einere ramen
de ekologische voeding
De idee achter
^mmi
ij minder brandstof
SPANGEREEDSCHAP
■Hfl
BLIKSCHAREN
)1.
lat
'9
wwi
1RGENS ZOVEEL GLAS ALS IN NEDERLAND
Bij de koffie
i
Maximum afmetingen
Zon- en lichtwering
K-waarde
Koudeval
i
32
yin en yan
tweewieler-RAI 27 febr. 7m 5 maart
m
)IG
meer warmte met
dubbele beglazing
B
Bi
1
1
TERMEN EN NAMEN
IB - rf
iSBW B t
B
I®
-
-
Onze ruiten worden kleiner! Al een paar jaar is er namelijk een tendens merkbaar om de oppervlakte van
ramen wat te verminderen Dat geldt zowel voor woningbouw als voor utiliteitsbouw (ziekenhuizen,
iholen, kantoren, e.d.). Hoewel nog niet kan worden gesproken van een - in energiebesparend opzicht -
nd vrprlo voordelig mogelijk gebruik van het glasoppervlak, is voor de glasfabrikanten en -leveranciers duidelijk de
vandX|oed van de noodzaak tot het beperken van de verwarmingskosten merkbaar.
r W
023-
<.'x;S|Sa£
De dubbele ruit
monteren
Het afkitten van dubbele beraming
O
Informatie
■Ta
vanuit een van de functies van het
raam: het ongehinderd binnenlaten
van het zonlicht gedurende enkele
uren per dag in de periode van na
jaar tot voorjaar.
Hierbij dient de volgende kantte
kening te worden gemaakt. De stich-
tingskosten van een woning met 60
m2 glasoppervlak zullen in het alge
meen wel lager liggen dan bij een
zelfde woning met 40 m2 glasopper
vlak. Op den duur echter zal door
het uitsparen van stookkosten dit
prijsverschil worden opgeheven.
wand naar buiten. Energie gaat dan
ongebruikt verloren. Dit had voor
komen kunnen worden door het ver
kleinen van het glasoppervlak, in
ieder geval zodanig dat de radiator
vóór de borstwering komt te staan.
krachten: Yin en Yang. Het gaat
erom deze twee aspecten, zowel op
het gebied van de voeding als le
venswijze, met elkaar in even
wicht te brengen.
Het gebruik van grote glasopper
vlakken vindt vaak zijn oorsprong
in het ontwerp van de architect die,
afhankelijk van de wensen van zijn
opdrachtgever en het budget, de
grootte van de ramen bepaalt. Hier-
✓oor-
ite keu
rolder
voorz v
toilet. i«
al. 2eet
itc.
wd
helft
heel
randt,
Kooi
Heere
Een schaar waar men practisch alles mee kan knippen is de stevig
uitgevoerde Metal-Wiss-blikschaar. Daarmee komt men door blik,
metaaldraad, linoleum, nylon, canvas, leer, karton, rubber enz. De
verchroomde zijkanten zijn gekarteld om het wegglijden bij het
snijden te voorkomen. Door een voortreffelijk veersysteem is „halve
kracht” voldoende om de schaar door het materiaal te laten snijden.
De handgrepen zijn van kunststof. Er zijn diverse typen, voor het
naar links knippen, naar rechts of recht (met de mogelijkheid van
flauwe bochten). Een heel opmerkelijk soort schaar in deze serie
(geïmporteerd door The Cooper Group, Rietveldenweg 15, Den
Bosch) is de Wiss M41R. De snijkop bestaat uit drie elementen, zodat
men bij het knippen van profielen enz. het materiaal niet vervormt.
Door die „drietand” haalt men een reepje van het materiaal weg op de
snijnaad, zodat de schaar een uitstekend stuk gereedschap is voor het
„uitdunnen” van de uiteinden van buizen en pijpen. De schaar gaat
ook gemakkelijk door lassen heen.
bij is hij gebonden aan voorgeschre
ven minimumafmetingen in ver
band met het door de overheid vast
gestelde benodigde minimum voor
het binnenvallen van daglicht. De
architect is echter niet gehouden
aan maximum-afmetingen van het
glasoppervlak. Uit energiebespa
rend oogpunt wordt het wenselijk
genoemd voorschriften voor het
maximum-glasoppervlak in de gevel
vast te stellen. Zo’n maatregel zal
ongetwijfeld in slechte aarde vallen
bij veel ontwerpers, omdat weer een
stuk van hun vrijheid om gebouwen
of woningen naar eigen inzicht te
ontwerpen, wordt weggenomen.
