Etsen, een niet goedkope
maar boeiende hobby
BHi
Ih
sasF
Boiler in het aanrechtkastje
J
igpl
MUZIEK nu nog niet om aan te horen
Opklapbare
zaagtafel
ISOLATIEGIDS
30
1980
WOENSDAG 10 DECEMBER
EIGENHANDIG
door Hugo van der Heem
Microcassette
>-
Ontmoedigend
toe-
5
aan:
iTRlCT
antie-
antie.
op
;men
Bandsoort
Er zit kennelijk muziek in' kleine cassetterecorders en cassette-afspelers. De
verschillende fabrikanten die zich bezighouden met deze uiterst draagbare
apparatuur tegenwoordig vaak met een koptelefoon uitgerust kunnen de
vraag niet aan. Diverse Japanse fabrikanten brengen op dit moment zo’n
moderne speeldoos, die meestal alleen geschikt is om (stereo) af te spelen. Het
geluid ervan is dankzij een speciale motorregeling niet slecht, zelfs niet als je
armee loopt.
Cassetteproblemen
w
4
|E3
g Hl
IC
.lilt**
WW
3
microcassette
r
het apparaat
De
er
8012037
Informatie
Volgend jaar
komt echte
Fabrikanten willen de draagbare recorder
voor muziek nog kleiner maken. Ten koste
van de geluidskwaliteit.
De populariteit van die „Sound-about”
of „Walkman” of hoe deze cassettespelers
ook mogen heten, is te danken aan de
koptelefoon. De behoefte om voortdurend
muziek bij je te hebben heeft er in Ameri
ka vooral toe geleid dat men met van die
grote cassetterecorder-stereoradio’s ging
rondlopen. Maar die zijn zwaar en veelal
(geluids)hinderlijk voor andere mensen.
Met de koptelefoon is het stereo-effect
bovendien groter en val je andere mensen
niet lastig.
de pocketmemo. De speeltijd blijft een
der: twee maal dertig minuten.
De uitkomsten van het onderzoek wa
ren niet bemoedigend. Ondanks alle recla
me bleek de professionele cassetterecor
der niet te bestaan. Niet zozeer omdat de
cassetterecorderfabrikanten niet hun best
hadden gedaan, maar omdat juist de com
pactcassette de zwakste schakel bleek.
Het loopwerk in het plastic doosje bleek
vele malen belangrijker dan de duizenden
guldens besteed aan een betere cassettere
corder.
Na verloop van tijd zijn deze plekken
voldoende „uitgediept” en kan de plaat
grondig worden schoongespoeld. Het ge
heel moet nu goed drogen, waarna de
geëtste kant met speciale etsinkt inge
wreven wordt. Dit is een nauwkeurig
werkje; hetzelfde geldt voor het opnieuw
schoonmaken van de plaat. Dat moet zo
danig gebeuren, dat de inkt alleen van de
oppervlakte wordt weggehaald; dus niet
uit de groeven! De etsplaat komt nu met
een vel papier erover onder de etspers,
waarbij de inkt onder druk door het pa
pier uit de groeven gezogen wordt. Door
de enorme druk wordt het papier over het
gehele plaatoppervlak blijvend in elkaar
De keuze in cassetterecorders is geweldig
groot. Toch blijft de kwaliteit soms onder de
maat als gevolg van de beperkingen van de
cassette zelf.
Omdat bij meting bleek dat vrijwel alle
koppen enigszins uit het lood staan, ook
veel vastlopers met cassettebandjes voor
komen.
gedrukt. Hieraan is een ets altijd te her
kennen.
Wil men verscheidene kleuren verwer
ken, dan is ook het aantal drukgangen (en
Behalve een handcirkelzaag kan er
ook een decoupeerzaag of een boven
freesmachine op worden gemonteerd.
tiegids”, gaat heel diep op
met name de technische
aspecten van het isoleren
in. Het is dan ook eigenlijk
een „vakboek” voor men
sen die beroepsmatig met
isolatie te maken hebben.
Maar aan de andere kant:
de gewone doe-het-zelver,
die nu wel eens precies wil
weten hoe het allemaal in
elkaar zit, zal er toch ook
veel wijzer van kunnen
worden, indien hij althans
de vereiste interesse voor
het „hoe en waarom” op
brengt.
Het boek behandelt de
basisprincipes en gaat dan
zeer gedegen in op isolatie
Daartoe is de zaagtafel uitgerust met
een stevig houten werkblad met voor
zieningen voor het inklemmen van de
machine(s), uiteraard aan He onder
kant. Importeur voor Nederland is R-
Impec in Capelle aan de IJssel, telefoon
010-510911.
e
De minste problemen deden zich nog
voor als een redelijke cassette in hetzelfde
deck werd opgenomen en weergegeven:
de huiskamersituatie dus. Wanneer ech
ter, zoals in de studio’s, bandjes van luiste
raars moeten worden weergegeven, kan
er ontzettend veel mis gaan. Omdat uit
wisselbaarheid van bandmateriaal in stu
dio’s een van de eerste eisen is, pakt het
NOS-onderzoek het compactcassettesys-
teem hard aan. Met name ook nog omdat
zelfs bij gebruik van dure machines
bij fabrieksnieuwe toestellen, is het ge
woon praktijk dat een bandje op de ene
machine opgenomen en op een ander
deck afgespeeld, dof klinkt. Vaak is in
zo’n geval de hoge-tonenweergave meer
dan gehalveerd. Vuil op de koppen en
slijtage ervan maken de situatie in werke
lijkheid alleen nog maar erger.
