EWARE BEVINGEN NOG STEEDS NIET TE VOORSPELLEN
I
i
*1
en J
Wmatigheid
Chinese successen
Laboratorium
Rust
Voorzorgsmaatregelen
door Robert Locke
--
1
:sz
-£
Imaar de kleinste beweging van de breuk op te tekenen.
tige
1e
.V.-
)ek-
van
ken,
k.
Dort,
|---
--
San Francisco en Los Angeles schuiven heel langzaam naar elkaar
oe langs een bijna onzichtbare lijn, de „San-Andreasbreuk”, de
beruchte en onheilspellende veroorzaker van aardbevingen. Langs
die lijn bevindt zich een legertje van wetenschapsmensen, die een
arsenaal van instrumenten hebben opgesteld om elk beweginkje,
schuddinkje en zuchtje langs de route te registreren.
Met meer zorg dan een moeder voor een ziek kind trekken de
wetenschappers door de kale heuvels, bouwland, de keurige voorste
den en rijke bossen langs de breuklijn. Daarbij zijn ze zich er terdege
ran bewust dat veel van dit alles te gronde zou kunnen gaan in één
dreunende ontlading van de opgekropte energie tussen twee langs
elkaar schuivende, reusachtige delen van de aardkorst. Verspreid
llangs de breuklijn, die 1000 kilometer lang is en boven San Francisco
jin de Grote Oceaan verdwijnt, staan honderden seismografen om ook
Afgelopen maandag werd Californie opge
schrikt door een aardbeving, waarbij onge
veer tien gewonden vielen. Met een kracht
van 5,9 op de schaal van Richter (die tot 12
loopt), was dit de krachtigste schok in die
streek sinds 1911, toen een beving van 6,6
werd gemeten.
Het epicentrum van de aardbeving van
maandag lag in het district San Benit, onge
veer honderd kilometer van San Francisco
Met het oog op de San-Andreasbreuklijn, die
er onder doorloopt wordt dit gebied wel de
„aardbevingshoofdstad van de wereld”
genoemd.
Onderstaand artikel (dat toevalligerwijs
enkele dagen vóór de aardbeving werd ge
schreven) geeft een overzicht van de huidige
inzichten in de oorzaken van dergelijke be
vingen en de (on)mogelijkheid ze tijdig te
voorspellen.
Oi
s
1 k
J.V'
e aw
-
-
-
W
1
rs
rs
1
De permanente dreiging
aardbe-
tegen
grens
m2, 7
De eigenaresse van een supermarkt in
Salinas, in de Amerikaanse staat Califor-
nië bij de ravage in haar winkel, nadat
het gebied maandag door een aardbe
ving werd getroffen. De schok, die een
uitslag van 5.9 op de schaal van Richter
bereikte, en in heel centraal Californie
gevoeld werd, duurde 10 seconden.
snelheid waarmee schokgolven zich
door de aarde voortplanten; veran
deringen in de plaatselijke magneti
sche velden; minuscule hellingen in
de bodem; veranderingen in het wa
terpeil en zelfs een afwijkend ge
drag bij dieren.
opvatting vormt de grote breuk in
Californie de grens tussen twee
enorme brokken van de aardkorst
gigantische aardschalen die drij
ven op een stroom van gedeeltelijk
gesmolten gesteente.
De Noordamerikaanse laag om
vat de Verenigde Staten; de Grote-
Oceaanlaag ligt onder de Stille Oce
aan en een lange strook van de
Amerikaanse westkust Op deze
laatste strook ligt Los Angeles. De
ze platen schuiven naar elkaar toe,
waardoor de afstand tussen Los
Angeles en San Fransisco elk jaar
een paar centimeter kleiner wordt.
Hierbij malen de ruwe uiteinden
van de twee lagen tegen elkaar.
Door deze wrijving wordt de bewe
ging aan de kanten vaak geremd of
gestopt, terwijl de rest van de schui
vende lagen druk zetten op de geslo
ten verbinding. Op een gegeven mo
ment wordt deze druk te groot en
schieten de lagen over elkaar heen
met de verpletterende beweging
van een aardbeving.
Het San Andreas breuksysteem in Cali
fornie, met door een jaartal aan gegeven
de epicentra van de belangrijkste aard
bevingen in de periode van 1863 tot
1971, met tussen haakjes de magnitude.
De noordelijke en zuidelijke ar
men van de breuklijn, beide onge
veer 400 kilometer lang, lijken ge
durende ongeveer een eeuw span
ning te verzamelen voor zij in een
aardbeving losbarsten. Deze schijn
bare cyclus wordt bestudeerd door
de geoloog Kerry Sieh van Caltech.
