3
Commodores attractie
met uitgekiende show
Indonesië voor en na de oorlog
Manco aan raffinement
bij pianist Crossley
Informatief
muziekdocenten
Bomenboekje
W
Ontslag dreigt
voor 750
I
iedere sekonde is echt
met n Maxell cassette
i
Expositie in Frans Halsmuseum toont enthousiast schildersplezier
Psychische kanten van
emancipatie besproken
wij
ontvingen
niaxEllmB
B
D
ks<
>re
ma
m
91 z»
2
B.V
B.V
Aanbieding: Vier halen, drie betalen
kJ
UIIIIIIIIII11111 H Ze^
mimiiiiiiiii z z
Schetsboekbladen
Liszt-recital in Amsterdams Concertgebouw
I
dinsdag
Bewustwordingsproces te wetenschappelijk ontleed
I®
El
‘*W
KUNST
13
19 7 8
APRIL
1 1
I
W
KO-NVV wil opheldering
I
Van den Bei); Expert, Zijlstraat 87-
Elres, Keizerstraat 9.
Etron, Nieuw-Guineaplein 25-26.
Radio Korrekt, Leidsevaart 130.
Ton Kuylenburg, Gen. Cronjestraat 1.
Top Shop, Gen. Cronjestraat 57-
Praktisch bomenboek, door Bert
Schut, uitg. Rap ƒ22,50.
1
'F
Tot en met 15 mei krijgt u de
gelegenheid kennis te maken met
Maxell.
Bij de volgende dealers liggen
folders voor u klaar:
Allwave-Lasky,Grote Houtstraat 16.
I
I t
f-gn I
HAARLEM. Het mag enigszins bekend worden geacht dat er een
Haarlemse „schildersschool” bestaat, hoewel ze als zodanig niet is
gekwalificeerd. Onder de dwingende invloed van Henri Boot werd al
voor de Tweede Wereldoorlog de basis voor een stijl gelegd die nu nog
- *j in grote trekken door een Kees Verweij, een Wim Steyn of een Cor Hak
—1 wordt beqefend, zij het ieder met een zeer persoonlijke toets. Drie
,J| elementen zijn in dit figuratieve werk van groot belang: het is bezon
ken, introvert en vooral intiem.
3
r 1
bibliotheek
ibouw..
■ROOSfiW
)e Klai
en Ett(
CEES STRAUS
H. R.
htertuii
s 12
JOHAN VAN KEMPEN
I
aariem
I
I
w///'
Elias in Batavia en Jakarta, door Margaretha Ferguson, uitg. Leopold 24,90.
I
Otto de Kat: intieme esthetiek
I
met internationaal karakter
1
I
rViarkt.!
i/aldecl
t
tan bi|
alq
dan beschouwend. Het is in feite het zoe
ken naar de aanwezigheid van het tijdloze
esthetische, het eeuwige dat kunst tot
kunst bestempelt.
De keuze die het Frans Halsmusuem
heeft gemaakt is een zeer gelukkige. Er
zitten ware topstukken onder die voortdu
rend getuigen van een enthousiast schil-
dersplezier dat onuitputtelijke bronnen
lijkt aan te boren. De Kat hoeft niet verder
te kijken dan het interieur van de kamer
waarin hij zich bevindt of het uitzicht dat
het raam hem biedt om hem tot werken
aan te zetten. Een handvol eenvoudige
stukken, vaak niet meer dan wat meubels
of een kan met wat takken zijn genoeg
voor hem om teen lyrisch „gedicht” te ma
ken. Daarnaast bevredigt hij zijn reislust
met bezoeken aan de Auvergne in Frank
rijk, een landschap dat op zijn doeken
zindert onder het zonlicht dat alle kleuren
ombuigt en alle vormen lijkt te veranderen
en te abstraheren van hun omgeving.
DEN HAAG. „Jullie zijn nu in Com
modore Jand”, schalt onverwacht een ro
botachtige, metalen stem. „Wij zijn hier
gekomen om de leiding over jullie liefheb
bende hersentjes over te nemen. Wij willen
geen kwaad doen, niemand laten schrik
ken. Het enige dat we willen brengen is
liefde”. Het geluid en de mysterieuze
klanken die het omgeven, sterven weg.
