Machtige dammen vormen barricade
tegen stormen en watervervuiling
Gunstige invloed van Deltawerken
reikt tot aan het IJselmeer
V erbouwing van Downingstreet
is een riskante onderneming
Ook watertekort speelt rol
Spaar zoet water
Minder vervuiling
8
Zee buiten de deur
Grote „huisindustrie" van
wapens in Oeganda
Veiligheidsdienst spant strikken om spionnen te
beletten elektrisch oor binnen te smokkelen
Kort nieuws
1968, Omwentelingsjaar
VRIJDAG 17 JUNI 1960
HAARLEMS DAGBLAD - OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
Met een afsluiting aan de zeezijde heeft
men echter nog geen waterbekken en
daarom ontwierpen de ingenieurs van
rijkswaterstaat een stelsel van secundaire
dammen, dat bovendien van belang is bij
de bijzonder problematische dichting der
zeegaten.
Met de voltooiing van de secundaire
dam in de zandkreek (7), begin vorige
maand, bijvoorbeeld werd niet alleen de
eerste vaste verbinding voor het eiland
Noord-Beveland (met Zuid-Beveland) een
realiteit, maar kon men ook de theorie
aan de praktijk toetsen. Momenteel is men
koortsachtig bezig aan de voorbereiding
van de volgend jaar geprojecteerde afslui
ting van het Veeregat (4), waardoor ook
Walcheren met Noord-Beveland zal wor
den verbonden.
Het zuidelijke landhoofd van de uit
wateringssluizen (nog) in de bouwput
van het Haringvliet. De op deze plaat
afgebeelde arbeiders geven een indruk
van de geweldige afmetingen van het
project.
Een eenheidscaisson wordt naar zijn
plaats gebracht.
gehandhaafd. Dit alles maakt wel duide
lijk dat het jaar 1968. wanneer de laat
ste hand aan de afsluitingen van Haring
vliet en Volkerak zal worden gelegd, een
totale ommekeer in de waterhuishouding
van Brabant tot Groningen zal veroorza
ken.
Het eerst gereedgekomen deltapro
ject dreigt ten slotte, misschien ook
door zijn ligging vrij ver buiten het
eigenlijke gebied, vergeten te worden.
Het gaat hier om de stormvloedkering
in de Hollandse IJscl (10), de zogenaam
de dubbele guillotine, een tweetal achter
elkaar geplaatste stalen valdeuren die in
noodgevallen zullen worden gesloten. Daal
de Waterweg, waarmee de Hollandse
IJsel in directe verbinding staat, voor de
scheepvaart openblijft, verandert dit. an-,
ders zo landelijke riviertje bij stormvloed
in een woeste reus die het gehele westen
bedreigt. In 1953 is men hier dan ook door
het oog van de naald gekropen, maar in
de toekomst zal de nieuwe bijzondere wa
terkering voorkomen dat deze kwade kans
nogmaals bijna werkelijkheid zal worden.
Op originele en haast onnavolgbare wij
ze zijn in het Haringvliet de problemen
rond dam en spuisluizcn-complex opgelost.
Maar ook bij de andere werken in het
j deltagebied zijn de moeilijkheden niet van
I de lucht. Alleen in het Veeregat vloeit
bij ebtij niet minder dan zeventig miljoen
kubieke meter water naar zee terug.
Lijkt dit een indrukwekkende hoeveel
heid, het. is een druppel vergeleken bij de
duizend miljoen kubieke meter die per et
maal de Oös ter schelde (3) welke zee
arm als laatste in 1978 moet dichtgaan
in en uitstromen. Het is dan ook niet voor
niets dat rijkswaterstaat de sluiting tus
sen Walcheren en Noord-Beveland min of
meer als een proefstation beschouwt. Hier
immers blijven de problemen ten opzichte
van wat nog te wadhten staat bescheiden
van aard. Men kan er ervaring opdoen
met nieuwe methoden en werktuigen. Ove
rigens zal men niet nalaten Neptunus ook
op deze plaats bij de neus te nemen, zoals
dat in het Haringvliet dank zij de aan
wezigheid van de uitwateringssluizen kan
gebeuren. In het Veeregat en straks in de
Öosterschelde zal men de truc evenwel met
zogenaamde tralieliggercaissons uitvoeren,
enorme gevaarten, 45 m lang, 20 m breed
en 18 m hoog. Zeven exemplaren van dit
hulpmiddel zullen in 1961 de 330 meter,
welke dan nog resteert tussen de van
Walcheren en Noord-Beveland uit gebouw
de damhelften, overbruggen. Op de 'dag
van de eigenlijke dichting van het zeegat
zullen zij naar hun plaats worden gesleept,
en tot zinken gebracht, waarna de stalen
sluitkleppen voor het traliewerk zullen val
len en zodoende de zee voor goed buiten
de deur zetten. In de Öosterschelde zal
men overigens niet minder dan 72 caissons
van deze afmetingen nodig hebben.