Die voorspelling was gebaseerd op
een trillingskloof; een van de aller
nieuwste methodes van de geolo
gen. Zo’n kloof is een deel van een
grotere breuk die normaal actief is,
maar gedurende een pefiode onge
woon rustig is geweest. Gewoonlijk
is dat stuk door recente lichte be-
In 1906 werd San Francisco door een
aarbeving getroffen. Op de foto de ver
woestingen in Sacramento street. Vol- -
gens wetenschapsmensen is er binnen
kort een nieuwe ramp te verwachten.
Het scherpst tekent de San Andreas-
breuk zich af in deze onbewoonde streek
150 km ten noorden van Los Angeles.
Het is deze breuk die zowel Los Angeles
als San Francisco bedreigt en die zich
voortzet tot in Zuid Amerika.
De mensen trekken weg; er wordt
niet meer gebouwd; de waarde van
onroerend goed zakt als een bak
steen; winkels en bedrijven moeten
sluiten’ „Inderdaad, problemen te
over”, zegt Allen. „Maar de vraag is
of moeilijkheden van deze aard gro
ter zijn dan de rampen die kunnen
ontstaan wanneer wij niet hoe
grof dan ook zouden proberen
aardbevingen te voorspellen”.
vingen aan een van de uiteinden
vast komen te zitten.
EDE
aktijk-
erber-
EDE
i tuin,
d, inp.
Daarom proberen Raleigh en zijn
collega’s van over de hele wereld
een bepaalde wetmatigheid te ont
dekken in het ontstaan of juist uit
blijven van aardbevingen. De meest
fundamentele theorie over de oor
zaken is die van de tektonieklagen.
Volgens deze algemeen aanvaarde
De Chinezen hebben op seismolo
gisch gebied een paar opzienbaren
de successen geboekt. Hun weten
schappers schijnen erin te zijn ge
slaagd minstens twee zwaardere be
vingen te voorspellen, waarmee zij
waarschijnlijk duizenden mensen
levens hebben gered. Maar de voor
boden van een van de grootste ble
ven onopgemerkt tot hij op 27 juli
1976 uitbarstte. Dat was de grote
aardbeving in Tangshan, waarbij
volgens berichten meer dan 655.000
mensen om het leven zijn gekomen.
-■H
„Californie”, zegt Barry Raleigh
van het Geologisch Tijdschrift, „is
momenteel één groot laboratorium.
Als we het hier leren, dan kunnen
wij het misschien elders in het land
toepassen”. Eaton zegt dat voor Ca
lifornie twee grove voorspellingen
zijn gedaan: zowel de noordelijke
als de zuidelijke arm van de San-
Andreasbreuk zullen „ooit” giganti
sche bevingen veroorzaken.
„Begint een uitgebreide schok er
gens in het gebied dat wij bestrij
ken”, zegt Robert Wallaca, weten
schappelijk hoofdmedewerker bij
Menlo Park, „dan is er een behoor
lijke kans dat wij de natuurkundige
veranderingen die eraan vooraf
gaan, zullen waarnemen. Als al on-
se instrumenten in het gebied afwij
kingen gaan vertonen, hebben we
een goede basis om een voorspel
ling te doen”.
Een bekend voorbeeld van een
juiste voorspelling was afgelopen
november in de Oaxaca-streek in
Mexico, waar een beving voor
kwam een jaar nadat wetenschap
pers van de Universiteit van Texas
hadden gezegd dat zo’n schok zich
elk moment zou kunnen voordoen.
Hij groef ten noordoosten van Los
Angeles een gleuf door de San-An-
dreasbreuk. In de zo blootgelegde
rotswand ontdekte hij sporen van
negen nog grotere aardbevingen die
zich de afgelopen 1500 jaar hadden
voltrokken.
OEK
Ifvrijst.
ructief
I heeft
De geofysicus Clarence Allen van
het Califomische Instituut voor
Technologie is het daarmee eens:
„Misschien vinden we morgen de
oplossing. Het probleem is nu nog
dat er een grote kloof bestaat tussen
het consequent voorspellen van
middelzware en zware aardbevin
gen en het waarschuwen voor een
paar kleine bevinkjes, zoals we al
hebben gedaan”.
Een paar bevingen in het alge
meen klein en onschuldig konden
door deze Amerikaanse weten
schapsmensen nauwkeurig worden
voorspeld. De schok bij San José
(1979) bijvoorbeeld en een kleine
schok in 1975 bij het Blue Mountain
Lake in de staat New York. Grotere
bevingen en talrijke kleinere kon
den, ondanks alle apparatuur, niet
worden voorspeld.
Geologen in de VS, China, Rus
land, Japan en andere landen wer
ken nauw samen bij hun pogingen
rampen van dit formaat tijdig te
voorspellen. De meeste weten
schappers zijn het erover eens dat
seismische routinevoorspellingen
vergelijkbaar met die voor het
weer nog minstens tien jaar toe
komstmuziek zullen blijven.
Het Amerikaanse onderzoek con
centreert zich in Californie, de
meest waarschijnlijke plaats voor
een volgende superschok. Er zijn in
de VS slechts enkele staten die rela
tief veilig zijn voor aardbevingen.