Een Temptations-achtig riedeltje wordt
ingezet en de spots werpen weer een feller
licht op het podium. Het kolossale Com-
modores-logo dat boven het drumstel
zweeft, wordt uit het gezicht getrokken.
En onthult de cameraman die er tijdelijk
achter schuil ging.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. Het scheppen van werk
loosheid. Zo noemt de Kunstenaarsorga-
nisatie-NVV (KO-NVV) het voorstel van
minister Gardeniers van CRM om 750 niet
volledig bevoegde muziekschooldocenten
te vervangen door daartoe om te scholen,
werkloze onderwijzers. Zij heeft dit plan
voorgelegd aan de minister van Sociale
Zaken in het kader van het aanvullende
werkgelegenheidsbeleid.
zinnige vocalen en een uitbundige show
het geheel naar een hoger peil tillen.
Muzikaal is dat naar mijn smaak te hoog
gegrepen, maar het beoogde effect sor
teert de methode wel. Na amper tien minu
ten zijn de honderden fans als was in de
handen van leadzanger Lionel Ritchie, die
zich bedient van geslepen volksmenners-
methoden om de al energieke sfeer nog
verder op te jutten.
Geoliede soulchoreografieën, samen met
gitarist Thomas McClary, bassist Ronald
LaPread en trompettist William King zor
gen voor afwisseling en dynamiek, terwijl
toetseman Milan Williams en drummer
Walter Orange zorgen dat de muzikale
aandacht niet verslapt. Extra steun komt
daarbij van vier sessiemusici (blazers en
gitarist) die zich bedienen van de naam
The Mean Machine. De aankleding en de
wijze waarop het geheel in zijn werk gaat,
is vanzelfsprekend af.
Drie snelle songs Won’t come dance
with me, Slippery when wet en Come
inside gaan net als op het dubbel-live
album vooraf aan de geestdriftig ontvan
gen ballad Just to be close to you, waarvan
de meligheid uitgebannen wordt dankzij
uitgekiende vocale harmonieën. Evenals
later het geval is bij de meezinger Sweet
Love, waaraan het al beschreven incident
voorafgaat. De spanning stijgt diverse ma
len tot het kookpunt.
Dat gebeurt bij Zoom als Walter .Orange
achter zijn drumkit vandaan komt voor
een vocale bijdrage, bij het melodrameti-
sche Easy (goede zang van Ritchie) en bij
het uit volle borst meegezongen Brick
Hous. Maar dan is het arsenaal aan con
tactmogelijkheden nog niet uitgeput. Van
avond spelen de Commodores weer hun
spel in de Jaap Edenhal te Amsterdam.
JOHN OOMKES.
H. R.
BATAVIA en Jakarta: één stad, maar twee heel verschillende werelden.
Batavia, eens hoofdstad van het koloniale Nederlands-Indië; Jakarta, de alsmaar
in inwonertal uitdelende hoofdstad van het onafhankelijke Indonesië.
Margaretha Ferguson verenigde die twee werelden in haar boek Elias in
Batavia en Jakarta”, een roman over families, die voor de Tweede Wereldoorlog in
de befaamde sfeer van de koloniale tropen woonden; vervolgens de oorlog zien
komen; in een Jappenkamp belanden en tenslotte weer in Batavia terugkeren.
Daar is de sfeer van weleer verdwenen.. De onafhankelijkheidsstrijd is begon
nen. Elias Bakker, één van de hoofdfiguren uit de roman, ziet zijn zusje, dat, alle
ellende heeft overleefd, vermoord worden door een opstandige menigte bij het
Koningsplein. Elias trekt naar Nederland. Na dertig jaar keert hij terug naar zijn
geboorteland. Indië is nu volledig Indonesië. Elias weet dat hij in het „nieuwe”
land wil leven en werken.
i-Alkma
Heem;
ide 74.
ksweg
Sniep
-Arnhe I
bouwki
i. Tel.
>rom. I
3 keuk
uit woc
antrekki
of ecH
arage.i
eel voo
55m2)
Tel.
Tel.
I
HET SCHIJNT dat uitgever Thomas
Rap zelf een minnaar van de natuur is
en dat hij met name geïnteresseerd is in
bomen. Geen wonder dat hij het „Prac-
tisch bomenboek” heeft laten samen
stellen door Bert Schut, een man, die
uit Gorssel komt (Waar schitterende
bossen gelegen zijn).
