ZEVEN A EEUWEN l BOUWEN
HAARLEM
w
L-
~4ê
Vele kleine
plannen
I
7
pi&i^PJPlh
wnS|
ovccztcnT/ftMRT om ommiz rcert/roe.
■pi
3
■PU
WOENSDAG 31 DECEMBER 1969
HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
noooocLvn «cbccitc -/crtAAL i A to oog.
HET IS VERBIJSTEREND hoeveel kleine plannen in de jaren tussen
ongeveer 1925 en 1965, dus veertig jaar lang, in Haarlem zijn ontworpen.
Dit ligt natuurlijk voor een groot deel in de structuur, de langgerekte
zich steeds langer uitrekkende vorm en ook in de omstandigheid, dat
Haarlem tegen een sterke randgemeente aanligt, namelijk Bloemendaal.
Doch ook wanneer men naar het westen toe de vrije hand gehad zou
hebben, zou men vermoedelijk niet in de duinen zijn gaan bouwen:
de aanwezige buitens (de rijke grondeigenaars) hadden hier wel een
beletsel gevormd, dat moeilijk te overwinnen viel. Natuurschoon zou
echter ook, indien er geen sprake was geweest van verzet der grond
bezitters de gemeente hebben teruggehouden de bossen en duinen te
verkavelen.
"fr „Erfenis"
Stedebouivkundige
ontwikkeling van
een stad tussen
meer en duin
door
R. BLIJSTRA
42
■fr Afgesloten
I -
i
HflHHB85
Ondoordacht
iiisffiv \jr f I
W"v j i1 'k
W 'ti''/"/ Jr
ife f f x
mmSiê.
fW"
Trots
iiiiiiii
MIKpilHM
ie S
s* iMtxnt
In de jaren tassen en na de twee we
reldoorlogen had men nog niet vol
doende aandacht en inzicht om van
•en bos- en duingebied een recreatief
gebied te maken. Het resultaat is
echter, dat dit bos- en duingebied nu
slechts toegankelijk is voor enkelen en
als recreatieterrein voor steden als
Amsterdam en Haarlem zo goed als
geen betekenis heeft: men fietst of
loopt of rijdt auto langs de villa's en
de verboden terreinen. Een winstpunt
is echter (en dat is de ironie van deze
gang van zaken) dat sedert 1900 in
elk geval niet al te veel is bedorven.
Het zag er overigens dreigend uit:
in de dertiger jaren werd de uitleg, hoe
klein ook, aan de westkant ge
bruikt om de ruimte tussen de stede
lijke bebouwing van Haarlem en de vil
la-bebouwing van Bloemendaal op te
vullen.
Zo komen we al in 1929 een plan te
gen voor de Hyacinthenlaan, de Delft-
straat, de Spoorwegstraat, de Emma-
laan, de Julianalaan bij de Zijlweg en
de Regentesselaan een ontwerp, waar
van men zich afvraagt of dit nu heus
niet even had kunnen wachten tot
men een wat duidelijker denkbeeld had
over hetgeen aan de westkant van
Haarlem zou moeten of kunnen gebeu
ren.
In 1937 is reeds de huidige omvang
van h et Ramplaankwartier vastge
steld. Deze wijk was een „erfenis" van
Bloemendaal, dat blijkbaar alleen prijs
stelde op de allerwelgesteldsten en
een bescheiden bebouwing voor be
scheiden bewoners eventueel wel kwijt
wilde. De wijk ging dan ook in 1927
over naar Haarlem, dat natuurlijk
nooit tot uitbreiding van deze bebou
wing over had moeten gaan, omdat ze
nu juist precies ligt tussen de stad en
het mooiste deel van de 'beboste duin
streek. Men had de groene zone tussen
Haarlem en de duinen met hand en
tand moeten verdedigen, maar heeft
dit nagelaten en zelfs tot op de huidige
dag vult men nog de „gaten" op, zo
als onlangs aan de spoorlijn waar het
laatste stuk groen achter het Marine
Hospitaal op Haarlems gebied is dicht-
gestopt met een scholencomplex.
Uiteraard heeft het Ramplaankwar
tier bestaande uit blokjes eengezins
huizen geen behoorlijke structuur, on
danks het feit, dat ten noorden van de
Rollandslaan en ten oosten van het
Rollandspark nog wel aardige effec
ten zijn bereikt. Men woont er lang
niet slecht, maar het had beter ge
kund en men had of een oplossing
moeten zoeken, waarbij de wijk geheel
in het landschap was opgenomen (het
is er nu geheel van afgesloten) of men
had hier helemaal niet moeten bou
wen.
