Basisschooluitbreiding ter
vermijding milieuachterstand
ejxiondjew
s avonds
lür DE STERRENHEMEL IN NOVEMBER
3
Maandag begint tweede ronde SALT
■HM
achtergrond
NVV-nota aan staatssecretaris Grosheide:
Financiële regeling
voor militairen
VRIJDAG 30 OKTOBER 1970
17
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Om milieu-achterstanden in ontwikkeling van school-
rijpe kinderen te voorkomen moet de basisschool aan de onderkant worden
uitgebreid met een klas voor vijfjarigen. Dat voorstel doet het weten
schappelijk instituut van het NVV in een nota aan de staatssecretaris van
Onderwijs, mr. J. H. Grosheide. De nota is uitgebracht naar aanleiding van
het voorontwerp van wet op het basisonderwijs dat in februari ter discussie
is gesteld.
Schoolvrije dag
Overblijven
1
DUTCH GE WE VA
Tegen watervervuiling
bij aardappelverwerking
natuurzuivere pepermunt I
ZP00LSTEP&
££Malhaut
Bij arbeidsongeschiktheid
(Van onze redactie buitenland)
In Helsinki begint maandag de tweede ronde van de geheime bespre
king over de wederzijdse beperking op de aanmaak van strategische
wapens tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Uit berichten die
na de eerste ronde van de onderhandelingen waren uitgelekt, putten
velen aanvankelijk de hoop dat beide partijen het eens zouden kunnen
worden over het aantal „transportmiddelen" voor kernwapens inter
continentale raketten, onderzeeërs en lange-afstandsbommenwerpers.
Ook was na de eerste conferentie in Helsinki, op 14 augustus van dit
jaar in Wenen afgesloten, sprake van de mogelijkheid dat men tot over
eenstemming zou kunnen komen over de beperking van een verdedi
gingsstelsel tegen raketten.
Steeds sneller
Doorbreken
Uitzichtloos
ADVERTENTIE
Het wetenschappelijk instituut van het
NVV is van mening dat de kleuterschool
voor drie- tot vierjarigen moet worden
opengesteld. Het onderwijs voor drie- tot
zevenjarigen moet opnieuw worden door
dacht, zegt de nota, waarbij het spel
element tot hogere leeftijd kan doorlopen
en het leerelement vroeger kan beginnen.
Scholen waar grote aantallen leerlingen
niet voldoen aan de normale voorwaar
den van onderwijs en waar het onder
wijsresultaat daarom gering is, moeten
kleinere klassen hebben dan elders. Te
denken valt, zo zegt de nota, aan scholen
in sommige volksbuurten en op bepaalde
delen van het platteland.
Naast kleinere klassen moet hier ook j
pedagogische en didactische hulp worden
geboden om de betrokken kinderen toch
goede ontwikkelingskansen te geven. Het
NVV-instituut vindt dat de basisschool
een stuk sociale vorming moet geven en
daarom aandacht moet besteden aan de
sociale vorming van de leerlingen, het
liefst door in het leerplan een sociale
paragraaf op te nemen. Daarin moeten
de doeleinden voor de speciale vorming
omschreven worden en kunnen voorbeel
den worden opgenomen over de vorm
waarin dit tijdens schooluren kan wor
den verwezenlijkt.
De leerlingen moeten in de basisscholen
al die verantwoordelijkheden dragen die
zij aankunnen. Dat is mees, dan in veel
scholen op dit moment wordt gereali
seerd. Het opstellen van leerplannen kan
niet aan het hoofd van de school worden
overgelaten, zo zegt de nota. Hij heeft
hierbij de hulp nodig van leerplaninsti
tuten die moeilijke kwesties grondig kun
nen uitzoeken. Het leerplan dat uiteinde
lijk door de school wordt gekozen uit
modellen die door deze instituten worden
ontwikkeld, moet voor gezamenlijke ver
antwoordelijkheid van hoofd, overige
leerkrachten en ouders komen.