De geschiedenis heeft grote, ver
woestende schokken laten zien in
gebieden die ver weg liggen van de
geologisch actieve westkust Zoals
de grote beving in Missouri (1811-
1812) en een trilling in South Caroli
na (1886). Deze historische gegevens
hebben de Amerikaanse Commis
sie voor Kernenergie ertoe gebracht
vijf kerncentrales in het oosten van
het land te laten sluiten omdat zij
niet zouden voldoen aan de norm
„Het probleem is”, zegt Raleigh,
„dat aardbevingen zich niet alle
maal op dezelfde manier aandienen
en gedragen. Sommige worden
voorafgegaan door andere schok
ken, andere juist niet. Daarvoor is
geen duidelijke oorzaak aan te wij
zen”. Dat gaat ook op voor nage
noeg alle andere waarschijnlijke
voorbodes. Aardbevingen kunnen
zich voordoen zonder deze voorbo
des, maar ook alleen de voorbodes
kunnen voorkomen zonder dat er
een schok op volgt”.
Volgens Siehs bevindingen is de
zuidelijke arm van de San-Andreas-
breuk rustig gedurende een gemid
delde periode van 160 jaar. Dat dit
een gemiddelde is, blijkt uit het feit
dat sommige bevingen werden
voorafgegaan door minder dan een
eeuw rust en andere door bijna 300
jaar. De laatste keer was 122 jaar
geleden. Dat betekent dat het voor
spellen van aardbevingen zeker een
zin volle bezigheid is, gezien de grote
kans dat deze of de volgende gene
ratie Californiërs een grote aardbe
ving te wachten staat
Zo’n zelfde situatie bestaat ook
langs de San-Andreasbreuk. Maar
hoewel deze kloven aangeven dat
een grotere aardbeving op komst is,
kan het tijdstip waarop dit zal ge
beuren alleen zo grof worden aan
gegeven ergens tussen nu en 100
jaar dat het niet veel praktische
waarde heeft. Voor praktische
voorzorgsmaatregelen, zoals ont
ruiming van gevaarlijke gebouwen,
moet die tijdspanne aanmerkelijk
worden verkleind.
OUT
00 m2
□eren,
a et. 3
Ie trap
huis
In Menlo Park is een (nog steeds
groeiende) lijst opgesteld van bijna
200 mogelijke voorboden van een
beving. Daaronder vallen ook de
kleinere schokken die aan de grote
re voorafgaan; vlagen van micro-
schokken; veranderingen in de
voor weerstand
vingen.
Voorzorgsmaatregelen kunnen
alleen effectief zijn wanneer de
voorspelling een periode van een of
twee dagen niet te boven gaat. Al
len: „Als het een maand is, wordt
het veel moeilijker. Dat zou enorme
economische en sociale problemen
veroorzaken”. Komt die tijd in de
orde van jaren te liggen, dan zijn de
problemen niet meer te overzien.
Wellicht zullen deze instrumenten
ooit nog eens zo geperfectioneerd
worden dat ze tijdig kunnen waar
schuwen wanneer de San-Andreas-
breuk op het punt staat een nieuwe
tamp te veroorzaken. Misschien bij
een herhaling van de enorme be
ving die op 18 april 1906 San Fransi
sco verwoestte, of de reusachtige
schok van Fort Tenjon (1867), die
het toen nog dun bevolkte Los An
geles met de grond gelijk maakte.
Die grote aardbeving komt onver
mijdelijk een keer. De San-Andre
asbreuk slaat energie op, zoals een
horlogeveer. Wordt die te strak op
gewonden, dan zal hij op een dag
morgen, overmorgen of over 20 jaar
- knappen. „De schokken van 1857
tot 1906 zullen zich zeker herhalen,
lat kan gewoon niet anders”,
tegt Jerry Eaton van het in Menlo
Park gevestigde seismologisch on-
ierzoekcentrum van het Ameri
kaans Geologisch Tijdschrift.
Maar wanneer? Iedere voorspel
ling draagt een groot risico in zich.
Uit voor de Amerikaanse overheid
Jitgevoerde studies blijkt dat door
ten grote schok langs de San-An-
ireasbreuk tussen de 3000 en de
12.000 mensen gedood zouden kun
nen worden. Het is duidelijk dat
wanneer een dergelijke grote be
ving zich aankondigt met een tijdi
ge waarschuwing duizenden en dui-
ienden mensenlevens gespaard
kunnen worden. Veel wetenschap
pers geloven dat bepaalde voorspel
lingen nu reeds mogelijk zijn. Al die
geavanceerde instrumenten langs
te Califomische breuklijn zijn be
doeld om de graad van betrouw
baarheid van voorspellingen op te
voeren’. Maar hoe veelbelovend dit
Wk op de langere termijn kan zijn:
geologie is nog steeds een jonge
wetenschap.
S.
...M’
ïx«
Ut'
’777” j
4
