Architect-componist Henk van Kempen tachtig jaar
Meubelfabriek
ii
Garantie
tot 1992
s
I
Oisterwijk
i
1
I
1
i
gif
door John Oomkes
1
Ex
12 jaar garantie
geloogd massief Europees eiken
voorzien van eigen brandmerk
ongekende service
Haarlemse Dreef
j
Bomkraters
95 procent
t M
Beverwijk, Parallelweg 100, tel. 02510-26923.
y
HP 1
24
KUNST
:ii
VRIJDAG
4
M F
19 7 9
V
Pi
I
met
i
I 1
c:i
I
t
in
ku
rer
(ee
de
zie
ma
opi
ger
dee
me
pri.
got
ver.
ziel
los
ter:
pul
D<
VOOI
met
lijk
tief
t
r
I
I
Omdat wij alles in eigen hand houden, vanaf het
met zorg selekteren van het hout, het drogen,
het met liefde bouwen van het meubel, tot en
met de aflevering bij u thuis, durven wij die lange
garantie te geven van 12 jaar op het hout en de
konstruktie.
-
BLOEMENDAAL. Eerst voelt hij niet zo voor een gesprek. Laat
hij weten „dat hij zich niet zo belangrijk voelt”. Na enig aanhouden
geeft hij toe. „Je kunt je niet aan de consequenties blijven onttrek
ken.” Hendrik Willem van Kempen wordt zaterdag 80 jaar. Een feit
waaraan hij niet zoveel waarde hecht, omdat de Bloemendaalse
architect en componist eigenlijk al vijftien jaar lak heeft aan de
pensioengerechtigheid, maar waaraan hij niet voorbij kan gaan
omdat zijn familie en vriendenkring er wel bij stilstaan. Henk van
Kempen wordt ’s middags in intieme kring gefêteerd en ’s avonds
gehuldigd door de Haerlemsche Musyckcamer die in de Haarlemse
Nieuwe Kerk de door hem geschreven Evocation Nocturne zal uit
voeren.
ll
Een leven tussen
I
I
twee hartstochten
1
I
ür Landgoed Nistelrode te Bloemendaal. Ontwerp Van Kempen.
(ADVERTENTIE)
I
BE
i
I
I
•l(
1
3
I
I'
3
j
i
i
i
Vc
Piet.
1
3
l
I
J
l
I
I
I
I I
i
i
i
AW
prins
dam
u aa
bijna
betre
van
oude
werp
antiq
is oo
lierei
Te{
21 m
Nieui
is eei
dezel
een c
ling
Stich
onaal
prins
„Ki
stellii
het 1
broks
vinde
tekst
in de
al ge:
„De f
als et
dat re
verte.
Hij
de Fr
theori
maar
tuur”
introc
het e<
ning.
dat d
prakt
Z
4». S >Xv.<
De aanvankelijke terughoudend
heid om over zijn vele levenservarin
gen van gedachte te wisselen maakt
plaats voor een zekere gretigheid als
hem gevraagd wordt van tevoren en
kele aanknopingspunten voor een ge
sprek op papier te zetten. Een uitvoe
rige, diep gravende brief van vijf
kantjes is ons deel.
Een tweetal zaken tekent zich in het
persoonlijke schrijven af, dat belangrij-
ker is dan welk uitvoerig biografisch ver
slag en welke volledige opsomming van
verrichte werken dan ook. Dat geldt zelfs
als we ons realiseren dat Van Kempen
door de bouw van tientallen kerken, scho
len en huizen medebepalend is voor het
aangezicht van de bouwkunst in onze re
gio en hij een boeiend leven achter de rug
heeft, waaruit menige anecdote is op te
diepen.
„Als ik nog eens een goede ingeving heb,
wordt die door zoon Johan of vrienden tot
klinken gebracht. Een grote voldoening
en een merkwaardige sensatie is dat,” zo
schrijft Van Kempen. En: „En dan mag ik
nog als architect mijn oudste zoon
Henk adviseren en wat stimuleren bij het
moeilijke realiseren van een droom. Een
droom die soms, onuitgevoerd, een fata
morgana blijft. Soms ook bij uitvoering,
aan bruikbaarheid kapot gaat, maar soms
ook een vreugdevol ontwaken geeft door
doeltreffende en functionele waardigheid
en verschijning. Dit laatste ontstaan dan
meestal door groot begrip van opdracht
gevers en gunstige omstandigheden.”
De twee hartstochten, die voor de archi
tectuur en de muziek, en de eeuwige wrij
ving tussen ideaal en realiteit bij het be
drijven ervan, zijn ook de kernthema’s
van het gesprek, dat uiteindelijk plaats
heeft in de genoeglijke en rustige werkka
mer van Van Kempen sr. Het zijn adjectie
ven die ook op hem van toepassing zouden
kunnen zijn, ware het niet dat zijn levendi
ge ogen en een kordaat strikje het tegeno
vergestelde bekrachtigen. Zijn tachtig ja-
ren geef je hem in ieder geval niet, daar is
hij te vitaal, te krachtig voor.
