In Hirosjima wachten 15 jaar na de
bom 4 Japanners op stralingsdood
De stad is herbouwd en herbevolkt,
de mensen staan er in de rij voor
de „Laatste dagen van Pompei"
Vakbonden van intellectuelen
protesteren bij De Gaulle
Brandt: Russen zeggen Berlijnse
viermogendhedenstatus op
Nieuwe expedities
naar de zuidpool
Student verkwanselde
huurauto's
Geruststellende(?) cijfers
Ieder woord-honderd doden
Massaal sterven
Voorzichtige stad
Van der WERFF S HUBRECHT
Grondrecht uit de constitutie wordt geschonden
Westelijke tegenmaatregelen aangekondigd
Zwitserse vrouwen krijgen
geen „mannenloon"
VRIJDAG 30 SEPTEMBER 1?60
16
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
HIROSJIMA. Het kleine hospitaal lijkt er één als een ander. Er liggen zeven-
tig patiënten in nette smalle bedden. Honderd externe patiënten per dag komen
op de banken in de hal hun beurt afwachten. Er lopen ernstige artsen met
stethoscopen in hun zak en giechelende verpleegsters, die blozend aan knappe
jonge assistenten zeep en handdoek reiken en 's avonds, met een zuurtje in de
wang, en zuchtend van verrukking.in. het donker van de bioscoop wegglijden in
de dromenwereld van Hollywood, 's Ochtens keren zij naar haar zeventig zieken
terug: dertig met bloedziekten, twintig met leverkwalen, tien met kanker en tien
gevallen van plastische chirurgie. Van die zeventig liggen er vier met leukemie,
een kankerachtige bloedziekte op een spoedige dood te wachten. Hun vriend
Totaro Nakano, 58 jaar oud,-stierf er op 5 juli aan. Zoals twee jaar geleden het
vijftienjarige jongetje Kenji Kajiama, dat op 6 augustus 1945 nog niet geboren
was. Zijn moeder droeg hem toen pas zes maanden. De stad waarin het kleine
hospitaal staat, lijkt er ook een als een andere. Een beetje nieuwer misschien dan
die andere in Japan: brede boulevards, lichtreclames in elegante Japanse karak
ters, bioscopen, warenhuizen, snackbars en badhuizen in kleine straatjes waar
Japanners in schone kimono's 's avonds langs de winkeltjes wandelen. Zij laten
zich geduldig fotograferen door Amerikaanse toeristen, die de nieuwste kleuren
film in de nieuwste camera's hebben. Er is slechts één dag in het jaar, zo ver
zekert mijn hotelier, dat er geen Amerikaanse toeristen in de stad komen. Con
gressisten nemen dan hun kamers over. Die dag is 6 augustus.
Vijftien jaar ge
leden riepen wij el
kaar op die dag
juichend toe: „Heb je
het gehoord, ze heb
ben een atoombom op
Japan gesmeten". Zes
augustus 1945
vroeg in de ochtend
zegende een geeste
lijke een bommen
werper, die naar de
moeder van de piloot
heette: Enola Gay.
Om kwart over acht
zette de Enola Gay
in de blauwe onbe
wolkte lucht boven
een onbeschadigde
Japanse stad zijn mo
toren bijna stil, open
de zijn bomluik en
raasde toen op volle
toeren weg. Zestien
kilometer verderop
zag' 'de achterom
kijkende piloot voor
het eerst zo een wit
gele paddestoelwolk
en riep: „Oh mijn
God". De naam van
het Japanse provin
ciestadje Hirosjima
had er een betekenis
bij gekregen. De
ambtenaar Kako,
schrijver ten stad-
huize van Hirosjima,
vertelt het vandaag
zo: „Ik was op weg
naar kantoor. Ik
hoorde wel een vlieg
tuig, maar het lucht
alarm was afgebla
zen. Voor mij wezen
drie oude vrouwen
naar de lucht, roe
pend: „Kijk, een bal
lon". Ik keek om over mijn schouder en
daar hing een rood-witte parachute. Toen
kwam er een zo verschrikkelijke flits van
licht en hitte, dat ik voorover op de grond
viel en begon te bidden: „Oh God, niet
mijn ogen". Pas vijf minuten later durfde
ik ze weer open te doen. Ik zag alleen
maar puin en brand en gillende mensen,
maar dat ik ze kon zien, maakte mij ver
schrikkelijk gelukkig. Toen voelde ik de
pijn".
