Vrouwen in de bres
voor werkgelegenheid
F
KINDERCRÈCHE IN DIRECTIEKAMER
S)
- K—M
door Nel van Bemmel
Weinig hulp
Nieuw kader
Persoonlijk
Vakkundigheid
30
Na een fikse tocht in de vroege ochtenduren komen we met onze
allesbehalve snelle auto’s in het dorpje Quaregnon aan. Een bewoon
ster weet ons precies „Les Sans Emplois” te wijzen. Grote borden
vertellen de voorbijgangers dat hier sprake is van een bezetting. Zelfs
de naam van de straat vroeger Rue Pierre Salik is veranderd in
Rue du Coron des Sans Emplois. Als we de fabriekspoort gepasseerd
zijn, horen we kinderstemmen (ook België heeft paasvakantie), en
zien we volop affiches en kranteknipsels aan de wand. Op een wc-
deur hangt nog een gestencild voorschrift uit 1972, dat werknemers
verbiedt in de gangen of de garderobes te eten. Een paar forse
balpenstrepen door de tekst geven blijk van een stil protest.
De sfeer is ontspannen. In het atelier gaat het werk rustig door; in
de kantine zijn een paar vrouwen bezig broodjes te smeren en soep
te koken voor de lunch. Onze gastvrouw stelt ons voor om eerst rustig
rond te kijken en deel te nemen aan de lunch; daarna kunnen we
rondgeleid worden, en met een paar vrouwen praten. Intussen blijken
er problemen te zijn gerezen over onze bestelling van tweehonderd
broeken; we mogen er maar tien per persoon uitvoeren, zodat we met
zestig stuks genoegen moeten nemen.
«al
■EP
I
ijn
tg van
ils na-
Naaisters houden confectiefabriek bezet
Het modieuze blauw, geel en rood
tot de
70707
zit zijn
c over
zaam-
vaarin
d van
sugd-,
Vijfenzeventig naaisters van een spljkerbroekenfabriek
in Zuld-Belglë houden nu al negen maanden hun fabriek
bezet. Het gaat om de Soclété de Confection Industrielle
(SCI) van eigenaar Pierre Salik, die ook in Brussel en
Noord-Amerlka textielfabrieken heeft. De vrouwen
bezetten vorig jaar augustus de fabriek, toen hun
werkgelegenheid definitief op de helling kwam te staan;
in de voorafgaande maanden was een groot deel van de
werknemers al met een ingrijpende werktijdverkorting
geconfronteerd: tegenover een week werken stond een
maand werkloosheid.
In mei 1978 waren nog slechts 340 werknemers over.
Opnieuw wilde Pierre Salik ingrijpend reorganiseren,
waarbij werk voor negentig mensen zou overblijven.
Deze negentig arbeidsplaatsen wilde hij echter niet
garanderen. Op 17 augustus besloten ruim honderd
De vrouwen hebben dringend behoefte aan morele en
financiële steun. Een groep feministisch-socialistische
vrouwen in Amersfoort besloot een stukje internationale
solidariteit In de praktijk te brengen. Ze gingen gewapend
met video-apparatuur, cassetterecorder en
fototoestellen naar de bezetsters van Sans Emplois om
in Nederland meer bekendheid aan de bezetting te
kunnen geven. Bovendien kochten ze een partij broeken
op om in Nederland door te verkopen.
De vrouwen produceren nu ongeveer 500 broeken per
dag, maar hebben grote problemen om materialen te
verkrijgen, en de broeken af te zetten; voormalig
leverancier en afnemer Pierre Salik zal hen hierin immers
niet graag van dienst zijn. Inmiddels lopen enkele
rechtzaken met Plerre Salik: hij heeft een voorraad
stoffen opgeëist, wil de gebouwen opeisen en de
verkoop van broeken laten verbieden. De rechtbank heeft
tot nog toe geen uitspraak gedaan. De vrouwen van hun
kant hebben een aanklacht tegen Plerre Salik ingediend
omdat hij hun nog een deel van hun salarissen
verschuldigd is, en wegens wanbeheer.
draaien; dan krijgen we geen geld
van de CSC meer”.
Waarom worden jullie niet
door de socialistische vakbond ge
steund?
heid, zodat je daar precies een om
gekeerde situatie hebt”.
„We hebben geen nieuw kader
geschapen, maar wel de verant
woordelijkheden verdeeld. Zo is er
iemand verantwoordelijk voor het
knippen, iemand voor de inkoop,
iemand voor de boekhouding, enzo
voort.
