, Alois en Al- phons Kontarsky, piano, Christoph Caskel, slagwerk, speelt op 1 december Septet van Peter Schat; Quatro Fabulas de Daniel Devoto voor fluit, sopraan, hobo en fagot van Estaban Eitler; Kwintet van Hans Werner Henze; Mobiles voor twee piano's van Henri Pousseur; Trois structures voor twee piano's van Pierre Boulez en Cyclus voor soloslagwerk van Karlheinz Stock- hausen. Het Rheinisches Kammerorchester onder leiding van Mauricio Kagel speelt op 11 februari: Polyphonica-monofica-rythmica voor fluit, twee klarinetten, saxofoon, hoorn, slagwerk en piano van Luigi Nono; Transicion 2 van Maurico Kagel; Concert opus 24 voor 9 instrumenten van Anton Webern en Kreuzspiel voor hobo, basklari net, piano en vier slagwerkers van Karl heinz Stockhausen; op 29 maart met mede werking van de Franse zangeres Marie Thérèse Cahn, Le Marteau sans Maïtre van Pierre Boulez; Quartetto a due tempi van Bruno Maderna en Sexteto de Cuerdas, van Mauricio Kagel. „Les Frères Jacques", And/ré Bellec. Georges Bel- lec de enige twee échte broers Paul Tourenne en Frangois Soubeyran ko men met hun pianist Pierre Philippe op 8 oktober in Haarlem. Dit wereldbe roemde viertal werkt al vijftien jaar samen en hun verbondenheid is zo hecht, omdat zij zich buiten hun werk vrijwel niet met el kaar bemoeien. Bij elke première zijn zij zenuw achtig als debutantjes. Zij staan dan ook voor de niet geringe taak te bewijzen dat het vorige programma niet het beste was. In „Le Monde" schreef Claude Sarrante: U kunt het ge loven of niet, maar ze zijn wéér beter dan vorig jaar. „Les Frères Jacques" zijn thans op een wereldtournee dat twee jaar duurt, door Europa, Noord- en Zuid- Amerika, Japan en zelfs Rusland. Hun teksten, zang en mime zijn één volmaak te harmonie en zij kunnen de toeschouwer even mak kelijk ontroeren met de puurste poëzie als doen schateren met exuberante baldadigheid. Zij zijn de onbetwiste meesters geble ven in hun eigen, veel ge- imiteerde genre. Hun op treden bevrijdt de toe schouwers tot een onge compliceerde levensvreug de, waar zelfs de meest cri- tische onderzoeker van „hoé doen ze het nou" aan geloven moet. Hun „weten schap van gebaar", hun muzikaliteit, hartverove- rende mimiek, pikanterie en onschuld, poëzie en barsheid, hebben deze grote artiesten terecht de titel bezorgd van „de atleten van het chanson". De tal loze Haarlemse bewonde raars mogen gelukkig zijn hun Franse vrienden in Haarlem te kunnen zien optreden. De hierbij afge drukte foto toont les Frè res Jacques in een situatie, waarin zij zich uiterst op hun gemak voelen: een lege schouwburg, de stilte vóór de stormvan applaus. Het zeer spectaculaire programma bevat groten deels nieuwe nummers, zo als „Dolly 25", „Shah Shah Persan", „La Femme du monde", „La demoiselle de bas étage", „Faut bien, qu'on vive" en nog veer tien andere voor Neder land nieuwe creaties, be nevens het alleraardigste „Les boites a musiqueuit „La belle Arabelle". Op verzoek zijn er enkele oud.e nummers opgenomen, zoals „A la Saint Médard" en „Le complexe de la truite". Met het oog op een goed begrip der teksten, is in het bijzonder goed ver zorgde en rijk geïllustreer de programma de korte in houd van alle nummers in het Nederlands afgedrukt. met argumenten dienen te worden beant- tisch tracht af te sluiten, iets waarin men t. i woord en niet met lawaai! maar ten dele is geslaagd. Er sijpelen nog genoeg BBC-nieuws en -beschouwingen VEELBETEKENEND WAS, dat bij de door om dagelijks miljoenen luisteraars in onlusten van Poznan in 1956 welke zulk een de door het communisme beheerste landen grote rol speelden in de politieke verande- te bereiken. Polen is de enige uitzondering ringen in Polen, de woedende menigte niet omdat het vrij afstemmen op Londen toe- alleen gevangenissen aanviel, maar