ilQQi emS L/QQDIQQ
Politieke bewustwording der
inheemsen neemt sterk toe
Snellere instelling van
streekraden gewenst
HET WEER
*W MORRIS before ijou ênif!
Gevaarlijke polshorloges
bij importeur opgevraagd
Was- en reinigingsmiddelen
spijs vet en gloeilampen
74e JAARGANG No 152 DONDERDAG 7 JANUARI 1960 304e JAARGANG No 304
Bus in Polen door trein
meegesleurd, 15 doden
Jos de Klerk 75 jaar
Snelle minister
PAPOEALEIDER JOUWE IN NEDERLAND
Het woord is aan
Joegoslavische leider
naar de Sovjet-Unie
In de krant van heden:
Weinig verandering
„Kortenaer" kwam terug
met defecte generator
Uitstraling van wijzerplaten
Kans op vergelijk tussen
China en Indonesië?
PRIJSVERLAGINGEN OP KOMST
Wrijving tussen Warschau
en Belgrado gemeld
Directie, Redactie, AdministratieGrote Hout- I I 1 Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V.
straat 93, Haarlem. Tel. 15295 (6 lijnen). InJ I F* I 1 1 Verschijnt dagelijks beh. op zon-en feestdagen.
kantoor Haarlem-N. Soendaptan, Tel. S7755 M t "v. Haarlems Dagblad/Opr. HaarL Crt.
Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijlcs OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT P. W. Peereboom en Mr. H. C. van der Mije
BARTEUORISSIR HAARLEM TEL 13439
tflOSëSTRAAl (BIJ KONWGSPIÏINJ AMSTERDAM TEL -2235<X.
WARSCHAU (Reuter) Op een over
weg te Opole (Silezië) is woensdagavond
laat een autobus in botsing gekomen met
een trein. Vijftien mensen zijn om het le
ven gekomen en 39 gewond, zo is donder
dag in Warschau bekendgemaakt.
Het communistische partij-orgaan
„Trybuna Ludu" meldt, dat de autobus
door de trein over een afstand van hon
derd meter werd meegesleept Twaalf
passagiers waren op slag dood, drie over
leden tijdens het vervoer naar het zieken
huis.
De bus had voor de overweg staan
wachten tot een goederentrein was gepas
seerd. De overwachter opende de bomen
te vroeg, want toen de autobus de overweg
opreed, kwam van de andere kant een
passagierstrein die de bus greep. De over
wegwachter is voortvluchtig.
Ter gelegenheid van de 75ste ver
jaardag, morgen 8 januari, van onze
muziekmedewerker Jos. de Klerk, treft
de lezer op pagina 7 huldigingsbij dragen
aan van prof. Hendrik Andriessen, ir.
H. Bading, Woutei Paap, Flor Peeters
en Frans Vester.
Ferdinand de Lesseps:
Onze tegenstanders zijn dikwijls onze
beste helpers.
SCOOTER BROMFIETSKLEDING
Met het K.L.M.-vliegtuig is woensdag
middag op Schiphol aangekomen een der
vooraanstaande figuren van de autochto
ne bevolking van Nederlands Nieuw-Gui-
nea, de heer N'Jouwe. Hij heeft hier zijn
gezin gebracht, dat zal achterblijven wan
neer hij over enkele weken weer naar het
overzeese rijksdeel terugkeert.
„Dat zal dan niet meer zijn als ambte
naar in vaste dienst van het gouverne
ment. Dat ben ik sedert 1 december al niet
meer", vertelde de heer Jouwe. „Samen
met de heer Wormsiwor, lid van de streek-
raad van Biak en met de medewerking
van enige andere Papoea's hebben we een
houthandel opgericht, de „Papuan Export
and Import Cy". Dit is een houtaankap-
onderneming, gesticht dus op initiatief
van autochtonen in Nieuw-Guinea, waar
voor het kapitaal is verschaft door de
„New Guinea Lumber Import Commit
tee", een onderneming welke wordt ge
vormd door vijf firma's in Japan. Japan
heeft behoefte aan 300.000 kubieke meter
hout per maand, niet de hardste, doch meer
de middensoorten. Men hoopt in Japan
daarvan tien percent ui Nieuw-Guinea te
kunnen betrekken. De betaling zal ge
schieden in Amerikaanse dollars en wij
van onze kant hopen dan ook, dat deze
inkomsten mede een deviezenbron zullen
gaan vormen voor ons land".
