Abako wil morgen massaprotest j
in Leopoldstad organiseren
B.M.W.
Citroën
Advocaat-generaal wordt van
aanklager tot beschuldigde
„HOLIDAYS"
OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
UITDEUKEN
J. J. v. Kooten
HET WEER
NOG VIJF DAGEN!
f 18876,89
Kasavoeboe voorkwam op nippertje
separate beweging in Neder-Kongo
Oud-gouverneur Van Baal wordt
passieve houding verweten
Regering zal zich
nader beraden
ACTIE „STILLE ARMEN"
1959
Grootbedrijven staken
Haarlemse broodoorlog
TRESLONG - HILLEG0M
74e JAARGANG No 139
ZATERDAG 19 DECEMBER, *95?
304e JAARGANG No 291
BOUDEWIJNS REIS: EEN LAATSTE POGING
N.V. CHRISTIAANSE
„TER CLEEFF
ISETTA 3-WIELER 3395
Mantels
Japonnen
Meisjeskleding
Tijdelijk regen
Koning Boudewijn
in Kongo
RAPPORT CENSUURCOMMISSIE NIEUW GUINEA
Het woord is aan
1958
giro 273107
ten bate van „Stille Armen"
In de krant van heden:
Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295
(6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie.
Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij
kantoor Haarlem-N. Soendaplein, Tel. 57755
Hoofdredacteur: Simon Koster
Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks
Haarlems Dagblad
Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V.
Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen.
Abonnement p. week 59 ct, p. kwartaal 7.65,
fr. p.p. 8.15. Losse nrs. 12 ct Postgiro 273107,
t n. v. Haarlems Dagblad/Opr. HaarL Crt
Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
udewijns bezoek aan
ie hem al donderdag bij
LEOPOLDSTAD, vrijdag 18 december. Konin
Kongo zal in het teken staan van de twee woorden,
zijn aankomst in Stanleystad begroetten, te weten de eis: „onmiddellijke on
afhankelijkheid'. Kongo staat voor beslissende weken en de vraag of dit politieke
kruitvat zal exploderen, hangt nu vooral af van de jonge vorst. De start van het
bliksembezoek toonde Kongo's ontplofbaarheid al aan. De manifestaties in
Stanleystad, die sommigen „de dreigende geestdrift der Kongolezen" noemden,
hadden bij minder tactvol optreden in ernstige onlusten kunnen omslaan. Be
slissender en gevaarlijker momenten kunnen volgende week maandag ontstaan
bij zijn bezoek aan Leopoldstad, dat de politieke sleutelstelling blijft. Wanneer
koning Boudewijn en minister De Schrijver niet door vérgaande garanties de
oprechtheid van het Belgische streven naar een Kongolese onafhankelijkheid
bekrachtigen, dan valt te vrezen dat het Bakongo-volk in Neder-Kongo zich
onder de leiding van de Abako zal los scheuren, de onmiddellijke onafhankelijk
heid zélf zal proclameren en via een „burgerlijke ongehoorzaamheidscampagne"
tot ernstige troebelen aanleiding zal geven. Met bliksemsnelheid accelereert het
traag op gang gekomen Kongolese onafhankelijkheidsstreven nu naar volledige
evolutie: het aanvankelijk stoutmoedig lijkend Belgische plan voor interne auto
nomie dit jaar, is reeds volledig door de gebeurtenissen achterhaald.
Alle partijen, inclusief de gematigde
P.N.P., de partij der Nationale Vooruit
gang, eisen nu algemene verkiezingen
voor een Kongolees parlement, onmiddel
lijk na de aanstaande rondetafelconferen
tie in januari. Minister De Schrijver heeft
hierin in beginsel toegestemd, maar al
leen een waterdichte en snelle garantie
hiervoor kan de Abako-leiding in staat
stellen weerstand te bieden aan de druk
van de eigen aanhang, die onmiddellijke
actie wenst.