ook staat. De BBC was zells onlangs op de de plaatselijke stoorinstallaties en daar- jaarheurs van Poznan door een stand ver- rnee uitdrukking gaf aan het verlangen tebenwoordigd, welke enorme belangstel- naar geestelijke vrijheid. In Polen bleek, ling trok. Maar de Russen pogen de radio- dat in weerwil van de storingen tachtig ontvangst in Polen door storing van bui- percent van de radiobezitters naar weste- tcnaf te beletten. lijke stations luisterde. In Tsjechoslowa- t>r. ctaad*7p«rr,pt,o -j j t ki.ie gebruikten zelfs de communistische DE STOORZENDERS worden door Lon- pr0vinciale bladen de B.B.C. als de hoofd- den als een stille hulde van de communis- bron v001. het westelijke nieuws, omdat tische machthebbers aan de BBC be- het snel en betrouwbaar was. Het officiële schouwd. De BBC had gehoopt dat de mis- orgaan van de Sovjetjeugdorganisatie in lukking van de door Gobbels begonnen ra- Moskou erkende openlijk dat de „fatsoen- diostoringen de Russen na de oorlog wij- bjkste" propaganda afkomstig is van de zer zouden hebben gemaakt, maar Stalin objectieve B.B.C. Een Lagerhuislid dat on- paste hetzelide middel toe, dat door jangs Roemenië terugkeerdde, beaam- Kroesjtsjev is overgenomen. De Sovjet- de daj. iedereen afhankelijk is van de storing van de BBC begon in april 1949. b.b.C en dat iedereen naar Londen luis- lijdens het bezoek van Boelganin en tert. Voor Hongarije geldt hetzelfde. Kroesjtsjev aan Londen in 1956 werd de storing enkele maanden stopgezet (even- als nu bij de reis van de Sovjet-premier door Amerika), maar zij werd ten tijde ONDANKS DE CENSUUR stromen er van de Hongaarse revolutie hervat. De ua a-, o -o n storing van kortegolfuitzendingen is moei- V001 durend bneven b,] de B B'C- binnen lijk, omdat het niet voldoende is stoorzen- v3n luisteraars in de communistische lan ders op dezelfde lengte te laten werken, den, die hulde brengen aan de uitzendin- daar de korte golven op de plaats van ont- gen. Het grootste aantal vaak ontroeren- vangst dienen te worden verbroken. Hier- de bijvalsbetuigingen komt uit Oost-Duits voor is een uitgebreide apparatuur nodig, welke zich in feite alleen kan concentre- lanc>- Iemand schreef: „Als men zesen- ren op de dichtbevolkte gebieden. twintig jaar onder dictatuur heeft geleefd is het alsof men uit een kooi kijkt om nu NA DE TERUGKEER van Gomoelka in Polen werd onthuld, dat de opheffing van eens geen machines maar menselijke we de radiostoorzenders tweeënvijftig korte zens tot je te horen spreken", golfzenders en elf middengolfzenders had Volgens de jongste Amerikaanse gege- vrijgemaakt! De kapitaalkosten van de vens zouden er in het gehele Sovjet_biok oprichting van de stoorzenders werden of- ficieel op 112 miljoen zloty's geschat en de 2o0° stoorzenders werken, waarvan de jaarlijkse kosten om ze te laten functione- directe kosten op 350 miljoen gulden per ren op nog eens 30 mil joen zloty's on- jaar worden geschat en de kapitaalkosten op geveer een derde van de jaarlijkse totale -n miljard gulden. Als vergelijking kunnen omroepkosten Belangrijker was echter, dat officieel werd toegegeven dat al dit hiertegenover de totale jaarlijkse kosten geld en energie in feite een verspilling wa- van de gezamenlijke buitenlandse uitzen- renomdat dotgn ined, eoothesroemnrk dingen van de B.B.C. worden gesteld, ren, omdat de storingen het doorkomen waarmee slechts 50 tot 60 miljoen gulden van de BBC-uitzendingen niet konden ver- hinderen.. De uitwerking op de openbare zlJn gemoeid, mening was precies het omgekeerde van hetgeen men verwacht had. De geruchten, welke voortvloeiden uit het illegaal luis- G Ul'SllSSen leketOUeel til teren achtte men gevaarlijker dan de bui tenlandse „leugens". De heilzame slotsom A TllSteFdCf Ul en A i'fllieni waartoe men kwam, was dat