BOEDAPEST VANDAAG: BETER LEVEN,
MINDER DRUK, ACHTERDOCHT BLIJFT
De Hongaren hebben hun droom ingeruild
voor de kleine ambities van alledag
HONGARIJE I
Rode sterren boven
de Donau
y
Algerijnen argumenteren
met revolvers in Keulen
17
U it gaan
Internationaal
IV ertsen
Zorgen
Stads- en staatsbeeld
Wereldvermaard
Aankomst „Willemstad''
vervroegd
G.A.T.T. zal spreken over
te ontwikkelen gebieden
Man in menigte trok mes
tegen Castro
HANDCREME
„Maximum-snelheid geen
ei van Columbus"
Kort nieuws
VRIJDAG 23 OKTOBER 19 5 9
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
BOEDAPEST, oktober. Het heldere maanlicht van de herfstnacht, dat de
silhouetten streelt van kerken en paleizen langs de Donau en weerkaatst in de
brede rivier, die de lichtjes van Boeda scheidt van die van Pest, lokt tot be
spiegelingen over het verleden. Maar de vijfpuntige rode sterren, die overal
boven Boedapest gloeien, benadrukken het neden, de vervulling van de voor
spelling van de socialistische dichter Attila Joszéf: „....en boven het hek van
de sombere fabriek zullen de werkers de glanzende ster van de mens oprichten".
Toch zijn er drie jaar geleden weken geweest, waarin Boedapest het zonder die
„glanzende sterren" kon stellen: zij lagen in scherven op straat, van gebouwen
en fabrieken gerukt door diezelfde werkers. Twee weken lang verlichtte het
marxisme-leninisme de Hongaarse hoofdstad met een andere gloed: het mon-
dingsvuur van Russische pantsers. Nu zijn ze er weer, de rode sterren, herinneren
met hun onbewogen neon in de donkere nacht zoals overal tussen Berlijn en
Sjanghai de Hongaren aan de bijkans onontkoombare werkelijkheid. Niet dat
de Hongaren die herinnering hard nodig hebben. Na een paar weken opstandige
glorie en redeloze hoop, lopen zij alweer drie jaar in het gareel, niet meer
steigerend, wèl voorzicntig, in de pas. En zoals het volk probeert de knellendste
druk van het harnas te ontwijken, zo poogt het regime van Janosz Kadar het op
de terugweg naar het oosten zo weinig mogelijk te prikkelen.
De Hongaren hebben hun wilde toekomst
dromen ingeruild voor de kleine ambities
van alledag. Westelijke democratie? Eerst
maar eens een nieuw pak. Met de Loenik
naar de maan? Liever op de motorfiets
een dagje naar buiten. Het regime voelt
dat niet slecht aan: er zijn dan de rode
sterren, maar de slagzinbanieren, die iede
re andere communistische hoofdstad on
bewoonbaar maken, ontbreken geheel en
al. De muren zitten overal vol kogelgaten
maar in de Ulliösistraat, waardoor de
blindelings vurende Russische tanks bin
nentrokken, worden koortsachtig nieuwe
gevels aan de huizen geplakt. Het regime
komt, waar het kan, aan de behaaglijk-
heidswensen van de burger tegemoet,
wekt, waar dat niet kan, althans belof
ten van welvaart. In de goedverlichte
straten van het centrum blijven de winkel
lampen tot diep in de nacht schijnen over
welvoorziene etalages met redelijk goed
en goedkoop eten, met behoorlijke, zij het
dure kleding, met wat slordige maar ech
te koelkasten, televisie- en radio-toestel
len. En de menigte, die over de Kossath-
boulevard drentelt, komt kijken, óók naar
de grote winkel naast de altijd volle kerk,
waar alle benodigdheden voor de rooms-
katholieke eredienst uitgebreid te koop
liggen.
De café's zijn vol snoepende mensen.