Je moet er niet van uit gaan, dat je
aan de hand van illustraties nu eens een
leuk boompje of struik kunt uitzoeken
voor je tuin. Nee, het gaat eigenlijk
precies andersom. Eerst ga je kijken
welk soort boom het in je tuin het beste
doet aan de hand van de gegevens, die
je in dit kleine boekje vindt.
Of je kunt als je niets van bomen
afweet afgaan op een mooie naam.
Neem de gagelachtigen. Als je geen
zure heidegrond hebt of halfmoerassi-
ge veengrond dan kun je de gagel wel
vergeten. Jammer, want de aromati
sche geurende takken kunnen de mot
ten uit de klerenkast verjagen.
Het ontbreken van illustratie, al is het
maar een luchtige schets, vinden we
toch wel een handicap in dit overigens
aardige boekje, dat allerlei gegevens
biedt zoals over het planten en onder
houden en het eventuele gebruik (ge
noemde klerenkast; hegafscheiding;
schaduwgevend).
4 kame
1933) i
geschik
l\anvaai
De Nabi’s hielden van matte, vlak uitge
streken kleuren en een gedempte subtili
teit in het werk. Als een beweging van het
post-impressionisme stonden de Nabi’s
voor een expressieve vormverandering en
een synthese van kleur, fantasie, vereen
voudiging en bespiegeling, allemaal ken
merken die in het vroege werk van De Kat
zijn terug te vinden, zoals ook de tentoon
stelling uitwijst die momenteel van zijn
werk in het Frans Halsmuseum in Haar
lem wordt gehouden.
Gerekend naar de tijd lagen de Nabi’s
een generatie voorop. De Kat die van de
toen eigentijdse stromingen met name het
kubisme goed heeft leren kennen. Aldus
vind je bij de Otto de Kat van voor de
oorlog enerzijds Vuillard, Bonnard (en ook
de fauvisten Matisse, Marquet en Derain)
terug, anderzijds heeft hij zijn vormleer in
bepaalde gevallen zeer specifiek op het
kubisme afgestemd.
I
Bewust is op deze expositie niet gekozen
voor de aquarellen die elders vrij regelma
tig geëxposeerd worden. Wel is van De Kat
een grote serie schetsboekbladen te zien
die tot nog toe niet in het openbaar zijn
geweest. Het zijn de aanzetten tot de latere
schilderijen, neergezet in een heel puntig
handschrift en erg kernachtig.
Daarnaast is een kleine groep lino’s te
zien die eenvoudig van opzet zijn, maar
toch poëtisch bleven in een heel beheerste
stijl die aantoont dat de kunstenaar mees
ter over de techniek is. Vrij ongewoon is
De Kats kleurgebruik in dit werk waar
voor hij niet de zo sprankelende kleuren
van zijn latere olieverven gebruikt, maar
heel gedempte tinten die net tegen pasteL
kleuren aan zitten.
Otto de Kat wordt dit jaar 71. Hij heeft
de invloed van anderen ondergaan en
heeft op zijn beurt pok weer anderen op
het spoor van de eeuwige schoonheid gezet
(vergelijk het werk van een Wim Vaarzon
Morel en Jeanne Bieruma Oosting). Deze
retrospectieve laat de verbinding zien tus
sen twee geheel verschillende tijden waar
in vooral het tijdloze komt bovendrijven.
(Tot 4 juni, daarna gaat de tentoonstel
ling gedeeltelijk naar Zutphen. Dagelijks
van 10-17 uur, op zon- en feestdagen vanaf
13 uur geopend).
„Ontwenning”, autobiografische no
tities, door Verena Stefan, uitgave Rog-
ner Bernhard/De Harmonie (f 16,-).
„De lotgevallen' van Sebastiaan
Terts” door Willem van Toorn, uitgave
Querido 18,90).
„Over het huiselijk geluk en andere
gedachten”, door Gerrit Krol uitgave
Querido 17,90).
„Het ontplofte gedicht”, door J.
Bernlef, uitgave Querido 19,90).
„Tussen melk en bitter”, door J. W.