De gematigde Abako-leiders Kasavoe
boe en Nzeza konden dezer dagen op het
nippertje een actie van de extremistische
secretaris Daniel Kanza verhinderen, die
naar het binnenland vertrok om op eigen
houtje een „regeringscomité voor de onaf
hankelijke repybliek Neder Kongo" te
stichten.
Het donderdag ln beslag genomen Aba-
ko-weekblad „Onze Kongo" bevatte een
artikel van Kanza's hand, dat de bevolking
opriep van 1 januari aanstaande af de
Advertentie
CARROSSERIEFABRIEK
Lange Herenstraat 36 - 38 - Haarlem
Telefoon 14371
Advertentie
VOOR BETER SCHILDERWERK
Kleverlaan 5?-
Tel 60985
Advertentie
Vrij van autorijbewijs
vanaf 3987.—. - Vraagt demonstratie
Ook voor prima service
Houtplein 18-20 - Telefoon 16615 - 12000
Advertentie
<Mi>
Cjon**i
Betere Damesconfectie
SPECIALE AANBIEDINGEN IN
Koninginneweg 71, Haarlem, Tel. 16040
Verwachting tot morgenavond:
Overwegend zwaar bewolkt met
tijdelijk enige regen. Matige tot
krachtige zuidwestelijke wind.
In het algemeen iets hogere
temperaturen.
Volledige weerrapporten op pagina twee.
autoriteiten niet langer te erkennen en ge
reed te zijn voor ieder offer.
Kasavoeboe en Nzeza proberen nu tijd
te winnen door einde deze maand een con
gres te beleggen, waarbij de Abako en de
met haar verbonden partijen de gedrags
lijn moeten vastleggen, ingeval België niet
voldoet aan de eis tot snelle algemene ver
kiezingen als inleiding tot een onmiddellij
ke onafhankelijkheid. Zij pogen zodoende
het ongeduld van het Bakongo-volk te kal
meren, dat zich vastklampt aan de onaf
hankelijkheidsdag van 1 januari, en minis
ter De Schrijver nog een of twee maanden
gunt.
Garandeert de minister dit en bezegelt
de koning dit door zijn aanwezigheid, dan
is een inter-Kongolees en Belgisch-Kongo
lees akkoord nog zeer wel mogelijk. Het
lijkt de laatste kans om anti-blanke en
inter-tribale onlusten te voorkomen.
Protest der stilte
Inmiddels wil de Abako (zondag) een
massale protestmanifestatie ontketenen,
wanneer Leopoldstad ter stembus gaat
voor de gemeenteraadsverkiezingen. De
Abako en de coalitiegenoten, die deze ver
kiezingen boycotten, hebben hun aanhan
gers opgeroepen van zaterdagavond af
thuis te blijven. Dit „protest der stilte" be
doelt niet de stemlustigen (voornamelijk
van de Bangala-stam) van het kiezen af te
houden, maar iedere Kongolees, die zon
dag op straat komt, zal zich bespied weten
door de ogen van de Bakongo-meerderheid
in de hete straten van Leo's inheemse wij
ken.
Hoe de nieuwgekozen vertegenwoordi
gers van de minderheid zich in de Bakon-
go-districten moeten handhaven blijft een
raadsel, tenzij een belofte voor spoedige
algemene parlementsverkiezingen de hui
dige gemeentelijke stembusstrijd tot loka
le proporties terugbrengt.
Stijgende spanning
Hoewel een akkoord nog zeer wel bereik
baar blijft, is het onontkenbaar, dat de
spanning in Kongo stijgt. Er is nervositeit
bij de blanken, die slechts een keuze zien
tussen troebelen of overhaaste onafhanke
lijkheid van de onvoorbereide Kongolezen.
Velen maken hun geld en kostbaarheden
over naar België, velen dragen wapens,
velen zijn bitter gestemd over het rege
ringsbeleid en slaan het koninklijk bezoek
zelfs met wantrouwen gade. Hoewel in de
zwarte wijken van Leo al spotprenten over
de Koning rondgaan met de tekst: „Leve
Koning Kasavoeboe, leve onafhankelijk
heid, vaarwel Boudewijn", heeft de Ko
ning zeker een groot persoonlijk krediet
bij de Kongolezen. Maar dat steunt dezer
dagen vooral op de gedachte, dat het ver
rassende bezoek onmiddellijke onafhanke
lijkheid komt brengen.
