Een professoraal moordverhaal of....
in t
VERGETEN COMPONIST HERLEEFD DANKZIJ
SPEURWERK VAN ALBERT DE KLERK
Litteraire
Kanttekeningen
Tweehonderd vijf tig jaar na Thomas Arne's
geboorte worden zijn orgelconcerten gedrukt
Erbij
Dr. Thomas Arne aan het orgel (naar
een gravUre van Bertolozzi).
Covent Garden, waar het „Rule Britannia''
van Arne voor het eerst klonk.
schijnt nadien nog wat kleine werkjes voor
Covent Garden. Vauxhall en Ranelagh te
hebben gecomponeerd en verder te hebben
eTke* sniDDer* van geteerd op de nagelaten werken van zijn
eiKe snippei van „pc.
DE ENGELSE MUZIEKGESCHIEDENIS is in haar innerlijke wezen vaak
gedrukt en overschaduwd geworden door belangrijke figuren uit het buitenland
die in hei Britse koninkrijk een gastvrij onthaal vonden. Engeland kon zieldan
al beroemen op een Dunstabledie een voorloper was van de oude Nederlanders
der lode eeuw en het mocht trots zijn op een genie als Henry Pureed, die vóór
de komst van Plandel het. muziekleven aldaar beheerste en wiens grootheid toch
nooit vergeten of miskend werd; doch wat daar tussenin en ook naderhand aan
eigen krachten zich roerde, moest het, naar de publieke opinie het wilde, afleggen
tegen een geregelde invasie, die vanuit Italië, Duitsland, Frankrijk, België of
Holland het land binnen kwam. Begrijpelijk is dit betreffende een krachtfiguur
als Handel, van wie men kon zeggen: „he came, saw and conquered" hij kwam.
zag en overwon zoals hij als een Cesar van zichzelf mocht getuigen: veni, vicli,
vïci. En kwam het al eens voor dat de grote Sakser om de een of andere reden
tijdelijk de gunst van het publiek kwijt raakte, dan was het toch nooit een Engels
man, maar steeds een buitenlander die men tegen hem uitspeelde. Deze mentali
teit, waar ook ons land nog al eens aan laboreert, namelijk het zich laten impo
neren door wat van verre komt, heeft, ongetwijfeld in de achttiende en negen
tiende eeuw heel wat Engelse componisten ofwel vleugellam gemaakt of niet
naar waarde tot hun recht laten komen. Dit. gold dan in hoofdzaak de profane
muziek opera en concert want op het gebied der kerkmuziek werkte de
traditie van Purcell en Blow vrij bevredigend door. Bovendien blëef er voor de
Engelse componist altijd nog het veilige terrein van het gezelschapslied, terwijl
een rijke schat aan volksliederen in het volksbesef levend bleef.
zien wat het werk waard is. Die inspan
ning heeft Albert de Klerk zich, op goed
geluk af, getroost, nadat hij er in ge
slaagd is het complete oeuvre op micro
films uit Londen toegezonden te krijgen.
Het betekende voor hem een jaar dwang
arbeid onder de projectielamp, een in
spanning waaraan hij elke snipper van vader Zq hegft hj. Qok dg ses 0rgelcon_
werdV met dat al een gepassioneerde en certen aan een uitgever verkocht, maar hij
hp7,„hpirI a„ar hii pl pauw liet deze steeds wachten op een ontbrekend
de verrassende'ontdekking deed de hand gedeelte, dat hij naar hij beweerde vaak
ie hebbengetegdop weïk va^uiUonder- T ""Af h°°fdke"deri Deze
„phaltp aanvulling is ten slotte, na de dood van
J 6 Michael, door een zekere Groomridge tot
DE WAARDE van de vondst bleek aldra stand gekomen en toen is de uitgevers
firma Harrison Co. er mee in zee ge
gaan. En het is van deze partijen in plaat
bij herhaalde radio-uitvoeringen, zowel
concerten en grammofoonopnamen. De be
vestiging van dit succes van de uit de druk> dat de huidige reconstructie kon
schijndood opgerichte Arne is nu het Plaats vinden.
recente bericht, dat de grote Duits-Zwit- TC,
sere uitgeversfirma Barenreiter zich met HET IS OPMERKELIJK hoe Thomas
de Haarlemse organist verstaan heeft voor Arne zich in deze concerten heeft ku™en
de publicatie van Arne's Orgelconcerten.
