Jules Croiset: Heijermans is puur toneel en heerlijk om te spelen
'1
nieuwe boeken
Eloy: een doordachte
marketingperfectie
Amerikaanse fotograaf John Thornton exposeert in Canon
JJCuiutwork
takoop?
-10°/o
ISNÜDE
Rente
op
1-2 JAARS
ogroonttas
ktoino
advartantfas
voor
groot suksas!
Charmante presentatie
jonge Twentse musici
ES
00
ore
)rs
ada
Magere opkomst bij Duitse hardrockformatie
ar
Muziekauteursrechten
gelden ook voor bussen
Roemeense sopraan
wil asiel in Manilla
Verbetering toestand
Steve McQueen
Van Dowland tot Tedesco stijlvol vertolkt
E -
13
KUNST
19 8 0
12
OKTOBER
ZATERDAG 4
-door Ko van Leeuwen-
Niets schraals
HAARLEM. „Het toneel dat Herman Heijermans schreef is zo
verschrikkelijk bloedvol, zo ontzettend fijn om te spelen, dat het ons
geen enkele moeite kost spelers te vinden. Er is bij toneelspelers
werkelijk een enorme belangstelling voor het spelen van Heijermans.
Je kunt als acteur zo volledig aan je trekken komen, je kunt sentimen
ten spelen en dat hoeft echt niet tot drakerigheid te leiden. Maar het is
niet allemaal zo onderkoeld... het is puur volkstoneel. En volkstoneel
hoeft niet altijd in de schaduw van het amateurisme te staan. Wij
geven onze allerbeste krachten; we belazeren het publiek niet.”
BETAAL PROMESSEN
OP NAAM
BANQUE DE PARIS
ETDESPAYS-BASNV
Amsterdams Volkstoneel speelt Uitkomst
(ADVERTENTIE)
Dromen die er niet om liegen
33
Een droomfoto van de Amerikaanse fotograaf John Thornton.
Voor informatie en telefonisch bestellen.
lèlébanque: 02 3-519096
„Bokken en Spurriemökken”, spotna
men en spotrijmen uit Brabant, door Ben
Janssen, uitgave Corrie Zelen 19,90).
„Orang Oetang in ballingschap”, dicht
bundel door Dorette van Kalmthout, uit
gave Opwenteling in Eindhoven.
„Naar morgen 37”, verzameling gedich
ten samengesteld door Rob Bartels, uitga
ve Opwenteling in Eindhoven.
Jules Croiset: „Het is een fascinerend
stuk en zö puur geschreven.” Margreet
Heemskerk, die hem bij de regie assisteert
en daarvoor tijdelijk vrijaf kreeg van to
neelgroep Centrum, wedijvert met Croi
set in geestdrift voor de komende voor
stelling. Margreet: „Er zit werkelijk niets
schraals bij, het is heerlijk om er met
iedereen hier aan te werken.”
Croiset: „Heel belangrijk in het stuk is
de relatie van Jantje met de zwaan. Jantje
wordt gespeeld door Dicky van Tooren,
„Mijn zoon, mijn zoon”, roman door
Howard Spring, uitgave De Kern 25;
negende druk).
„Het goede schip Mohock” door Willi
am Clark Russell, uitgave De Boer Mari
tiem in de Bibliotheek der zeven zeeën
35; bij intekening op de serie 29,50).
„De dagboeken van Frankenstein”, be
zorgd naar de oorspronkelijke Duitse
tekst door Reverend Hubert Venables in
een Nederlandse vertaling van Hansje
Blömer, uitgave Heureka 35).
„De trooster en de witte bloem” door
Lea Appel, uitgave Amphora Books 15).
„Muzikant onder de galg”, hoe een
joods musicus aan de vernietiging ont
kwam, door Arnold Jacoby, uitgave T.
Wever 24,50).
„Trekkers en blijvers”, kroniek van
een Haags-Indische familie, door C. van
Heekeren, uitgave T. Wever 24,50).
„Fat Man in Nagasaki”, Nederlandse
krijgsgevangenen overleefden de atoom
bom, door dr. J. Stellingwerff, uitgave T.
Wever 19,50).