IIja Ehrenburgs verzuchting: „Het socia
lisme is een prachtig systeem, maar waar
om produceert het zulk beroerd gebak?"
wordt in de Boedapestse „Konditoreien"
gelogenstraft. Ook de luxe-restaurants in
de binnenstad zijn vol. In Duna, Gondel en
Astoria smullen buitenlanders uit Oost en
West en gepriviligeerde Hongaren van ka
viaar en paprikakip, nippen van hun
Tokayer en luisteren, aangenaam getrof
fen, naar de zigeuner-primasz, die zich met
zijn viool aan hun tafel vooroverbuigt, één
oog gevestigd op de portefeuille van de
gast, het andere op het décolleté van zijn
buurdame. Zo'n etentje kost vier dagen
loon van een arbeider, maar dat deert noch
Genosse Schmidt uit Leipzig, noch Mister
Smith uit Londen. Na het diner gaan zij
ter nachtclub. In Astoria noemen vier jon
gelui zich het „Modern Jazz Quartet", swin
gen er onder de rode sterren geducht op
los en nopen de benen van Oostduitse plan
economen en die van Westduitse „Wirt-
schaftswunder" heren van de vloer te ge
raken. Partners genoeg: kantoormeisjes
die ook wel eens willen proeven hoe whis
key smaakf, dames van minder strikte
zeden tevens, die dubbel verdienen. De bui
tenlanders betalen, de geheime politie ook.
Eén soort vreemdelingen ziet men nauwe
lijks: Russische militairen. Zij blijven dis
creet in hun legerplaatsen, die in een
kring om de stad liggen. Voor het geval
dat
In de eenvoudiger danscafé's treft een
andere herkenning: een deel der Hongaar
se jeugd draagt dezelfde haren, boorden
en nauwe broekspijpen als elders in Euro
pa. Dezelfde ambities of hetzelfde ge
brek daaraan liggen op de gezichten van
deze medeleden van een wereldgeneratie
waarvan Koestier meent: „Haar enig ge
baar is één groot schouderophalen". Dit
zijn slechts nozemachtigen, maar échte
nozems heeft Boedapest ook. Ze heten
op z'n Amerikaans „hooligans", drin
ken, luieren, vechten, vallen vrouwen las
tig en dragen soms pistolen. Een nieuwe
internationale groeit blijkbaar, het Pres-
ley-isme-Haley-isme: „Nozems aller lan
den verenigt u". Onder deze „tricheurs-
jeugd" zoeken ook iets oudere intellectue
len wel eens even schuil tegen de hoog
gestemde valsheden van de buitenwereld.
Een jonge medicus wiens vriendin be
zeten mijn hoogstmoderne sigarettenaan
steker blijft strelen begint voorzichtig
te praten zo gauw de muziek speelt: „Het
gaat nu wel zo'n beetje. Je moet voorzich
tig zijn. Er zijn nog steeds politieke pro
cessen. Als je geen lid van de partij bent,
hetgeen niemand eigenlijk wil. ben je je
baantje nooit zeker. Maar de druk neemt
iets af en materieel is er zeker enige voor
uitgang".
De politieke wensen van de meerder
heid? Hij zegt: „Eigenlijk dezelfde als aan
het begin van de revolutie. Opheffing van
de geheime politie. Terugtrekking van de
Russische troepen. Dan een eigen soort
socialisme naar Hongaarse aard. Zoiets
als Joegoslavië". Kan het Westen daar
volgens hem aan meehelpen?" Ja, stre
ven naar militaire ontspanning in Europa.
Het Rapacki-plan bij voorbeeld. Als jullie
de Westduitse herbewapening laten varen
en daarmee de terugtrekking van de Rus
sische troepen uit de Oosteuropese lan
den kunnen bewerkstelligen, bewijzen jul
lie ons groter dienst dan door radio Vrij
Europa over „bevrijding" te laten bral
len. Daar geloven wij toch niet meer in
sinds jullie in 1956 niet alleen machteloos
bleken, maar ook nog zo hoog nodig van
het moment moesten profiteren om Nas
ser in zijn nek te springen".
Dat is dan een snapshot van Boedapest
bij avond. De stad bij dag? Men ziet op
zondag de mensen goed gekleed in het
herfstzonnetje zitten. Welvaart? In zekere
mate. Maar buiten het centrum, in de ar
beiderswijken en de voorsteden zijn er
voornamelijk de mottige grauwheid, en
armoedige eentonigheid van de staatseco
nomie, die vaak werkelijke sociale voor-
Straatbeeld in Boedapest.
Onder de rode ster: het ministerie
van Binnenlandse Zaken dat Hon
garije in een ijzeren greep houdt.