Een mooiere hulde op de tweehonderdvijf- k fa f -
tigste verjaring van zijn geboortedag kon de f voorbeeld zal geweest zijn. Thomas
Ka,waarii«r wnvHpn tJtpHprht Arne heeft zi]n composities blijkbaar zelf
componist bezwaarlijk worden toegedacht.
Vreemd is het intussen toch, dat dit alles
buiten Engeland geschiedde.
THOMAS ARNE heeft deze werken zelf
als solist gecreëerd, toen hij muzikaal
leider was van de Vaux Hall Gardens, de
muziektuin waar men zowel op orgel-, als
op vocale en orchestrate muziek vergast
nooit in druk gezien; hij had wel reeds werd. Voor dit „openluchttheater" schreef
een voorwoord voor een eventuele uitgave hij ook de vele populair geworden liederen
klaargemaakt, doch hij stierf (in 1778) eer (vele op teksten van Shakespeare) die zijn
deze verwezenlijkt kon worden. Op de vrouw, de gevierde operazangeres Cecilia
zoon van de componist, Michael Arne, Young er zong.
rustte nu de taak de compositorische na
latenschap van zijn vader te beheren, dus
ARNE WAS als operacomponist begon
nen op Havmarket Theatre, mislukte als
ook de orgelconcerten in t licht te geven. auteur van oratoriums (naar men zegt om-
Maar tijdens het leven van deze Michael, dat bij niet over Handels machtig koor
die zijn vader slechts acht jaar overleefde, apparaat beschikte) en werd de gevierde
is er van de uitgave ook niets gekomen. melodieënvinder van de Vaux-Hall. Men
Het bestaan van deze man verliep trou- kan 7jcd afVragen of deze muziektuin voor
wens met rare kronkels; hij schijnt een bet zich wandelend diverterend publiek
De Vaux Hall le Londen met links boven koor en orgel, links beneden een eetgelegen- muzikaal wonderkind te zijn geweest, com- wel de geschikte plaats was om de orgel
heid., rechts de zangsoliste en orkest .en verder een wandelend publiek (naar gravure .poneerde niet zonder bijval voor de opera, concerten tot hun recht te laten komen,
van R. Pollard). maar hing op een gegeven moment de wat oorzaak kon worden dat zij niet de
lier aan de wilgen, zwoer de muziek af 0pgang maakten die zij verdienden en
en verknoeide al zijn hebben en houden naderhand vergeten geraakten,
historische figuren praktisch tot gelding te bibliotheek bewaard wordt, weet men 0ok het vermogen van zijn ouders, met het Hetzelfde is te vermoeden van zijn acht
brengen, met het gevolg dat het kunst- niet wat men er aan heeft, omdat samen- zoeken naar de Steen der Wijzen, waarvoor symf0nieën, die eveneens nog in het Brits
matig gewekte vertrouwen teloor ging. vattende partituren ontbreken: men moet hij zich te Chelsea een laboratorium liet Museum op' hun opstanding wachten.
Maar het heeft toch resultaat gehad, wat zich eerst de moeite getroosten alle par- bouwen. Toen papa Arne in 1778 overleed
vooral na de tweede Wereldoorlog, toen tijen onder elkaar te zetten om te kunnen was de familie totaal geruïneerd. Michael
de Engelse muziek met opvallend élan
Jos. de Klerk
ALS LODEW1JK PRINS op het vlieg- staan, dat. is een van de puzzels, die meten mag worden wat traag op gang,
doordrong, gebleken is.