„Een snuifje Haarlemmerhout” door
Ted van Turnhout, uitgave Elsevier Man-
teau in de Marnixreeks.
„Operatie Hammer”, door Walter Win
ward, uitgave A. W. Sijthoff 24,50).
„De fijne keuken voor vegetariërs”
door Judy Ridgway, uitgave Ideeboek
Amsterdam 32,50).
„Zoon zonder vader” en „De andere
weg”, twee familieromans in een band
door Barend de Graaff, uitgave Zomer en
Keuning 29,50).
„De keerkringvogel” dichtbundel door
Willem Brandt met illustraties van H. P. J.
baronesse van Till-Tutein Nolthenius, uit
gave Hollandia 15,90).
de zoon van Kitty Janssen. Hij is twintig
jaar, maar speelt dat jochie van veertien
prachtig. Hij heeft er zijn toneelopleiding
in Londen voor onderbroken. Teuntje de
Klerk speelt de zwaan. Zij en Dicky heb
ben een hechte band gevormd, fantas
tisch, het zijn echt twee makkertjes ge
worden. Teuntje heeft me daar vöndsten
bedacht voor die zwaan, heerlijk.. Men
zegt altijd: wat is dat leuk geregisseerd,
nou, ik moet eerlijk zeggen, daar had ik
geen enkele moeite mee. Teuntje heeft dat
praktisch helemaal zelf gedaan hoor.”
Vol geestdrift is hij over Dicky van
Tooren: „Ik kan er niks aan doen, maar
Ambitieus is Jules Croiset met zijn ge
zelschap van start gegaan en dat niet
alleen door het verlaten van het gebruike
lijke repertoire van het Volkstoneel. Ook
tal van activiteiten om het spelen van
voorstellingen heen trekken bijzondere
aandacht.
Jules Croiset: „We hebben toegewerkt
naar een eenheid tussen spelers en orkest.
als hij als Jantje in dat bed ligt, dan
springen de tranen in mijn ogen. Zo’n echt
straatschoffie uit de Jordaan... en als-ie
dan in z’n droom plotseling weer lopen
kan, dan ga je gewoon door de grond!”
Ach ja, je komt er moeilijk onderuit dat
zoiets weinig met muziek heeft te maken
en des te meer met uitgekiende marke
ting. Het produkt dat aangeboden wordt
zit dan ook perfect in elkaar. De muzikan
ten zijn stuk voor stuk technisch zeer
begaafd, dé structurering van de composi
ties is zonder meer uiterst doordacht, er is
een redelijk goed concertgeluid enz. Dit
soort zaken kunnen moeilijk ontkend
worden.
En toch en toch. Er is erg veel tegen op
bands als deze. Er is vooral op tegen dat
het niet natuurlijk meer is en dan ook
amper meer menselijk overkomt. Zoiets
blijkt al uit een tekst als Horizons. Om
daar eens wat van te citeren: Sunbeams
ken. In vrijwel al zijn foto’s draait het om
een vrouw, zonder dat de indruk gewekt
wordt dat hij de vrouw ziet als speelobject
of onderworpene aan zijn sexuele gevoe
lens. Integendeel, Thorntons vrouwen zijn
onbereikbaar, niet vanwege hun schoon
heid, maar eerder door de situatie waarin
De tentoonstelling PIPE DREAMS is te
zien tot 10 oktober in de Canon Photo
Gallery, Reestraat 19, Amsterdam. Pipe
Dreams is ook verkrijgbaar in boekvorm,
f39,50. Te verkrijgen bij iedere goede
boekhandel.
ARNHEM (ANP). Over muziek in auto
bussen moet in beginsel auteursrecht
worden betaald. De president van de
rechtbank in Arnhem, mr. J. Schaafsma,
heeft dat vrijdag bepaald in het kort
geding, dat het bureau voor muziek-
auteursrecht Buma had aangespannen te
gen een touringcarbedrijf in Ede.
De 50-jarige filmster lijdt aan een zeld
zaam soort longkanker die als ongenees
lijk wordt beschouwd, maar sinds zes
weken, aldus is door zijn artsen bevestigd,
kan worden vastgesteld dat zijn toestand
verbeterd is.