argumenten Het Werkcentrum voor Leketoneel en Creatief Spel te Amsterdam geeft ook dit seizoen een cursus „dramatische expres- Het Danzi-kwintet, bestaande uit Frans sie in de opvoeding" die tegelijkertijd in Vester (fluit), Koen van Slogteren (hobo), Amsterdam en Arnhem gegeven zal wor- Pem Godri (klarinet), Brian Pollard (fagot), den, op twintig zaterdagmiddagen van 24 Adriaan van Woudenberg (hoorn). oktober tot en met 26 maart. De lessen zullen gegeven worden respectievelijk in het gebouw van het Toneelmuseum, He rengracht 168, Amsterdam en in de Arn hemse Toneelschool, Parkstraat 34. Zoals in eerder gegeven cursussen het geval was zullen enige theoretische uiteen zettingen gegeven worden: een algemene inleiding van de therapeutische waarde van de spontane expressie, creatief spel met moeilijk opvoedbare kinderen. Het grootste deel der lessen zal echter gericht zijn op de praktijk: het spel als voorbe reiding op de dramatische expressie, het creatief spel met leerplichtige jeugd, het dramatiseren van verhalen en het impro viseren naar uiteenlopende opdrachten, het interpreteren van spelteksten, het be wegend beleven van muziek, masker- en poppenspel, decor- en kustuumimprovisa- tie. Tot de docenten behoren: Ben Albach, Ben Groeneveld, Margreet van der Hei de, Roel Hiemstra, Lou Hoefnagels, Kas- per Hoste (Gent), pater J. den Ouden SCJ., Egbert Steegstra, Nel Theunis- sen, Theo Vesseur, Adrïenne van Vries- land-Canivez, .drs, Flip .Wafelbakker. VOORZOVER WIJ WETEN bezit Engeland geen enkel afzonderlijk monument voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Men heeft op de nuchtere, conventionele, na de Eerste Wereldoorlog opgerichte gedenktekens (meestal slechts uit een simpel kruis bestaande) eenvoudig de jaartallen 1939-1945 erbij gezet en in kleinere plaatsen ook de namen van de omgekomenen. Er is ook geen monument, dat herinnert aan de vreselijke bombardementen van Londen. Op dit gebied schijnen de Britten, die nu eenmaal liever hun gevoelens be heersen, het talent voor artistieke uitdrukkingsmogelijkheden te missen, al mag men natuurlijk niet vergeten, dat Engeland tot het geluk van het vasteland aan een bezetting is ontsnapt en de daaraan ver bonden emoties heeft gemist. Hetgeen echter niet betekent dat de Engelsen Bush House in Londen ongevoelig geweest zijn voor het lot van A* H nt +p<7Piin PPl f.C o morsetekens, welke de V van Vic torie vormen. Elk kwartier golft het nu nog door de ether, telkens een nieuwe uitzending inleidend. de rest van Europa. Het tegendeel is waar. Getuige daarvan is het bouwwerk, dat het wijde gedeelte van het Strand beheerst het uitgestrekte en acht ver diepingen tellende Bush House, dat in feite als een soort oorlogsmonument mag velden. Bijna vijf jaar lang kwamen DE EUROPESE DIENST viert zijn een- in, n 7 entwintigste geboortedag. De eerste uit- uit Bush House de klanken, welke bezet zending geschiedde eind september 1938 Europa geestelijk mede op de been na de noodlotsconferentie van München, i r toen de door Chamberlain afgelegde ver- hielden. Daar zetelt nog altijd de Luw- kiarjng ijlings in het Frans. Duits en Itali- pese dienst van de BBC, tezamen met aans moest worden verspreid. Het was een ii. ii i i geïmproviseerd begin. Vreemde talen zijn de diensten, welke de rest van de njej. bepaald de kracht van de Engelsen en wereld bestrijken. Gedurende 223 uren de buitenlanders, die de BBC te hulp riep, i, 1 r 7 werden er als het ware met hun haren bij- per week wordi. er in liet Engels en gesieept( zodat de historische uitzending achttien andere talen uitgezonden. Wie duidelijk de sporen van deze haast toonde. het gebouw betreedt treft er inderdaad ^p®oviseï^ een stukje Verenigd Europa aan, want al te formele en daardoor vaak stroeve en 7- 7 7 7 onpraktische