Heel duidelijk kunnen deze draagbare
apparaten niet kleiner. De beperking is
het formaat van de cassette. Weliswaar
noemt men die compactcassette, maar het
kan nog kleiner. Een aantal fabrikanten is
daarom bezig de dicteerapparaten, waar
in de microcassette zit voor muziek ge
schikt te maken. De microcassette meet
ongeveer 2,5 bij 5 centimeter. De band-
snelheid wordt dan ook lager, in plaats van
4,75 cm per seconde van de cassetterecor
der wordt het dan 2,4 cm per seconde van
De Japanse fabrikanten Sony voorop
zijn nu bezig om in het volgend voor
jaar een microrecorder voor opname en
weergave voor muziek te lanceren die
mogelijk minder dan 200 gulden gaat kos
ten. Eind 1981 komt dan een radio-micro-
casetterecorder (stereo), een autoradio
uitgerust met een microrecorder en in
1982 zelfs een High-fidelitydeck waarin de
microcassette met zijn 2,4 cm per seconde
bandverbruik zou worden toegepast.
Wel moest daarvoor een „open” koptele
foon worden ontwikkeld. Een die ook de
gelegenheid geeft om de omgeving nog te
horen. Door research op het gebied van
koptelefoons bleek het mogelijk om niet
alleen een kwalitatief hoogwaardige tele
foon te ontwikkelen, maar ook een die
uiterst licht was: zo’n 75 gram. De casset-
tespeler die een dergelijke koptelefoon
nodig heeft is dan ook vele malen kleiner
dan zo’n draagbare cassetterecorder-ste-
reoradio combinatie: hij kan gemakkelijk
tijdens de wandeling in de jaszak worden
meegedragen. Sony, die in Nederland het
eerst met de „Walkman” kwam, heeft van
wege de populariteit van het niet eens zo
goedkope apparaat ook een FM-zakont-
vanger ontwikkeld. Ook die zou op de
lichte koptelefoon onderweg dienst kun
nen doen.
Het slordig omgaan met bandjes (niet in
het doosje doen, in de auto in de zon laten
liggen) is ook al funest. De bandloop in het
cassettehuis verandert en ook dan ver
dwijnen de hoge tonen, wordt de band
loop stroever. Een aantal fabrikanten
heeft dat wel onderkend en doet zijn best om
de cassettes beter te maken. Alleen gaat het
dan vaak om de duurdere cassettes.
Een kleine cassetterecorder met koptele
foon blijkt populair voor muziek onderweg.
In vele moderne keukens komt het
hete water vaak van een vrij ver van het
tappunt gelegen „bron”. Op zich een
bijdrage tot een harmonischer keuken-
interieur, waar dan immers geen geiser
of boiler hoeft te worden aangebracht,
maar met wel een belangrijk nadeel: het
duurt nogal lang voordat de „warme”
kraan na het opendraaien water van de
vereiste temperatuur levert.
Dat kost „wachttijd”, het kost echter
ook water én energie. Meer en meer
komen daarom de in een aanrechtkastje
in te bouwen warmwatervoorzieningen
in de belangstelling. Vooral als het om
de warmwaterbehoefte „in het klein”
gaat: een afwasje, iets uitspoelen, hard
nekkig vuile handen wassen enz.
Omdat zo’n apparaat in de directe
nabijheid van de kraan kan worden
geïnstalleerd, is het aanvoertraject heel
kort. De praktijk bewijst dat de inhoud
niet zo groot hoeft te zijn.
Inventum heeft nu een 10-literboilertje
ontwikkeld, met een vermogen van 2000
Watt, bij een verbruik van 800 kWh. De
geringe afmetingen (38,5 x 28,5 x 27,5
cm) maken plaatsingen nagenoeg elk
„onderkastje” mogelijk.
De aansluiting is in principe eenvou
dig; een handige doe-het-zelver, met wat
ervaring op installatiegebied, kan het
zelf. De koudwaterleiding naar de keu-
kenkraan moet ervoor worden onder
broken, dus via de boiler gevoerd. Dit
betekent dat de keukenkraan geheel
wordt „losgekoppeld” van de rest van de
watervoorziening in huis. De elektrische
voeding geschiedt door middel van een
stekker; daarvoor zal dus een (geaard)
stopcontact in de nabijheid van de boiler
moeten worden aangebracht. Al die za
ken kan men natuurlijk ook door een-
Het merkwaardige van deze ontwikke
ling is dat men de apparatuur kennelijk
steeds kleiner wil maken, hoewel men tot
op dit moment de problemen van de gewo
ne compactcassette nog niet onder de knie
heeft. Dat bleek onlangs toen een rapport
van het laboratorium van de NOS-radio in
de publiciteit kwam.