Ook is gisteren bekendgemaakt dat het
voormalige sexsymbool van de jaren der
tig, Mae West, die onlangs in het zieken
huis werd opgenomen weer bijna volledig
hersteld is.
LOS ANGELES (AP). De filmacteur
Steve McQueen bij wie enige maanden
geleden kanker werd vastgesteld is er de
laatste weken wat op vooruitgegaan al
dus is donderdag namens hem meege
deeld.
FORD
)te, ge-
i start-
00. Inr
e bevr
sekestr
VO 244
iw, zien
6750.
02550-
„Terugkeer van de Kwai-rivier” door
Jan en Clay Blair, uitgave H. J. W. Becht
24,50).
’baak
ont-
e50+
1ERCE-
uin, vr.
>g. zien
02550-
1ERCE-
st LPG,
getint
o, enz.
-. mog
apt. 75,
1, zwart
an int.,
ekje ter
v. Vr.pr.
333
9750,-
7700,-
8200,-
er 1977
kl.silver
Bovag-
res of 3
weg 79.
321909.
i aan:
10 VB
GOLF
groen,
f 7250,
02550-
zij zich bevinden. Het naakt is afwisse
lend, van sensueel, erotisch, tot aggressief
en welhaast afstotelijk, maar ook hierover
mogen wij zelf beslissen, als deelnemer
aan zijn droom. Thornton past ook weinig
trucage toe, maar als hij dat doet is het
wel zo verschrikkelijk geraffineerd en
functioneel dat je alleen maar respect
kunt hebben voor het denkwerk dat hier
achter zit. Daarmee bedoel ik zeker niet
de technische kant, maar eerder het totale
eindresultaat. Hier is de camera slechts
een onbelangrijk stuk gereedschap ge
worden, zoals het penseel van een schil
der, het gaat om het brein wat er achter
zit. Alle dromen zijn in kleur en voorzien
van een summiere titel, behalve één: een
smalle, witte gang, waar verticaal een
prachtige vrouw zweeft. Achter het raam
licht een, in neon uitgevoerd, vraagteken
op. Deze droom grenst aan het bizarre en
voert inderdaad alleen maar vraagtekens
op, maar wét een droom van een foto!
vervullen wensen zijn, zo hij ze alsnog in
vervulling wil zien gaan, want in feite
heeft hij ze al zelf gerealiseerd. Hij voert
de toeschouwer binnen in een wereld die
alleen van hem is; wij mogen alleen maar
toekijken en hij laat het aan ons over of
we zijn droom willen voortzetten of afbre-
haar in de juiste sfeer gepresenteerde
voordracht van liederen van Bellini, Giuli
ani, Castelnuovo Tedesco en Torroba.
Jammer was het dat er voor dit toch
bepaald niet zwaar te verteren program
ma zo weinig belangstelling was.
GEMMA COEBERGH
„Tussen de keerkringen”, roman door
Alioum Fantouré in een vertaling van
Maina Huisken, uitgave Corrie Zelen in de
Afrikaanse bibliotheek 32,90).
met daaraan toegevoegd liedjes vanuit de
bestaande tekst. Een spel van droom en
leven in - zoals Heijermans zelf omschreef
- twee afdelingen. In het eerste deel maakt
het publiek kennis met het gezin var) Thijs
Banes en hun zieke, invalide zoontje Jan
tje en met hun buurtgenoten. Het tweede
deel gaat over Jantjes koortsige droom,
die door Heijermans uiterst gevoelig
wordt beschreven. Jantje gaat daarin sa
men met de zwaan uit het Vondelpark de
sterren van de hemel plukken, in de hoop
deze op aarde te kunnen verkopen om zo
zijn ouders uit hun armoede te kunnen
verlossen. In de droom wordt de zwaan
gewurgd; in werkelijkheid sterft Jantje
door de grote opwinding die zijn droom
veroorzaakt. Dat betekent een verlossing -
uitkomst - voor het kereltje uit zijn aardse
lijden.