willenden van alle kleuren, die verbazend
hartelijk, verbroederen in de congreshal en
de bar van het New Hirosjima hotel en
die hoofdschuddend luisteren naar voor
drachten over de griezelbaby's die men
onder invloed van- kernstraling zou kunnen
verwekken. Aan het eind van het congres
nemen zij resoluties aan en roepen: „Nooit
meer een Hirosjima", terwijl in de toren
boven huri 'hoofden' hét 'door' dè Duitsers
geschonken elektronisch Glockenspiel een
walsje in mineur speelt.
Op een heuvel boven de stad, in de
witte gebouwen van de (Japans-Ameri
kaanse) commissie voor de kernbomslacht
offers, pakt men de zaken wetenschappe
lijker aan. De conclusies zijn, zo u wilt,
geruststellend: negentig percent van de
slachtoffers viel door de mechanische ge
volgen van de „blast", slechts tien per
cent liep stralingskwalen op: bloedziek
ten, leverkwalen, kanker, ooggebreken.
Het is een moeilijk onderzoek. Door stra
ling veroorzaakte kanker is niet zonder
meer van gewone te onderscheiden. Men
gaat derhalve statistisch te werk, verge
lijkt bevolkingsgroepen van enkele tiendui
zenden mensen, de ene groep wel geëxpo
seerd, de andere niet. De voorlopige slot
som luidt, dat zulke ziekten inderdaad in
Onze reisredacteur verontschul
digt zich yoor de lengte van dit
artikel; het telt omstreeks 1500
woorden. Maar het behandelt
een gebeurtenis die volgens de
laagste schattingen 150.090 do
den kostte. Dat moeilijk voorstel
bare cijfer wordt duidelijker wan
neer men bij het lezen van dit
stuk bedenkt, dat ieder woord
ervan voor honderd doden staat.
wmmtsm
De pijn, die de schrijver Kako voelde,
was de pijn van tweehonderdduizend an
deren. De hittestoot van 's werelds eerste
kernbom had in een onderdeel van een
seconde hun huid verbrand, de luchtschok
die enkele seconden later volgde, rukte die
verbrande huid los van hun lichamen. In
één seconde lag het centrum van de stad
plat, twintig minuten later stond de rest
in brand, over de brullende vlammen
bleef zes uur lang een modderige radio
actieve regen vallen. Door de rook dool
den tweehonderdduizend jammerende
spookgestalten, verbrande mensen, die
wijdbeens liepen en de armen van het
Detail van het monument voor de
kinderen van Hirosjima.
schrijden van de techniek alleen nog maar
ter ontsteking als slaghoedje voor de wa
terstofbommen wordt gebruikt.
Het nieuwe van de kernbom was er trou
wens gauw af. Nagasaki, dat de tweede
kreeg niet zo nauwkeurig gecentreerd:
slechts veertigduizend doden wrokt nog
steeds over de mindere aandacht die het
verwierf, spot over de rood-witte bom op
het dak van Hirosjima's grootste waren
huis, over de „Atom Coffee Shop" en over
de film „Hirosjima mon Amour", over dat
pelgrimsoord van de twintigste eeuw, waar
hotels en souvenir-winkels goede zaken
doen, terwijl men voorttwist over het aan
tal doden: 240.000 zeggen de Japanners,
150.000 menen de Amerikanen. Wat zou
het, het gejammer is verklonken en de
stad is weer opgebouwd. Eén ruïne heeft
men als aandenken laten staan, het koe
pelskelet van de hal ter bevordering der
industrie. Waar de bom viel is een mooi
gazon overgebleven met een monument
voor de slachtoffers, een massagraf met
een tempel erboven op en een monument
voor de kinderen. Er is een museum met
twee afdelingen, één over de bom, de an
der over 'het vreedzame gebruik der kern
energie. Dat is een zindelijke inval waar
niets op aan te merken valt.