De bouw van dit materiaal is een voor
beeld van de vindingrijke en efficiënte ma
nier waarop men zich van de mogelijkhe
den ter plaatse weet te bedienen. Vlak bij
het sluitgat is op het eiland Walcheren
een bouwdok aangebracht, waar het zeven
tal ligt te wachten op de dag dat het
voor zijn belangrijke taak zal worden op
geroepen. Door een gat in de dijk, die het
dok van het open water scheidt, zullen
de caissons, die inmiddels dank zij het
binnenstromende water in een drijvende
toestand zijn geraakt, worden weggesleept,
waarna de dijk wordt gedicht en het dok
drooggemalen.
Een probleem met een geheel eigen ka
rakter vormt tenslotte de versterking en
verhoging (tot 5.50 plus N.A.P.) van
de reeds bestaande zeeweringen, de dijken
rond de eilanden dus die buiten de delta-
dammen zullen blijven. Dit. vraagstuk
speelt vooral rond de Westerscheidè (6),
die voor de scheepvaart op Antwerpen
open moet blijven. Voor vele kilometers
dijken aan de zuidkust van Walcheren en
Zuid-Beveland en de noordzijde van
Zeeuws-Vlaanderen zullen nog hoge kosten
moeten worden gemaakt, kosten die voor
een deel de betrokken waterschappen zul
len krijgen te. dragen. Aan dit muisje zit
dan ook nog een vrij stekelig staartje.
ten op de dag, dat zij de eindoverwin
ning op het water zullen moeten
behalen.
u«t«D
KAMPALA jfÜPI) Uit de politie van
Oeganda is een speciale sectie gevormd
ter bestrijding vah ,de illegale-wapenhan
del. De regering van Oeganda maakt zich
over de -huisindustrie van wapens ernstig
bezorgd. In het koninkrijk Boegahda al
leen al worden drieduizend niet geregis
treerde geweren verborgen gehouden.
Tot nu toe heeft de politie maar een ge
heime wapenfabriek weten op te sporen.
Volgens een functionaris van de politie
zijn veel van de geweren in Boeganda
beter dan die, welke de Mau-Mau inder
tijd bezat.
Het grondmateriaal voor de geweren
zijn afvoerbuis en rijwielframes. Ook ge
bruiken de Negers sinds kort remkabels
van vrachtwagens.
Elke maand worden in Oeganda plus
minus twintig mensen beschuldigd van
verboden wapenbezit. Maar geen der be
klaagden noemt ooit de naam van zijn le
verancier. De regering probeerde het aan
tal wapenbezitters te beperken door dit
jaar geen vergunningen meer uit te geven,
maar de zwarte handel werd er slechts
levendiger door, en gezeten burgers kon
den geen wapens kopen om hun veilig
heid te verzekeren.
Huilend jaagt de orkaan over de in het nachtelijk
duister verloren polders van West-Nederland. Tot
razernij opgezweepte golvenniassa's beuken de wankele
bescherming, door mensenhanden opgeworpen, in de
loop der eeuwen hersteld, versterkt en uitgebreid. In
een februarinacht van het jaar 1953 voltrekt zich de
ramp als een verrassing: mensen en dieren komen in
de stormvloeden om, dorpen worden vernield, een heel
eiland, bewoond door welvarende landbouwers, blijkt
in een woestenij herschapen. Maar ook geeft die nacht
de sloot tot de verwezenlijking van een plan, dat al
sinds jaren de bestuurders van de lage landen door het
hoofd speelde. Zonder veel moeilijkheden worden de
hindernissen genomen en wijzigt het plan zich in een
wet: de Deltawet. Een nieuwe fase begint, een totale
hervorming van de beveiliging van Zuid-Westelijk Ne
derland, die vele jaren in beslag zal nemen, is ingezet.
