Nerveuze
Te weinig absurdisme
bij viertal Bamsisters
Landschappen Engels zijn
een daad van schilderen
spanningen
rusteloosheid, examenvrees.
Valdispert
een zuiver natuurprodukt
uit de valeriaan wortel.
V
Nauwelijks belangstelling voor Scholengroep in de vakantie
Leen Jongewaard
Baal tijdelijk
in theater bij
IJtunnel
Johan Kaartprijs
voor acteur
len
Voorstelling gebaseerd op te schraal gegeven
Tekenexperiment Yvonne Kracht bij Orez-Mobiel
Zilveren CJP naar
filmer Servais
Eerste prijs festival
van Cork voor
Nederlandse film
AABN tegen vertoning
film Funny People
Britse literatuurprijs
voor William Golding
WILDSEIZOEN 1980
Midzomernachtdroom
gaat vrijdag verder
Betaal maar de helft.
Zwolsche Algemeene ZA
H Ma
21
19 8 0
OKTOBER
DONDERDAG 23
KUNST
20
23-
nen
N.
sn
in
24 12 66
van
3.M.
rpa,
root
Ook u kunt kalmer leven met
Kt «z*
r
i -■
f
iveen:
in Hollywood ’52
Stof tot praten
Scène uit Hollywood '52 met vlnr Han Kerckhoffs. Loes van der Vliet en Hil/e Tiescheffer
'ADVERTENTIE)
528
JAN BAART
Lees vooraf de gebruiksvoorschriften.
<r Pieter Engels: Parallel Landscape Zwart-wit schildering uit 1979. 180 x 200 cm
(ADVERTENTIE)
3-
(ADVERTENTIE)
Uitsluitend bij
apotheker en drogist.
Wanneer een dame en een heer zich op
het toneel manifesteren als twee truttig
aangeklede oude vrijsters, inclusief man
telpak, handtas, hoedje en make-up (de
oorspronkelijke aanpak van de Bamsis
ters), dan wekken gekke gebaren, houdin
gen of stembuigingen natuurlijk bij voor
baat de lachlust op. Het tweetal leek bo
vendien altijd erg geïnspireerd in hun
diverse programma’s. Valt zo’n absurdis
tische entourage weg en komt het in een
gen zodat het gebaar van het inkten on
derbroken of abrupt gestopt wordt. Een
toevallige inktlijn ontstaat die soms - zie
foto - de schoonheid kan hebben van een
enkel rietblad op een Japanse tekening.
Vanaf het binnenkomen van het publiek
tot het doven van het toneellicht, bewe
gen, zitten of liggen de spelers in nachtkle
ding. De twee heren in rode en blauwe
pyjama. De dames m lange witte nacht
ponnen. Met een gekke muts of een wit
kampeermatrasje als jas krijgt de kleding
een persoonlijke toets. Soms erg goed
passend bij het uitgebeelde type.
Voornamelijk solo’s en twee persoons-
acts vullen het programma binnen het
kader van een steeds terugkerende af
scheidsscène, terwijl de overige spelers
dan passief toekijken of zich slapend hou
den. Die afscheidsscène bestaat uit een
dialoog tussen een man en een vrouw, ’s
morgens na het ontbijt bij het vertrek
naar het werk. Het rolpatroon wisselt
daarbij geregeld tussen man en vrouw. In
de uitvoering vullen alle spelers om beur
ten de rollen in. De vier, al dan niet
neurotische typen demonstreren afwisse
lend het Amerikaanse en Nederlandse
taalgebruik.
Halverwege het programma, dat vijf
kwartier in beslag neemt, begon ik me af
te vragen hoe lang het nog zou duren. Het
werd toen duidelijk dat er steeds naar
hetzelfde (te schrale) stramien werd terug
gekeerd, zonder dat dat de spanning ver
hoogt.