werkmethoden. De BBC is hier werken dag en nacht mensen van 7eJf gen v00rbeejd van een vrije, losse en elke Europese nationaliteit er zijn er soepele opzet. Zij is door de regering ge- nog talriijken. die er ook In de oorlog ^aar ^e™el onaffe- waren met geestdrift samen om als drijf is eveneens vrij van rechtstreekse re- objectieve voorUchtingsbron te dieven. |~S^e1eSSe?in'we£e Elke uitzending begint nog steeds met jen en hoeveel uren er zal worden uitgezon den. Maar wat de programma-inhoud be treft, is er geen inmenging van buitenaf. DE ALLERGROOTSTE VRIJHEID be zat destijds de twee jaar geleden opgehe ven Nederlandse sectie, welke de keuze van materiaal zelf mocht bepalen. De meeste overige secties bleven onderwor pen aan de beslissingen van de centrale redactieleiding, welke echter haar eigen verantwoordelijkheid kent. Zij werkt zon der politieke controle van buitenaf, al be zit de regering in theorie een vetorecht, dat in de praktijk nooit behoefde te worden toegepast. Dit is des te opmerkelijker daar de buitenlandse diensten van de BBC niet gefinancierd worden uit luisteraarsgelden, maar door bedragen, welke jaarlijks door het parlement worden toegewezen. De be trekkingen tussen de BBC en de regering berusten op wederzijds betoon van goede wil en respect, een ideale situatie welke trouwens kenmerkend is voor de algemene Britse opvattingen over de staat. Dezelfde geest ademt trouwens het werk van de Britse Europese Omroep, welke zich vóór alles tot taak stelt zo objectief mogelijk de verschillende facetten van het leven in Engeland te projecteren. Dit maakt zeker een diepere indruk dan opgeschroefde pro paganda. De stem van Britanje is zeker niet de stem van de partij, welke op een zeker ogenblik de macht bezit, maar de stem van alle Britten. VOOR VELEN ZAL het bericht, dat Cor de Groot wegens indispositie van zijn rechterhand zijn reper toire in het komend seizoen zal beperken tot werken voor de lin kerhand, een schok zijn geweest. Al een viertal jaren voelde hij pijn tussen de derde en vierde vinger van de rechterhand bij het spelen. Maar de concertpraktijk moest doorgaan. Tot tenslotte, tijdens een studio-opname midden in een stuk, de hand „klem" zat. Men kon de opname uiteraard overdoen, maar in de concertzaal kan dat niet. Me dici begrepen het niet, specialis ten evenmin. Zouden de nieuwste middelen uit Amerika helpen? Pro beren maar, doch dan ook volko men rust met die hand was het con signe; rust, afwachten, afzeggen, al die vele concerten voor het ko mende winterseizoen, waarin Cor de Groot juist zijn vijfentwintig jarig solistisch optreden zou vieren. COR DE GROOT is er de man niet naar 'ich uit het veld te laten slaan. Hij zegt: ..nu speel ik al sinds mijn vijfde jaar piano en ik weet nog niet eens hoeveel toetsen er op een piano zitten. Maar ik weet wel wat je ermee kunt doen. En zo vraag ik me af of het nu toch wel echt verplicht is, dat je er met twee handen op speelt. „Het zijn er achtentachtig", breng ik voorzichtig in het midden, „en Wittgen stein had na de eerste wereldoorlog een arm verloren. Voor hem componeerde Ra- vel zijn..." „Ravels concerto voor de linkerhand speel ik al jaren", herneemt De Groot," „maar wil je wel geloven, dat er instan ties zijn die ik Ravels linkerhand-concert ter vervanging voorstel en die dan ijskoud antwoorden: „ja, maar we willen toch lie ver iets voor twee handen! En als ik dan nog moet horen, dat Ravel hun te modern is en ik stel dan mijn eenhandige bewer king van de toch al zoveel bewerkte Liszt- fantasie voor, dan vinden zij dat heilig schennis" „Zij zouden het misschien niet eens ge hoord hebben als zij het niet wisten..." „Dat kun je zelf beoordelen," zegt Cor de Groot, „luister eens naar deze experi menten" Hij zet zijn taperecorder aan. Er klinkt