Holsbergen, uitgave Querido 19,90).
„Tweestromenland”, dagboek uit
bergen-Belsen, door Abel J. Herzberg,
uitgave Querido 24,50).
„De mooie gekken van de grote ste
den”, een valse verhandeling over de
liefde, door Fanu§ Neagu, uitgave
Manteau.
„Rebels en beminnelijk”, brieven
van Belle van Zuylen, uitgave De Ar
beiderspers (19,50).
„Liefde”, de vele facetten van het
liefdesspel, door R. L. Harkel, uitgave
H. J. W. Becht 25,-).
„Zo werkt een auto”, uitgave Shell
Nederland 4,95).
„Wat heb ik nou aan m’n fiets han
gen?”, 6800 km op de fiets door de
achtertuin van Amerika, door Wim
Dussel, uitgave Omniboek 19,95).
„De reis van Anno”, door Mitsumasa
Anno, uitgave Ploegsma 14,90).
„Brigitte op de planken”, uit de Tina
stripserie, uitgave Oberon 5,25).
„Politiek memo 1978”, uitgave Klu
wer 14,-).
ü- Stillevens en stadsgezichten behoren tot de door Otto de Kat bijzonder uitgediepte
schilders-onderwerpen. Een voorbeeld voor zijn latere werk is „Stilleven met koffiekan”
dat eerst van 1975 dateert.
AMSTERDAM. Franz Liszt compo
neerde het leeuwendeel van Zijn piano-
werken allereerst voor zichzelf. Om er zijn
fabelachtige pianistiek in te kunnen uitle
ven; ongekend virtuoos en oneindig geraf
fineerd - naar men kan denken! Het lieflij
ke, het zinnelijke, het etherische en het
huiveringwekkend demonische, alles kon
hij er naast elkaar en soms ook verweven,
in uitdrukken. De persoonlijke lading van
zijn licht ontvlambaar gemoed, vulde ken
nelijk de vele holle passages die zijn com
posities in het algemeen rijk zijn en maak
ten deze desondanks in de praktijk tot een
indringende belevenis.
_U
nen, hetgeen zich zelfs duidelijk wreekte in
meesterstukken als Ricordanza en Harmo
nies du Soir, die - net als al het andere -
toch al té lijden hadden door een gebrek
aan kleurschakering en vooral aan...
charme!
De KO-NW wil over een en ander op
heldering. Als de plannen van Gardeniers
werkelijk worden uitgevoerd, dan zal de
KO-NW zich met kracht verzetten tegen
dit mogelijk ontslag voor 750 mu
ziekschooldocenten.
De kunstenaarsorganisatie heeft de ster
kte indruk dat het „correctie”-plan van de
bewindsvrouwe zonder overleg met de
rijksinspecteur voor muzikale vorming tot
stand is gekomen. Al ruim een jaar vindt
overleg plaats tussen de FNV-bonden voor
het muziekschoolonderwijs (KO-NW en
de ABOP) en de inspectie over het terug
dringen van onbevoegd gegeven mu
zieklessen. Men houdt daarbij vooral de
kwaliteit van het muziekschoolonderwijs
in het oog.
Inmiddels is in het overleg een aantal
afspraken gemaakt op grond waarvan on
bevoegde docenten alsnog via studie een
bevoegdheids„graad” kunnen behalen.
Slechts oudere docenten zijn hiervan vrij
gesteld. Het voorstel van de minister bete
kent een regelrechte uitholling van deze
afspraken en zal veel onrust bij mu
ziekschooldocenten te weeg brengen. Deze
docenten zijn immers in het verleden met
medeweten van de inspectie aangesteld,
teneinde aan de groeiende vraag naar les
sen in de muzikale vorming tegemoet te
komen.
YVONNE VAN DE MOSSELAAR teveel aandacht voor
maatschappelijke aspecten
In tegenstelling tot deze bewering
legt ze in haar boek geen verband tus
sen deze twee elkaar beïnvloedende ele
menten. Zulke tegenstrijdigheden ko
men regelmatig naar voren. Ze geeft
conflictsituaties aan maar vermeldt
niet uit welke concrete gebeurtenissen
deze moeilijkheden zijn ontstaan. Hier
door blijven vele waardevolle analyses
in de ruimte zweven, de lezer kan zich
er niets bij voorstellen.