IJMUIDEN. De voorstelling Hollywood ’52, die de Scholengroep van toneelgroep
Centrum momenteel speelt, duurt ongeveer een uur en al die tijd zit je er als
toeschouwer met aandacht naar te kijken. Het stuk is geschreven door Peter Römer,
acteur bij Centrum, die al eerder blijk gegeven heeft toneel te kunnen schrijven. Met
Hollywood ’52 moet hij het dubbel moeilijk hebben gehad, want een stuk dat de
Heksenjacht onder de fanaat McCarthy is
in volle gang. Een stuk over angst en
verraad, dat ook in de Tweede Wereld
oorlog, of tijdens de zuivering van de
NSB-ers daarna (door de Binnenlandse
Strijdkrachten) zou kunnen spelen, of in
welke andere periode waarin situaties van
verfstreken grote ruimtelijke diepte sug
gereren, zo heeft Engels letterlijk een stuk
van de ruimte in bezit genomen in het
werkstuk „Dilemma, the painter’s pain
ting/ is never/ on/ the canvas”. Het is een
op het concept of de idee gericht schilde
rij. Wat is hier gebeurt? Deze titel staat
gewoontegetrouw netjes in formica uit
gespaard en zit middenop een smetteloos
wit schildersvlak van circa twee bij twee
meter. Links en rechts van het doek wer
den twee witte klodders verf rechtstreeks
op de ook al witte muur van de galerie
aangebracht. Een persoonlijk dilemma
van de schilder Engels dat om een reactie
vraagt in het licht van de schilderkunst.
Hij schept met dit werk opnieuw een
paradox, stelt ons voor een niet opgelost
schildersraadsel en tegelijk heeft hij, door
lak te hebben aan stijl, zijn eigen stijl
getypeerd: de omdraaiing, de omkering,
het nadrukkelijk citeren op zijn manier en
vooral het ontkennen of iets in het midden
laten. Als overwegingen heeft deze kant
van de uitdagende Amsterdamse kunste
naar Pieter Engels met de ideeën-kunst te
maken. In de uitvoering is zijn werk sterk
verbonden met het abstract-expressionis-
me.
onderlinge chantage kunnen ontstaan dan
ook.
Het betreft in elk geval een toneelstuk
dat ruim voldoende stof tot napraten ople
vert. Over de maatschappij, over de ma
nier waarop mensen elkaar bejegenen, in
JAN ZUMBRINK
T/m 31 oktober - open: di - zat. 15.40-
18.30 uur. OREZ, Paviljoensgracht 68-70.
Den Haag.
tijd van zorgeloosheid, maar vooral in tijd
van angst, waarin het er op aankomt. Of
misschien wel napraten over toneelspelen
zelf en hoe je dat nou precies moet doen.
In de gemeente Velsen blijkt de belang
stelling voor dit soort activiteiten vanuit
de toneelwereld minimaal, althans, wan
neer je woensdagavond de koppen telde.
Twintig scholen van het voortgezet onder
wijs zijn tevoren aangeschreven en van
een pakket informatie voorzien. Centrum
gaf in een eerder stadium enkele try-outs
van Hollywood ’52 bij de Vissering Scho
lengemeenschap in Velsen, maar hoewel
docenten en leerlingen zich toen vol geest
drift toonden, bleef het gisteravond ook
vanuit die hoek stil.
Het is slecht verdeeld. De gemeente Vel
sen onderkent de zin en het belang van
een dergelijk scholenprogramma en is be
reid er subsidiegeld aan uit te geven. De
belangstelling vanuit de onderwijswereld
is echter beschamend. In Haarlem is die
belangstelling er wel en in een mate die
niet te verwaarlozen is. Het Haarlemse
gemeentebestuur vindt dramatische vor
ming voor het voortgezet onderwijs echter
niet opportuun en scharrelt wat in de
marge met betrekking tot het lager onder
wijs, zonder daarop evenwel een vervolg
te kunnen bieden of zelfs maar een uit
zicht daarop. Wat hapert er nou en waar?
KO VAN LEEUWEN
De serie voorstellingen werd onlangs
gestaakt toen bleek dat er in de toneel
vloer scheurtjes zaten die steeds groter
werden. Om elk risico voor het publiek uit
te sluiten wilden de theaterdirectie en het
toneelgezelschap eerst de bouwkundige
problemen uit de wereld helpen, alvorens
met de Midzomernachtdroom door te
gaan. Gemeentewerken en bouw- en wo
ningtoezicht hebben de moeilijkheden in
middels verholpen. De schouwburgdirec
tie zal nu vier extravoorstellingen van het
spel in het programma inlassen.