Ter gelegenheid van de 250ste verjaar
dag der geboorte van William Boyce en
Thomas Arne, op 12 maart, bezint Enge
land zich nu op de betekenis van deze
kunstenaars. Een paar gelukkige herstel-
DR. CHARLES BURNEY, de vermaarde waves", dat zo spontaan insloeg, dat het lingen van werk dezer beide componisten
achttiende eeuwse geschiedschrijver over naast het officiële „God save the King" kunnen dit jubileumjaar sieren. Wat Boyce x OTOlll,, w vun „.»,•»-« ltme> y>Uü
muziek, heeft weinig moeite gedaan om zijn als tweede nationale hymne aanvaard is betreft, wiens naam vooral voortleefde als veld js teruggekeerd van een Karei van hel R.eve zijn lezers voorlegt, ik heb Lodewijk Prins bladzij voor bladzij
'componerende landgenoten waardig te be- geworden en nog steeds getuigt van de Amerikaanse studiereis, waartoe hij door gespannen gevolgd, belust als elk welge-
lichten. Het trouwens de vraag hij Engelse trots in een tijd da, neen nog op ZreUoorlo, de all dat™*veX*S „"exact Et
ertoe in staat was. Wel wijdde hij bijvoor- veroveringen van vreemd gebied uit was. dacht gevallen op zyn symfonisch werk. {n het maandblad De Bibliothecaris", §eli-ik relaas der feiten" schrijft en „de meeverdenkend. Ik heb me vermaakt met
beeld uitgebreide beschouwingen aan de Maar Arne's doorslaand succes bleef bij De intussen overleden dirigent en compo- dUt een korte necrologie wijdt aan profes- gebeurtenissen laat wat zij zijn", hij mag de koddige toespelingen, waartoe gefin-
orgelwerken van Blow, maar dan om deze dat krachtige lied. Wel behield hij de repu- nist- Constant Lambert ontdekte in het sor dr. Karei Maria Van Bever, in leven het zo voorstellen alsof het doel van zijn geerde boekentitels en half-fictieve situa-
Brits Museum te Londen een aantal sym- directeur van het Instituut voor Oosteuro- scmittuur een rechtzetting zou zijn van |jeg een vindingrijk benutte gelegenheid
wegens hun gewaagde innovaties af te tatie een componist te zijn van zeei melo- fonieën van Boyce, waarvan hij er acht pese Cultuurgeschiedenis te Amsterdam, '-een aantal dingen" die destijds onjuist boden. Maar wat mij het meest heeft ge-
wijzen; wat een hedendaagse Engelse dieuse liederen, die nu nog voortleven. voor de huidige praktijk pasklaar maakte. aan welke instelling de „Slobodist" Prins door de Pers werden geïnterpreteerd, de interesseerd, het meest getroffen heeft, is
musicoloog van naam verklaart als zou Maar zijn grote werken vergat men. En Wie via hel Derde Programma van de ajs bibliotecaris is verbonden. De hoogge- geamuseerde lezer is eerder geneigd dit de figuur van de „fellow-traveller" in het
leerde Van Bever ivas zijn leermeester boek voor een ingenieus opgezette en uit- aigemeen, van de „meeloper", het zij op
en promotor, bovendien zijn chef, en er is gewerkte sleutelroman te houden, die en p0rtunist of idealist, wiens portret in het
dus voor Lodewijk evenveel reden diens Passant (of hoofdzakelijk?) de spot drijft hoofdstuk over Peter Struve's promotie
plotselinge dood te betreuren als zich aan met sommige traditionele praktijken van fen voete uit wordt getekend, schijnbaar
gissingen te wagen omtrent de ambtelijke het Amsterdamse universiteitsleven en naar aanleiding van hetgeen de opponen-
