We moeten naar kleinere
leefgemeenschappen toe
DE KLEINE AARDE
RS
n.
I
o
uis
eo
jm
Voedingsdeskundige
I-
i
Energie besparen
S3
IE
IE,
JE
E?
t
-lance
i
en
van
skt
V
b.v.
y
- -
y*"wi|
bouwing van de boer
derij zelf. Nog acht tot
negen maanden, denkt
de stichting, en dan
kan De Kleine Aarde
functioneren met een
wat bredere taak: „De
richting aangeven voor
een leefwijze, die ge
baseerd is op land
en tuinbouwmethoden,
voedingstechnieken,
werkwijzen en energie
gebruik die zowel ons
leefmilieu als onze bin
nen luttele decennia
leeggeplunderde aarde
willen ontzien”.
I
Cff ff j
De Kleine Aarde
heeft de wind een beet
je mee. Het project dat
L gelijknamige werk
groep en de stichting
roet de lange naam,
De Jonge Onderzoe
kers Proeftuin Noord-
Brabant”, aan het op
zetten zijn, heeft ge
hoor gevonden bij de
overheid. De gemeente
Boxtel heeft de groep
voor een redelijke
huur de grote Van
Cooth Hoeve ter be
schikking gesteld
het ministerie
CRM is met een start
subsidie van 25.000
over de brug gekomen.
Er wordt nog hard aan
provincie en rijk ge
trokken om een stevi
ger werksubsidie los
te krijgen. Datgene
wat in maart vorig
jaar in Riethoven be
gon met het voorzich
tig aftasten van „de
mogelijkheden, zelf
werkzaamheid bij de
jeugd aan te moedigen
op het gebied van de
land- en tuinbouw en
belangstelling te wek
ken voor de hier
mee samenhangende
milieukundige conse
quenties” (statuten),
kan nu in Boxtel op
bloeien.
Half februari is het
werk op de boerderij
begonnen. Er werd
een kas gebouwd en
zo’n twee hectare tuin
bouwgrond ingezaaid.
De groep maakte een
begin met de bouw
van het „kringloop
huis”, zonnecollectors,
een windmolentje, een
visvijver en de ver-
31
w.'
;W1 ff
P? 1
psw
sSf'
W? ff 1
.--ry'S
ff ff*
i ffI
I
3
aanbt-
:n cre-
teur.
elefoon
voor in
wering,
ZOEKEN NAAR EEN UITWEG
E?
I
I
1 i u
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVWVWVVVR
tegen het glas slaat en in een reservoir kan worden opgevangen.
Erbij
vant zij
klanten
'erster-
cundige
arieerd
•aktijk-
iste is
grils,
verlichte
dat ook voor de gewone boer toe te
passen is.
De combinatie van het gebruik van
milieuvriendelijke technieken (soft tech
nology) en biologische proeven komt het
mooist tot stand in de> visvijver, die de
ir.
ar ea
Imeisje,
uitpak-
meisje,
m góed
aarden,
beslist
wel wat op vinden, mijmert hij. De weg uit de malle
molen lijkt alleen te worden gewezen door het toe
nemend aantalJieden, die vrijwillig afzien van de over
bodigheden, die het einde sneller naderbij brengen.
252603
itomo-
1 van
op de
De struisvogels zijn nog dik in de meerderheid in
het Westen. De milieubescherming is nummer één in
Je publiciteitsmedia. Bezorgde mensen waarschuwen
tegen het misbruik van de bestaande energiebronnen,
tegen het doodspuiten van land- en tuinbouwgronden,
tegen de degeneratie van planten, dieren en ook men
sen. Wat doet de overheid? Die deelt hier en daar wat
subsidies uit, houdt een congres en stelt een milieu-
dag in, waarop iedereen de prop voor zijn deur opraapt.
Je kunt de economische groei toch niet afremmen?
J En wat doet de gewone man zelf? Die laat zich graag
met zijn auto in de draaimolen stoppen. Ze zullen er
leefgemeenschappen toe, waar iedereen
weet waar zijn voedsel vandaan komt.