De mogelijkheden voor emancipatie
liggen inderdaad in de ontplooiingskan
sen die er geboden worden maar met
dit boek heeft zij daar toe volgens mij
althans geen bijdrage geleverd. Zinnen
als „Hoe groter de discrepantie tussen
huidige status en aspiraties...” bereiken
de gemiddelde lezer, waartoe ik mijzelf
reken, niet, evenmin als woordgebruik
in de zin van „het traditionele conditio-
neringsproces, „mystificatie”, „sociali
satie en encultratieproces”. Vakjargon,
met daarachter tussen haakjes geplaat
ste goed Nederlandse woorden (die er
dus zijn), leest erg vervelend. Een dui
delijker gelegd verband tussen de ex
terne en interne factoren zou het boek
meer waarde hebben gegeven.
„Emanciperen moet je leren” is uitge
geven in de Kooykerreeks, Rotterdam.
Prijs ƒ18,50.
In Zero, Bakenessergracht 8-10,
Haarlem spreekt Yvonne vanavond ov
er deze psychische kanten van emanci
patie. Aanvang 20.00 uur, iedereen is
welkom. CONNY MANASSE
Daarbij denk je dan natuurlijk niet aan
stukken als de Etudes d’exécution trans
cendente, waarvan het niveau en de artis
tieke waarde buiten kijf zijn. Maar om
delen uit de „Harmonies poétiques et réli-
gieuses” en aanverwante zaken nu nog aan
een publiek voor te kunnen schotelen,
daarvoor heb je dan wel een pianist nodig
met het raffinement van een Liszt-zelf, zou
dkame ^aast kunnen stellen.
En Paul Crossley, de jeugdige Engels
man die maandagavond in de Kleine Zaal
van het Amsterdams Concertgebouw een
heel recital asa Lisrt wijdde, beschikt niet
over dat technisch raffinement en beno
digd gevoel voor subtiliteiten die zo’n
avond dan echt interessant zouden kunnen
maken.
Ook al suggereert deze musicus in zijn
mimiek een haast geëxalteerde gevoelig
heid; van een werkelijk eigen artistiek-
emotionele inbreng is eigenlijk geen spra
ke. En als de poëzie even in het spel
betrokken lijk* t® rake» is het eerder van
een mooidoenerig soort dan van birmenuiv.
Zeker, Paul Crossley hoort tot de catego
rie van knappe pianisten- zoals dat dan
heet - en alles komt doorgaans „safe” voor
de dag. Doorgaans - want de twee tot slot
gespeelde St. Fransiscuslegendes misten
toch nog de vaart en de brille die hier
vereist is.
En bovendien, wat belangrijker is,
Crossley bleek eigenlijk nergens in staat
tot het trekken van krachtige spanningslij-
Aan het rijtje namen kan ook vrij ge
makkelijk Otto B. de Kat worden toege
voegd, de in Dordrecht geboren, maar zo
echt Haarlemse schilder wiens werk zo
gterk de kenmerken van de Haarlemse
school draagt. Toch moet juist ten aanzien
van De Kat een zeker voorbehoud worden
gemaakt. Bleven Boot en zijn leerlingen
eigenlijk steeds in lokale kring verkeren,
De Kat heeft zich in zijn jeugd al snel
internationaal georiënteerd. Eigenlijk
j voordat hij zich „Haarlems” zou vormen
had hij al contact gemaakt met de Parijse
schilders-„beau monde”. Even in de twin
tig trekt hij namelijk naar de Franse
hoofdstad, waar hij diep onder de indruk
van het post-impressionisme (de Franse
moderne kunst van na 1880) moet zijn
gekomen. Met name de Nabi’s (Bonnard in
deze tijd, Vuillard, Roussel) hebben hun
sporen nagelaten in het werk van De Kat.
Er wordt maar
weinig geschreven
over de psycholo
gische aspecten
van het emancipa
tieproces, een re
den voor Yvonne
van de Mosselaar
om haar docto
raalscriptie te her
schrijven en in
boekvorm uit te
geven. Het is haar
eerste boek en
draagt de titel
„Emanciperen
moet je leren”.