Ook het huisbezoek acht de NW-nota
een nuttig instituut om de belangen van
het schoolkind zo goed mogelijk te be
hartigen. De leerkracht zou twee keer
per jaar op huisbezoek bij al zijn leer
lingen moeten gaan Dit komt ook het con
tact tussen ouders en school ten goede,
aldus de nota.
zegt de NVV-nota, dat de onderwijsvrij
heid op dit terrein dient te worden ge
handhaafd juist ter wille van de betrok
ken kinderen
Daarbij blijft de grote liefde en zorg,
die juist bij het buitengewoon onderwijs
door de leerkrachten aan de kinderen
worden besteed, uiteraard gehandhaafd.
Voor het overblijven van kinderen dienen
er bij het basisonderwijs faciliteiten te
worden geschapen, wanneer daaraan be-
hoefte is, zo wil de nota. Bij het door
de overheid betaalde openbare en bijzon
dere basisonderwijs dient zoals bij het
voortgezet onderwijs al het geval is, een
verbod te gelden voor het aanstellen van
Om de leerkrachten „bij" te laten blij
ven moet er eens in de twee weken een
onderwijsvrije dag komen. Die kan dan
wonden besteed aan na- en bijscholing en
maatschappelijke oriëntatie ten behoeve
van het onderwijs. Zo kan er continuïteit
worden gebracht in de onderwijsvernieu
wing. Zonder deze vrije dag zal er, zo
vindt de nota, weinig terechtkomen van
vernieuwingsplannen zoals het afschaf
fen van het zittenblijven, aanpassing van
het onderwijs aan de capaciteiten van het
kind, individuele hulp aan kinderen en
bijvoorbeeld invoering van het Engels op
de basisschool.
Er zou in iedere gemeente, zo zegt de
nota, een schoolraad voor het openbare
onderwijs moeten komen. Die zou moeten
worden samengesteld uit vertegenwoor
digers van de ouders en van de leer
krachten. Deze schoolraad moet gekend
worden in alles wat met het onderwijs
te maken heeft. In een later stadium kun
nen die schoolraden op de een of andere
wijze bij het bestuur en het beheer van
de scholen worden ingeschakeld. Bij bij
zonder onderwijs moeten de schoolraden
eveneens ingesteld worden.
ADVERTENTIE
==f NuookinUterfles
Met kans op g"üs
J.D.K&l
PiodtK* of yy HoII»n<
The oldest «nd moit populai
Apetitif lit Holland
Drink ic straight and
where possible serve
from an ice cold bottle
35% ALC
INH. 100 CL.
meer dan het wettelijke aantal leer
krachten.
Bevoorrechte standenschooltjes, groten
deels betaald uit de openbare kas, zullen
daardoor niet gehandhaafd kunnen wor
den, aldus de NVV-nota aan de staats
secretaris.
WAGENINGEN. Onderzoekers van
het Instituut voor Bewaring en Verwer
king van Landbouwprodukten in Wage-
ningen hebben een methode ontwikkeld,
die de watervervuiling door fabrieken
van patates frites en aardappelpuree aan
zienlijk kan terugbrengen.
In deze fabrieken is het noodzakelijk de
aardappels te schillen. Dit gebeurt in be
paalde gevallen door de aardappels een
loog- of stoombehandeling te geven, waar
na de schilresten in wasmachines verwij
derd worden. Het verwerken van één ton
aardappelen op deze wijze kan een wa
tervervuiling geven van 250 tot 300 inwo
nerequivalenten. De Nederlandse indus
trie verwerkt zo'n 50.000 tot 60.000 ton
aardappelen per jaar.
Als een borstelmachine de door loog of
stoom losgeweekte schillen droog verwij
dert, brengt dit watervervuiling terug tot
20 3 25 pGrcent.
De afgescheiden schillen kunnen dan
bovendien gebruikt worden voor de ver
vaardiging van veevoeder.
De in Wageningen ontwikkelde metho
de is niet geschikt voor de aardappelmeel-
industrie, die tot de ergste vervuilers in
het noorden van het land wordt gerekend.