Je moet de oorsprong van je eten ken
nen, dat is het beste wapen tegen de
vervreemding. De supermarkten zijn
inderdaad goedkoper, maar je weet niet
wat je er in je handen krijgt. Waar
schijnlijk zitten de produkten er vol met
chemische smaak- en kleurmiddelen. De
Tuinder Kees Bos: „Ik wil het eerst zelf
constateren”.
De watersteriliseermachine. De zon schijnt op een soort broeikas, waardoor water
groenten zijn met kunstmest de grond
uitgejaagd en met chemische vergiften
bespoten”.
boerderij binnenkort krijgt. Daarin gaat
een bioloog proeven nemen met de
kweek van vis en rijst en het produce
ren van drinkwater alles in één
kringloop. Een land- en tuinbouwsys
teem zonder spuiten is. natuurlijk wel
een stuk arbeidsintensiever dan de „nor
male” chemische landbouw. Maar dat
sluit prachtig aan op de algemene denk-
Uiteraard worden ook de eetgewoon
ten op DKA onderzocht. In de keuken
staat een voedingsdeskundige, die de sa
menstelling van het voedselpakket van
de medewerkers bij houdt. Op De Kleine
Aarde wordt één keer per week vlees of
vis gegeten, maar zonder de minste
moeite toont hij aan, dat de mens het
heel goed zonder kan stellen, als hij er
maar voor zorgt dat hij zijn eiwitten via
granen en peulvructhten binnenkrijgt.
Steeds meer mensen gaan steeds meer
vlees eten. „Dat wordt hun door de
reclame opgedrongen”, zegt Leeflang. „Ik
heb er geen bewijzen voor, maar ik ben
er zekér van dat het eten van vlees
alerter, agressiever maakt. En dat heeft
deze prestatiemaatschappij nodig. Veel
vlees eten is niet gezond. Onze voedings
deskundige gaat binnenkort een proef
nemen. Alle medewerkers krijgen een
week lang biefstuk te eten. Daarna zal
waarschijnlijk blijken dat het nucleïne-
zuurgehalte in hun urine sterk is geste
gen. Dat is een stof die jicht veroor
zaakt”.
Als tweede bezwaar tegen het eten
van vlees noemt Leeflang het conversie-
getal (omzettingsgetal). Dat is voor vlees
erg ongunstig: zo’n tien percent. Van de
eiwitten die je in de vorm van granen
aan dieren opvoedert krijg je maar tien
percent aan dierlijk eiwit terug. In
Amerika is 78 percent van de graanpro-
duktie voor het vee bestemd. Hoe verder
je het vee terugdringt des te meer
graan krijg je voor de mensheid. Het.
mes snijdt dus aan twee kanten.
En ten slotte werkt het vleeseten de
walgelijke bio-industrie in de hand. De
manier 'waarop in dergelijke bedrijven
met dieren wordt omgesprongen is je
reinste ontkenning van het leven. Dat is
erger dan een concentratiekamp. Wij
zitten hier in Boxtel dicht bij de groot
ste exportslachter!) van Europa. Als je
ziet hoe daar de varkens uitgeladen
worden.met kisten wordt voorzichti
ger omgesprongen”.
Sietz Leeflang heeft er weinig idee
van hoe de bedoelingen van De Kleine
Aarde bij het Nederlandse volk kunnen
worden doorgevoerd. Hij ziet de oplos
sing bepaald niet zitten in socialisering
van de produktiemiddelen. „Wie zegt
mij dat de leiding van een gesociali
seerd bedrijf niet net zo’n vervuilende
produktiejager is als de kapitalist die er
nu zit?” Ook inkomensnivellering brengt
volgens Leeflang de leefbaarheid van
het land niet vooruit. „Er komen dan
Het zijn er nog maar weinigen, die
ook meewerken aan de opbouw van een
nieuwe samenleving, die steunt op de
bereidheid soberder te leven. De Kleine
Aarde wil als voorbeeld, als etalage voor
de wereld dienen. De leider van deze
étalage is Sietz Leeflang, een van de
weinige mensen die al in de jaren zestig
tan de noodklok hingen. Als redacteur
wetenschappen van het Algemeen Han-
delsblad ging hij heftig te keer tegen
de vestiging van een raffinaderij van
Progil in Amsterdam. Hij werd niet
„begrepen” en klachten bij de hoofdre-
dactie leidden .ertoe, dat hij aan banden
werd gelegd en uiteindelijk zijn biezen
pakte. Sietz Leeflang werd een van die
tnensen, die de Amerikaanse terrier
Ralph Nader „whistle blowers” noemt
mensen, die ten koste van hun >igen
positie bereid zijn misstanden aan te
wijzen. Na enkele jaren als voorlichter
bij Philips te hebben gewerkt, gaf hij de
moed op en begon met De Kleine Aarde
de praktijk te bewijzen, dat het
anders kan.