Men houdt er nu congressen van goed-
de geëxposeerde groep iets vaker voorko
men, maar dat het sterftecijfer onder die
patiënten niet hoger is dan onder de ge
wone.
En de griezelbaby's? Na een ontzaglijk
uitgebreid onderzoek hebben de deskundi
gen vastgesteld, dat er noch in Hirosjima,
noch in Nagasaki, genetische misvormin
gen zijn voorgekomen. Het enig genetisch
effect: aan straling blootgestelde vaders
verwekten een iets hoger percentage meis
jes, geëxposeerde moeders kregen een iets
hoger percentage zoons. De niet weten
schappelijk vaststaande, maar aanvaard
baar lijkende conclusie van deze experts
is dat de hoeveelheid radio-activiteit, vol
doende om genetische misvormingen op te
roepen, al vele malen dodelijk zou zijn
voor de ouders in spe.
Met die informatie gewapend daalt men
dan van de koele hoogte der wetenschap
weer af naar de „plaats van het lijden".
Tussen de vier ieukernie-patiënten, die
nog een maaltijd dichter bij de laatste
zijn gekomen, en het Glockenspiel dat
„nooit weer" speelt, tussen de wat nieuwe
winkels van de wat nieuwe stad en de
blauwe lucht waarin iedere dikke cumu
luswolk er ontrustbarend uitziet en waar
als men het maar voelen wil de ge
weldige knal in stilte is blijven hangen,
begint men aan zijn pelgrimsmeditatie.
Veel nieuws komt daar niet uit. Men raakt
er erg tegen oorlog, maar dat is nog geen
praktische stap om het kwaad bij de wor
tel te pakken. Want waar begint de oor
log, de collectieve misdaad die de mens
heid tegen zichzelf pleegt? Wie een park
voor Joden verbiedt, heeft de zes miljoen
van Auschwitz al vermoord.
Deze onoorspronkelijke gedachten aan
de ambtenaar Kako meegedeeld, doen hem
toch zeggen: „U heeft een goed karakter".
Dan begint hij, krabbelend aan de jeuken
de lidtekens van zijn brandwonden aan zij
eigen bespiegelingen: „Ik wou dat ze die
laatste ruïne weghaalden. Hij doet mij
denken aan mijn vrouw die daar omkwam'
En even later: „Ik ben nog steeds erg
bang, en ik neem mij zeer in acht. Ik
kleed mij warm, ga iedere avond vroeg
slapen, gebruik een evenwichtig dieet, rook
niet meer. Maar ik durf niet naar het
hospitaal om mij te laten onderzoeken".
Hirosjima is een voorzichtige stad gewor
den. in mijn hotelkamer hangt een bord
je: „Wilt u alstublieft niet roken in bed".
Maar voor de bioscoop tegenover het hotel
staan duizend mensen geduldig in de rij.
Men draait er „De laatste dagen van Pom
pei'".
Verwrongen en half verbrand: deze
fiets stond op 700 meter van de
explosie.
lichaam hielden om hun eigen rauwe vlees
niet te raken. En zo begon Hirosjima's
grote sterven. Burgers en soldaten, ver
pletterd door het puin, verbrand, verdron
ken in de zes rivieren van de stad waarin
zij hun brandwonden wilden koelen.
De levenden richtten zich die nacht nog
eenmaal op toen vier ambtenaren het ce
remoniële portret van de Keizer door de
weeklagende stad naar veiliger oorden
droegen. De gewonde menigte week. Wie
kon staan, stond op en boog, naakte ver
brande soldaten salueerden liggend, ver
drinkenden begonnen te bidden en in de
brandende nacht riep men het portret toe:
„Haiko Tenno, leve de goddelijke".
Toen het voorbij was, ging men voort
met sterven, op straat en in het water,
later in de noodhospitalen en sinds drie
jaar in het kleine ziekenhuis. Nu hoeven
er misschien nog maar vie. in de stad,
die de overlevenden „Gembakoe" noemen:
de plaats van Het lijden. Nog vier, het is
nu vijftien jaar na de bom van Hirosjima,
een gering kernwapen, dat sinds het voort-
Hirosjima's laatste ruïne, het skelet
van de hal ter bevordering van de
industrie. Rechts op de voorgrond
het eenvoudige, zadelvormige mo
nument voor de doelen.