Tuinzaalconcert door Elly Honde-
brink, sopraan, Joop Koek, luit en
gitaar, Rob Bultsma, gitaar. Program
ma: „Van Dowland tot Tedesco”, lie
deren uit diverse landen en diverse
tijdperken. Concertgebouw Haarlem,
3 oktober 1980.
„My uncle Oswald” door Roald Dahl,
een Penguin Book uitgegeven door Nils
son en Lamm te Weesp 9).
„Nederland in den goeden ouden tijd”,
het dagboek van hunne reis te voet, per
trekschuit en per diligence van Jacob van
Lennep en Dirk van Hogendorp door de
Noord-Nederlandsche provintiën in den
jare 1823, uitgave Fibula-Van Dishoeck
(ƒ29,50).
„Mijn hoofd vol van het landschap wijd
en zijd”, Nederlandse landschappen van
Bert Bouman vergezeld van verzen van
diverse dichters, uitgave Bosch en Keu
ning 25).
„De honden van het verraad”, politieke
thriller over een komplot in Indonesië,
door Tomas Ross, uitgave De Haan
19,50).
„Tegen de wet”, dagboekverslag van
zes weken vrijheidsstraf, door Simon Vin
kenoog, uitgave Corrie Zelen 27,90).
„Weerspreuken” door Johan Ver-
schuuren, uitgave Corrie Zelen 19,90).
AMSTERDAM. Gezien de magere
opkomst in Paradiso, gisteravond lijkt
de Duitse hardrockformatie Eloy hier te
lande nauwelijks bekend. Het thuisland
echter, zo gaan de geruchten, schijnt dit
produkt als een soort nationale trots te
beschouwen. Plaatverkoop pn opkomst
bij concerten liegen er daar derhalve niet
om. Nu vindt men het dan ook kennelijk
tijd geworden „de rest van de wereld” te
veroveren.
MANILLA (AFP). Een Roemeense
sopraan, de 28-jarige Nelly Miricioiu,
heeft vrijdag in Manilla politiek asiel ge
vraagd. Zij bevindt zich daar samen met
het Roemeens Filharmonisch Orkest ter
gelegenheid van het 20-jarig bestaan van
de Filippijnse Filharmonische Vereni
ging.
Eén van zijn stellingen is dat de droom
de vervulling van een wens is en vaak van
een eenvoudige wens. Als dat waar zou
zijn, ik kan daar niet over oordelen, zou
Freud aan John Thomton een kwade heb
ben gehad. Onder het motto PIPE
DREAMS exposeert deze Engelse foto
graaf een veertigtal „dromen” die er niet
om liegen en zeker geen eenvoudig te
dancing in your mind. Blue Larks embra
cing sunlight. Lotus of petals glistening.
Daar wordt dus erg veel aan diepzinnig
heid gesuggereerd maar vrijwel niets
gezegd.
HAARLEM. De titel „Van Dowland
1 tot Tedesco” suggereert een programma
met allerlei aspecten. Iets dat volkomen
waar bleek te zijn, want de muziek die
gisteravond in de Haarlemse Tuinzaal
tot klinken kwam besloeg een periode
van vier eeuwen en was behalve uit ver
schillende tijdperken, uit diverse landen
afkomstig. Een aantrekkelijk program
ma dus, dat vanuit zichzelf vroeg om een
informele sfeer.
Jules Croiset met ensemble op de achtergrond: „Volkstoneel hoeft niet altijd in de schaduw
van het amateurisme te staan
Krachtige woorden van een gloedvol
sprekende Jules Croiset, die op het hoog
tepunt van zijn toneelloopbaan koos voor
het Amsterdams Volkstoneel. Toen Bep-
pie Nooy, de grote voorvechtster van dit
gezelschap, in 1979 overleed, werd Croiset
aangetrokken om Beppie’s regie van
Potasch en Perlemoer te voltooien. Hij
kreeg zo’n plezier in het werk dat hij niet
lang hoefde na te denken toen hij het
verzoek kreeg de artistieke leiding van het
gezelschap op zich te nemen voor de jaren
die nog zouden volgen. Croiset ontwikkel
de pijlsnel een nieuwe visie op het volksto
neel, waaraan hij een gedegener inhoud
wilde geven. Het werd hem niet in dank
afgenomen door Beppies zonen, die na
strubbelingen voor zichzelf begonnen met
Nooy’s Volkstoneel.
