DE NIEUWE SCENE SPEELT MISTERO BUFFO
TOER-IN NOORD-HOLLAND BEGONNEN
Nieuw Volkstoneel dat
zindert van hartstocht
Haarlemse Orgelmaand wijdt concert aan dr Anthon van der Horst
Een van de acht
als spel in RAT
Piet Kee jureert
Louis Falco met zijn ballet
RAI-concert
met Anneliese
groot succes
VRIJ DANSEN;
VRIJ FIETSEN;
orgelconcours
in Engeland
bij jubileum
Nieuwe wisseïprijs concours
draagbaar Flentrop-orgeltje
•i
(ft
Bb
lik
..bS
er
ifi
ifjf
8
9
HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
lATERDAG 23
JUNI
1973
(Van onze muziekmedewerker)
HAARLEM
De
an
tied
ligt.
er, dan
ifde-
ijdige
voor
ideren
van
rk”.
orde
ogen
eze
chien
reek,
r
tten
ize
mt doen
lemen.
i,
n-
e
SÖ* 1
fff
AMSTERDAM De Nieuwe Scene is een half jaar
oude toneelgroep uit België, die in het Holland Festi
val een formidabele voorstelling brengt van „Mistero
Buffo” van de Italiaanse toneelschrijver Dario Fo.
Gisteren werd de eerste voorstelling met ovationeel
applaus besloten nadat het open doekjes had ge
regend. Terecht, want wat de Italiaanse regisseur
Arturo Corso met deze Belgen maakt, stempelt de
Nieuwe Scene in één klap tot het belangrijkste toneelgezelschap in het
Nederlandse taalgebied.
concert, dat op dinsdagavond 3 juli
gegeven zal worden in de Grote of
Sint Bavokerk. Het programma
voor dit concert zal geheel gewijd
worden aan werken van dr. Anthon
van der Horst, de befaamde Neder
landse componist, die tijdens zijn
leven ook aan de Haarlemse orgel
maand luister heeft gegeven.
Haarlemse
orgelmaand, die dit jaar voor de
drieëntwintigste keer gehouden
wordt, zal getrouw aan de traditie
ingezet worden met een openings-
Improvisatie
- AMSTERDAM De Amerikaan
Louis Falco, bruine ogen, veel krul
lend haar, een zeer open gezicht,
kwam in Amsterdam en ging er
meteen opuit om een bromfiets te
buren. Hij wilde zich vrij door de
stad kunnen bewegen, onafhanke
lijk van de vaste trajecten van het
openbaar vervoer. Diezelfde vrij
heid wil hij ook hebben in zijn cho
reografieën. Het is de gewoonte ge
worden, iedereen in een bepaald
kastje te stoppen: Klassiek danser,
modern danser, acteur of wat dan
ook. Maar Falco wil zo vrij mogelijk
zijn om dat te doen wat hij nodig
vindt om aan zijn ideeën vorm te
geven. En dat is aan geen enkele
speciale techniek gebonden.
1
„faal
Bh»
jsll
I
1
1
JAC HEIJER
Burt
Waar staat jouw eigen groep?
Die
De nieuwe wisseïprijs van het inter
nationale Orgelconcours in Haarlem.
Louis Falco: „De ene keer wel, de an
dere keer niet. Soms komt de chaos alleen
maar bij het maken voor en niet meer in
het eindprodukt, maar vaak vormt zij
ook een stuk van het ballet. De voorstel
ling ziet er dan uit alsof iedereen ter
plaatse bedenkt wat hij doet, maai’ dat
lijkt maar zo. Alles is terdege van tevoren
vastgesteld en nauwkeurig gerepeteerd.”
tingspatroon dan de kunstenaars,
meeste toeschouwers zijn in feite
conservatief.”
Louis Falco: „Onze eigen groep?
bevindt zich ergens in het midden.”