Niegeman, de architect die momenteel
zo in de publicistische belangstelling
staat, was een goede vriend, die boven
dien vrijwel gelijktijdig zijn opleiding ont
ving aan de Kunstnijverheidschool aan de
Haarlemse Dreef, zo vertelt Henk van
Kempen. „Een ware kweekplaats van ta
lent. Latere hoogleraren als Holt en Otto
de Kat, maar ook anderen als Maurits
Escher, Mari Andriessen, Pieter van Gel
der, Merkelbach, Groenenwegen zijn daar
opgeleid. Een unieke school. Je kreeg er
een brede scholing, algemene ontwikke
ling. Ik dank mijn belangstelling voor
kunstgeschiedenis aan leraren als Ver-
kruijssen en Vorkink.”
ri- Ontwerp voor jeugdhuis in Bloemendaal. Vrijwel exact zoals op deze tekening uitgevoerd.
villa’s, landhuizen en wat dies meer zij.
Het aandeel van de sociale woningbouw
in zijn budget nam echter geleidelijk af.
Een zaak van principes? De architect:
„Ach, principes, het is moeilijk vast te
stellen hoe je daar nu over moet denken.
Wat je kunt doen en welke concessies je
nooit kunt maken. Maar in de jaren vijftig
li
I
1
'R*.
•<- X- Lx'
I I
1
bouwkunst moet je naar de Middeleeu
wen terug,” zo vat Van Kempen samen. I
Hij is overigens de eerste om toe te I
geven dat je als architect niet altijd aan je
principes even strak kunt vasthouden
Om een architectenbureau van de grond
te krijgen na 1945 moest er van voren
af aan worden begonnen moet „er toch
brood op de plank komen. Als je niets wilt
accepteren, gaat je bedrijf kapot. Als ar-1
chitect ben je ook zakenman. Als dat mijn
slapte is, dan wil ik dat best toegeven. Je
kunt nu eenmaal niet altijd met je vuist op
tafel slaan.” Maar ik heb er altijd toch het
beste van proberen te maken.”
Muziek is in alle jaren voor Henk van
Kempen eigenlijk een ideaal tegenwicht
geweest voor het vermoeiende, uitdagen
(„want dat bleef het”) en niet zelden te
leurstellende werk als architect. Hij speel-1
de met zijn vrouw Betsy van Leeuwen I
veelvuldig op recitals door het land voor I
het Instituut van Arbeiders Ontwikkeling, I
componeerde muziek bij de schimmen-1
spelen van Pieter van Gelder en schreef I
op basis van „liefdewerk” symfonieën en I
liederen. „Je bent niet altijd gedisponeerd
voor het schrijven van muziek. Het schoot
er vaak bij in door het werk. Ik compo
neer indien mogelijk in de avonduren, als
niemand meer op belt. Als het resultaat
dan uitgevoerd wordt, is het de verwezen
lijking van een droom, bij een gebouw is
het meestal de karikatuur van een
droom” Nom-de-plume
In relatief kleine kring werd Van Kem
pens gewaagde muziek op prijs gesteld;
reden waarom hij een nom-de-plume han
teerde, Henri Carf componist, archi
tect, fluitist. Een vinding van zijn vroegere
muzikale mentor Martin Lürsen). Zijn
composities voor het 31-toons orgel in
Teylers Museum werden echter zeer ge
waardeerd en een recent werk, Evocation
Nocturne, dat zaterdag wordt uitgevoerd
in een nieuw arrangement heeft bijzonde
re kwaliteiten.
„Muziek kun je wel makkelijk beoorde
len op het eerste gehoor, maar het ver
vluchtigt snel. Verschillende opinies zijn
daarom zeer goed mogelijk. Dat is nu
eenmaal het karakter van iets immateri
eels. Dat is de andere kant van muziek.”
Van Kempen zegt daarmee in feite dat
zijn bouwwerken zich door hun materiële
eigenschap voortdurend wel laten gade
slaan. Een summiere lijst dan tenslotte
toch maar, we ontkomen er niet aan.
Voor een belangrijk deel danken de
Haarlemse Koningin Emmaschool, alsme
de de Prinese Irene en de Prinses Marijke
School hun vorm aan het werk van deze
Bloemendaalse architect. Hetzelfde geldt
voor het Marnix van St. Aldegonde Ly
ceum, de Sionskerk in Haarlem-Noord, de
Dieperinckvleugel van het Eerste Chr. Ly
ceum, het Adriaan Pauw College in
Heemstede en scholen in Hillegom en
Hoofddorp. Daarnaast ontwierp Henk"
van Kempen de koelhuizen IJsvries te-
IJmuiden, de Radiokerk te Bloemendaal
en vele grote huizen en villa’s te Soester-
berg, Bloemendaal en Aerdenhout.
Een bijzondere inspanning getroost hij
zich immer als het om restauraties gaat,
zoals bij kerken in Beverwijk en Sant
poort (De oude Engelmundus), het nog te
renoveren bejaardencentrum Kennemer-
oord te Heemstede en uiteraard de Grote-
of St. Bavokerk in het hartje van Haar
lem. „Daarover wordt nu gezegd: even
wachten. Zoveel tijd kan het dak van de:
kerk echter niet meer lijden. Bovendien
stel ik er prijs op die restauratie nog te'
mogen meemaken.”
invloeden herkennen, dan zie je zo nu en
dan een andere visie, dan heb je op eens
weer een ander standpunt.”