C«feEU
'ngUWiC."
Bovenstaand kaartje geeft een over
zicht van alle deltawerken. Van de
dam in het Volkerak naar de Hoekse-
waard komt een brug. waarover de
Beneluxweg zal worden geleid.
De nylonlakens die bij de moderne
dijkaanleg voor een deel het befaamde
Sliedrecht.sezinkwerk vervangen.
(Van onze correspondent in Londen)
Premier Macmillan zal binnen twee
maanden naar de Admiraliteitsgebouwen
verhuizen, omdat de nummers 10, 11 en
12 van het nauwe doodlopende Downing-
straatje onder slopershamer zullen komen.
De Britse premier moest tol nu toe ge
noegen nemen met een bouwvallige, drie
eeuwen oude ambtswoning, welke hoe lan
ger hoe meer verschijnselen van bouwval
ligheid ging vertonen. Vandaar dal alles,
behalve de voorgeval van de drie panden,
die men voor geen geld wil missen, tegen
de grond gaat, waarna een geheel nieuw
interieur zal worden opgetrokken. Boven
dien zal ook het. uiterlijk van nummer 10
ietwat gemoderniseerd worden zonder ech
ter hel karakter ervan aan te tasten.
Naar aanleiding van de onthullingen in
de Veiligheidsraad over een verborgen
Russische microfoon in de Amerikaanse
ambassade te Moskou, zou er, volgens de
Sunday Dispatch, ongerustheid heersen,
dat de Russen, of hun satellieten, gedu
rende de verbouwingswerkzaamheden zul
len proberen geheime luister-apparaten te
laten aanbrengen in de kamers waar ge
heimen zullen worden besproken, welke
van levensbelang voor Groot-Brittannië
en het Westen zijn.
Deze vrees is niet ongegrond. Het blad
onthulde dat een buitenlandse mogendheid
reeds getracht heeft een elektronisch „oor"
in Whitehall, het Londense regeringscen
trum, te plaatsen. Men ging hierbij op
dezelfde manier te werk als in de Sovjet-
Unie, namelijk door middel van een ge
schenk aan een hooggeplaatste ambtenaar,
bestemd om op de schoorsteenmantel te
worden gezet. Deze poging faalde, omdat
de veiligheidsdienst dit geschenk onder
zocht en het apparaatje ondanks de ver
nuftige manier waarop het verborgen was,
vond.
Men vermoedt, dat de Russen waar
schijnlijk een „oor" bezitten, niet groter
dan een tor, dat overal in een kamer kan
worden verborgen. Het apparaat heeft
noch draden noch batterijen welke zijn
aanwezigheid kunnen verraden. Het zal
nagenoeg onmogelijk zijn het te vinden,
tenzij men alle muren neerhaalt, het pla
fond en de vloer openbreekt en de meu
bels in stukjes hakt. Het zou betekenen
dat een Russische spion, die kalm in zijn
auto aan de oever van de Theems zit, of
in het gras van een park in de nabijheid,
kan horen wat de premier met het kabi
net bespreekt. De spion zou .slechts een
kleine onopvallende doos bij zich behoeven
le hebben, welke het in de kabinetszaal
verborgen luisterapparaat activeert door
er een geluidloze radiostraal op te richten.
In Londen worden de leden van de vei
ligheidsdienst thans vertrouwd gemaakt
met de laatste snufjes op het gebied van
buitenlandse spionage. Door middel van
speciale lezingen dooi- deskundigen op het
gebied van de elektronische wetenschap
wordt uiteengezet hoe hel thans mogelijk
is radioberichten te ontvangen tot op een
miljoen mijl afstand. Luisterapparaten
kan men in de voering van de zakken
van een colbertjasje van staatslieden laten
glijden en hun woorden door de luisterpos
ten in de nabijheid laten opnemen.