De film, tot stand gekomen met een
subsidie van het ministerie van CRM,
werd geproduceerd door Frans Rasker in
Amsterdam.
De Belgische film De Witte van Sichem
van regisseur Robbe de Hert is zondag op
het festival van Orleans bekroond met een
eerste prijs. De film vertelt het beroemde
Vlaamse verhaal van Ernest Claes uit
1920 over het magere jongetje op het boe
renland van België in de 19e eeuw, dat zijn
geboortegrond verlaat om een stadsleven'’,
te beginnen.
De Poolse film Kung Fu van Janusz
Kijowski kreeg een eervolle vermelding.
De organisatoren van Orleans willen met
hun festival een brug slaan tussen televi
sie en bioscoopfilm.
van
daar zal laten draaien. Dit
AABN woensdag meegedeeld.
Volgens de beweging heeft
schinsky gewaarschuwd tegen
DEN HAAG/ORLEANS (ANP/AFP).
De Nederlandse film Life and Death van
Joost Roelofsz heeft op het filmfestival
van Cork (Ierland) de eerste prijs gewon
nen in de categorie animatiefilms. Te
vens werd de film bekroond met de EEC
Film Award voor de beste korte film uit
de lidstaten van de EEG.
)H
g.
Perdreau roti a l'Alsacienne
Patrijs met zuurkool
Wijnsuggestie: 1970
Chateau rouget, Pomerol
Begrijpelijk, maar triest. De voorstel
ling Hollywood ’52 is namelijk interessant
genoeg. Zeker beter dan het gemiddelde
dat het vormingstoneel (waartoe de Scho
lengroep van Centrum best mag worden
gerekend) laat zien. De speldocenten van
bevroren door de eigenzinnige hantering
van de middelen die de schilder ter be
schikking staan.
De kwasten van Engels liggen in de
hand van een romanticus, die zijn aan
drang tot schilderen op pathetische wijze
uitstalt op de baan van het doek. Met grote
bravoure stevent hij in volle vaart alle
brave landschapsschilders voorbij die
hun schilderplezier nog zoeken in het uit
werken van de observatie van de zee, het
landschap, een realistische beschouwing
dus van de natuur. Engels’ landschappen
zijn een daad van schilderen en geen
nadenkende beschouwing. Aan de oor
sprong van dit schilderen ligt ongetwij
feld zijn lust tot citeren van het abstract-
expressionisme zoals hij dat ook zelf be
dreef in 1962-63, later in 1974 zijn blind
schilderen met omwikkeld hoofe én han
den of in het donker schilderen van een
zelfportret.(zie katalogus Engels, the self
portrait of this century, museum Boy
mans, Rotterdam. 1975 onder de Genesis
projecten van het jaar 1974).
Als gezegd beperkt Engels zich net als
de Amerikaan Franz Kline tot de niet-
kleuren zwart en wit die in een barokke
vermenging veel prachtige grijzen ople
vert. In een enkel werk overheerst zijn
geliefkoosd zwart, hier en daar openge
broken door snelle toetsen wit. Zoals deze
DEN HAAG. In Den Haag zijn er twee gerenommeerde galeries die twintig jaar
bestaan, Nouvelles Images aan het Westeinde 22 en de galerie OREZ aan de
Paviljoensgracht 68. Beide hebben eerder solo-exposities ingericht van de Amster
damse kunstenares Yvonne Kracht. De eerste in 1973, ’75 en ’78, de tweede in 1970 en nu
in 1980. Eerder in dit jaar was in de expositie 1 1 11 in museum F odor in Amsterdam
te zien geweest hoe het nieuwe werk van Kracht sterk veranderd was ten opzichte van
haar konstruktieve stijl tot in 1978.