Hoe is Sans Emplois op dit
moment georganiseerd?
„Voor de financiële kant van de
zaak zoeken we „aandeelhouders”
in de coöperatie. Iedereen die geld
heeft, kan aandeelhouder of, liever,
lid worden; elk lid heeft echter
maar één stem. Het maakt niet uit
of iemand één „aandeel” of tien
„aandelen” heeft. „Als er op den
duur winsten gemaakt gaan wor
den, willen we die in de eerste
plaats gebruiken om werklozen in
dienst te nemen en niet, zoals Pierre
Salik, om elders meer winstgevende
projecten op te zetten”.
„We zijn ons er erg sterk van
bewust dat we het niet makkelijk
zullen krijgen. We hebben evengoed
met de concurrentie uit de Derde
wereldlanden met hun goedkope
arbeidskrachten te maken als ieder
ander confectiebedrijf. We zullen
tot het bitttere einde moeten vech
ten, anders redden we het zeker
niet”.
Kunnen jullie die aandelenver
koop zo maar buiten Pierre Salik
om regelen?
„Met Pierre Salik hebben wij nu
niets te maken. We zijn met hem in
oorlog, en voorlopig hebben we al
onze krachten nodig om onze eigen
problemen op te lossen. Daarna zul
len we de strijd met hem aan moe
ten gaan. Voorlopig heeft geen en
kele rechtbank echter uitspraken
willen doen, dus gaan wij gewoon
door”.
Jullie begonnen de bezetting
met ruim honderd vrouwen, en je
bent nu nog met vijfenzeventig.
Welke vrouwen hielden het niet
vol?
„Bij het begin waren er al veel
vrouwen die lid waren van de socia
listische vakbond en dat bleven; die
lieten zich onmiddellijk als werklo-
g, 8%
studie-
arden,
Voorts
De confectiefabriek in Quaregnon ie dertien jaar
geleden met zo'n duizend werknemers begonnen. Het
bedrijf werd met flink wat steun van de staat opgezet,
omdat het zuidelijk deel van België (de Borinage) te
kampen kreeg met grote werkloosheid vanwege de
sluiting van de kolenmijnen. Met de textielindustrie in
West-Europa ging het echter al snel bergafwaarts. In het
bedrijf In Quaregnon vonden In 1973 en In 1976
reorganisaties plaats, waarbij twee keer
tweehonderdvljftig mensen hun werk verloren. De naam
van de onderneming veranderde daarbij steeds, Plerre
Salik bleef echter eigenaar, en tevens leverancier van
grondstoffen en afnemer van de eindprodukten.
vrouwen de fabriek te bezetten. In september besloten ze
een coöperatie op te richten, welke in december zijn
beslag vond. Het bedrijf kreeg een nieuwe naam: „Les
Sans-Emplois”, wat zoveel betekent als „Zonder Werk”.
De vrouwen werden daarbij geholpen door de christelijke
vakbond, de CSC. De socialistische vakbond, de FGTB
gaf geen steun aan de bezetlng, omdat op een in de
vakantie gehouden vergadering van werknemers een
kleine meerderheid tegen bezetting was.
u.
u.
3.
3.
3.
:e
Ie
u.
u.
u.
De socialistische vakbond ver
wijt de CSC dat zij jullie meesleurt
in een heilloos avontuur.
„Dat is niet waar. Het initiatief
kwam niet van de CSC, maar van
ons. Wij, van onze kant, hebben de
CSC min of meer gedwongen om
onze bezetting te ondersteunen. En
natuurlijk is deze bezetting een
avontuur, maar ieder experiment is
immers een avontuur”.
Pierre Salik zelf de enige klant van
dit bedrijf was. Onze afnemers zijn
nu nog vooral actiegroepen en men
sén uit de omgeving die naar de
winkel komen. De verkoop loopt
echter terug, zodat we een andere
oplossing zullen moeten vinden”.
knalt het grotendeels verlaten
atelier uit. „We moeten wel”, licht
Maria toe. „Het is al moeilijk ge
noeg om onze produkten te ver
kopen”.
Iedere naaister heeft haar eigen
taak: de een naait zakken, een ande
re ceintuurs, weer een ander lusjes,
enzovoort. Deze taakverdeling is na
de bezetting grotendeels gehand
haafd, omdat het het snelste werkt,
en de netste afwerking garandeert.