Grondig onderzoek
Aangezien de Britse veiligheidsdienst er
zeker van zou zijn, dat de Russen zullen
proberen hun Troyaanse paard binnen de
Britse regeringsgebouwen te brengen zou
iedereen, die bij de verbouwing van de
panden in Downingstreet betrokken is,
architecten, aannemers, klerken, inspec
teurs, voormannen, elektriciens, timmer
lieden, metselaars, loodgieters, stuka
doors. chauffeurs en ook de vrouwen, die
in de kantine werken aan een grondig
Downingstreet nummer 10 gezien van
de overzijde van de straal door een
poort in hei gebouw van het ministerie
van Buitenlandse Zaken, het „Foreign
Office".
politiek onderzoek worden onderworpen.
Elke hoeveelheid materiaal zal ettelijke
keren worden onderzocht. Dag en nacht
zullen speciale leden van de Britse tegen-
spionage op het bouwwerk aanwezig zijn.
Dit althans volgens de Sunday Dispatch.
Foei. De lezers van de „Komsomolskaya
Pravda"' hebben fel gereageerd op een
ingezonden stuk van een zekere „Alexei
N."„ die meer consumptiegoederen bo
ven Spoetniks prefereert. Donderdag
maakten vier ingezonden stukken-schrij
vers ,,N" uit voor een leegloper, een
drinker en een philistijn. Een techni
cus uit de Oekraïne teleg' afeorde naar
Moskou om uiting te g -n aan zijn
.schaamie'dat zulke mensen als
N" nog h n.
Opzienbarend is de wijze waarop in
het kader van het Deltaplan vier enorme
dammen worden aangelegd, die de voor
posten van de zee in het zuiden van ons
land voorgoed aan zijn macht zullen
onttrekken. Minder spectaculair, maar
even belangrijk zijn het drietal secun
daire dammen in het „achterland" dat
onder meer is bestemd voor de aanleg
van spaarbekkens, waarin voorraden
zoet water kunnen worden vastgehou
den. Dank zij deze reserves hoopt men
in de toekomst de ziekteverschijnselen
van onze watervoorziening verzilting
en vervuiling gedeeltelijk op te kun
nen heffen, zodat ook op dit gebied-de
uitvoering' van de Deltawet een heil
zame invloed zal hebben.
het Deltameer (de huidige zeeai-men) kun
nen worden binnengeloosd. Op die ma
nier zal het omliggende land in drogere
perioden over een voorraad zoet water
kunnen beschikken, ten minste wanneer
het in het bekken aanwezige water reeds
in sterke mate zal zijn verzoet, een sta
dium dat voor het gebied tussen de Ha
ringvliet- en Volkerakdam omstreeks
1970 zal worden bereikt.
Sluiting van het Haringvliet heeft bo
vendien tot gevolg dat het water van
Maas en Waal via Dordtse Kil en Noord
naar de Nieuwe Waterweg (5) kan wor
den geleid. De enorme zouttong die sinds
jaren mede als gevolg van de aan
leg van de reusachtige havenbek
kens in en rond de Maasstad via de Wa
terweg steeds verder het land binnenkruipt
zal dan effectiever bestreden kunnen wor
den hoe meer zoet water door de Rijn
monding kan worden gevoerd, hoe meer
bet. zoutgehalte ook daar zal dalen. Ten
slotte treedt hier clan de invloed zij het
indirect van de deltawerken op de
watervoorziening in Oost- en Noord-Ne
derland aan de dag. Door de Rijn-kanali
satie namelijk, in welk verband drie stu
wen in deze rivier zullen worden gebouwd,
wordl het mogelijk meer Rijnwater via
de I.Jsel naar het noordelijk spaarbek
ken, het IJselmeer, te leiden.
Deze Rijnkanalisatie kan echter eerst
dan in werking treden, wanneer zoals bo
ven uiteengezet dank zij de Deltawerken
het peil van Nieuwe Maas en Waterweg
toch op verantwoorde wijze kan worden
Naast de afweer tegen de nukken van de zee speelt echter de strijd tegen een
ander opdringend gevaar een belangrijke rol in het opzienbarendste stuk, totnu-
toe door onze waterstaatsmensen opgevoerd. Te veel water is de directe aan
leiding geweest, maar, hoe tegenstrijdig het misschien ook klinkt, watertekort is
een tweede factor die aan de Deltawerken ten grondslag ligt. Het gebrek aan
goed, bruikbaar water dringt zelfs meer en meer op de voorgrond en het is niet
uitgesloten, dat na voltooiing van de vier Deltadammen de eerste winst op dit
gebied zal worden geïncasseerd.