Reformhuizen. Eind vorige
eeuw in Duitsland ontstaan en in
de jaren 30 naar Nederland overge
waaid. Oorspronkelijk een vegeta
rische, naturistische beweging. In
de winkels wordt nu gezondheids-
en dieetvoedsel verkocht.
Zachte techniek. Vormen van
techniek die het milieu niet onno
dig belasten o.a. energie-verbruik,
hergebruik van afval, zuinigheid
met de grondstoffen.
Wie er behoefte heeft aan de
geschiedenis en de sterke verha
len over koffie, kan tijdens zijn
bakkie het boek „Koffie” ter
hand nemen. Als je bij elk kopje
koffie dan een paar bladzijden
leest, ben je nog even zoet. Het
boekje, geschreven door Norman
Kolpas, geeft allerlei aardige, an-
kedotische gegevens uit de hele
wereld, die zich rond het gebruik
van koffie hebben afgespeeld.
„Koffie” verscheen in de reeks
„Het goede leven”, die geredi
geerd wordt door Wina Born.
Uitgever is Het Spectrum. Het
boekje (met platen, recepten
enz.) kost 22,50.
Jur. pai
st. 1e et
Als afsluiting van de serie arti
kelen over ekologische voeding
nog wat informatie over de ver
schillende namen en termen die u
in deze rubriek of ergens anders
bent tegengekomen. Wij hopen dat
u begrip hebt kunnen krijgen voor
een ander voedingspatroon. Wat
wij willen propageren is u als ge
bruiker van voedingsmiddelen kri
tisch te laten staan tegenover wat
u aangeboden wordt en bewust te
maken van andere mogelijkheden.
We willen u niet alleen vertellen
wat er nou zo verkeerd is aan uw
voedingspatroon, maar meteen
ook alternatieven aan geven.
Het hoogste doel in deze maat
schappij is voor velen een snelle
ekonomische groei met alle kwade
gevolgen vandien; milieuveront
reiniging, werkloosheid, weinig
plezier in het werk enz. Je kunt
ook net andersom denken en bij de
mens beginnen; de mens heeft een
aantal behoeftes die bevredigd
moeten worden, eten is daar een
belangrijke van. Het eten moet
goed zijn, het is de brandstof van
ons lichaam. De ekologische win
kels en restaurants stimuleren dan
bij in plaats van kunstmest orga
nische meststoffen worden ge
bruikt en waarbij geen chemische
middelen worden gebruikt bij de
bestrijding van insecten, onge
wenste planten en schimmel
ziektes.
ook een milieuvriendelijke land
bouw en een gezonder voedingspa
troon. We proberen zoveel moge
lijk produkten te verkopen van
kleinschalige, mensvriendelijk
werkende ondernemingen, waar
de werkers een redelijk bestaan
hebben, uit de omgeving/regio,
zodat de weg van producent naar
consument zo kort mogelijk is.
Dat wat we eten kan het begin
zijn van een nieuwe levensstijl,
die we ons moeten eigen maken,
welke gericht is op het handhaven
van de mens, te denken aan een
verantwoorde gezondheidszorg en
minder materieel aan de sociale
omgang met elkaar en het ont
plooien van uw eigen mogelijkhe
den d.m.v. meditatie, yoga enz.
Maar zo is het wel genoeg, het
blijft leren en groeien, wat niet
altijd meevalt in een maatschap
pij die doorgaat. En je moet begin
nen met een leven dat je niet met
de paplepel hebt binnengekregen.
biologische of ekologische win
kel. Een winkel waar voorname
lijk onbespoten, volwaardig voed
sel wordt verkocht, dat bij voor
keur in de eigen omgeving is ver
bouwd en verwerkt. Andere na
men voor dit soort winkels zijn:
kabouterwinkel of gezond-voed-
sel-winkel. Vaak worden ze ge
combineerd met een eethuisje
en/of theeschenkerij.
biologisch of biologisch-orga-
nisch. Een manier van telen waar-
Naast het nog steeds toenemende
tbruik van dubbele en soms
■iedubbele beglazing, is ook de op-
•rvlakte van de ramen een aspect
it een rol speelt bij het besparen
in energie. Hoe groter namelijk het
asoppervlak in de gevel is, des te
eer warmteverlies er optreedt.
Als men in de ons omringende
nden kijkt, valt op dat het toepas-
n van grote glasoppervlakken,
toral in de huizen, een typisch No
rlands verschijnsel is. Behalve het
it dat het gebruik van grote ramen
n tijdlang een modeverschijnsel is
iweest, heeft ook de na-oorlogse
oningnood hierbij een belangrijke
il gespeeld. In de jaren ’50-’60 was
■vraag naar woningen zo omvang-
jk, dat in recordtempo een aan-
enlijk aantal woningbouwprojec-
n moest worden gerealiseerd. Men
ilde vooral snel, goedkoop en zo
el mogelijk bouwen. Daartoe
erd onder meer gebruik gemaakt
in geprefabriceerde gevel-elemen-
n met grote glasoppervlakken te
mde de bouwtijd te verkorten en
i kosten redelijk laag te houden.