Het gouvernement van Nieuw-Guinea
heeft de heer Jouwe, die geen aanspraak
kon doen gelden op buitenlands verlof, de
overgang vergemakkelijkt door hem, na
zijn terugkeer in Hollandia, als tijdelijk
ambtenaar in dienst te nemen tot eind
april in een economische functie in het
belang der bevolking.
Tegen Keiezen
Er wordt van uit Nederland aandrang
uitgeoefend om de Keiezen, een met de
Ambonezen indertijd naar Nederland ge
komen groep, te doen emigreren naar
Nieuw-Guinea. De heer Jouwe zei, dat de
inheemse bevolking zich daartegen ver
zet om economische en politieke redenen.
Deze Keiezen waren in Nederland in de
gelegenheid, zich op zeer gunstige voor
waarden te bekwamen in diverse werk
zaamheden. In Nieuw-Guinea zouden ze
allerlei functies gaan bezetten, waarvoor
de Papoea thans nog niet de geschiktheid
bezit en later dus niet meer voor in aan
merking zou komen. Dit druist in tegen de
opvoeding van de bevolking voor de toe
komstige zelfstandigheid. In politiek op
zicht hebben de Papoea's er geen ver
trouwen in, dat deze mensen altijd trouw
zullen blijven aan Nederland. Men acht
ze een politiek gevaarlijk element. Om
dat het hier een maatregel van blijvende
aard betreft wordt het onjuist geacht, dat
hij eenzijdig door de Nederlandse rege
ring zou worden opgelegd, zonder dat de
inheemse bevolking de gelegenheid heeft
gehad, er haar goedkeuring aan te geven.
Men wachte, aldus de heer Jouwe, in elk
geval tot na de instelling van de Nieuw-
Guinea-raad. Dan kan op democratische
wijze de mening worden gevraagd van de
gehele Papoea-bevolking. Ook dient hier
bij in het oog te worden gehouden, dat als
er mensen van deze Indonesische bevol
kingsgroep naar Nieuw-Guinea worden ge
stuurd, men ook aan anderen, b.v. Chine
zen of Indiërs, de toelating niet kan wei
geren.
Deze kwestie, zei de heer Jouwe, zit in
Pag-
XVecrrapporten I, 2
Uit het binnenland 2, 4
De Kleine Wereld 3
Op de Praatstoel 3
Buitenlands nieuws 3, 4
Agenda van Haarlem 4
Kunst 4
Van Mensen en Dingen5
Uit stad en omgeving5, 6
Jos. de Klerk 75 jaar7
Mode 9
Tocli Is Het Zo 9
Feuilleton 9
Horen en Zien 9
Economisch nieuws11
Beurs 11
Scheepsberichten 11
Sport 13
Dit nummer bestaat uit
zestien pagina's
Verwachting tot morgenavond:
Veranderlijke bewolking met
slechts enkele verspreid voor
komende buitjes. Matige tot
zwakke noordwestelijke wind.
Weinig verandering in tempe
ratuur.
Volledige weerrapporten op pagina twee.
Nieuw-Guinea dieper dan men in Neder
land schijnt te menen. Hij refereerde hier
bij aan wat in de Tweede Kamer mr. Van
Rijckevorsel ten gunste van het sturen
der Keiezen had opgemerkt. De heer Jou
we is van mening, dat mr. Van Rijcke
vorsel niet gedurende een tweedaags ver
blijf te Merauke een juist inzicht heeft kun
nen krijgen in de verhouding tussen de
Papoea en de niet-Papoea en bestreed ook
de motieven, die het Kamerlid op volken
rechtelijk gebied heeft aangevoerd.