Na een jaar bij landhuizenbouwer A. P.
Smits in dienst te zijn geweest, lokte het
avontuur voor de afgestudeerde Henk van
Kempen. Samen met Niegeman trok hij in
1922 naar Parijs. „Er was hier niets te
doen en we vonden het leuk om eens over
de grens te kijken. En je moet niet verge
ten dat hier niets kapot was. De Eerste
Wereldoorlog ging aan Nederland voor
bij.” Er werd gewerkt voor Cornil aan de
wederopbouw van het zwaargehavende
Reims, maar en passant maakte de jonge
Bloemendaler kennis met de destijds on
gehoorde muziek van Satie, Milhaud en
Honegger en het Zweeds Ballet vanaf het
schellinkje in het Théatre des Champs
Elysées. Hij nam er fluitles bij René le Roi
en legde zijn impressies in schetsen én
notenbalken vast. i
„De situatie in Reims was vijf jaar na de
oorlog nog onbeschrijflijk. Je moest er
leven tussen de bomkraters in noodketen
in vertrekken die van elkaar gescheiden
waren door behangpapier.” Onder derge
lijke omstandigheden hielden weinigen
het langdurig uit en de terugreis „in zwij-
nedraf” werd aanvaard, terwijl Niegeman
richting Duitsland en Sovjet-Unie koerste.
Bij terugkeer merkte Van Kempen dat
de sociaal bewogen woningbouw van Nie
geman, de groep van „8” en anderen nogal
gekenschetst werd door een „fabrieksma
tige opzet”. Om de woning boven te stimu
leren moest je in die tijd hoe langer hoe
doelmatiger te werk gaan, hè. Dat verrek
te geld maakte dat je wel moest. Maar als
je aan het restaureren bent zoals mijn
zoon Henk en ik nu vaak laten uitvoe
ren dan merk je wat wij in de jaren
dertig aan ambachtelijke vakkenis al
kwijt zijn geraakt.”
Van Kempen, zelf een sociaal bewogen
mens, kwam door het groeiende streven
naar efficiency in de bouw in de knel.
Scholen, kerken zette hij vóór en na
Wereldoorlog II voldoende neer, alsmede
ri- Henk van Kempen: „Met elke wisseling van decor moest ik weer mijn houding bepalen".
heb ik mijn laatste grote woningbouwpro
ject getekend. Voor 3,2 miljoen in Haar
lem-Noord. Betere woningbouw, leuke
plattegronden. Drie- en vierkamerwonin-
gen met voldoende ruimte voor kleine
verschillen. Toen moesten we opeens ze
ven ton bezuinigen. De „betere” woning
bouw werd niet gehonoreerd. Het resul
taat was dat de betere „skyline” verdween
en het schoenendozen werden. Ik ben toen
naar de Haarlemse wethouder Happé toe
gestapt met het voorstel mijn honorarium
niet uit te betalen en het plan niet te laten
doorgaan.” w
Het werk als architect dat op de school
nog zo uitnodigend had geleken, viel in de
praktijk door „dat verrekte geld en alle
burocratie” tegen. „Als studenten dachten
we dat het werk voor 95 procent creatief
zou zijn en misschien vijf procent verve
lende bagage met zich mee zou brengen.
Maar dat is dus in de loop der tijd precies
het omgekeerde geworden.” In het voor
val betreffende Haarlem-Noord wist Van
Kempen wat hem te doen stond omdat
„hij zich elke keer afwendde van het ui-
teindelijk resultaat als hij er toevallig
langs kwam,” zoals in het schrijven staat.
„Dan maar betere sociale woningbouw,
maar zó nooit meer,” beloofde hij zichzelf.
„Je kunt daar de consequenties niet van
overzien, maar ik heb daar niet zo’n spijt
van, want veel woningbouw is asociale
woningbouw gebleken. Je krijgt flatneu-
rose doordat isolaties bijvoorbeeld niet
voldoende zijn. Een bepaald surplus,
waar een mens eigenlijk niet zonder kan
leven. Er staat in de Bijbel: Een mens zal
bij brood alleen niet leven. Nou, een mens
zal ook niet bij de uiterste levensbehoef
ten alleen niet leven. Bij efficiency alleen
gaat de aardigheid er bovendien voor de
architect af. Voor echte architectuur,
Het door Van Kempen zelf getekende titel
blad van zijn Franse impressies, uitgegeven
door Donemus.
„Met alle respect dat ik altijd voor Jo
han Niegeman heb gehad; die is veel
rechtlijniger geweest dan ik. Ik heb dat
nooit zo kunnen doen. Met elke wisseling
van decor moet ik weer mijn houding
bepalen, zó. En dat kan in zekere zin een
kracht zijn, maar aan de andere kant ook
een zwakte. Achteraf kun je bij mijn ont
werpen dat is vaak wel leuk diverse
r
r
2*