(Energiebesparing werd toen nog
|iet in die mate in verband gebracht
(iet de woningbouw als de laatste
iren het geval is. Isolerende maat
delen werden ook nauwelijks ge-
oflen. Er was immers aardgas ge-
)eg. De centrale verwarming deed
ootscheeps zijn intrede en kon op
nvoudige wijze het warmteverlies,
it ontstond ten gevolge van de gro-
glasoppervlakken, opvangen. Ja
nlang is er op die manier ge
luwd Voorop stond, zoveel moge-
|k woningen te realiseren, waarbij
e kwaliteit vaak op de tweede
laats kwam.
Hoewel het ministerie van volks-
üisvesting en ruimtelijke ordening
11965 al is begonnen met te wijzen
p de noodzaak van goede isolatie
n het verbeteren van de kwaliteit
liaji de beglazing, is het de zoge
naamde oliecrisis in het begin van
lie jaren ’70 geweest die een beslis-
Ipide invloed kreeg op het glasop-
I lervlak in de gevel. Men kwam toen
Ifcveel grotere schaal tot het inzicht
lat bij het bouwen terdege rekening
I loet worden gehouden met het feit
I «brandstof steeds duurder wordt
I Momenteel worden er bijvoor-
I geld bij het verstrekken van de
I feningsubsidies hoge eisen gesteld
I fel de thermische isolatie Behalve
I in voldoende isolatie van muren en
I laken, wordt het ontwerp ook be-
I fedeeld op de beglazing van de
I pning. Dubbele beglazing is een
I peiste voor tekenning van subsi-
I k maar ook wordt bekeken of de
I rootte van de ramen kan worden
I perkt, of dat een andere plaatsing
I p het raam wenselijk wordt ge-
I Rt Vooral bij het kleiner worden
I fel de ramen is een bewuste keuze
I fel de plaatsing belangrijk, gezien
De warmte die kan binnendringen
via het glasoppervlak, moet niet on
derschat worden. Zelfs in voor- en
najaar kunnen zich ongewenste
temperatuurstijgingen in het ver
trek voordoen, ondanks de buiten
temperatuur.
De toetreding van zonnestralen
wordt natuurlijk groter naarmate
het glasoppervlak groter is, waar
door een vertrek door de hoge tem
peratuur onbewoonbaar wordt of
het aanbrengen van afdoende venti
latie of zonwering noodzakelijk is.
Wanneer een vertrek met de glas
wand op het zuiden ligt, vindt er
’s zomers op het midden van de dag
een zonlichttoetreding van 80 a 90
procent van de totale op het raam
vajlende energie plaats. Door de
glaswand wordt dan slechts 10 a 20
procent gereflecteerd of gebasor-
beerd. Bij het toepassen van bij
voorbeeld aluminium jaloezieën aan
de binnenzijde van de glaswand is er
nog steeds een behoorlijke zonlicht
toetreding, namelijk 70 procent.
Het aanbrengen van voldoende
zonwering aan de buitenzijde van de
glaswand resulteert in een zonlicht
toetreding van slechts 15 procent.
Hieruit blijkt wel dat het weren van
de zonnestralen moet gebeuren
voordat deze de ruit bereiken. Dit
kan heel goed door middel van bij
voorbeeld luifels, aluminium jalou-
zieën aan de buitenwand, speciale
warmtereflecterende glassoorten,
en dergelijken. Maar dat zijn vaak
kostbare voorzieningen. Ook hier
kan echter een besparing in de kos
ten gemaakt worden door het beper
ken van het glasoppervlak.
Zowel in de woningbouw als in
gebouwen als ziekenhuizen, kanto
ren, e.d. zal glas altijd een onmis
baar materiaal blijven ten behoeve
van het contact tussen binnen en
buiten. De keuze van het type begla
zing (dubbele ramen bijvoorbeeld),
maar ook de oppervlakte van het
glas in de gevel, kunnen bijdragen
tot een aanzienlijke energiebespa
ring, waarbij toch niet op de functie
van het raam, als grensvlak tussen
binnen en buiten, hoeft te worden
afgedongen.