Yvonne van de
Mosselaar heeft
haar studie psy
chologie voltooid
en is thans werk
zaam als psycho
therapeut. Boven
dien is zij actief
op het gebied van
de vrouweneman
cipatie.
Zij stelt duidelijk dat emancipatie
meer inhoudt dan het verkrijgen van
gelijke rechten. Emancipatie is „een
bevrijdingsproces uit beperkende be
palingen, het mondig worden van indi
viduen en groepen, het opkomen voor
eigen belangen, het bevechten van ei
gen rechten en het opeisen van sociale
erkenning”. Bovendien heeft emanci
patie niet alleen betrekking op vrou
wen maar geldt ook voor andere onder
drukte groepen zoals homofielen,
kleurlingen en minderjarigen. Het
mondig mogen zijn kun je eisen, maar
echt mondig worden is een psychische
ontwikkeling en deze processen wor
den in het boek behandeld. Het is de
bewustwording die belangrijk is en de
schrijfster heeft getracht de lezer het
benodigde inzicht in die processen te
geven.
Yvonne van de Mosselaar schrijft in
haar verantwoording dat er te veel aan
dacht is gegeven aan de maatschappe
lijke aspecten van emancipatie^. Facto
ren als gelijke beloning, gelijke rechten
en gelijke mogelijkheden. In „Emanci
peren moet je leren” heeft ze bewust
gekozen voor het beschrijven van de
psychologische kant, de persoonlijke
conflicten. Een aantal regels verder
schrijft ze echter dat deze externe en
interne factoren vaak kunstmatig ge
scheiden worden en dat deze scheiding
geen rekening houdt met de wisselwer
king tussen de betreffende persoon en
de maatschappij.
Het voorvalletje toont eigenlijk het bela
chelijke van de hier boven beschreven,
cerebrale poppenkast aan. Maar behalve
enkele van dergelijke goedkope stunts is
het concert dat één van Amerika’s hardst
werkende soulformaties maandagavond
aan het begin van zijn eerste Europese
tournee in het Haags Congresgebouw gaf,
een doorslaand succes gebleken. Tv-beel-
den (Vara’s Wonderland) zullen te zijner
tijd ervoor zorgen dat ook anderen dan de
6000 gelukkigen die een kaartje konden
bemachtigen voor de twee shows die de
groep in ons land geeft, het uitgekookte
mechanisme voorgeschoteld zullen
krijgen.
Soul en soul is twee; nadere informatie is
op zijn plaats. De Commodores behoren
zeker sinds het uitbrengen van hun dub-
bel-livealbum vorig jaar tot de topattrac
ties van het Tamla-Motownlabel uit De
troit. Dat ontwikkelde zich zoals bekend
tot één van de eerste platenfirma's die
geheel in zwarte handen was en in de jaren
zestig veel (later) fameuze negerartiesten
lanceerde: Stevie Wonder, Marvin Gay, de
Supremes, de Four Tops, enzovoort. De
laatste jaren heeft het echter veel van zijn
invloed moeten prijsgeven
De uit Alabama afkomstige zesmans
groep de Commodores (letterlijk: de ge
zagvoerders) betekent nieuwe hoop voor
het label, dat zijn toppositie verspeelde
aan Philly-soul, de Miami-sound en de
space-klanken van groepen als parlia
ment. Qua groepsgeluid sluiten de Com
modores bovendien ook goed aan bij de
traditie van de hoppende stuwende soul,
waartegen schrille koperharmonieën en
zoetelijke stringsynthesizers afsteken. De
Commodores huldigen behalve deze in
strumentale beginselen de mening dat uit-
Het heeft tot halverwege de jaren ’50
geduurd dat Otto de Kat naar zijn artis
tieke hoogtepunt zou toegroeien. Rond
in utreej 1955 als hij een hoogleraarschap aan de
emi Rijksakademie van Beeldende Kunsten in
Amsterdam aanvaardt, wordt zijn werk
langzamerhand anders. Het accent ver
schuift van de kleuruitdrukking naar een
concentratie op de vormgeving van de
vlakken die haast schematisch worden
weergegeven. De Kat schildert te Luik,
Kopenhagen en Brussel en zoekt overal
naar de kern van het hem omringende.
Zijn werk wordt minder commentariërend