Op de achtergrond het parlement
dat drie jaar geleden gedurende
een paar weken een nieuwe hoop
leek te gaan belichamen.
uitgang in Oost-Europa bedekken. Veel
getekende gezichten, zorgelijk en moe. De
middenstand is met een handjevol comfort
al gauw tevreden gesteld. Maar de Hon
gaarse arbeiders, die nog steeds moei
zaam voortploeteren, hebben drie jaar ge
leden ook hun illusies verloren. Men voelt
bitterheid bij hen en de partij maakt zich
daar openlijk zorgen over.
Er hangt ook achterdocht in Boedapest.
De geheime politie, de A.V.O. met zijn
martelspecialisten, die later A.V.H. ging
heten, heeft nu weer een andere naam.
Haar methodes zijn minder hardhandig
geworden, maar zij is en blijft alom tegen
woordig. Een net van verklikkers luistert
mee, voor geld of onder dwang. Men kan
haar leden zien voor de Amerikaanse am
bassade, waar zij dag en nacht drie auto's
met lopende motoren gereed heeft staan.
In dat gebouw geniet kardinaal Mindszen-
ty asiel. Hij draagt er 's zondags, met een
State Department-bureau als altaar, de
mis op. Men ziet de mannen in de leren
jassen ook voor hun hoofdkwartier, het mi
nisterie van Binnenlandse Zaken, dat op
eigen gezag burgers voor zes maanden kan
deporteren.
Ook het Hongaarse marxisme vertrouwt
op de uiteindelijke verbetering van de
menselijke natuur. Maar in afwachting
daarvan steunt het nog vooral op de gehei
me politie. Als men 'jn hotelkamer bin
nenkomt liggen de papieren niet meer zo
als men ze zelf geordend had.
Advertentie
en niet zonder redenWant over de hele
wereld wordt in elke goede keuken Maizena
Duryea gebruikt voor het binden van groen
ten. soepen en sausen.
Het motorschip „Willemstad" van de
K.N.S.M. met aan boord militairen van
de Suriname-compagnie van de Koninklij
ke Landmacht, zal in afwijking van
vorige berichten onvoorziene omstan
digheden voorbehouden, reeds op zater
dag 24 oktober te omstreeks 18.00 uur uit
Paramaribo te Amsterdam aankomen
De ontscheping aan de Surinamekade zal
direct na aankomst aanvangen.
De vyftiende zitting van de algemene
overeenkomst inzake handel en tarieven
(G.A.T.T.), die volgende week In Tokio zal
beginnen, zal volgens officiële woordvoer
ders naar verwachting bijzondere aandacht
besteden aan de problemen van de econo
misch minder ontwikkelde landen. Deze
komende zitting zal de eerste zjjn die in
Azië wordt gehouden.
Men neemt aan dat de G.A.T.T. zich zal
concentreren op de algemene politiek die
in de diverse landen wordt gevolgd bij de
beperkingen op de invoer, de inwisselbaar
heid van de valuta en bij de bescherming
van de eigen landbouwproduktie. In ver
band hiermede doen geruchten de ronde
dat West-Duitsland mogelijk ingrijpende
wijzigingen zal voorstellen in de regelin
gen van het G.A.T.T. voor zover het be
treft de bemoeienis met de agrarische
problemen van industrieel ontwikkelde
landen. De G.A.T.T. zal zich ditmaal niet
bezighouden met de uitwerking van de
invoerrechten. Het zal tot september 1960
duren alvorens de G.A.T.T. in Genève op
nieuw ruime aandacht zal geven aan
onderhandelingen over invoerrechten.
Aanval van sportvliegtuigen
leidt tot protest bij V.S.
HAVANA (UPI) Een dronken Cu
baan met een mes heeft gisteren gepro
beerd premier Fidel Castro om het leven
te brengen, toen deze rondwandelde door
een menigte stakers in Havana. Voor de
man iets onplezierigs kon doen was hij
echter al gearresteerd door de militairen,
die Castro vergezelden.
Ongeveer anderhalf miljoen arbeiders
en ambtenaren hadden donderdagmid
dag om drie uur voor de tijd van een uur
het werk neergelegd, teneinde op deze
wijze te getuigen van hun aanhankelijk
heid aan het regime van Castro, dat de
laatste dagen worstelt met een crisis.