Voor slechts enkele centen méér
per glas genietUvan een jonge jenever vso
wereldklasse
DE KUYPER EXPORTJENEVER
Mercurius, de planeet die altijd in de nabijheid van de
zon vertoeft en daardoor slechts zelden goed zichtbaar
is, zal ook in november niet waarneembaar zijn.
Op 10 november bevindt Venus zich in benedencon-
junctie, dat wil zeggen dat deze planeet zich op de lijn
aarde-zon bevindt, tussen de aarde en de zon in. Ze
wordt volledig aan het oog onttrokken door de heldere
zonnestralen. Op het einde van de maand komt zij dan
weer tevoorschijn, maar nu ten westen van de zon, zodat
ze dan haar intrede doet aan de morgenhemel, kort voor
zonsopkomst.
De planeet Mars dient eveneens te worden opgezocht
's morgens in het oosten. Ze komt vóór Venus op en is
zwakker dan deze laatste; Mars is steeds te herkennen
aan de opvallend rode kleur, die de bijnaam „de rode
planeet" oplevert. Op 24 november staat Mars in de
nabijheid van de ster Spica.
De planeet Jupiter is thans niet waarneembaar Zij
staat van de aarde uit gezien te dicht in de nabijheid
van de zon, zodat haar licht volledig wordt overstraald
door het felle zonnelicht. Deze nabije stand is natuurlijk
slechts schijnbaar. In werkelijkheid bevindt Jupiter zich
ten opzichte van de aarde aan de overkant van de zon,
zodat wij, om naar Jupiter te kijken, ongeveer in de
richting moeten kijken van de zon. Het is begrijpelijk
dat de planeet dan niet te zien is.
Saturnus daarentegen is nu op zijn best te zien. Hij
bevindt zich in oppositie, dat wil zeggen, dat hij aan
de hemel recht tegenover de zon staat. Bij zonsonder
gang komt Saturnus dus op, bij zonsopkomst gaat hij
onder. Rond middernacht bevindt hij zich bijgevolg
recht in het zuiden. Hij is iets helderder dan Mars en
,i,,e rvrwnllonrJ hemellichaam. Saturnus is te zien in
fCtlPTiCA
staan dan nagenoeg op één lijn. Saturnus
is zichtbaar, terwijl Venus en Jupiter ver
loren gaan in het felle zonlicht.
Op 27 november staat de smalle maan
sikkel in de nabijheid van Venus.
Van 31 oktober tot 30 november korten
de dagen met 1 uur en 22 minuten.
Maan:
Eerste kwartier.6 november te 13.37
Volle maan13 november te 8.28
Laatste kwartier 20 november te 0.17
Nieuwe maan28 november te 22.14
Om de kaart te richten, moet men haar
boven het hoofd houden en het noorden
laten samenvallen met de noordelijke
horizon. De stand van de hemel is die op
15 november te 20 uur. Voor vroegere
tijdstippen de kaart draaien, in de rich
ting van de wijzers van het uurwerk,
voor tegenovergestelde richting voor
latere tijdstippen. De plaats van de maan
is voor enkele tijdstippen aangegeven en
de getallen duiden de dag van de maand
aan. Ook de positie van Saturnus (S) is
aangeduid. De stippellijn die door de
Zwaan gaat. duidt de hartlijn van de
Melkweg aan. De andere gestippelde lijn
is de ecliptika (Dierenriem of Zodiak).
De zon, de maan en de belangrijkste pla
neten bevinden zich steeds in de nabij-
Op 11 november doet zich iets merkwaardigs voor;
de zon en de planeten Jupiter, Venus, aarde en Saturnus
Het NVV wil ruimere bevoegdheden
voor de oudercommissies. Zij moeten alle
nodige informatie ontvangen, invloed
krijgen op het huishoudelijk beleid van
de school zoals schooltijden en melkver-
strekking, het leerplan en inschakeling
van de ouders. Zij moeten contacten leg
gen tussen ouders en leerkrachten en
voorlichting geven over het functioneren
van het onderwijs in Nederland. Het
NVV acht het onjuist om kinderen te ver
plichten buitengewoon onderwijs te vol
gen, zoals in het voorontwerp van wet
als mogelijkheid is geopperd. Daarbij
spelen zoveel andere factoren een rol,
DEN HAAG. Het b(j de Tweede Ka
mer ingediende wetsontwerp met regels
voor voorzieningen ten behoeve van
dienstplichtige militairen en daarmede ge
lijkgestelden tegen geldelijke gevolgen van
arbeidsongeschiktheid wordt volgens het
verslag van een bijzondere Kamercom
missie algemeen toegejuicht.