De stille, jonge vorst, die nu in een wit
uniform het hete Afrikaanse land, dat zijn
voorvader Leopold II stichtte, afreist, die
een verdeeld België achter zich en een
Kongolees kruitvat voor zich heeft, wacht
een enorme krachtproef en een wedloop
tegen de klok. Geen mens gelooft dat dit
een „studiereis" is. Het is een laatste po
ging, die omdat het een koninklijke on
derneming is niet kan falen zonder de
ernstigste consequenties te hebben.
Rust in Stanleystad
BRUSSEL (ANP) Volgens de corres
pondent van de Belgische radio-omroep in
Kongo is de rust in Stanleystad weerge
keerd. Het scherpe politietoezicht duurt
voort. Volgens deze correspondent zou de
Nationale Kongolese Beweging waarvan
Loemoemba een van de leiders is, de ver
antwoordelijkheid voor de incidenten van
donderdag hebben afgewezen.
Bij de aankomst van koning Boude
wijn van België was op het vlieg
veld een enorme menigte samen
gestroomd. Een Kongolese oud-strijder
kust de hand van zijn koning.
(Van onze Haagse redacteur)
In de slotbeschouwing van het vandaag aan de Tweede Kamer aangeboden
verslag van de commissie van onderzoek naar onwettige censuur in Nederlands
Nieuw-Guinea wordt de briefcensuuraffaire een zwarte bladzij in de geschiedenis
van het openbaar ministerie aldaar genoemd. Onder de te passieve leiding van
de beide procureurs-generaal hebben de advocaat-generaal en een tweetal bij
het parket dienende ambtenaren stelselmatig de wet overtreden en het grond
recht van het briefgeheim geschonden. Tevens is met voldoende zekerheid
komen vast te staan dat de daadwerkelijke schending het openen van brieven
(waaronder aan de gouverneur en aan de bisschop) zonder machtiging
van de landrechter vrijwel steeds is geschied door het kantoorhoofd van de
advocaat-generaal en in mindere mate door diens vervanger en enkele politie
ambtenaren in Sorong en Biak. Achter deze personen doemt steeds de figuur
op van de advocaat-generaal, mr. W. C. van Beek, die deze tegen de wet
indruisende handelingen toelaat, aanmoedigt en beveelt
De commissie heeft bevonden dat voorts
tenminste zeven personen die in 's lands
dienst in Nieuw-Guinea een leidende func
tie uitoefenen of hebben uitgeoefend van
deze schending van het briefgeheim op de
hoogte waren, terwijl dit tevens het ge
val was bij een aantal ambtenaren van
politie en P.T.T., die meer ondergeschik
te posities bekleedden.
De gemeente Nieuwer-Amstel heeft een
achtbaan ontworpen voor rolschaatsen
en autopeds. Met de werkzaamheden
is reeds een aanvang gemaakt. Over
enkele maanden kunnen de kinderen
in Amstelveen van hun unieke bezit
gebruik maken. De achtbaan bestaat
uit een dalende en een stijgende asfalt
weg van bijna 200 meter lengte, een
brug en een viaduct. In een van de
cirkels van de acht komt nog een
apart gedeelte met slalompaaltjes,
waar de bedreven rolschaatsers kun
nen oefenen.
Op grond hiervan is de commissie tot
de eenparige conclusie gekomen dat mr.
Van Beek in 's lands dienst in Nederlands
Nieuw-Guinea niet gehandhaafd kan blij
ven en zijn ontslag zal moeten volgen. De
commissie meent dat mr. Van Beek welis
waar de zaak aan het rollen heeft ge
bracht, zodat de schijn is gewekt dat hij
tot bekering is gekomen en achteraf zijn
onwettige handelwijze betreurt, maar de
werkelijke achtergrond moet volgens haar
gezocht worden in het verzet van iemand
die zich in zijn werk en zijn ambitie ge-
frusteerd voelt.