Naar de mening van de heer Jouwe zou
voor de eerste keer in de politieke geschie
denis deze kwestie grote moeilijkheden
kunnen veroorzaken tussen Nederland en
de Papoea-bevolking.
De postcensuur
Zowel naar binnen als naar buiten acht
te de heer Jouwe de kwestie van de post
censuur een zeer pijnlijke zaak. Zij is koren
op de molen voor de Indonesische propa
ganda. Intern zijn zonder twijfel de in de
Nederlandse grondwet vastgelegde men
selijke rechten geschonden. Moeilijk zal
het ook zijn, bij de maatregelen tegen de
schuldigen repeicussies te vermijden. De
heer Jouwe doelde hierbij niet slechts op
de onmiddellijk bij de zaak betrokkenen,
doch ook op anderen, die belast zijn met
de uitvoering van de maatregelen van be
stuur, b.v. de residenten. Men vraagt zich
in Nieuw-Guinea in inheemse kringen af,
welke maatregelen tegen hen zullen wor
den genomen, voorzover zij bij de zaak wa
ren betrokken. Worden er te lichte straffen
opgelegd dan zou dit betekenen, dat de
Grondwet feitelijk straffeloos kon worden
geschonden, en bij te zware straffen wordt
het moeilijk, omdat bij de kwestie van de
onwettige postcensuur zo velen recht
streeks of zijdelings betrokken zijn.
Voor de voortvarende en bekwame wij
ze, waarop mr. Witsen Elias en zijn me
deleden in de onderzoekcommissie de zaak
hebben behandeld, heeft men in inheemse
kringen niets dan lof. Men vindt dit des te
prettiger, omdat het prestige van het ko
ninkrijk, dat door deze zaak heeft gele
den, daardoor enigermate is hersteld.
Meer streekraden gewenst
Naar de mening van de heer Jouwe
dient de regering met het instellen van de
streekraden meer voortvarendheid te be
trachten. De streekraad van Biak-Noem-
foer is thans ingesteld omdat, naar de
mening van de overheid, de bevolking
daar een genoegzame ontwikkeling bezit
voor het medebeslissen in eigen zaken.
Maar naar zijn mening kan hetzelfde mo
tief zeker gelden voor streekraden in het
gebied van de Geelvinkbaai, Japan en
Maropen, Wsndmen, Manokwari, de kust
streek van Hollandia tot Sarmi en de resi
dentie Radja Ampat.
De politieke bewustwording van de Pa
poea's neemt volgens de heer Jouwe met
de dag toe. Het leeuwendeel van de poli
tieke ontevredenheid is te wijten aan de
te geringe economische ontplooiing van
het land, waardoor er veel werkloosheid
heerst. Waarom, zo vraagt men zich af,
is er, toen de Nieuw Guinea Petroleum
Maatschappij zich terugtrok, daarvoor
niets in de plaats gekomen? De Papoea
gaat er aan twijfelen, ot Nederland se
rieus van plan is, het land politiek en eco
nomisch inderdaad tot ontwikkeling te
brengen. Het duurt allemaal te lang; men
wordt ongeduldig.
Politieke bewustwording
De heer Jouwe acht het zaak, dat Ne
derland zijn bestuurlijke politiek in Nieuw
Guinea zo spoedig mogelijk gaat aanpas
sen aan de veranderende politieke toe
stand in de wereld. Men denke niet, dat
de politieke bewustwording van de Pa
poea alleen afhankelijk is van de Neder
landers als opvoeders. Indirect wordt de
Papoea op politiek gebied opgevoed door
de wereldsituatie. Het aantal politiek be
wuste Papoea's neemt met de dag toe.
Jaarliks leveren de scholen een flink
aantal leerlingen af en de jongere genera
tie is op politiek gebied vaak verrassend
anders ingesteld dan de kampongbèwo-
ners. Zij is geenszins pro-Indonesisch,
maar is wel zichzelf bewust geworden,
krijgt zelfrespect en aanvaardt bewust het
zelfbeschikkingsrecht, een verschijnsel dat
zich nu ook in Afrika allerwege openbaart.