Louis Falco: „Gemakshalve vind ik het
wel prettig, de dingen te herhalen, maar
in mijn hart verlang ik steeds naar de
uitdaging van iets nieuws. Ik hou ervan
steeds nieuwe mensen te leren kennen en
zodra ik iets gemaakt heb, beginnen de
ideeën voor een volgend werk alweer op
te borrelen. Het uitvoeren van je ideeën
is de beste voedingsbodem voor je fan
tasie.”
Is er een richting aan te wijzen,
waarin de kunst zich in New York
ontwikkelt?
Krijgen we die chaos ook op het to
neel te zien?
Het programma wordt gecompleteerd
met het monumentale Chorus VI, een
werk voor gemengd koor, jongenskoor,
orgel en orkest, in opdracht van de
NCRV in de jaren 1956 en 1957 gecom
poneerd. Voor dit werk nam Van der
Horst de tekst van alle vijftien couplet
ten van het Wilhelmus en schreef voor
elk couplet de muziek, welke op de tekst-
gedachte werd afgestemd en besloten
werd in verschillende vormen met ver
schillende stijlen. De uitvoering is toe-
Op de voorgrond Louis Falco in zijn
ballet „Caviar”.
karakter gegeven. Niet alleen wordt er
in Vlaams dialect gesproken (na enige
minuten zeer wel te volgen) maar ook de
manier waarop de gegevens uit het evan
gelie zijn verwerkt, doen in woord en
toneelbeeld herinneren aan Streuvels en
Timmersmans. Alleen en dat is het
doorslaggevende verschil is nergens
sprake van zoetelijke folklore, maar van
een duidelijke, politieke keuze voor links.
Een keuze die uit overtuiging bij het
hele gezelschap op even enthousiaste als
artistiek volwassen wijze wordt uitge
dragen.
En het blijft niet bij een Vlaams ka
rakter. De hele voorstelling ademt een
volkse sfeer, die van overal uit Europa
kan komen. De muziek is ontleend aan
oude Italiaanse liedjes, maar in de uit
voering doet ze sterk Oosteuropees aan.
De jury, die hun spel zal beoordelen,
wordt gevormd door de bekende Neder
landse organist Cor Kee, de Fransman
Gaston Litaize en de in Leipzig woon
achtige organist Johannes-Emst Kohier.
i
ra,
(Van een medewerker)
Reeds in 1952, ongeveer een jaar, nadat
de eerste orgelmaand gehouden was,
componeerde Van der Horst zijn „Con
certo per organo romantico e orchestra”,
waarvan het eerste deel opgedragen was
aan de stad Haarlem en haar Gemeente
bestuur, het tweede deel was bedoeld als
hulpbetoon aan de organiste Jeanne Des-
messieux en het derde deel droeg de
componist op aan de organist Albert de
Klerk.
Als je iets gemaakt hebt, wil je dat
werk dan herhalen of zou je het liefst
meteen aan iets nieuws beginnen?
ten en bezienswaardigheden die de Culturele Raad in de pro
vincie Noord-Holland gedurende de zomermaanden organi
seert. Volgende week komen we uitvoerig op de Toer-in
terug.
Omdat de organist Jan Jongepier ver
leden jaar definitief in het bezit kwam
van dd uitgeloofde wisseïprijs, moest een
nieuwe prijs ter beschikking worden ge
steld. Dit werd gedaan door de orgel
bouwer Flentrop van Zaandam. Het
fraaie geschenk van deze orgelbouwer is
een klein, prachtig klinkend Orgelporta-
tief, een instrumentaal kleinood, dat een
verheugend getuigenis aflegt van prak
tisch idealisme.
Louis Falco Is hier bekend door twee wei
ken, die hij voor het Nederlands Danstheatei
maakte: „Huescape" en „Journal". Huescapc
staat ook op zijn eigen repertoire. Zijn groep
was op 22 juni in Rotterdam, is vanavond in
Den Haag, op 24 en 25 juni in Amsterdam, op
28 juni in Utrecht en op 27 juni in Nijmegen.
In Amsterdam brengen ze twee verschillende
programma’s.