De stakers droegen spandoeken mee,
waarop zij Amerika de schuld gaven van
de moeilijkheden, die ondermeer de vorm
hebben aangenomen van aanvallen door
sportvliegtuigjes, waarin mitrailleurs
zijn gemonteerd. Door deze aanvallen zijn
twee mensen gedood en meer dan 35 ge
wond.
Fidel Castro begaf zich op inspectie
tocht door Havana en werd, midden in
zo'n menigte, aangevallen. De dronkeman
kon echter niets uitrichten.
President Osvaldo Dorticos hield van
het balkon van het presidentieel paleis
een toespraak tot naar schatting een half
miljoen stakers. Hij verklaarde onder
meer: „De wapens, die gisteren onze
mensen doodden zijn dezelfde die tijdens
de revolutie mensen doodden. Ze komen uit
het buitenland. De aanval op Havana was
een aanval op een open stad". Hij ver
zocht de Cubanen maandag nog eens een
proteststaking te houden.
Kantoren, werkplaatsen en overheids
diensten in Havana waren leeggestroomd.
De P.T.T. verzorgde alleen in noodgeval
len telefoonverbindingen, ook met het
buitenland. De radiozenders zwegen, het
openbaar vervoer lag stil.
AFP meldt uit Havana, dat de Cubaan
se regering, volgens Revolucion, het or
gaan van Fidel Castro's revolutionaire be
weging, bij de Amerikaanse autoriteiten
heeft geprotesteerd tegen het overvliegen
van Cubaans gebied door vier toestellen,
van waaruit pamfletten werden uitgewor
pen, omdat de vliegtuigen afkomstig wa
ren van een Amerikaanse basis.
Volgens het blad hadden dit incident en
de tezelfdertijd in Havana gepleegde bom
aanslagen ten doel de stad een onrustige
indruk te doen maken op de leden van de
Amerikaanse vereniging voor het toeris
me, die thans te Havana een congres
houdt.
Aanprtpnrte
de opzienbarende nieuwe handcrème,
afkomstig van de edele nerts. Voor
waarlijk verzorgde, fraaie handenl
NERTZANE
»is zó actief dat
'A cm crème per
keer al ruim vol
doende Is voor
beide handen.
f 2.40 per royale tube.
een produkt van PHILIPS-DUPHAR
Uitreiking KNAC-wisselbekers
(Van onze Haagse redacteur)
Donderdagmiddag hebben de loco-burge
meester van Haarlem, wethouder D. J. A.
Geluk, burgemeester L a m b o o y van
Hengelo en de burgemeester van Bever
wijk, de heer J. G. S. B r u i n s m a, in het
Kurhaus te Scheveningen uit handen van
de procureur-generaal van het gerechtshof
te 's-Gravenhage en voorzitter van het
juridisch-economisch adviescollege van de
KNAC, mr. D. J. van G i 1 s e, de wissel
bekers in ontvangst genomen welke de
prijzen vormen in de Gemeenten-veilig
heidscompetitie 1958.
Naar aanleiding van de nog steeds niet
bevredigende cijfers over de ontwikkeling
van de verkeersveiligheid in Nederland
merkte mr. Van Gilse op, dat de invoering
van de maximumsnelheid dus geen ei van
Columbus is gebleken. Dit achtte hij van
belang nu er stemmen opgaan om de maxi
mumsnelheid ook buiten de bebouwde
kommen in te voeren. Spreker wees op de
ervaring in Duitsland met die maatregel,
welke tot filevorming en daardoor tot
ernstige kettingbotsingen heeft geleid.
Men zal aan alle kanten wetenschappelijk
moeten bekijken welke resultaten van een
Bedrijfsongeval. Op het terrein van
de Betoncentrale aan de Rotterdamseweg
te Delft is een dodelijk ongeval gebeurd.
Personeel was bezig stenen in een schuit
te laden, toen op een gegeven moment en
door nog onopgehelderde oorzaak een
vracht stenen uit de takel viel, waardoor
de 17-jarige Jan van R., wonende aen de
Vlaardingsekade 30 te Schipluiden, werd
getroffen. De jongen is aan de verwondin
gen overleden.
algemene invoering van maximumsnel-
heidsbepalingen te verwachten zullen zijn.
In de tweede plaats wees mr. Van Gilse
op een zekere verontrusting, vooral bij
artsen, over het toenemend aantal ver
keersslachtoffers onder de oudere brom
fietsers. Hij vroeg zich af of een zekere
extra controle op deze groep weggebrui
kers niet wenselijk zou zijn.