Een moeilijkheid in dit opzicht is, dat,
op slechts enkele uitzonderingen na, nog
te veel bestuursambtenaren zich niet kun
nen onttrekken aan de koloniale sfeer. In
deze veranderende wereld, die met de dag
andere inzichten brengt, kunnen ze niet
meekomen en voelen zij zich onzeker. Men
neemt dan licht zijn toevlucht tot ver
ouderde methoden als de postcensuur, die
in het huidige bestel niet meer passen.
Papoea-bataljons
Over de instelling van Papoea-batal
jons zeide de heer Jouwe, dat voor dienst
neming zeker mensen zullen zijn te vinden
Hij waarschuwde echter tegen een in
cidenteel te werk gaan, waarmede hij doel
de op de opheffing van dergelijke batal-
mnncat St PlgRR{:
-s or Howr st pnrs
jons, die tijdens de oorlog hadden bewe
zen, uit goede rimboevechters te zijn sa
mengesteld, doch na de oorlog werden op
geheven omdat deze militairen te hoog
zouden zijn bezoldigd in vergelijking met
de inkomsten van de kampongbevolking.
Deze houding ten aanzien van de verde
diging van het land, waaraan velen gaar
ne willen medewerken, heeft bij vele in
heemsen kwaad bloed gezet. Ook ten aan-
zién van de medewerking van inheemsen
aan de landsverdediging moeten aldus
de heer Jouwe vaste richtlijnen be
staan.
Het marine-fregat „Kortenaer", dat gis
termiddag voor de lange reis naar Nieuw
Guinea uit Den Helder was vertrokken lag
korte tijd later weer in Den Helder voor
de wal. Nadat een kilometer of zestig was
gevaren, werd een defect aan de turbo
generator geconstateerd. Reparatie in de
thuishaven bleek noodzakelijk.
Het zal vermoedelijk enige dagen duren
voordat de „Kortenaer" weer kan ver
trekken.
(Van onze Amsterdamse redacteur)
De Amsterdamse Keuringsdienst voor Waren breekt zich het hoofd over de
mogelijke gevaren die bepaalde types Zwitserse horloges voor de gezondheid kunnen
hebben. Deze week zijn bij een hoofdstedelijke importeur drie horloges in beslag
genomen van het type Rolex GMT Master waarvan de lichtgevende wijzerplaat een
hoeveelheid radioactief Strontium 90 bevat, met een sterke straling. Na een Ameri
kaanse waarschuwing had een Amsterdammer een enige jaren geleden door hem in
Singapore gekocht Rolex-horloge bij de medische dienst van zjjn bedrijf ter onder
zoek aangeboden. Het is doorgezonden naar de Rijksverdedigingsorganisatie van het
TNO te Rijswijk. De Keuringsdienst voor Waren stelde zich daarop in verbinding
met de Rolex-importeur in Amsterdam die nog drie horloges van dit type in voor
raad had. Deze zijn nu in het Instituut voor Kernfysisch Onderzoek te Amsterdam
onderzocht, uaarhy bleek dat de wijzerplaat van deze horloges aan de voorzijde
670 en aan de achterzijde 60 milliröntgen per week uitstraalt. De maximaal toe
gestane straling op pols en onderarm is voor de gemiddelde mens slechts 150 milli
röntgen per week.
Gisteren kreeg de Keuringsdienst een
horloge van een ander merk ter keuring
aangeboden. Het bleek een klokje van
Zwitserse makelij dat veel door duikers
wordt gebruikt omdat het speciaal is ver
vaardigd voor grote diepten onder water.
Een eerste meting, verricht door de di
recteur van de dienst, prof. dr. H. J. Har
don, wees uit, dat de wijzerplaat van dit
horloge aan de voorzijde 1260 en aan de
achterzijde 840 milliröntgen bedraagt.
Omdat de Keuringsdienst voor Waren niet
over de juiste meetapparatuur beschikt
zal een nader onderzoek plaats hebben in
het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid
in Bilthoven.
Hoewel er geen enkele aanleiding is tot
Ir. D. C. van Scha ik te Heer bij Maas
tricht is gereed gekomen met het in
kaart brengen van het ondergrondse
gangenstelsel van de Sint Pietersberg.