CONRAD v. d. WEETERING
Louis Falco: „In ieder geval weg van
alle begrenzingen. Wij zijn een dans
groep, maar we spelen ook toneel, we
gebruiken teksten, en als het zo üitkomt
kan iemand van ons ook een muziek
instrument grijpen; met als voorwaarde
natuurlijk wel, dat hij erop kan spelen.
Het boeiende daarbij is, dat een artiest
zich veel vrijer gaat voelen, waardoor
ook het publiek en de critici zich vrijer
moeten gaan opstellen. Die critici hangen
namelijk veel sterker aan een verwach-
De
ook
Is er een duidelijke relatie tussen het
dagelijks leven en je werk op het
toneel?
De vreedzame kamp om dit verrukke
lijk orgeltje zal dit jaar gestreden wor
den door vier candidaten: de Poolse or
ganist Andrzej Chorosinski, de Oosten
rijker Eduard Claucig, de Zweed Lars
Hernqvist en de Nederlander Jan Klein-
bussink, winnaar van het Nationale Or-
gelimprovisatie-con cours, dat in juni
1972 te Bolsward gehouden werd.
vertrouwd aan het Omroepkoor, het Om-
roep-orkest, het Jongenskoor van de
Koorschool „Sint-Bavo” en Albert de
Klerk als dirigent.
Vele belangrijke concerten zijn er weer
voor deze orgelmaand vastgesteld en op
nieuw zal de Zomeracademie voor orga
nisten worden gehouden van 8 tot 28
juli, dit jaar met vijfenzeventig deel
nemers uit zestien landen. Zij zullen hun
hart op kunnen halen met het studeren
op twintig(l) orgels, die Haarlem en haar
omgeving rijk zijn.
DE IMPROVISATIE-wedstrijd, het
spectaculair-auditieve evenement van de
orgelmaand, zal op donderdagavond 5
juli worden gehouden.
Louis Falco: „Ik geloof dat bij alle ster
ke kunstvormen de maker altijd uit zich
zelf, dus uit zijn eigen leven moet putten,
hij in zich heeft, is het enige waar
over hij kan beschikken. Het is of hij een
klein kistje in zijn hoofd heeft. Als hij
een ervaren artiest is, heeft hij een zekere
handigheid in het openen van dat kistje.
Als hij het opent, neemt hij er precies zo-
COMMISSARIS van de koningin mr. Kranenburg (voor-
yrond) bekijkt het interieur van een oude boerderij in de
lemster. Hij deed dat gisteren ter opening van de Toer-in
[J73, het samenstel van culturele en toeristische evenemen-
veel uit, als hij onder controle kan hou
den. Iemand die drugs gebruikt, gooit
zijn kistje daarmee in het wildeweg open,
waardoor de inhoud als overkokende
melk door de kamer borrelt. Als ik mijn
balletten maak, creëer ik eerst een chaos,
en dan probeer ik daarin enige orde te
scheppen’..
Mistero Buffo was de verzamelnaam van
een middeleeuws schouwspel in Itglië, dat
Dario Fo een nieuwe, politieke inhoud
heeft gegeven. De regisseur geeft in het
programmablad de volgende definitie:
„Het was een schouwspel van het leven
zelf, vol satire en hartstocht, waarbij het
religieuze element steeds als voorwend
sel kon dienen om over het volk te spre
ken en over de streken van de macht
hebbers”.