(Van onze kunstredactie)
BRUSSEL. Het Zilveren CJP is dit
jaar toegekend aan de Belgische anima-
tiefilmer Raoul Servais. De prijs wordt
jaarlijks uitgereikt door de Belgische en
Nederlandse CJP-vereniging ter bevor
dering van het deelnemen van jongeren
aan cultuur. De onderscheiding, een
kunstwerk van de Belgische beeldhou
wer Chris Nicaes, zal op woensdag 29
oktober in Brussel worden uitgereikt.
opzet met vier spelers aan op een meer
persoonlijke mimiek en toneeluitstraling,
dan moeten aanstellerige maniertjes of
I andere komisch bedoelde ticks ook bin
nen het geheel waargemaakt worden. Op
dat punt schiet het spelerskwartet in The
Empty Picture Show mijns inziens te kort.
Doel van de Scholengroep van Centrum
is scholieren van het voortgezet onderwijs
bekend te maken met toneel, dramatische
vorming, zo u wilt. En op die manier bij te
dragen tot een inzicht in de maatschappij
waarin wij leven. Dat klinkt misschien
wat pretentieus en zo is het ook bedoeld.
In de achterliggende praktijkjaren is het
gezelschap gebleken dat er naar aanlei
ding van een toneelvoorstelling, die zoals
in dit geval, een gedramatiseerd brokje
geschiedenis is, op vruchtbare en indrin
gende wijze gediscussieerd kan worden
over tal van heel gewone zaken die we
dagelijks langs ons heen zien gaan.
In Hollywood ’52 gaat het om een film-
actrice die een oproep heeft gekregen om
voor de senaatscommissie te verschijnen
die Amerika van al wat met het commu
nisme te maken heeft wil zuiveren. De
AMSTERDAM (ANP). De Anti
Apartheids Beweging Nederland zal don
derdagavond acties voeren voor de bio
scoop Tuschinsky in de Amsterdamse Re-
guliersbreestraat, wanneer de directie
Tuschinsky de film Funny People
heeft de
Woensdagavond speelde de groep Ro
mers stuk in het Witte Tejater in IJmui-
den. Een stuk bestemd voor scholieren en
met de bedoeling er een nabespreking aan
te wijden en zo mogelijk vanuit de bespre
king nog een spel met de leerlingen en
docenten die het stuk hebben gezien, op
gezet vanuit de argumenten die van pu-
bliekszijde worden aangedragen. Daar
kwam woensdagavond niets van. Dat was
toen ook niet direct de bedoeling, want het
ging hier meer om een soort kennisma-
kingsvoorstelling, en ten tweede is het
herfstvakantie.
Wellicht is daarin de oorzaak te vinden
dat er zowel van de zijde van docenten als
die van leerlingen een minimale belang
stelling was in IJmuiden. Vakantie is nu
eenmaal vakantie en een toneelgroep
waar het voorvoegsel scholen aan verbon
den is, vindt dan geen genade.
Centrum die het stuk opvoeren onder
levendige regie van Mette Bouhuijs laten
zich van hun beste zijde zien en dat levert
heel aantrekkelijke momenten op, vooral
door het spel van Loes van der Vliet, Henk
Strijbos en de met opmerkelijk vrije sou
plesse spelende Johnny Kraaijkamp jr.
(Van onze kunstredactie)
AMSTELVEEN. Acteur-cabaretier
Leen Jongewaard krijgt de Johan Kaart
prijs voor het seizoen 1979/1980. De prijs,
ingesteld door de „Stichting tot bevorde
ring van de blijspel-kluchtkunst in de
meest uitgebreide vorm”, zal op 4 novem
ber aanstaande door Wim Bary, voorzitter
van de stichting, worden uitgereikt. Dat
gebeurt onmiddellijk na afloop van de
voorstelling Duidelijk Zo, waarin Jonge
waard samen met Robert Long, dan op
treedt in theater Carré in Amsterdam.
De Johan Kaartprijs bestaat uit een
bronzen beeld van Kaart, ontworpen door
Pieter de Monchy.