Het is een kaart geworden van zes bij
twee meter. De kaart zal geëxposeerd
worden in de hal van het Bonnefan-
tenmuseum te Maastricht. Bijna dertig
jaren heeft ir. Van Schaik opmetingen
verricht in de onderaardse gangen
doolhof van de St Pietersberg. Hij is
door gedrongen tot in het gevaarlijke
instortingsgebied zowel in het
klassieke Franse instortingsgebied als
in het zuidelijke gangenstelsel, waar
het eveneens niet veilig was door de
afgravingsexplosies.
DJAKARTA (Reuter) De Indonesische
minister van buitenlandse zaken dr. Su-
bandrio heeft woensdag op een perscon
ferentie, na een onderhoud met de Chine
se ambassadeur Hoeang Tsjeng verklaard
dat Indonesië en China mogelijk op weg
zijn naar een oplossing van het geschil,
dat tussen beide landen gerezen is over
Indonesische maatregelen tegen de Chi
nezen in Indonesië. De minister verklaar
de dat er „veel vooruitgang" is geboekt
tijdens de besprekingen van vandaag,
maar zei eerder niets te kunnen meede
len. De volgende week zal hij de ambas
sadeur weer spreken.
Het ziet er naar uit, dat de Nederlandse consumenten gaan profiteren van een
aantal prijsverlagingen voor wasmiddelen, spysvetten en verlichtingsartikelen. Dit
zal dan de vrucht zjjn van het overleg dat minister De Pous (Economische Zaken)
heeft gevoerd met een aantal ondernemingen en bedrijfstakken. Naar verluidt,
bereidt Unilever een verlaging voor van de prijzen van een wasmiddel met één
a twee cent naar de grootte van het pak, van een reinigingsmiddel met één cent per
grote bus en van pakjes spijsvet met vier cent per kilogram. By Philips is een prijs
verlaging voor een aantal verlichtingsartikelen, waar onder gloeilampen in over
weging van vijf a zes percent.
Dat de bewindsman besprekingen voert
met het bedrijfsleven, vloeit voort uit de
nieuwe loonpolitiek. Hierbij is van be
tekenis, dat een produktiviteitsstijging, die
uitgaat boven het gemiddelde, niet geheel
in een loonsverhoging mag worden ver
disconteerd, maar ook aan de verbruiker
ten goede moet komen in de vorm van
prijsverlaging.
Het is derhalve duidelijk, dat wanneer
loonsverhogingen worden aangevraagd, die
uitgaan boven het gemiddelde, de minister
met de betrokken ondernemingen overleg
wil plegen over de mogelijkheden tot ver
laging van de prijzen. De prijzen dragen
op het ogenblik een stabiel karakter. Met
de bovengeschetste actie wordt voorkomen.
dat een loonsverhoging wordt gevolgd door
een prijsverhoging. Anderzijds wordt be
reikt, dat de loonsverhogingen binnen de
perken blijven.
Geen prijsverlaging voor margarine
Naar wij vernemen, geeft de situatie op
de grondstoffenmarkt geen aanleiding over
te gaan tot een prijsverlaging voor mar
garine. Tot deze conclusie is men geko
men tijdens een bespreking tussen de mi
nister van Economische Zaken en de bond
van Nederlandse margarine-fabrikanten.
In september vorig jaar ging, zoals bekend,
de priis van margarine met vier cent per
kilogram omlaag, welke verlaging gold
voor de prijsklasse van 40 cent.
grote ongerustheid er zijn slechts zeer
weinig horloges met een dergelijke stra
lingssterkte in Nederland meent prof
Hardon dat deze zaak nauwlettend in het
oog moet worden gehouden.
Het is namelijk opvallend dat zowel de
eigenaar van het Rolex-horloge als die van
het duiker-horloge klachten had over pij
nen in de linkerpols. De eerste kreeg bo
vendien verlammingsverschijnselen aan
die pols en enkele maanden geleden kreeg
zijn echtgenote een duidelijk mismaakte
baby.