De enorme vervuiling en verzilting van
het open water (rivieren, kanalen en slo
ten), die stedelijk en industrieel afval ver
oorzaken, treden namelijk sterker aan de
dag, wanneer er minder water in de grote
rivieren naar beneden komt; in droge
tijden dus zoals wij die sinds ongeveer
anderhalf jaar beleven. De verontreiniging
uit stads- en dorpsrioleringen en uit het
chemisch afval van de industrie is boven
dien geen constant blijvend verschijnsel,
maar neemt voortdurend toe; niet alleen
in ons land maar ook in West-Duitsland
en Frankrijk, als gevolg waarvan onze
grote zoetwaterleverancier, de Rijn, thans
als een zieke de vaderlandse dreven bin-
uenstrompelt.
In de afgelopen oorlog is de verziltings-
"raad van deze stroom weliswaar aan-
■.ienlijk gedaald door de sterke afneming
van de industriële activiteit, maar na 1945
is het chloridengehalte schrikbarend en als
nooit tevoren gestegen, .een ontwikkeling
waarvan het eind nog niet in zicht is.
Behalve de beveiliging nu, welke is ge
baseerd op de berekening dat eenmaal in
de tienduizend jaar alle ongunstige facto
ren zich zouden kunnen bundelen, bieden
de waterkeringen van het deltaplan ook
gelegenheid tot het aanleggen van spaar
bekkens voor het vasthouden van voorra
den zoet water.' voorraden d:e hard nodig
zijn. Want minder smeltwater van de ber
gen, minder regen heeft tot gevolg meer
vuil uit de rioleringen, meer zout per liter
..open water", zodat dit laatste zelf ten
slotte niet veel meer dan een riool is en
schade berokkent aan landbouw, industrie
en drinkwatervoorziening. Vormen straks
de dammen dus een afweer tegen het zou
te zeewater, dat, hoe dan ook, alleen maar
nadeel oplevert, tegelijkertijd doen zij
dienst om het zo schaarse, reine, zoete
water „binnen" te houden, opdat het daar
kan worden aangewend, waar men er op
een bepaald ogenblik het dringendst om
verlegen is.
Deze werken, die onder de naam drie
eilanden-plan bekendheid hebben gekregen,
scheppen straks een waterreservoir, dat
weliswaar slechts geleidelijk en pas na
de inwerkingtreding van de andere dam
men zal „verzoeten", maar daarna aan
recreatie en landbouw toch veel profijt
kan brengen. Behalve als afsluiting van
een waterbekken en verbindingsweg krijgt
de Zandkreek-dam ook nog een zuiver wa
terbouwkundige taak te ve: 'uilen. Met het
oog op de enorme getijstromingen (drie
meter verschil in waterstand bij eb en
vloed meet men in Veere) zou het prak
tisch onmogelijk zijn de afsluiting van het
Veeregat zonder ernstige gevolgen van
uitschuring van de bodem te realiseren.
Door het project in de Zandkreek nu,
dat is gesitueerd juist op het punt waar
de stromingen rond Noord-Beveland el
kaar ontmoeten en dus min of meer op
heffen, zal dit euvel voorkomen kunnen
worden, zodat de uitvoering van de werk
zaamheden vele malen gemakkelijker tot
een goed einde kan worden gebracht.
Zoals de Zandkreek de achtergrond
vormt waartegen de afsluiting van het
Veeregat zich afspeelt, zo vormen de ge
plande secundaire dammen in Grevclin-
gen (8) en Volkerak (9) voltooiing in
respectievelijk 1964 en '68 -de achter
hoede-beveiliging van de damaanleg in
het Brouwershavensche gat (2) en Ha
ringvliet (1) voltooiing in resjp. 1971 en
1968.
Vooral de Volkerakdam is een levens
belang voor de Zuid-West-Nederlandse wa
terhuishouding. Hier zullen grote inlaat-
werken worden gebouwd, waardoor in het
voorjaar de watermassa's van de grote
rivieren zo die ooit nog weer werke
lijkheid zullen worden voor een deel
De enorme tralieliggercaissons liggen,
voorzover gereed, in hun bouwdok aan
de Noordkust van Walcheren te wach-
•»*r-