opschuiving, die de opengevallen plaats hoofdzakelijk (of en passant.) de sunk- fen fe berde brengen, maar voor de goede
teweeg zal brengen. Aldus het begin se wegen van „buitenlandse agenten en iezer niettemin hoogst-reëel en bijna als
van het in alle opzichten curieuse boek, hun ..fellow-travellers" uit de doeken een waarschuwing aan het adres van de-
dat Karei van het Reve bij G. A. van doet- Hoewel nog vermakelijker voor genen, die zich uit ideologische kortzich-
Oorschot deed verschijnen onder de titel e,en ,aJ-'teur dan ,hef schrijven van een tigheid blindstaren op hun humanitaire
Blow zijn tijd vooruit, maar Burney beslist
zijn tijd ten achter geweest. Ook Fétis wees
er in zijn „Biographie des Musiciens" reeds
op, dat Burney voor het beoordelen van
contrapuntisch werk aan technische kunde
en inzicht tekort schoot. Dat alles neemt
niet weg dat zijn werk op bepaald gebied
wel van waarde was en als geheel baan
brekend mocht heten. Maar het was niet
geëigend bm de toonkunst van zijn eigen
land uit de diep ingevreten minderwaar
digheidspositie te bevrijden. Handel's genie
woog als een last op het patrimonium van
Purcell, en dit te meer daar de Engelsen
de grote Duitser als een der hunnen waren
gaan beschouwen. Er was niets op tegen
dat zij hem vereerden, zelfs niet dat zij
trots op hem waren, maar wel was het
ongezond voor een deugdelijke ontwikke
ling van het nationale muziekleven, dat
men de eigen krachten, die er ook waren,
niet tot volle ontplooiing liet komen en
liefst maar zo gauw mogelijk vergat.
EEN OGENBLIK leek het dat een
Engels componist dr. Thomas Arne, als de
evenknie van een der gevierde groten, naar
voren zou komen; dat was toen deze een
van zijn maskerspelen dat in Covent Gar
den opgevoerd werd, besloot met het geest
driftige lied „Rule Britannia, rule the
„T w e e m inuten stilt e". Het is sleutelroman is het schrijven van een voorstelling van een bitter-harde levens
kan minder belang te tveten dat de schrij- pseudo-sleutelroman, die Jan en Alleman praktijk. Zowel Peter Struve als August
ver een broer is van Simon (G. K.) van a's dollemannen doet speuren naar de oiislagers worden tegen wil en dank in
liet Reve, de auteur van „De Avonden", lden^tf.lt J.a,n (met-bestaande) „deze en strumènten van de fellow-traveling
„Werther Nieland" en „The Acrobat", gei?c On dit geval, naar de personen, die waarvan de promovendus Struve een voor
don dat hij het ambt van hoogleraar in zlch achter piofessor Van Bevei, diens treffelijke karakteristiek geeft en bijna
de Slavische Talen bekleedt aan de Leid- vermoedelijke opvolger Peter Struve, de zelfs de dupe ervan. Men kan met de beste
se Universiteit en promoveerde op het ^p <:pp"pt™ bedoelingen te ver gaan in zijn argeloos-
proefschrift „Sovjet-annexatie der Klas- <j® 1hnninH» ofnLjfn" heid ook dit Z0U men als de tendens van
sieken", waarvan de wetenschappelijke da^^® nnrip !S' eni k.mnen dil ironisch-nuchtere moord-relaas kun-
en litteraire betekenis zelfs niet kan out- nee'de onde^ V -i'i zouden kunnen nen beschouwen,
7..nis verbergen). Maar het alleramusantste is
gaan aan een belangst-ellende leek, die
kennis heeft genomen van publikaties als v
MAAR ER IS NOG een ander aspect
van deze „Slobodisch-Amsterdamse bom-