Geen enkele doe-het-zelver, die wat meer doet dan alleen een
spijkertje in de muur slaan, een stekker repareren of een plank
verven, kan zijn hobby af zonder klem-apparatuur. De laatste weken
hebben we daaraan al aandacht geschonken door attent te maken op
nieuwe versies bankschroeven en houtklemmen. De Skandia Prakti-
kus (uitgebracht door Ankor, Molenpad 20, Leidschendam) is daarbij
nog niet aan de orde geweest, maar mag zeker niet ontbreken. Juist
omdat deze Praktikus een combinatie is van spanapparaten. Het
geheel bestaat uit twee degelijke en sterke elementen, één groter dan
het ander. De grootste klem heeft twee windels, de kleinste één. Aan
de grootste klem zit dan verder een aanschroefdraad, waardoor men
(met behulp van een neerklapbaar handvat; ruimtebesparing) het
werkstuk tussen de twee klemmen vast kan zetten. De dubbele
drukplaat zorgt voor een stevige greep. Met dit tweedelige spanap
paraat kan men overal terecht: aan werkbank, tafel dan wel gewoon
aan een balk of plank (de dikte daarvan moet dan niet de 65 mm te
boven gaan). Het is duidelijk dat men, zowel kleine als grote
werkstukken kan klemmen, van onbeprekte lengte (voor het bijscha
ven van deuren bijv.). Rond of kantig hout kan men gemakkelijk
vastzetten door middel van centerpuntjes, die in de klemmen
kunnen worden bevestigd. De klemmen zijn van staal (schroefassen)
en onbreekbaar smeedstaal gemaakt. De zware uitvoering komt ook
tot uiting in het gewicht van het totaal: 3 kg.
Door middel van de zogenaamde
K-waarde en een algemeen gehan
teerde formule, kan het energiever
bruik per vierkante meter gevelop-
pervlak worden berekend. Met de K-
waarde wordt voor een bepaald ma
teriaal het warmteverlies per
vierkante meter aangegeven, vaak
uitgedrukt in watts. Zo is de K-
waarde voor enkele beglazing 6,
voor dubbele beglazing 3 en voor
driedubbele beglazing 2,5. De K-
waarde voor een geïsoleerde spouw
muur is 0,7, hetgeen inhoudt dat,
onafhankelijk van het type begla
zing, het energieverbruik per
vierkante meter bij geïsoleerde
spouwmuur altijd lager ligt.
Om dat duidelijk te maken, eens
het volgende rekensommetje. Stel
de geveloppervlakte van een woning
is 120 m2. Hiervan bestaat 60 m2 uit
glas. Besluit men nu van die 60 m2
De temperatuur in het vertrek
wordt in sterke mate beïnvloed door
de oppervlakte van de ramen. Grote
glasoppervlakken, vooral als die uit
enkel glas bestaan, brengen in de
winter onaangename verschijnselen
mee, zoals bijvoorbeeld de kou
deval.
Door het grote glasoppervlak
koelt de lucht in het vertrek af en
komt in beweging. De indruk wordt
dan gewekt dat het tocht in de ka
mer. Dit wordt ook wel koudeval
genoemd. Om dit tochteffect te
voorkomen, worden de radiatoren
vaak voor de glaswand geplaatst. De
koudeval neemt af of verdwijnt,
maar een gedeelte van de door de
radiator geproduceerde warmte
stroomt rechtstreeks door de glas-
biologisch dynamisch. Een ma
nier van telen welke gericht is op
het aktiveren van de akkerbodem
door bemesting met organische
mest en kompost. Men gaat er van
uit dat er een konstante stroom
van nieuwe krachten uit de kos
mos tot ons komt die helpt bij de
vorming van nieuw leven op aar
de. Er worden kruidenpreparaten
gebruikt om deze krachten te akti
veren (vandaar dynamisch). Men
gebruikt een iaaikalender om de
juiste zaaidagen te bepalen vol
gens de stand van de planeten.
makrobiotiek. Een manier van
voeding en leven, komend uit Ja
pan en in ’t westen gepropageerd
door George Ohsawa. Het gaat uit
van het gehele leven bestrijkende
filosofie, gebaseerd op twee tegen
gestelde en onafscheidelijke
enkele beglazing (K-waarde 6) 20 m2
te vervangen door geïsoleerde
spouwmuur (K-waarde 0,7) dan is
het verschil in K-waarde 5,3 per m2
(is 20x5,3 is 106 voor 20 m2). Om te
berekenen hoeveel kubieke meters
stookkosten worden uitgespaard,
dient het verschil (hier dus 106) te
worden vermenigvuldigd met 10
(door deskundigen gehanteerde for
mule). In dit geval komt men dus op
een besparing van 1060 m3 per jaar.