Zo ook de voorstelling: satirisch van
inhoud en hartstoehtelijk van spel. Min
of meer aan de hand van het leven van
Jezus schiet dit „Mistero Buffo” zijn pij
len af op patroons, pastoors en paus en
toont de door odrlog en sociaal onrecht
geteisterde mens. Italiaans is het niet
gebleven want de Niéuwe Scene heeft
het stramien Vhn de schrijver een Vlaams
HAARLEM. De Haarlemse stads
organist Piet Kee is voorzitter van de
jury van het Internationale orgelfestival,
dat de komende week gehouden wordt in
St. Albans, Engeland. Het speelt zich
voornamelijk af in de beroemde abdij
van St. Albans. Kee’s medejuryleden zijn:
Hans Haselböck uit Wenen, Luigi Taglia
vini uit Italië, Catherin Crozier uit de
USA en John Birch uit Engeland. Op
26 juni geeft Kee samen met het Early
Music Consort of Londen een concert van
oude muziek, waarbij hij vijf verschil
lende orgels zal bespelen die voor deze
gelegenheid zijn opgesteld. De BBC maakt
daarvan opnamen.
HILVERSUM. Op zaterdag 4 sep
tember wordt in de RAI in Amsterdam
het 25-jarig regeringsjubileum van ko
ningin Juliana gevierd o.a. in de vorm
van een feestelijk spelprogramma, ge
baseerd op de formule van de VARA-
quiz „Een van de acht”. Mies Bouwman
zal dit spelprogramma dan ook presen
teren. Het wordt rechtstreeks uitgezon
den door de NOS-televisie.
Ieder van 16 jaar en ouder, die hier
aan mee wil doen, kan zich tot 10 juli
schriftelijk met vermelding van naam,
adres, leeftijd, beroep en hobby en met
bijsluiting van een pasfoto wenden tot de
NOS, postbus 1010 in Hilversum.
AMSTERDAM
De RA1-
concerten van
het Concertge
bouworkest zij
jaren geleden
georganiseerd
om het publiek
te trekken dat
drempelvrees heeft voor de concertzaal
aan de Van Baerlestraat. En blijkens
het applaus dat gisteravond een paar
maal tussen delen van Verdi’s voor
spelen van La Traviata en van Beet
hovens Pastorale opklonk, komen er
inderdaad naar deze uitvoeringen men
sen die anders zelden of nooit het Con
certgebouw binnengaan, al zullen er
onder de ongeveer 4.000 toehoorders ook
velen zijn geweest die het orkest wel in
zijn eigen omgeving kennen.
Hun moet het zijn opgevallen dat de
zuidhal van het RAI-gebouw, waar het
concert plaats vond, een dempende wer
king heeft. Door die dempende werking
kwamen de tegenstellingen in klankvo
lumes uit Beethovens zesde symfonie
aanzienlijk minder tot hun recht dan an
ders. Wel zorgde Bernard Haitink voor
een grote doorzichtigheid van de melo
dische structuur van dit werk.
Per traditie hebben de RAI-concerten
geen „zware” programma’s en zo was
gisteravond het gedeelte voor de pauze
geheel gewijd aan de romantiek. Begon
nen werd met Schuberts ouverture Die
Zauberharfe, beter bekend als de Rosa-
munde, die van het orkest een verfijnde,
ingetogen uitvoering kreeg. Daarna trad
Anneliese Rothenberger op in recitatief
en aria van Agathe uit Der Freischütz
van Weber, in Dvoraks Lied an den Mond
ait Rusalka en in de aria van Violetta uit
La Traviata van Verdi.
Het bleek een in muzikaliteit en
schoonheid oplopende reeks, waarbij Hai
tink met grote zorgvuldigheid het orkest
op de achtergrond hield waardoor de so
praan alle gelegenheid kreeg de kwali
teiten van haar fluwelen stem te ont
plooien, en daarbij haar ervaring bij ope
ra en operette niet verloochende. Het ap
plaus van de bijna geheel gevulde zaal
was zo overweldigend en de bloemen
hulde zo omvangrijk dat de zangeres het
laatste deel uit Verdi’s aria herhaalde
met een nog bevrij dender warmte dan de
eerste keer.
Bij elkaar een zinvol soort socialistisch
realisme, een nieuw volkstoneel, dat
zindert van leven.