Nadat in 1956 onwettige censuur inciden
teel werd uitgeoefend, bereikte dit euvel
in dat jaar zijn hoogtepunt toen de uit
1935 daterende Diensten-Toezichtordon-
nantie (D.T.O.) van de regering van Ne-
derlands-Indië op Nieuw Guinea van toe
passing werd verklaard. Deze D.T.O. ver
schaft het gezag bevoegdheden ter hand
having van de rechtsorde tegen aansla
gen van binnen en aanvallen van buiten.
De advocaat-generaal mr. W. C. van Beek
werd door diens chef, de procureur-gene
raal mr. W. Beun, met de uitoefening van
dit bijzondere toezicht belast of, bij diens
verhindering, het kantoorhoofd, de heer W.
Kahle. Tot de door de procureur-generaal
bevolen uitvoerende maatregelen be
hoort inderdaad het toezicht op de brie
ven. Het geestelijk vaderschap van de
toepassing van deze ordonnantie dient,
naar het oordeel van de commissie, aan
mr. Van Beek te worden toegekend. Hij
heeft het eerst op de invoering van deze
bepalingen aangedrongen, daar de politie
ke situatie het naar zijn mening noodza
kelijk maakte om tot bijzondere maatre
gelen over te gaan.
Het openen van brieven mocht echter
niet geschiedden zonder machtiging van
de landrechter. Het is de commissie geble
ken dat de heer Kahle van de chefs der
postkantoren te Hollandia een zending
brieven heeft losgekregen, welke door
hem zijn geopend. Pas daarna is de mach
tiging aan de landrechter gevraagd. Mr.
Van Beek heeft verklaard: „Mr. Beun en
ik zijn er toen wel eerst even van geschrok
ken, maar omdat er directe resultaten uit
kwamen, waren we al gauw over onze
schroom heen en hebben we deze illegale
handelwijze niet alleen gecontinueerd,
maar zelfs gestimuleerd".
Nadat de brieven met behulp van een
vloeistof geopend waren, van de inhoud
kennis genomen was en de brieven vervol
gens weer gesloten waren, heeft mr. Van
Beek door tussenkomst van de procureur-
generaal een verzoekschrift tot opening
van twaalf brieven tot het kennisnemen
van hun inhoud, tot de landrechter gericht.
Binnen 24 uur gaf de landrechter zijn be
schikking, waarbij hij de gevraagde mach
tiging ten aanzien van deze twaalf brie
ven verleende.
(Men zie voorts pag. 11)
(Van onze Haagse redacteur)
„We leven in Nederland in een rechts
staat. Daarom zijn we allemaal geschrok
ken van de onwettige censuur." Met deze
woorden leidde de minister van Binnen
landse Zaken, mr. D. H. Toxopeus, een
vanmorgen door hem en zijn staatssecre
taris mr. Th. H. Bot gegeven persconfe
rentie in over het rapport van de com-
missie-Witsen Elias. De minister meende,
dat met dat verslag voldaan werd aan de
eerste eis van de democratie: de open
baarheid. Met de snelle openbaarmaking
wenst de regering tevens de geruchten
vooral in Nieuw-Guinea de kop in te druk
ken, waardoor allerlei namen van perso
nen worden genoemd, die niets met de
zaken uitstaande hebben.
Staatssecretaris Bot vestigde er vooral
de aandacht op dat, hoe betreurenswaar
dig ook, de kwestie in haar omvang zowel
naar tijd als naar aantal betrokkenen, be-
Het gaat in wezen om een periode van
een half jaar dat er in Hollandia maar
raak brieven zijn geopend". Voor wat be
treft de censuur in Sorong en Biak hebben
de residenten aldaar uitsluitend brieven
laten openen van persbnen die op een lijst
van subversieve elementen stonden. In
deze twee plaatsen is het aantal onwettig
geopende brieven dan ook zeer beperkt
gebleven. Er is bij dit alles een formele fou
gemaakt. De met leiding en controle be
laste procureur-generaal heeft zijn be
voegdheden overgedragen aan de advo
caat-generaal. die immers belast was met
de uitvoering van dit toezicht. De heer
Bot zei over de figuur van mr. Van Beek
nog. dat het een triest beeld is, dat de
aanklager op deze wijze tot beschuldirde
is geworden. De regering zal zich nader
beraden over de door de commissie aan
bevolen maatregelen.