hogere inkomens in handen van mensen
die' voortdurend -hebben geleerd te ver
langen naar meer geld en dus meer
consumptiemogelijkheden. Dat leidt al
leen maar tot nog meer verkwisting”.
Daar komt bij, dat er. een dikke kans
bestaat, dat de commercie er als de
kippen bij zal zijn, als het systeem-De
Kleine Aarde bekender ‘wordt. „De Bij
enkorf heeft zó een stand, waar ze
biologisch-dynamische produkten als
„in” verkopen”. Leeflang is er misschien
te aardig voor, maar hij had ook het
uitreiken van klantentrekkende milieu-
prijzen kunnen noemen. Het damesblad
Margriet heeft De Kleine Aarde begin
deze maand een prijs van 3000 gulden
laten uitreiken door ex-EEG-commissa-
ris dr. Sicco Mansholt. Maar afgezien
van deze commercie kun je je afvragen
wat erop tegen is om fatsoenlijke dingen
modieus te maken.
Hoe dan ook, het lijkt wat onredelijk
om van De Kleine Aarde een pasklare
oplossing voor de hele maatschappij te
verwachten. Daar zijn andere mensen
geschikt voor, als ze maar goed kijken
naar Boxtel. Sietz Leeflang: „Wij geven
voorlichting. Wij willen de mensen niet
dwingen zo te leven. Misschien is het
voor het overleven het beste, als er een
groot tekort ontstaat. Dan worden de
mensen gedwongen na te denken en
geeft De Kleine Aarde misschien de
wereld van De Kleine Aarde. Als de
mensen uit de produktie- en consump-
tiejacht zijn, houden ze nogal wat tijd
over. Die kan prachtig besteed worden
aan het kweken van hun eigen voedsel.
Leeflang: „We moeten naar kleinere
"MTsschiénwel'het'meest fdsci- )i
nerende onderdeel van De Kleine I
Aarde is het „kringloophuis”. Dat 1
vreemdsoortige gebouwtje heeft
tot doel aan te tonen, dat een huis
zich helemaal zelf van energie kan j
voorzien. Het heeft~ drie eigen ff.
bronnen: Een methaangasput, een
windmolen en een zonnecollector. j
Het huis heeft een bolle vorm, I
als van een grote iglo. Deze vorm |1
is meer in harmonie met de om
ringende natuur dan de traditio
nele koekdozen* en bovendien is j|
een koepel beter te isoleren dan
een puntdak. Op een rond stenen j.
muurtje is eèn stalen geraamte uit'.l I;
driehoeken samengelast. Ook de,1 i
ramen (met driedubbele glazen).',
zijn driehoekig. Over het geraam-'..
te komt een soort gaas; De Kleine.
Aarde gebruikt „ribbenstrek”
maar het kan ook met gewoon.
kippegaas of steengaas. Dit spul
wordt volgesmeerd met het eigen- 1
lijke isolatiemateriaal: Eén meng- 1
sel van kurk, kalk en cement. Voor) I'
kurk zowel als voor ribbenstrek I
geldt: De kleine Aarde kon er 1
toevallig goedkoop aankomen,
maar ander materiaal is ook goed.,
Langdurige proeven moeten
gaan uitmaken,hoeveel energie' I
zo’n „kringloophuis” nodig heeft. |l
In de kelder kamt een grote bak
met een soort'zout, die alle warm-
te moet opvangen en bewaren.