WASHINGTON (AFP) Op 15 oktober
zal van de Amerikaanse Zuidpoolbasis
McMurdo Sound een expeditie naar de
Amerikaanse Amundson-Scott-basis aan
de geografische zuidpool vertrekken. Een
russische geleerde zal aan deze expeditie
deelnemen. De expeditie zal omstreeks 1
februari bij de pool aankomen. Een Ameri
kaanse geleerde, Gilbert Dewart van het
technologisch instituut van Californië
zal deelnemen aan een Russische expedi
tie van de basis Mirny naar de Pool der
ontoegankelijkheid het punt op het Zuid
poolgebied dat het verst van alle kusten
verwijderd ligt de Sovjetbasis Laza-
ref aan de Prinses Astrid kust. De eerst
genoemde expeditie wordt ondernomen als
onderdeel van het porject „Deep Freeze
1961 van de Amerikaanse marine. Be
halve de leider dr Albert Crary, gaan
zeven Amerikaanse deskundigen en de
Russische glacioloog Svendelt Yevtesef
mee. Men wil o.m. de dikte van de ijs-
kost meten en onderzoekingen doen op
meteorologisch en aardmagnetisch gebied.
De terugreis naar McMurdo Sound, ca
1.600km, gaat per vliegtuig. De Noor Ro-
ald Amundsen was de eerste mens die
in december 1911, de zuidpool bereikte.
Sindsdien zijn slechts twee expedities on
dernomen, een Engelse onder leiding van
Hilary en Fuchs in 1957 en een Russische
twee jaar later.
Advertentie
Opgericht 1899
Beursbericht no 266 is verschenen
VAN GELDER PAPIER
(Van onze correspondent in Bonn
Geoffrey J. Taylor was een paar jaar
geleden nog een niet zo ijverig student
in de economie aan de min of meer ex
clusieve Britse Universiteit te Cambridge.
Toen zijn moeder in 1955 stierf liet zij
hem de lieve som van 23.000 pond ster
ling (ruim 230.000 gulden) na. Geoffrey
heeft dat geld er letterlijk doorge
jaagd. Toen hij dezer dagen in Karlsruhe
tot drie jaar gevangenisstraf werd veroor
deeld wegens oplichting en diefstal, was
van de erfenis niets meer over en bleek
hij nog een schuld van 30.000 mark te
hebben.
Geoffrey ging na het incasseren van
zijn erfenis eerst de wereld zien. Hij
bracht luisterrijke bezoeken aan Amerika.
Rusland en Spanje en smeet met geld tot
de laatste shilling was verdwenen. Van dat
moment af heeft hij nu eens in Zwitser
land dan weer in Duitsland vertoefd. Hij
had zich in het bezit gesteld van een serie
valse passen, die de Britse consulaten in
Brussel en Dusseldorp hem op grond van
valse mededelingen hadden verstrekt.
Daarmee en met enkele al even valse in
ternationale rijbewijzen kwam hij bij di
verse autoverhuurmaatschappijen die
Geoffry kort achter elkaar tien elegante
auto's aan zijn hotel in Zürich aflever
den. De huurauto's kwamen uit Zürich
zelf, uit Dusseldorp, Neurenberg, Frank
fort, Mainz, Keulen en Karlsruhe. Geof
fry verkocht ze daarna prompt voor goed
geld. Dit „autospel" speelde hij tot de
Franse politie hem via Interpol liet in
rekenen. In juli werd hij aan Duitsland
uitgeleverd. De rechtbank te Karslruhe
heeft hem thans tot drie jaar gevangenis
straf veroordeeld.