De centrale figuur in „Mistero Buffo”
is „de kunstemaker, de zot” een figuur
ontleend aan de klassieke commedia
dell’arte. Wie bij dat woord aan iets be
legens en aanstellerigs denkt heeft het
mis. Tot ieders verbazing maakt Charles
Cornette van die figuur een werkelijk
satirische clown, om wie je je tranen
lacht. Hij heeft verschillende grote solo’s,
waarin hij met een rappe lenigheid en
snelle tong zijn scherpe verhalen vertelt
en in beeld brengt. Het verhaal van de
geknechte pachter, de opwekking van
Lazarus, de pauselijke processie; alle
maal juweeltjes van superieure acteer-
kunst.
Naast hem een reeks uitstekende ge
speelde scenes door Jan Decleir, Gil La-
gay (als respectievelijk de lamme en de
blinde), en Hilde Uittertinden (als de
dood en als Maria). Het ensemble zingt
uitstekend en Maria-Fran?oise Manuel
is een indrukwekkende zangeres. De
voorstelling wordt gedragen door een fel
ritme, waarvoor meterslange stokken,
bekers en zelfs stoelen de hulpmiddelen
zijn. Dezelfde voorwerpen 'worden op
telkens andere, zeer vindingrijke manie
ren gebruikt in het toneelbeeld.
Nadelen zijn er ook: de voorstelling
duurt te lang. Met name de scene van de
kruisiging van Jezus doet overbodig aan,
mede omdat hij doet denken aan aftandse
passiespelen. Maar het geheel is een ar
tistieke belevenis van eerste rang. De
bedoeling van schrijver, regisseur en
spelers lijkt me echter eerder een revo
lutionaire belevenis te willen verschaf
fen. Die komt hiér niet helemaal uit de
verf. Het roomskatholieke machtssysteem
is hier al zover afgebroken, dat de kritiek
die in Mistero Buffo wordt geleverd op
de kerk (de paus is de vijand van Chris
tus) lang niet meer zo schokt, als in
Italië en andere „katholieke” landen het
geval zal zijn.
„Mistero Buffo” is op 24 en 28 juni te
zien in de Rotterdamse schouwburg, op
25 juni in de Haagse Kon. Schouwburg
en op 29 juni in Leiden. Gaat het bele
ven.
„In mijn balletten komt veel tekst voor,
dat begon toen ik „The Sleepers” maakte,
h 1971. Om de karakters in dat stuk te
ontwikkelen, gebruikten we woorden. Op
den duur begonnen die woorden een zo
danig eigen leven te leiden, dat de muziek
volkomen overbodig werd. We gooiden de
muziek weg en hielden de dialoog over.’
Louis Falco: „Een van de uitgangspun
ten in mijn werk is, dat ik me bezig hou
met figuren, die we allemaal kennen.
Geen koningen en koninginnen, en geen
voorstellingen voor de adel in sierkos-
tuums. Ook hou ik ervan dat de beweging
er gevaarlijk uitziet en dat er inderdaad
echt gevaar bij de uitvoering bestaat.
Vaak botsen lichamen tegen elkaar aan,
zodat je nooit een indruk krijgt van keu
rige orde en veiligheid.”
Op het openingsconcert zal een groots
orgelwerk van Van der Horst vertolkt
worden door de Zwitserse organist
Heiner Kühner. Het is de Suite in modo
conjuncte opus 37, in 1943 geschreven en
door Van der Horst zelf in eerste uit
voering te Haarlem geïntroduceerd op 14
augustus 1944. Voorts zal aandacht ge
vraagd worden voor een Ricercare van
Jan Pietrszoon Sweelinck, een vrij ge
compliceerd stuk, dat echter door de door
Van der Horst verrichte orkestratie voor
drie zelfstandig optredende, maar ook als
een muzikale drieëenheid spelende groe
pen van instrumentalisten voor de toe
hoorder toegankelijker geworden is.
Hij heeft een kleine groep van zes
dansers, drie mannen, drie vrouwen.
Zijn balletten ontstaan vaak in nauwe
samenwerking met een rock-groep,
Vertical Burn, onder leiding van
Alcantara.