HAARLEM. De Bamsisters treden
niet meer op als duoformatie. Het nieuwe
programma van de stichting Bam, The
Empty Picture Show, wordt uitgevoerd
door een vierkoppig gezelschap, aange
duid als Empty Picture Bam. Naast de
vroegere „sisters” Pamela Plastic en
Beer Karton maken van dat viertal deel
uit Sharon Landau en Robbie Hahn. Ver
dubbeling van spelersaantal wil echter
niet onmiddellijk zeggen verdubbeling
van programmapret.
super-
innige)
Slaap-
I aap ka
an alle
-anten-
Twee
3, zoals
moeite
Vraag-
>rt, v.d.
1ook
Dat wil zeggen: de vereisten voor een
voorstelt, zijn aanwezig.
LONDEN (DPA/ANP). De 69-jarige
Britse romanschrijver William Golding
is dinsdag in Londen onderscheiden met
de Booker-McDonnelprijs voor 1980
waaraan een bedrag van ruim 10.000
pond (ruim 45.000 gulden) is verbonden.
deze Tu--
de verto
ning van deze film, omdat deze in strijd is
met het streven van de AABN naar de
volledige isolering van het apartheidsregi-
me in Zuid-Afrika. De AABN beschrijft
de film als „een produkt waarin op res
pectloze, denigrerende manier mensen
worden misbruikt en zwarten speciaal
dom, dronken en vloekend worden voor
gesteld”. In ruil voor de film Funny Peop
le heeft de anti-apartheidsbeweging de
directie van Tuschinsky de film „Last
Grave at Dimbaza, oftewel „Zuid-Afrika
ongecensureerd” aangeboden te laten
draaien, aldus de AABN.
Scholengroep gaat spelen, wordt ook nadat de repetities, de instrudering van de groep
zelf, achter de rug zijn weer telkens opnieuw binnenstebuiten gekeerd in nagesprek-
ken met scholieren. Dat vereist een sterke constructie en die bezit het stuk dan ook.
projekt, zoals de Scholengroep zich dat
Tegelijk met haar exposeert de kunste
naar Jan van Munster met zijn derde
object in de jaarreeks van energiepieken,
die bestaan uit een koperen gebogen buis
welke respectievelijk onder stroom, zicht
bare gloeispanning en nu onder ijsafzet
ting gezet wordt;Jan Schoonhoven toont
tien nieuwe pentekeningen in twee reek
sen van vijf en een drie-delig reliëf. Dit
werk is een omkering tot een positieve
vorm van de ruimtelijke verdeling van
dezelfde tekeningen. Waren in zijn vroege
re reliëfs hoofdzakelijk de ribben van de
regelmatige vlakverdeling benadrukt als
opstaande lijnen, Schoonhoven keert nu
dit componeren om en neemt de tussenlig
gende, negatieve vorm als basis die de
blank witte kompositie bepaalt.
de meest opvallende exposant is echter
Pieter Engels. Het betreft nieuw werk uit
1979 en 1980. Een groep van zeven grote
„parallelle landschappen” en een aantal
expressionistische kras- en inkttekenin-
gen op papier. Daarnaast een aantal klei
nere identieke sea- of landscapes, sterk
verwant met de heftigheid van de grote
landschappen. Deels zijn ze eerder in Nij
megen te zien geweest. Je staat voor een
vlak vol halen en vegen en breed getrok
ken banen verf in zwart en wit wat zich
dikwijls tot grijs vermengt. Je bent als het
ware getuige van een kokende, kolkende
zee zoals alleen de oceaanzeilers van Kaap
Hoorn zeggen te kennen. Dit zee- of land
schap zoals Pieter Engels ze zelf noemt
met een nuchtere titel onderaan bevestigd
op een zwartgeverfde standaard balk, ont
stond niet op grond van natuurstudie,
maar als een chaotische deining van verf,
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Toneelgroep Baal"
die in verband met de vertraging van de!
verbouwing van Frascati zijn voorstelling
gen in de eigen reptitieruimte uitbracht,!
heeft voor de komende winter onderdak;,
gevonden in een hal aan de Valkenburger"
straat in de hoofdstad. In het Baal-IJtun-
neltheater zal de groep daar in november
en decenber twee premières uitbrengen!
van toneelstukken van de Oostenrijks^"
schrijver Thomas Bernhard.