affaire", dat mijn belangstelling gaande
maakte. De ontknoping nadert haar hoog
tepunt als na de promotie de nieuwbakken
doctor in de Slobodische Talen de woorden
spreekt: „We leven in een bezeten we
reld": een door Lodewijk Prins prema-
de diverse delen van de reeks „Lese-
bücher für unsere Zeit" of de afleverin
gen van de „Grosse Sowjet-Enzyklopa-
die, Reihe: Kunst und Literatur", waar
in alle Russische klassieken in al hun
werken door al hun inleiders als doorge
winterde volksdemocraten en anti-bmir- het, de schijn te wekken een fantastische tuur geprovoceerde diefstal van een pakje
geois worden voorgesteld, uitgestald en parodie op de sleutelroman èn het speur- dat de verdwenen brieven van „Iljin" zou
verminkt. Deze Karei van het Reve heeft dersverhaal te presenteren en in werke- bevatten, een revolverschot, een be-
zijn „ik-figuur" Lodewijk Prins een merk- lijkheid tóch, zij het behoorlijk vermomd, zwijming, een arrestatie, een onthul-
waardig, boeiend, sensationeel, kostelijk onthullingen te doen omtrent feiten, die ling van „de ware toedracht" ziedaar
en veelzeggend avontuur doen beleven, oningéwijden niet bekend zijn. Aan de le- de dramatische wijze, waarop het relaas
waarvan niet „zomaar" valt te zeggen in zer, om uit deze mogelijkheden een keuze aan zijn slot komt.
hoever de spectaculaire gebeurtenissen le doen, voor zover deze niet volstaat met Maar, let wel: Professor van Bever ver-
op (gecamoufleerde) feiten berusten, in- een gnuiven om de farce van het zeer- loor (door een misverstand!) het leven
dién ze althans in enigerlei vorm authen- en hoog-geleerd promotievertoon (en wat tijdens de „twee minuten stilte", die het
Hat wa^ ook het lot van de comDosities van B BC. contact onderhoudt met wat er in 1iek zi*n- Pr°iessor Van Bever stierf na' da,armee annex is) en met een geboeid einde van de grote nachtmerrie en de
Èhaeland on muzikaal aebied omaaaten melÓk geen natuurlijke, maar een ge- volgen van de intelligente wijze, waarop dood van de gevallen vrijheidsstrijders in
zijn tijd- en landgenoten. De tijd schreed geland op mu.ikaai gebied omgaat en welddadige dood mj werd het siachtoffer Lodewijk Prins een geraffineerde metho- de herinnering wakkerroept. „We leven
voort en hoewel er in Engeland veel aan Leeft van deze vroeae voainoen van een in „het Instituut" gepleegde bom- de van „waterdichte" communicatie tus- in een bezeten wereld" nog steeds, steeds
muziek gedaan werd, werd het spreek- op jiet gebied dcr symfonie reeds 'meer- aansl(}f tijdens de „twee minuten stilte" sen „slobodische" handlangers en al dan meer. Een wereld van angst, geheime ma-
woordelijk dat dit land onmuzikaal was. malen sympathieke indrukken kunnen een der nationale herdenkingsdagen, niet vrij willige „fellow-travellers op het chinaties, achterdocht, geweldpleging,
Waar het zich in de vorige eeuw compo- krijgen. Ook zij er aan herinnerd dat het Deze ™ord zou waarschijnlijk in ver- spoort komt. ontvoering, dreiging, en nog eens angst en
Waar l et zich in de onge eeuw compo L Symphony Orchestra op zijn jong- band staan met het gelijktijdig verdwij-
citAvienh mom octnordn r\ ri hnl n I c nlD-«"
Het Haymarket Theatre
sitorisch manifesteerde,
„verduitst".