(Van onze correspondent)
PARIJS. Vanwege een onenigheid
over de salarissen hebben de Franse radio
en televisie vandaag weer eens gestaakt
en moest het publiek zich met een non
stop-programma van chansons en andere
lichte muzieknummers vergenoegen. Maar
ook wanneer morgen de normale gang van
zaken n de Franse ether zal zijn hersteld
zullen de luisteraars en de televisie-kij
kers zich op verschillende ingrijpende wij
zigingen in de programma's voor de ko
mende weken en maanden moeten voorbe
reiden. Die wijzigingen zijn het gevolg
van de verordening der regering, die gis
teren in de Franse staatscourant verscheen
en waardoor ook de vele artiesten en
schrijvers die onlangs Jean-Paul Sartre's
manifest ondertekenden, dat opwekte tot
burgerlijke ongehoorzaamheid en militai
re dienstweigering getroffen zullen wor
den. Bij de directies van radio en televisie,
film en toneel zit men met alle handen in
het haar. Een hele reeks regisseurs, schrij
vers, toneelspelers, actrices en chansonniè-
res en chansonniers, die de komende we
ken voor programma's waren geëngageerd
moesten overhaast worden afgeschreven
en zo mogelijk door collega's woorden ver
vangen.
Het bestuur van de vakbond van toneel
spelers heeft een open brief aan De Gaulle
gepubliceerd waarin de president wordt
gevraagd zijn gezag aan te wenden om de
maatregelen van de regering ongedaan te
maken. Deze maatrgelen zijn een schen
ding van de grondwet, die bepaalt, dat
niemand vanwege zijn afkomst, geloof of
overtuiging uit zijn werk of betrekking
kan worden gestoten, zo wordt gezegd.
De vakbond der onderwijzers, waarbij
(Van onze correspondent)
BONN Volgens de Westberli.jnse bur
gemeester Willy Brandt heeft de Sovjet-
Unie met haar nota's van de afgelopen
dagen aan de westelijke mogendheden in
feite de overeenkomst over de viermo
gendhedenstatus van Berlijn opgezegd. Dit
zou er op neerkomen dal Moskou thans
de Oost-Duitsers definitief in het bezit van
alle controlebevoegdheden rond Berlijn kan
stellen, en de westelijke rechten in Ber
lijn, althans in Oost-Berlijn niet meer er
kend.
Brandt sprak gisteren over de Berlijnse
toestand voor het bestuur van zijn partij,
de sociaal-democratische S.P.D. te Bonn.
Hij legde er alle nadruk op dat de Oost-
duitse regering bij alle maatregelen tegen
West-Berlijn de steun heeft van de Rus
sische regering. Hier is, aldus Brandt,
sprake van een afgesproken spelletje: de
Russen doen alsof zij de deur voor over
leg inzake Berlijn openhouden, het regiem
te Oost-Berlijn evenwel streeft naar de
„status quo minus" dat wil zeggen, een
tijdelijk nog vrij West-Berlijn, maar afge
sneden van de westelijke wereld en in kor
te tijd rijp te maken voor communisti
sche annexatie.
Brandt betuigde zijn instemming met de
maatregelen zoals die door de westelijke
geallieerden te Berlijn en door de West-
duitse regering t.otdusver zijn genomen.
Hij meende, gelijk Bonn en de westelijke
regeringen, dat het weinig zinvol is in de
grote openbaarheid de werkelijke belang
rijke tegenmaatregelen thans reeds uit te
spelen.
Te Bonn verwacht men op zeer korte ter
mijn nieuwe westelijke of Westduitse maat
regelen als antwoord op de Oostduitse sa
botage van het verkeer om Berlijn. Zij
zullen voornamelijk in het economische
vlak liggen en zoals Brandt meedeel
de "binnen vierentwintig uur hun
kracht kunnen tonen."
Vluchtelingen.
(UPI) Te West-Berlijn heeft de direc
teur van het vluchtelingenkamp Mariën-
felde meegedeeld dat in de eerste drie we
ken van september 15.000 mensen uit Oost-
Duitsland naar West-Berlijn zijn gevlucht.