„In Wallonië hebben de socialisti
sche partij en de socialistische vak
bond de meerderheid. Deze voeren
min of meer een gezamenlijk beleid,
dat erop neerkomt dat er geen steun
aan individuele bedrijven wordt ge
geven, maar aan projecten die de
streek als geheel ten goede komen.
Bovendien merk je dat de socialis
ten hier door hun meerderheidspo
sitie steeds minder strijdbaar wor
den. In andere bezette bedrijven
hier in de omgeving zie je hetzelfde
gebeuren. Overigens zijn in Vlaan
deren de socialisten in de minder-
Wat heeft de bezetting voor
jullie persoonlijk betekent?
„Er is erg veel bij me veranderd.
Vroeger ging ik alleen de deur uit
om mijn acht uur bij de fabriek vol
te maken. Ik ging nooit uit; ’s a-
vonds niet en in het weekend niet.
Ik zat me thuis een beetje te verve
len bij de televisie. Ik had geen
contacten; buitenshuis had nie
mand me nodig. Nu is dat allemaal
anders. Mijn man doet veel in het
huishouden, zodat ik gemakkelijk
weg kan. Ik voel dat ze me hier in de
fabriek nodig hebben, ik zie de din
gen nu anders, ik ben een vrijere
vrouw geworden”.
„Ook al mislukt onze actie, dan
blijft voor ons persoonlijk de erva
ring van belang, dan ga je analyse
ren wat je fout hebt gedaan, en daar
kunnen anderen weer van leren.
Als een van mijn kinderen zo’n
twaalf jaar geleden, toen ik hier nog
maar net werkte, mee had willen
doen aan een dergelijke bezetting
van een confectiefabriek van Pierre
Salik, zou ik het verboden hebben
er naartoe te gaan. Ik zou gezegd
hebben dat hij maar rustig thuis
moest blijven, omdat je maar nooit
zou weten of hij geen moeilijkheden
zou kunnen krijgen met de politie.
En dan moet je mij nu eens zien. Ik
ben hier nu de eerste die aan de
poort de politie tegemoet treedt. Er
is dus behoorlijk wat bij me veran
derd”.
„Om te beginnen zaten we zonder
kader. Dat maakte onze actie me
teen een stuk lastiger. Alleen vrou
wen uit het atelier, een onderhouds
monteur en een magazijnbaas na
men aan de bezetting deel. We heb
ben toen onmiddellijk een monteur
van buitenaf moeten aantrekken,
omdat de machines vrij oud zijn en
dus vaak stuk gaan. Bovendien wa
ren we genoodzaakt om met een
nieuwe soort stof te werken, zodat
de machines opnieuw ingesteld
moesten worden”.
ze inschrijven. Anderen gaven de
voorkeur aan een uitkering boven
de onzekerheid van een bezetting,
of gaven het na een paar maanden
op, vooral wanneer ze niet door hun
man gesteund werden. Jonge meis
jes werden ook vaak door hun ou
ders aangemoedigd een andere
baan te zoeken om de zekerheid, en
veel buitenlandse vrouwen zijn aan
strenge tradities gebonden, die niet
toelaten dat een vrouw aan een be
zetting meedoet”.
„Jonge vrouwen blijken strijd
baarder te zijn dan oudere, on
danks het feit, dat zij vaak kleine
kinderen hebben. De vrouwen die
zich, naast zeven uur atelierwerk,
met organisatie en propaganda be
zighouden, zijn vooral kinderloze
vrouwen of vrouwen met oudere
kinderen. We vinden dat we er be
grip voor moeten hebben dat niet
iedereen zo gemakkelijk uit haar
huishouden kan breken. We hebben
allemaal erg veel steun nodig om de
bezetting vol te houden: van buiten
af, thuis in ons gezin en van elkaar.
We praten erg veel onderling om te
voorkomen dat steeds meer van ons
de strijd opgeven”.
Bovendien heeit de vergadering
van alle werknemers een bestuur
van twaalf vrouwen gekozen, dat
twee jaar aanblijft. Dit bestuur be
reidt voorstellen voor, die door de
twee-wekelijks gehouden vergade
ringen moeten worden goedge
keurd. Het bestuur werkt echter
gewoon mee in het atelier, zoals
iederee. Het heeft overigens in de
korte tijd van haar bestaan bewe
zen dat wij, naaisters uit het atelier,
ook het organisatorische werk aan
kunnen.
Hebben jullie veel concrete hulp
gekregen?