gold het als
EEN OMMEKEER kwam na de eerste
J_v.. LODEWIJK PRINS gaat namelijk op nog eens wantrouwen. „L'ère du soup-
ste tournee in Nederland een der Sym- nen van een twintigtal brieven van „Iljin eigen gelegenheid een poging ondernemen ^on noemde een voortreffelijke Franse
fonieën van Boyce op zijn programma had. aan „Bronstein", die deze laatste onder om de bomaanslag op Professor Van Be- essayiste, Nathalie Souppault, een bundel
bepaalde voorwaarden aan het Instituut ver en de daan-nee verband houdende ver- van naar studies: de eeuw van de ach-
WELLICHT NOG belangrijker dan de afstond en aldaar door Van Bever als een dwijning van de brieven op te helderen, terdocht. Zou Karei van Het Reve in dat
wereldoorlog. De heersende stemming vondst van Constant Lambert, was even kostbare xvelenschappelijke schat in de welke speurtocht zich zowel tot het Insti- terloopse zinnetje over de „bezetenheid"
bracht mee, dat men zich meer dan voor- later de ontdekking door de Haarlemse safe werden bewaard. Als men zich her- tuut als tot het universitaire domein van n'et een sleutel hebben verstopt? Hij is er
heen naar Frankrijk ging richten, maar stadsorg'anist Albert de Klerk in het- innert dat Bronstein de familienaam was de Amsterdamse Oudemanhuispoort uit- de man naar.
van meer belang was, dat een eigentijdse zelfde Brits Museum, namelijk die van van Trotzki en dat Lenin van zijn voor- strekt, een verwisseling van de plaats GENOEG SLEUTELS, genoeg gehei-
Engelse muziek baan brak en dat men zich het solo- en orkestmateriaal van zes naam Iljin heette, ligt de onderstelling der handeling, die Van het Reve dankbaar me sloten om te openen. Aan 'gissingen
ging beraden op het eigen verleden. Een Concerten voor orgel en orkest van Tho- voor de hand dat een zekere „Koba" (ook benut om de mysterieuze „Slobodische" daaromtrent waag ik me niet. Laat ieder
vluchtig onderzoek in „The Musical Times" mas Arne, waarover wij in deze rubriek wel Oom Ko genoemd) die bij de ver- affajre te verbinden aan de pazodistisch- dit ongewone, met toespelingen doorspek-
van die naoorlogse jaren is op dit punt al eens eerder iets vertelden, namelijk dwijning van de documenten belang had reële. promotie van Peter Struve op het te, boeiende boek op zijn manier lezen en
zeer leerzaam. Men kwam tot de ontdek- naar aanleiding van de uitvoering van itf de plaats staat van Stalin en dat proefschrift„The fellow-traveller. An uitleggen. Hóé hij het ook leest, hij zal er
king, dat sinds Purcell veel belangrijks een dezer composities op een concert- Slobodië aan de Oostzijde van het ijzeren historical and literary study on certain zijn genoegen aan beleven, er'zich wel-
„greatly neglected" was. Namen als avond van het Noordhollands Philhar- gordijn gezocht moet worden. Sloboclka aspects of intellectuael life in the lSth, licht achteraf nog eens op bezinnen maar
Greene, Boyce. Battishill, Arne, Clark, monisch Orkest. Het lijkt onbegrijpelijk (hetgeen „voorstad" betekent), bestaat19th and 20th centuries"! er in ieder geval een gerede aanleidin» in
enzovoorts werden naar voren geschoven, dat. deze Orgelmeester aan de speurzin liet ligt bij de Pools-Russische „grens. vinden, uit te zien naar een volgend boek
Het zal wel eens gebleken zijn, dat som- van de Engelse musicologen ontsnapt is. Of de personages, die in dit hoogst spits- AL KOMT HET BOEK van Van het Re- van deze nrofessorale auteur
1* t- 1 1.1 - 1 il. j;,7ww» r»« w» 4 /iz-Mi T-1-» r*in" 1 i!in v-i Aur mi' r\ 4-
mile van hun werken zichzelf overleefd Maar och, het is met zulke dingen een vondige, amusante en zinrijke boek figu- ve dat geen „roman" wil zijn en dus niet
hadden en men dus te laat kwam om die gok; want zoals het werk daar in de rcren, eveneens bestonden of nóg be- met de maat van dit litteraire genre ge-
C. E. Dinaux
k