een reeks pianostukken van Tsjai- kofski. Een leek zou er niets afwijkends aan merken en het mooi vinden en ik moet er speciaal op letten om te merken, dat de ze stukken met minimale aanpassing zo danig voor de linkerhand geschikt zijn ge maakt, dat ze praktisch niet van het ori gineel zijn te onderscheiden. En dat voor experimenten! „Ja," zegt De Groot met nadruk, „jam mer dat ik nog niets anders op de band heb, want ik neem de hele pianolitteratuur ALS IK MET BEWONDERING vraag hoe hij ertoe gekomen is, vertelt hij: Voor mijn jubileum zou ik voor de N.C.R.V. een serie van tien recitals spelen. Het was bui tengewoon sympathiek van programma leider Geerink Bakker, dat hij me in deze nood niet in de steek liet. Het ligt ook niet in zijn aard een hand te weinig te vinden en zo zou ik alle linkerhandstukken, die ik in de pianolitteratuur kon vinden mogen spelen. Maar zoveel bestaat er niet. Als ik volgens plan in oktober deze serie zou be ginnen, voorzag ik in januari of februari al het voorhanden linkerhand-materiaal gespeeld te hebben. En wat dan? Daarom kwam ik op het idee zelf linkerhand-bewer kingen te proberen en ik vertelde hem van mijn experimenten. Daardoor kwam de grote troost na de afwijzende beschikkin gen, die ik hier en daar moest incasseren. Geerink Bakker ging stilletjes aan de slag en bezorgde me toen ineens een van de ont roerendste momenten van mijn leven met de allerplezierigste mededeling, dat niet minder dan twintig Nederlandse compo nisten zich bereid hadden verklaard een compositie voor de linkerhand voor me te schrijven. Ongelooflijk aardig. COR DE GROOT overhandigt mij het volgende lijstje: Henk Badrngs, Jan Fel- derhof, Hugo Godron, Oscar van Hemel, Albert de Klerk, Bertus van Lier, Karei Mengelberg, Hans Osieck, Wouter Paap, Herman Strategier, Wolfgang Wijdeveld, Willem Andriessen en uit Den Haag Hen drik, Jurriaan en Louis Andriessen, Ignaz Liliën, Leon Orthel, Max Prick van Wely, Hans Schouwman en Alexander Voormo len. Van twee Hagenaars vertelt Cor de Groot nog enthousiast: „Plotseling kwam Orthel hier binnenvallen, spontaan als al tijd, gaat aan mijn vleugel zitten, speelt achtereenvolgens drie thema's, onder werpt ze aan mijn oordeel en zegt: „Dat wordt een sonate voor je, maar die zit voorlopig nog in de oven". „Voormolen zegt De Groot verontschuldigt zich, dat hij zo langzaam componeert. Ik troost hem, dat hij nog tijd heeft tot 1960. De volgende morgen ligt er een briefkaart in mijn bus met erop getekend een slak aan het begin van een lange weg, waaronder geschreven „ben al gestart!" „IS DAT NIET ontzettend aardig? en al leen doordat je zelf tracht van de nood een deugd te maken. Ja, wat moest ik anders doen? Bij de pakken neerzitten en maar wachten tot mijn hand beter is? Ik heb al zestig bewerkingen voor de linkerhand klaar, maar ik moet ze nog instuderen en dat is een techniek op zichzelf. Je moet het omgekeerde doen als je je leven lang met je rechterhand gewend bent geweest. Met je duim moet je de melodie accentue ren in je linkerhand en met je rechterhand moet je de duim juist ondergeschikt hou den. En dan is er een speciale techniek van half pedaal nodig.." MEVROUW DE GROOT zegt: „Ik loop aldoor weer naar zijn studeerkamer om te kijken of hij nu heus niet toch ook zijn rechterhand gebruikt!" door om te zien wat er geschikt is voor uit voering met de linkerhand alleen. Het is soms verrassend. Maar ik wil tot het uiter ste controleren of het klinkende resultaat werkelijk geheel voldoet en toen ik destijds deze taperecorder kocht, had ik niet kun nen dromen hoe het ding me nu meer dan ooit te pas zou komen. Ik weet nu langza merhand wel hoe ik piano speel, maar dit is totaal iets anders natuurlijk."

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1959 | | pagina 13