Onder Croiset bleef een groot deel van
de spelers het Amsterdams Volkstoneel
trouw en voor de eerste produktie werden
ook nieuwe spelers aangetrokken, waar
van Jan-Anne Drenth, Henk Molenberg,
Lou Steenbergen, Teuntje de Klerk en
Sylvia de Leur in het oog lopende namen
zijn.
Het gezelschap geeft volgende week
vrijdag (10 oktober) in de Haarlemse
Stadsschouwburg de première van Her
man Heijermans toneelstuk Uitkomst,
SC. 76,
d, vinyl
ƒ4700
onderh
ial kl.
vr. pr.
g. Tel
Het betalen van auteursrecht voor het
spelen van radiomuziek of cassetteband
jes in autobussen zou een gemiddeld Ne
derlands touringcarbedrijf circa 150 gul
den per jaar per bus kunnen kosten, zo
bleek tijdens de behandeling van dit
proefgeding een week geleden. Mr.
Schaafsma acht het om het even of de
muziek slechts door de chauffeurs wordt
aangezet. Het busbedrijf blijft zijns in
ziens als exploitant aansprakelijk voor de
muziek in zijn wagens.
Bij muziek in autobussen is er altijd
sprake van openbaarheid in de zin van de
auteursrechten, zo blijkt verder uit mr.
Schaafsma’s vonnis. Het verweer van het
Edese touringcarbedrijf, dat uitsluitend
groepen personen, die op een of andere
manier een band met elkaar hebben, wor
den vervoerd, is volgens hem niet steek
houdend. Het Edese bedrijf, dat elf bus-
sen exploiteert, moet bij elke overtreding
van de auteurswet 1000 gulden boete
betalen.
Concert: Eloy. Bezetting: Frank
Borneman: gitaar en zang. Klaus-Pe-
ter Matziol: basgitaar. Jim McGilli
vray: drums. Hannes Folberth: toets
instrumenten. Hannes Arkona: gitaar.
Amsterdam, Paradiso, 3 oktober
1980.
Er zijn een paar spelers bij die ook een
muziekinstrument bespelen. En de leden
van het orkest doen mee als toneelspeler.
Aan het begin van het stuk bezorgen we
het publiek een heel bijzondere verras
sing. We hebben vanuit het stuk een soort
trailer gemaakt, zoals dat ook met films
gebeurt. Daarmee trekken we de buurt in.
De mensen op straat moeten het Volksto
neel leren kennen. We zijn daarmee, met
orkest en al, ook te zien geweest tijdens de
Uit- en Thuismarkt in Amsterdam.”
Buiten Uitkomst komt het Amsterdams
Volkstoneel ook nog - in samenwerking
met het Nederlands Theater Instituut -
met een educatief programma. Daarin
wordt informatie verstrekt over Heijer
mans als schrijver van volkstoneel. Er
moet een onderwijspakket komen dat
voor een luttel bedrag 50,-) ter beschik
king van scholen moet staan. Daarbij
brengt het gezelschap voor scholen moet
staan. Daarbij brengt het gezelschap voor
scholen en buurthuizen een programma
dat bestaat uit het opvoeren van Heijer
mans eenakter Buren, voorafgegaan door
een inleiding en gevolgd door een gesprek
achteraf.
Croiset: „Ik wil de komende vijf jaar
dag en nacht aan het gezelschap geven.
Twee jaar geef ik mezelf om alles goed te
regelen. We krijgen nu alleen subsidie van
CRM, Amsterdam heeft het tot nu toe
volledig laten afweten. Als dat zo blijft
zullen we ophouden een Amsterdams ge
zelschap te zijn. Dan wordt het een Natio
naal Volkstoneel. Maar we hopen natuur
lijk dat Amsterdam alsnog zal bij
springen.”
Uitkomst is in de Haarlemse Stads
schouwburg ook al voor publiek toegan
kelijk op de woensdag en de donderdag
voorafgaande aan de première. Dan wor-
den tegen gereduceerde prijs try-outs ge
geven.”
x
ƒ5100.