„Nee, niet echt veel. Er is een
collecte gehouden, en vanuit de Bel
gische vrouwenbeweging wordt
nogal wat moeite gedaan om be
kendheid aan onze bezetting te ge
ven. Ook heeft het Franse bezette
bedrijf LIP ons over hun ervarin
gen verteld. Alleen aan de christelij
ke vakbond de CSC, hebben we
echt veel gehad,,.
Wat heeft de CSC concreet
voor jullie gedaan?
„Ten eerste heeft de CSC vanaf
het begin van de bezetting een uit
kering uit hun stakingskas gegeven.
Als de vrouwen tijd over hebben,
wisselen ze soms van plaats. Voor
de bezetting was nooit sprake van
„tijd over”. Onder de druk van een
erg hoge produktienorm, moest
achter elkaar doorgewerkt worden.
Om naar de wc te gaan, werd niet
meer dan drie minuten gegeven. De
sfeer is nu veel meer ontspannen,
de vrouwen hebben nu bovendien
het gevoel voor zichzelf te werken,
en dat schept meer bevrediging.
Maria toont ons het atelier, de
crèche, en de winkel, die op donder
dag, vrijdag en zaterdag van drie
tot zeven geopend is. We worden
niet als vervelende pottenkijkers
beschouwd. Maria; „Wij vinden het
juist belangrijk dat veel mensen
zien wat we doen. Het stelt ons
teleur dat veel mensen doen alsof
het hun zaak niet is, alsof het hun
niet aangaat. Het gaat immers
iedereen aan, iedereen heeft wel
eens met werkloosheid te maken".
Ook de vrouwen die voor de bezet
ting lid waren van de socialistische
vakbond, de FGTB, worden uitbe
taald door de CSC. Bovendien heeft
de CSC ons steeds met de organisa
tie geholpen. Vergeet niet dat wij
allemaal huismoeders zijn, en be
slist geen intellectuelen. En ten der
de helpt de CSC ons om naar een
oplossing te zoeken voor de ver
koop van de broeken. Broeken ma
ken is voor ons niet moeilijk, maar
verkopen is nog wel even wat an
ders. Dat laatste is erg dringend,
ook al omdat we vanaf 1 juni als
zelfstandige coöperatie moeten
Na de rondleiding blijkt onze gids
nog alle tijd te hebben voor een
gesprek. Een collega van haar, die
ook al Maria heet, kan ook bij het
gesprek aanwezig zijn. We informe
ren naar de praktische problemen
waarmee de vrouwen sinds vorig
jaar augustus geconfronteerd
werden.
„Een ander probleem is het be
trekken van goed materiaal; de le
veranciers hebben geen vertrouwen
in ons, zodat we steeds contant, of
soms zelfs vooraf moeten betalen.
Tegelijkertijd moeten we nieuwe
verkoopkanalen zoeken, omdat
Langzaam maar zeker druppelen
de vrouwen binnen in de kantine
om te eten. Een fabrieksfluit blijft
|i achterwege; deze is afgeschaft
sinds de bezetting. Er zijn meer
I; opvallende veranderingen: terwijl
de vrouwen vroeger nog geen kopje
koffie konden kopen, worden nu
niet alleen lunches, maar ook ’s a-
vonds warme maaltijden bereid.
Daar kunnnen de vrouwen met hun
I mannen en kinderen, en eventueel
IJ buitenstaanders, gebruik van ma
ken. Ook de aanwezigheid van de
kinderen in de fabriek is nieuw;
I vroeger moest in vakanties een be-
’roep gedaan worden op grootou
ders of kennissen, nu mogen ze rus
tig in de kantine spelen. Als ze daar
voor te klein zijn, kunnen ze naar de
L crèche gebracht worden die na de
bezetting in de directiekamer is in-
gericht.
E Na de lunch worden we door een
t: van de vrouwen, Maria, rondgeleid
1 door het bedrijf. Maria is, evenals
de meerderheid van de werkneem-
sters, Italiaanse, wat goed aan haar
i accent te merken is. Onze kennis
j van het Frans wordt zwaar op de
t proef gesteld. Maria is vanaf het
L eerste begin bij het bedrijf werk-
t zaam geweest. Dertien jaar lang
t heeft ze de binnennaden van de
broekspijpen dichtgestikt. „Dat is
het lastigste karwei”, vertelt ze
I trots. Ze demonstreert haar vak-
i kundigheid en binnen een mum van
tijd heeft ze drie broeken door haar
i machine gehaald.
- 1-1