Déze „thermosfles” .’staat zijn I
warmte langzaam af, zodat het
huis ook energie krijgt als er geen
zon en wind zijn. Voorlopig is het |l
niet aan te nemen, dat het huis
alleen kan draaien op de methaan- -
gasinstallatie. Dat is een put waar- I
in menselijke en plantaardige mest
tot gisting worden gebracht zodat
er methaangas ontstaat.
Het huis krijgt ook een destil-
latiesysteem dat voor het nodige
drinkwater moet zorgen. En ten- 1
slotte heeft het gebouwtje nog de
functie aan te tonen, dat ook
tegemboordig het milieuvijandige I
plastic piepspul niet als isolatie-
materiaal hoeft te worden ge-
bruikt
De basis voor de nieuwe weg van
DKA is de kringloop. De wereld blijft
«Heen in stand als datgene wat eruit
gehaald wordt er ook weer in terug
komt. Dat betekent, dat je op zijn minst
erg zuinig moet omspringen met de
voorraad fossiele brandstof, zoals steenj-
ïool en olie, die er miljoenen jaren 'wer
heeft gedaan om te worden gevormd.
Dat brengt ook met zich mee, dat je het
niet nïoet zoeken in de kernenergie,
omdat die levensgevaarlijk af val levert,
die niet in de kringloop is terug te
brengen. Beter is het te zoeken naar een
directe omzetting van afvalprodukten in
energie, bijvoorbeeld door gas te halen
uit de mest van planten, dieren en
jiensen. Of naar bronnen van buiten de
aarde: zonne-energie, al of niet in de
vorm van windkracht.
Maar ook zal het noodzakelijk zijn de
meer dagelijkse behoeften terug te
schroeven. De Kleine Aarde gaat probe
ren energie te besparen door de proef-
boerderij in Boxtel beter te-isoleren: Er
wordt beweerd, dat de Nederlandse hui
ven drie keer zoveel stookkosten maken
tal de beter af geschermde Zweedse wo
ningen. Bovendien, stelt Leeflang, kun
nen we best wenen aan een wat lagere
temperatuur in ons huis. Veel Nederlan
ders vinden tegenwoordig een tempera
tuur van 24 graden doodnormaal. Als je
nu een paar graden lager gaat zitten,
scheelt dat een macht aan stookkosten
Onze voorouders waren erg gelukkig
®et 15 graden. Dat is via 17 en 19
Paden opgelopen. Misschien kunnen we
aan zo’n lage temperatuur niet meer
wennen, maar als we teruggaan naar 18
Paden is het, met een trui aan, best uit
te houden.
Wat het voedsel betreft, betekent d
Weg die DKA wijst, dat de mensej
fadikaal stoppen met het verwoeste'
tai het bodemleven met chemisch,
middelen en het natuurlijk proces -
°°k in de landbouwgronden zo goec
“tegelijk in stand houden en zo nodig
corrigeren met natuurlijke middelen. Dé
groep experimenteert in Boxtel op ver
schillende manieren om te komen tot
eea m gunstig mogelijk gif vrij systeem,
Die dwars gaan liggen en geen auto kopen als ze die
niet hard nodig hebben, die geen spray gebruiken voor
hun oksels, laat staan voor hun derde oksel, en zich
niet laten lijmen door de kleurige plastic verpakking
om voedingsmiddelen, die door chemische ingrepen ge
vaarlijk is geworden voor hun gezondheid en voor
het milieu.
Het is natuurlijk zinloos dat te prob
ren zonder iets te veranderen in de
huidige verkwisting van energie. Wil de
mensheid overleven, dan zullen de rijke
volken 31 percent van de wereldbe-
volking, die 87 percent van de fossiele
brandstoffen verbruikt moeten afzien
van afwasmachines, elektrische
elektrische tandenborstels,
tainpaden en struiken enz.
4*
i
F- g
:''ll- -- .ff
Rfe --a-.' -. s' J,..,3
ts.. -