Tenslotte legde mr. Van Gilse er de na
druk op, dat het effect van de maximum-
snelheidsbepalingen pas duidelijk wordt
wanneer de automobilisten ervan door
drongen blijven, dat op overtreding ook
betrapping volgt,
Hierna ging spreker tot de prijsuitrei
king over aan de genoemde vertegen
woordigers der <emeenten, die. relatief, in
1958 het beste resultaat in de verminde
ring van de verkeersonveiligheid hebben
geboekt.
Advertentie
L\ T
i
N ieuu*
tfieuwe
soorten
kleuren
Nu heeft Uw handelaar nog
alle soorten hyacinten, tulpen
en narcissen voorradig. Bestel
meteen
Een dode, een zwaargewonde
werk van „Rode hand"?
(Van onze correspondent in Bonn)
Nabij het Keulse hoofdstation, waar
woensdagavond nog zovele Nederlanders
na de voetbalwedstrijd DuitslandNeder
land hebben vertoefd, vond gisteravond
een politieke moord plaats. Vijf Algerij
nen hadden tevoren urenlang heftig ge
discussieerd. Zij scheidden zich tenslotte
in groepjes van drie en twee man, waar
bij een van de laatsten een pistool op het
drietal leeg schoot.
Van dit drietal werd één Algerijn direct
gedood, een tweede werd levensgevaar
lijk gewond. De derde man redde zich
door snel op de grond te gaan liggen. Te
voren hadden vele Keulse omstanders
reeds gemeend, dat het tot een handge
meen zou komen zo bijzonder fel was
het twistgesprek tussen de vijf Algerijnen,
niet alleen op straat, maar,ook in een café
geweest Voor de Keulse politie staat het
als een paal boven water, dat het hier om
politieke moord gaat De moordenaar
vluchtte direct na de schietpartij met zijn
vriend, waarbij beiden verscheidene ma
len met Duitse voorbijgangers in botsing
kwamen, die zij in het Frans toeriepen
uit de weg te gaan. Niemand slaagde erin
de Algerijnen te grijpen en ook de politie
vond tot dusver geen spoor van het twee
tal.
De Keulse politie staat bij dit geval
voor zeer grote moeilijkheden. De Alge
rijn, die er van het groepje van drie zon
der verwondingen afkwam, kan namelijk
niet gehoord worden. Hij spreekt ten eer
ste slechts zeer gebrekkig Frans en heeft
bovendien nog last van een zenuwinstor
ting.
Dit is de vijfde keer binnen twee jaar,
dat in de Bondsrepubliek een aanslag is
gepleegd in het raam van de Algerijns-
Franse tegenstelling. Eerst poogden onbe
kenden een met wapens, bestemd voor
Algerije, geladen schip in de Hamburgse
haven te laten zinken: het schip liep aan
de grond vast Daarna probeerde men de
Hamburgse wapenhandelaar Schlüter, die
Zweedse wapens aan de Algerijnse op
standelingen zou hebben geleverd, uit de
weg te ruimen, waarbij Schüter zelf het
leven eraf bracht, maar zijn schoonmoe
der bij een bomaanslag te Hamburg werd
gedood. Vervolgens ruimde men de wa
penhandelaar Puchert, via een bomaan
slag te Frankfurt uit de weg. Een jaar
geleden werd te Bad Godesberg een aan
slag gepleegd op een vertegenwoordiger
van de Algerijnse exilregering Iait Ahce-
ne, die aan de gevolgen van de aanslag
kort daarna stierf. Men meent dat al de
ze aanslagen gepleegd zijn door leden van
de Franse terroristenorganisatie „De ro
de hand". De Westduitse regering zou hier
bij voor grote moeilijkheden geplaatst
worden wegens de positie van de Franse
regering in Algerije, nog te meer nadat
men te Bonn in de pers en in het parle
ment verontrust is geworden door de
steeds groter wordende bewijzen, volgens
welke de Frans-Algerijnse oorlog als het
ware op Duitse bodem werd voortgezet.
Men gelooft te Bonn, dat de schietpartij
bij het Keulse hoofdstation dit „Algerijnse
debat" in de Westduitse hoofdstad weer
zal doen opleven.