Advertentie
éèe MORRIS before ifou êtfyf
BARTÊÜÖRISSTR" HAARLEM TEL 13439
LEOSBTRAAI (BH KONWGSPIEINJ AMSTWDAM IEL 233596
SUèDE HERENJASJES
Advertentie
Verhuur van nieuwe auto's
zonder chauffeur, o.a.:
Opel Rekord, Kapitan en Caravan
Ford Taunus 17 M en Consul
Renault Dauphins
Volkswagen en 9 pers. V.W. bus.
Alle wagens zijn all-risks verzekerd.
Ged. Oude Gracht 70
Telefoon 10454
F a b e r
Er zijn mensen die beschikken over de
onbetaalbare gave, overal vreugde te
kunnen vinden.
Slot
18954.50
20e.
18603.25
19e.
17633.10
18876.89
18e.
15425.85
18076.22
17e.
14538.10
17157.96
16e.
13702.89
16060.96
15e.
12858.65
15020.11
14e.
12023.68
14320.—
13e.
ƒ11112.43
13679.25
12e.
10364.28
12820.25
He.
9982.18
11906.—
10e.
9422.66
9929.—
9e.
8667.91
9022.50
8e.
8181.41
8260.—
7e.
7113.56
7429.40
6e.
6223.76
4412.90
5e.
4559.—
3633.15
4e.
3388.50
3033.65
3e.
2601.25
2530.50
2e.
2106.25
2021.50
Ie.
1935.—
Totaal thans bijeen:
Voor de 18e verantwoording zie pag. 3.
Naar wij vernemen hebben de Haarlem
se grootbedrijven besloten met ingang
van maandag 21 december de broodprijs
weer met vijf cent te verhogen en op het
oude niveau terug te brengen. Het ini
tiatief tot deze prijsverhoging is uitgegaan
van Vermaat's bakkerijen, Schaper's bak
kerijen, de coöperatie Haarlem en Ca
rd's bakkerijen. Men was van oordeel, dat
de broodoorlog op het ogenblik op een
dood spoor is beland en dat het zinloos is
de strijd voort te zetten.
De kleine bakkers deelden ons mede, dat
zij blijven doorgaan met de verkoop van
goedkoop brood totdat de betrokken be
drijven het zegelsysteem opheffen. Onge
veer vijftien bakkers bleven vanmorgen
nog halsstarrig de strijd, die zij reeds en
kele maanden voeren, voortzetten.
Advertentie
Met de Kerstdagen naar
KERSTDINER DANSANT
ORKEST VAN DER HEEFT
Intern, artistenprogramma.
ZONDAG 27 DEC. (3e KERSTDAG)
VOLLEDIG CABARET
tijdens diner dansant.
Tafelreserveringen 02520 - 5347
P°g-
Briefcensuur op Nieuw-Guinea 1, 11
Weerrapporten I, 2
Economisch nieuws2
Op de Praatstoel3
Amsterdams Allerlei3
Taal-laria 3
Feuilleton 4
Horen en Zien4
Agenda van Haarlem4
Kunst 4
Westelijke Grote Drie in Parijs.5
Filatelie 5
Puzzel 5
Kerkelijk Leven 5
Medische verzorging 7
Uit stad en omgeving7, 11, 17
Scheepsberichten 9
Films 11
Onrust bij de P.T.T11
Erbij13 tot 17
Beurs 17
Kerkdiensten 17
Sport 19
Dit nummer bestaat uit
twintig pagina's
waarin opgenomen „Erbif