De vorige maand kwamen in totaal 18.000
vluchtelingen naar Mariënfelde en in to
taal zijn er, sinds 1 januari, ruim 110.300
aangekomen tegen 90.862 in het jaar
1959.Talloze Oostduitsers hebben de hoop
dat zij ooit nog met het westen verenigd
zullen worden thans verloren. „Zij vre
zen geheel van het westen te worden af
gesneden", aldus de directeur van Ma
riënfelde. Ook vluchten velen naar het
Westen omdat door nieuwe besluiten van
de Oostduitse machthebbers middenstan
ders, mensen die een eigen woning bezit
ten, boeren en fabrikanten onder toene
mende druk kwamen te staan.
95 percent van de Franse onderwijzers is
aangesloten, beschuldigde de regering er
van dat zij poogt „de mislukking van haar
Algerijnse politiek te verbergen achter
maatregelen tot vreesaanjaging en onder
drukking".
Juridisch gesproken heeft de Franse re
gering zeker niet alleen het recht maar
zelfs de plicht onmiddellijk en streng te
reageren nu een beweging die de basis van
de staat zelf bedreigt zienderogen in om
vang en kracht schijnt toe te nemen. Mo
reel gezien zou die zelfde regering echter
wel aanzienlijk sterker hebben gestaan
indien ze in het verleden ooit publiekelijk
stelling had genomen tegen de folteringen
door Franse militairen in Algerije waar
tegen het manifest van Sartre zich in het
bijzonder heeft gericht.
Nog nooit echter is er officieel iets be
kendgemaakt over militairen van lagere
of hogere rang die voor de krijgsraad zou
den zijn gedaagd. Hierbij moet men ook
wijzen op de struisvogelpolitiek die Franse
regeringen nu al jaren volgen door kran
ten en weekbladen onmiddellijk in beslag
te nemen donderdag viel dat lot weer
„France Observateur" ten deel die tegen
die folteringen en gestapo-methoden dur
ven protesteren om het publiek te alar
meren.
De maatregel tegen France Observateur
zou getroffen zijn naar aanleiding van de
publikatie van een artikel over de houding
van de jeugd tegenover de Algerijnse oor
log. De eigenaars van het blad hebben
meegedeeld: „De regering wil blijkbaar
niet, dat het Franse publiek te weten komt
hoe de jonge mensen die thans in het
leger dienen er werkelijk over denken".
Censuurmaatregelen waardoor het kwaad
zelf echter niet werd opgeheven of uitge
roeid. Men moest eerder vrezen voor het
tegendeel.
Terecht merkt „Le Monde" op dat een
enkele sanctie op het goede moment tegen
schuldige en onwaardige militairen meer
effect zou hebben gesorteerd om een
staatsgevaarlijke propaganda de wind uit
de zeilen te nemen dan, nu achteraf, tien
vervolgingen tegen professoren en kun
stenaars wegens een oproep tot ongehoor
zaamheid. En hoe moeilijk het voor de re
gering nu geworden is nog tegen de
stroom te blijven oproeien blijkt wel uit
het feit dat ondanks de verzwaarde straf
fen de lijst der ondertekenaars nog dage
lijks langer wordt. Gisteren was het aan
vankelijke gezelschap van 121 onderteke
naars al tot tweehonderd gestegen, onder
wie vele nieuwe bekende en zelfs glorieu
ze namen uit de Franse wereld van de
kunst en de wetenschap.
Met 22 tegen 16 stemmen heeft de
„Standerat", de geheel uit mannelijke leden
bestaande „Eerste Kamer" van de Zwit
serse volksvertegenwoordiging, besloten
dat Zwitserland zich niet kan aansluiten
bij een internationale overeenkomst vol
gens welke vrouwen hetzelfde salaris die
nen te krijgen als mannen.
Derhalve zullen de Zwitserse vrouwen
die men ook de politieke rechten ont
houden heeft voorlopig niet meer kun
nen verdienen dan 70 percent van wat een
man in een volkomen gelijke functie ver
dient.
De „Nationalrat", de eveneens geheel uit
mannen bestaande Tweede Kamer, had
reeds driemaal de desbetreffende resolutie
aangenomen. Maar nu de „Standerat" even
zovele malen dit besluit vernietigd heeft,
zal het wel enkele jaren duren voordat de
kwestie opnieuw besproken kan worden.
Advertentie