De kosten van de nieuwe wet worden
geschat op ƒ600.000 per jaar, waarvan
200.000 voor uitkeringen voor langdurige
arbeidsongeschiktheid.
Sommige leden van de Kamercommissie
veronderstelden dat de ramingen van kos
ten en premies gebaseerd zijn op de risico's
in vredestijd. Zij vroegen wat er gebeurt
bij krijgshandelingen. Draagt het arbeids
ongeschiktheidsfonds dan ook extra risico's
en zal de overheid dan speciale toeslagen
op de premies gaan betalen? Of vallen de
invaliditeitsrisico's buiten deze wettelijke
voorzieningen?, vroegen deze leden.
Ook werd gevraagd of het kostenniveau
ln de komende jaren niet zal stijgen om
dat de- aard van de militaire dienst ver
andert.
tentieel naar onder de zeespiegel ope
rerende duikboten. De kans lijkt ech
ter gering dat een der partijen een
definitieve voorsprong zal kunnen
opbouwen. Een eventuele afremming
van de kernwapenrace zou, ook al om
de enorme kostenbesparingen, voor
beide partijen bijzonder aantrekkelijk
kunnen zijn. De onderhandelingen tus
sen Russen en Amerikanen zouden er
toe kunnen bijdrage dat de nuchter
bekeken dwaze, dure en bovendien
zeer gevaarlijke wedloop wordt beëin
digd of in ieder geval afgeremd.
Sindsdien is echter door de interna
tionale ontwikkelingen, met name de
crisis in het Midden-Oosten, de ver
standhouding tussen Washington en
Moskou aanzienlijk verslechterd. Bo
vendien staat de ontwikkeling van de
militaire techniek niet stil. En wat
enkele maanden geleden in Wenen
waar was, hoeft straks in Helsinki niet
meer waar te zijn. Wat echter door
Amerikanen en Russen wordt bespro
ken, is van het grootste belang voor
de veiligheid in de wereld en dus ook
in Europa.
Doel van de nog steeds sneller gaan
de „bewapeningswedloop" is, waar het
kernwapens betreft, de vijand er van
te doordringen dat hij wellicht een
allesvernietigende slag kan toebren
gen, maar dat hij er dan op kan reke
nen dat het vermogen van de vijand
om minstens even vernietigend terug
te slaan, nog steeds zou bestaan. On
kwetsbaarheid van de vernietigings
middelen, zoals de met atoomraketten
uitgeruste duikboten, raketten in
atoomvrije ondergrondse silo's etc.,
moest de waarschuwing inhouden dat
geen enkele grote aanval onbestraft
zou blijven. Hierop berust het strate
gisch evenwicht en de overtuiging dat
niemand in koelen bloede de eerste
klap zal durven uitdelen.
Het is echter de vraag of dit even
wicht te allen tijde zal kunnen wor
den gegarandeerd. Wanneer het bij
voorbeeld mogelijk zou worden in een
oogwenk alle duikboten van de tegen
partij te torpederen, zou het met die
troefkaart gedaan zijn. Hetzelfde geldt
voor raketten die onder de grond staan
opgesteld. Nu kan nog alleen een toe
vallige voltreffer zo'n wapen uitscha
kelen. Het slachtoffer houdt dan nog
voldoende wapens over om voor een
afdoende wraakneming te kunnen zor
gen. Dit beeld gaat zich pas wijzigen
als de raketladingen van de ene partij
zo talrijk, zo trefzeker of krachtig
worden dat het ondergrondse poten
tieel van de ander nagenoeg kan wor
den ontwricht.