Op 8 november is in het nieuwe theater
de première van Het Jachtgezelschap (try-
outs op 4, 5, 6 en 7 nov.) en op 12 decembei'/J
volgt de première van De Wereldverbete--
raar, dat Bemhard in 1978 voltooide. De,
try outs hiervoor zijn op 9, 10 en 11 de-»,
cember.
Het Baal-IJtunneltheater is gevestigd-»
op het adres Valkenburgerstraat 16 in!’
Amsterdam. De voorstellingen in het nieu
we theater zullen om 20.30 uur beginnen,
het theater is geopend vanaf 19.30 uur. De*
toegangsprijs voor voorstellingen be-"
draagt 10 gulden (CJP 5), vor try outs 5.
gulden (CJP 2,50).
Voorstelling Hollywood ’52. Toneel
spel van Peter Römer opgevoerd door
de Scholengroep van toneelgroep Cen
trum in het Witte Tejater, IJmuiden.
Gezien op 22 oktober 1980. Regie Mette
Bouhuys. Spelers/speldocenten: Jan
Kerckhoffs, Johnny Kraaijkamp jr.,
Henk Strijbos, Hilje Thiescheffer en
Loes van der Vliet. Muzikale begelei
ding Bert van Dijk. Op uitnodiging
van het voortgezet onderwijs komt
deze voorstelling op 11 december naar
Haarlem. De plaats van spelen is nog
niet bekend.
Golding kreeg deze prijs, de hoogste die
in Engeland voor een letterkundig werk
wordt verleend, voor zijn jongste roman
Rites of Passage. Er waren in totaal 60
kandidaten.
William Golding is vooral bekend ge
worden door zijn allegorische roman
Lord of the Flies (1954) en The Inheritors
(1955). Hij is een briljant stilist die de
onvolkomenheden van de menselijke na
tuur vaak relief weet te geven door zijn
figuren te plaatsen in bizarre situaties.
ij’ Een verblijf in Japan bracht de kunste-
t nares tot de voor de hand liggende keuze
r van het ijle rijstpapier als drager van haar
1 tekeningen. Penseel met inkt kwam in de
t plaats voor de van punt naar punt getrok-
ken rechte lijn, die gewoonlijk de in het
j papier gevouwen lijnen scherp door-
t sneed. De vlak- en schaduwwerking van
E de betekening is in dit recente werk zo
goed als geheel verdwenen om plaats te
E maken voor het doorschijnen van de pen-
I seeltekening. Zij hanteert nu een breed
E penseel en herhaalt daarmee eenvoudige
F streken op en achter het rijstpapier. Zij
blijft „bewegen van punt naar punt met
1 een kwast inkt over het vlak”, maar „de
expressie van het moment van de actie
zelf’ heeft het nu gewonnen van de be
dachtzaam getrokken lijn, (opmerkingen
t van haar in Bulletin on constructive and
E systematic art, nr. 1, juli 1980.) Bovendien
j wordt het vel papier, dat ongeveer twee
maal zo lang is als breed, soms in een
rechte hoek of over de vloerplint gehan-
ROTTERDAM (ANP). De voorstel
lingen van Een Midzomernachtdroom
door het Ro-Theater in de Rotterdamse
Schouwburg worden vrijdag weer
hervat.
sss&w: ssstr+'-iX
Rijdt u al meer dan 7 jaar schadevrij?
U kunt zich dan wellicht goedkoper
verzekeren. Wij geven 5(P o no-daim-
korting op uw personenautoverzeke
ring. Een uitstekende verzekering met
o.a. gratis hulp bij pech en schade in
binnen-èn buitenland.
Informeer bij uw verzekeringsadvi
seur of zend een lege envelop met uw
naam en adres achteropaan: Zwolsche
Algemeene Verzekeringen, Antwoord
nummer 13933500VB Utrecht U ont
vangt dan alle informatie.
Bamproduktie: The Empty Picture
Show. Spelers: Pamela Plastic, Beer
Karton, Sharon Landau, Robbie
Hahn.
Toneelschuur Haarlem, 22 oktober
1980. Vanavond nog te zien.
Li