De noord-oostkant is tenopzichte van
het plan van 1937 anders uitgevoerd,
maar van een ander inzicht kan hier
v. -vv.
Chr. Huygensplein
- v.yvv -
>•- v -v v-
-Vs' I
niet worden gesproken, behalve dan
dat men voor de bejaardenwoningen
in het uiterste noord-oosten een rustig
en geïsoleerd milieu heeft geschapen
dat gelukkig verlevendigd wordt door
de naburige school: over de bebou
wing ten noorden en ten zuiden van de
Pijlslaan waar men reeds in 1933 plan
nen voor gereed had, kan men ook al
niet pochen, maar ik zou de stede-
bouwkundige wel eens willen zien die
van die langgerekte buurt met maar
één spoorwegovergang naar de stad en
één smalle verbinding met het wes
ten iets had kunnen maken. Een paar
vriendelijke pleintjes en een mooi uit
zicht van de bewoners van de Loreniz-
kade over de slatuinen worden wel
licht geapprecieerd, ofschoon mijns in
ziens de randweg het woongenot niet
heeft verhoogd.
Men heeft in 1933 de lege strook tus
sen Houtvaart en spoorweg vermoede
lijk vrij ondoordacht opgevuld, weinig
rekening houdend met het reeds be
staande drukke treinverkeer en de mo
gelijkheid, dat nog eens een randweg
zou worden aangelegd aan de andere
kant van de smalle straat, die daarmee
natuurlijk niet de minste samenhang
vertoont. Aan de zuidkant van deze
strook is later nog de puist van het
uitbreidingsplan Oosterduin toege
voegd, ook al geen stedebouwkundige
aanwinst.
Men kan zich nu afvragen of het, ge
let op de omstandigheid, dat Haar
lem (en vooral de agglomeratie) bezig
is zich tot een duidelijke bandstad, te
ontwikkelen, niet tijd wordt om over
leg te plegen met de Spoorwegen en
met de omliggende gemeenten om al
vast tot een geconcentreerde bebou
wing in de buurt van de bestaande sta
tions te komen en zo het dichtslibben
van het nog aanwezige groen tegen te
gaan. Van deze redenering utgaand
had men in de omgeving van het sta
tion Bloemendaal een hogere bebou
wing moeten voorstaan, waarbij hier
dan tevens, indien men er de ge
meente Bloemendaal t ot medewer
king had kunnen bewegen, een stede
lijk centrum had kunnen ontstaan, een
subcentrum van Bloemendaal en
Haarlem-Noord.
>v
\r*
tiYiI'ém %rr_y
i fj -j
De plannen voor het Zuiderhoutpark bestonden reeds in 1921, toen Heemstede
nog een zelfstandige gemeente was.
Een buurt, eigenlijk is het alleen
maar een blok, waar men in Haarlem
bijzonder trots op mag zijn, wordt be
grens door de Zonnelaan, de Vijver
laan, de Tuinwijklaan en de Spaame-
laan. De verkaveling tussen Haarlem
merhout, Zuider Spaame en Crayenes-
tervaart had, toen het nog tot Heemste
de behoorde, in 1921 en 1925 reeds zijn
huidige vorm bereikt. Het is een typi
sche villabuurt geïnspireerd op de
Engelse tuin, die in zijn stratenbeloop
welhaast een voortzetting lijkt van de
Hout. Maar op het Heemsteedse plan
wordt voor het onderhavige deel reeds
in een geconcentreerde bebouwing
voorzien en op de kaart van 1925 staat
al duidelijk in de beide blokken terzij
de van de Tuinwijklaan aangegeven,
dat hier een tuin zal moeten komen.
Een tamelijk progressief idee al was
een gemeenschappelijke tuin, in 's-Gra-
venhage in 1903 aangelegd,. Het geheel
is vooral zo fraai, omdat de binnen
tuin, voor een ieder toegankelijk, al
hoog geboomte heeft en omdat de hui
zen ontworpen zijn door Haarlems be
langrijkste bouwmeester, ir. J. B. van
Loghem. Wij komen hier later op
terug.
Woningen in Tuinwijk
Rollandslaan
Hospeslaan