Het lijkt echter weinig waarschijn
lijk dat een dergelijke slagkracht ooit
door wie dan ook zal worden bereikt,
zo schrijft het Nederlands Instituut
Voor Vredesvraagstukken in een voor
beschouwing over de SALT-conferen-
tie. Tot nu toe zijn geen technieken
ontwikkeld waarmee hele vloten opge
spoord en vernietigd kunnen worden.
Tegen bases te land is het echter op
papier al mogelijk de kracht, de pre
cisie en het aantal van de aanvalsra-
ketten nog drastischer op te voeren.
Maar intussen zal dan ook de tegen
stander niet stilzitten. Ook hij kan
zijn arsenaal uitbreiden, hij kan zijn
bases beschermen met raketafweer, hij
kan zijn aanvalswapens nog dieper in
graven, het zwaartepunt van zijn po-
De hoeveelheid transportmiddelen
voor kernwapens neemt van jaar tot
jaar toe. Het Nederlands Instituut voor Informatie
Vredesvraagstukken meldt dat het
aantal intercontinentale projectielen
tussen 1962 en 1969 is toegenomen van
500 tot 2650. De bewapeningswedloop
wordt de laatste jaren dan ook minder
bepaald door de vervaardiging van
steeds zwaardere bommen en ladingen,
dan door de verbetering van de mid
delen die de ladingen naar hun doelen
moeten brengen.
partijen redeneren als volgt: de ander
mag niet zoveel aanvalswapens opstel
len dat ik na zijn aanval niets over
houd om nog terug te kunnen slaan.
De ander mag evenmin een zodanig
afweerstelsel opbouwen dat mijn klap
grotendeels zou worden opgevangen.
Ieder wil, kortom, door zijn vermogen
een aanval af te straffen, bereiken dat
de ander niet durft te beginnen.
Een groot gevaar bij dit alles is dat
beide partijen hun arsenaal zullen af
stemmen op het ongunstigste geval;
een maximale slagkracht van de tegen
partij. Om schromelijke overschatting
te voorkomen is wederzijds inzicht in
de werkelijke bewapéningsniveaus van
het grootste belang.
Draagvermogen en bereik van de
raketten zijn sterk opgevoerd. Men is
nu in staat zware kernladingen over
grote afstanden te vervoeren. Zolang
één raket één atoomkop vervoert, kan
deze, hoe zwaar en krachtig ook, toch
niet meer dan één doel treffen. Sii is
een aantal jaren wordt nu gewerkt
aan raketten die verscheidene koppen
kunnen vervoeren en deze koppen op
verschillende doelen kunnen afvoeren.
Dit wapensysteem is bekend onder de
naam MIRV.
Doel van de onderhandelingen die
volgende week worden hervat, is om
er door middel van afspraken voor te
zorgen dat zij elkaar in de nabije toe
komst niet verder meer zullen mee
sleuren in de gevaarlijke, dure en uit
zichtloze bewapeningswedloop. Beide
Het moet, gezien de gegevens die
door middel van spionage en waarne
ming door satellieten verzameld kun
nen worden, voor de partijen doenlijk
zijn elkaar zodanig te controleren dat
zij voldoende van eikaars capaciteit
op de hoogte blijven. In verband met
deze controlemogelijkheden is een
akkoord denkbaar waarbij de aantal
len transportmiddelen voor beide par
tijen worden „bevroren". Ook een af
spraak over toegestane omvang en
plaatsing van de wederzijdse raket-
afweer ligt, aldus het Nederlands In
stituut voor Vredesvraagstukken, bin
nen de mogelijkheden.
Een moeilijkheid die op het komen
de overleg zeker te sprake zal komen,
is welke transportmiddelen bij een
eventuele overeenkomst zullen wor
den betrokken en welke niet. De Sov
jet-Unie zou graag de vliegtuigen van
de Amerikaanse tactische luchtmacht
in Europa en aan boord van de Ame
rikaanse vliegkampschepen onder het
overeen te komen numerieke plafond
zien gebracht. De Amerikanen zijn
daartoe echter niet bereid zolang de
Russen hun ongeveer 700 voornamelijk
op West-Europa gerichte raketten voor
de middenafstand buiten beschouwing
wensen te laten.