Pijn-
n.
as, b.j.
ƒ3950
Veel podiumritueel was er daarom voor
de sopraan Elly Hondebrink en de gitaris
ten Joop Koek en Rob Bultsma niet bij. De
laatste ging zelfs zo ver dat hij zich tussen
twee programmaonderdelen beklaagde
vanwege de grote hitte op het podium: „ik
weet niet of het bij U warm is in de zaal,
maar hier is het knap heet”. Op de char
mante, kundige en doorgaans zeer stijlvol-
I le presentatie van het drietal bleek die
hitte overigens geen vat te hebben.
Een sterk begin vormden drie songs van
de 17e eeuwse Engelse componist John
Dowland, waaronder het altijd weer intri
gerende „I saw my lady weep”. Elly Hon
debrink bleek te beschikken over een voor
deze muziek ideaal stemtype. Heldere,
strak getrokken lijnen heten Dowlands
prachtige muziek fraai tot zijn recht ko
men, hoogstens met enige zwakte in het
lage stemregister. De luitbegeleiding van
Joop Koek was kundig en sloot harmo
nieus aan bij hetgeen de zangeres te berde
bracht.
Datzelfde gold ook voor twee chansons
van Dowlands tijdgenoten Gabriel Batail-
le en Antoine Boesset, en ook voor de vier
Engelse anonieme renaissance-werkjes
die Joop Koek solistisch op de luit ten
gehore bracht kregen een fijnzinnige pre
sentatie. Een ander element vormde
Spaanse en Zuidamerikaanse gitaarmu
ziek: vrolijke volksmuziek van Manuel
i Ponce en pittig-ritmische Chöros in een
bewerking van Heitor Villa-Lobos. Rob
Bultsma wist het intieme kleurenpalet
van zijn gitaar hier boeiend uit te spelen.
Samen met Joop Koek vertolkte Rob
Bultsma vier werkjes voor gitaarduo (ori
gineel en bewerking), waarbij de elegante
I Sonate in G van Scarlatti (bewerking) en
l een Spaans getint werk van de jonge
Nederlandse gitarist Paul Schaake (origi
neel) vlot werden gerealiseerd. En ook
Elly Hondebrink bleek zich in diverse
stjjlen uitstekend thuis te voelen, getuige
Het concert van gisteravond (dat onder
deel uitmaakte van een Europese toernee)
was dan ook niet zozeer een gebeuren
alswel een uiting van het totale concept.
Je kon met andere woorden even zien dat
het allemaal „klopte” van die ver doorge
voerde technische capaciteit, van die
doordachte composities en wat dies meer
zij. Maar dat had je ook kunnen weten als
je gewoon was thuisgebleven en de platen
had afgedraaid en de metarealistische
hoezen had bekeken en kennis had geno
men van de uitspraak van belangrijkste
man Frank Borneman, dat Eloy geba
seerd is op de „filosofie” een synthese te
zijn tussen meditatie en rock. Wat dat dan
ook moge betekenen.
JOOST NIEMÖLLER
AMSTERDAM. Dromen zijn be
drog, althans zo luidt een oer-oud
Nederlands spreekwoord. Nog ou
der is het geloof in de droom. Vooral
de oude volkeren, zoals de Romeinen
en de Oude Grieken, hechtten veel
waarde aan dit verschijnsel. Er is
zelfs een tijd geweest dat het
„droomuitleggen” een erkende we
tenschap was, beoefend door ma
giërs, wichelaars en oude wijze vrou
wen. Er zijn ook honderden boeken
over dit fenomeen geschreven die
uitleg geven over al hetgeen de mens
maar dromen kan. In 1900 publiceer
de Freud zijn „Traumdeutung”en
aan hem danken wij onze huidige
opvattingen over het dromen.
10, nov. j
700 km, I
nieuw,
30 nu
-15947
rkeren-
cyl. op
blauws
ig Zien
50. Tel
autorre
groen
top!
>len, ra-
7tf,’Pr
ral Cl-
>er, b.j
n.o.t.k.
(D
sindsugT CD