Moet de schuld gezocht worden in de
schadelijke radioactiviteit? Het Instituut
voor Kernfysisch Onderzoek acht dit niet
uitgesloten, maar wil zich hangende het
verdere onderzoek nog niet uitspreken.
Autoriteiten overleggen
Vanmiddag, zo deelt het ministerie van
Sociale Zaken en Volksgezondheid ons des
gevraagd mee, zal er een bespreking
plaats hebben tussen de directeur van het
Instituut voor de Volksgezondheid, dr
Spaander, prof. Hardon van de Amster
damse Keuringsdienst, dr. Blok van het
T.N.O. te Delft, prof. Sobels uit Utrecht
en diverse andere instanties. Men wil na
gaan, wat de betekenis van het vinden
dezer blijkbaar radioactieve horloges op
medisch en genetisch gebied kunnen zijn
en welke maatregelen er getroffen zouden
moeten worden, als inderdaad bij het ver
dere onderzoek zou blijken, dat de horloges
in kwestie een meer dan toelaatbare do
sis stralingsenergie afgeven. Na het over
leg zal een officieel communiqué worden
verstrekt.
Advertentie
HET GAAT ER SPAANS TOE
in HEEMSTEDE - AERDENHOUT.
LEZING door F. DU MEE
met vele kleurendia's
over SPANJE
op MAANDAG 11 JANUARI a.s.
aanvang 20 uur precies
in hotel BOEKENROODE
(tgo. station N.S.)
Gratis toegang; tijdige plaats
reservering is gewenst.
Fotohandel HEUPERS LOHR
Zandvoortselaan 163 - Tel. 40702
BELGRADO (Reuter) Een van de
veertien leden van het politieke bureau
van de Joegoslavische communistische
partij, Voekmanovitsj-Tempo, is met zijn
vrouw en twee zoons naar de Sovjet-Unie
vertrokken voor een „vakantiereis". Te
zelfdertijd spraken diplomaten in Belgra
do over ernstige moeilijkheden in de be
trekkingen tussen Joegoslavië en Polen.
Waarnemers zeggen dat Voekmanovitsj-
Tempo in de eerste plaats zou spreken
over verbetering van de betrekkingen tus
sen Joegoslavië en de Sovjet-Unie.
In Oosteropese kringen is gezegd dat
hij drie weken in de Sovjet-Unie zou blij
ven en dat hij een onderhoud met minis
ter-president Kroesjtsjev heeft verzocht
Een vakantiereis naar de Sovjet-Unie in
januari noemde men in deze kringen
„zeer ongebruikelijk".
In diplomatieke kringen te Belgrado is
gezegd dat de berichten over een crisis in
de betrekkingen tussen Joegoslavië en Po
len steun vinden in de uitwijzing in decem
ber van twee Joegoslavische militaire at-
taché's uit Polen.
Van welingelichte zijde te Belgrado is
vernomen dat er onofficiële berichten uit
Warschau zijn geweest volgens welke de
bevelhebber van de Poolse luchtmacht
generaal Frey-Bielecki, kort voor kerst
mis met een vliegtuig naar onbekende be
stemming is vertrokken. Ook zijn er be
richten dat er boven Belgrado een vlieg
tuig van een Russisch type is gezien, dat
wel in gebruik van de Poolse maar niet
van de Joegoslavische luchtmacht is.
Een officiële woordvoerder van de Joe
goslavische regering heeft berichten in de
Britse pers tegengesproken volgens welke
Frey-Bielecki naar Joegoslavië is ge
vlucht Hij wilde geen commentaar geven
op vragen over moeilijkheden tussen de
twee landen.
Advertentie
De minister van defensie, ir. S. H. Vis
ser, heeft woensdag zijn eerste werk
bezoek aan een luchtmachtonderdeel
gebracht en wel arm de basis Woens-
drecht. De terugweg naar de residentie
maakte de. bewindsman per Hawker
Hunter TM-7, die hem in ijltempo naar
Ypenburg bracht Hier stapt de minis
ter uit het toestel.