Meestal wordt een koperen of zinken
plaat gebruikt. Er zijn verschillende ma
nieren om de groeven in het materiaal aan
te brengen: De droge-naald-techniek
(hierbij krast men met een naald of kras
pen in het metaal) en met behulp van was
en chemicaliën. In het tweede geval sme
ren we eerst een laagje was op de metaal
plaat. Daarna krast men met een etsnaald
de gewenste tekening in de was, zodat het
metaal plaatselijk bloot komt. Als dit ge
beurd is, wordt langs de rand van de plaat
een dijkje van was gelegd. Vervolgens giet
men salpeter- of zoutzuur op de plaat,
waardoor het metaal, op die plaatsen
waar geen was zit, ingevreten wordt.
Het onderzoek werd gehouden omdat
steeds meer luisteraars bandjes naar' de
omroepen sturen met allerhande bijdra
gen. In de studio, waar men uitsluitend
over professionele bandrecorders be
schikt (bandsnelheid 38 cm per seconde,
tweespoor) geven de cassettebandjes nog
al wat problemen. Om de zaak zo funda
menteel mogelijk te onderzoeken werden
de beste en duurste cassetterecorders van
dit moment bekeken. Ze varieerden in
-prijs van 1000 gulden tot ver over de 3000
gulden. Ook onderzocht men het nut en de
invloed van twee typen ruisonderdruk
kers.
installateur (bij wie u
koopt) worden uitgevoerd.
De 10 liter inhoud is ruim voldoende
voor een flinke vaat. Wanneer al het
warme water is verbruikt, heeft de boi
ler ongeveer 17 minuten nodig om het
water tot 60 graden op te warmen (circa
22 minuten tot 80 graden).
De prijs (adviesprijs 308 gulden) en de
installatiekosten vormen samen natuur
lijk wel een investerinkje, maar in situa
ties waarin door een lange aanvoerweg
van warm water naar de keuken veel
verlies aan water en energie optreedt, is
die uitgave zeker een zinnige zaak. Bo
vendien speelt het comfort (niet zo lang
wachten tot de waterstraal warm wordt)
ook een rol. De stand-by boiler van In
ventum is te koop via de erkende instal
lateurs.
De bandsoort (chroom, ferro of ijzer)
heeft hier niet zoveel mee te maken. De
bandsoort heeft wel te maken met de
hoeveelheid achtergrondruis. Hoe beter
en duurder de band (chroom en metaal)
hoe minder ruis als tenminste een aange
paste recorder wordt gebruikt. Met name
metaalband heeft het voordeel van een
veel stillere achtergrond. Ook is de band
„gevoeliger” voor hoge tonen, wat een
voordeel is. Maar omdat de bandloop, het
kop-bandcontact en dergelijke zoveel be
langrijker is, gaat het voordeel van de
grotere kwaliteit zeker na enige tijd
ten opzichte van een middenklasseband
verloren.
Tot voor kort werd het etsen voorna
melijk door professionals beoefend. Daar
is de laatste tijd verandering in gekomen.
Het is een van die grafische technieken,
die meer en meer door amateurs toege
past worden. En niet ten onrechte, want
als u eenmaal de smaak (en uiteraard ook
de techniek) te pakken hebt, kunt u de
mooiste kunstwerkjes maken.
Etsen is een vorm van diepdruk. Het
principe werkt als volgt: in een metalen
plaat worden groeven gekrast, die men
met inkt opvult. Wordt er nu met kracht
een stuk papier tegenaan gedrukt, dan zal
het papier de inkt uit de groeven opne
men en is de ets een feit.
Muziek van de microcassette valt op dit
moment net te pruimen. Het jankt net niet
zoveel dat je het afzet en het is nog mono.
Dat het toch al mogelijk is om muziek
weer te geven, heeft te maken met het feit
dat men voor de Easy-memo-recorders
ook een heus servomotortje, heeft inge
bouwd dat voor een gelijkmatige band
loop zorgt middels een constant aangedre
ven toonas (capstan).
Bovendien hebben de eerste metaaioan-
den nogal wat last van dropouts (hele
korte onderbrekingen van het geluid als
gevolg van onregelmatigheden in de
band) en zijn ze nog erg duur. Een voor
deel van de band is dat geen gebruik meer
gemaakt hoeft te worden van een zoge
naamd ruisonderdrukkingssysteem.
De meest bekende systemen zijn Dolby
en High-Com. Beide systemen hebben
voordelen, maar overdrijven de fouten als
er eenmaal iets mis gegaan is bij opname
of weergave. Bijvoorbeeld als de koppen
wat scheef staan of vuil zijn. Met name het
High-Comsysteem verergert fouten en in
troduceert dan een buitengewoon hinder
lijk pompend effect. In zo’n geval is het
middel erger dan de kwaal (de ruis).
Weliswaar heeft men bij de test profes
sionele eisen aangelegd, maar voor de
serieuze High-Fidelity-enthousiast die
meer wil dan alleen achtergrondmuziek
zijn ze het overdenken zeker waard. En de
vraag is dan nog maar of de industrie met
muziekweergave op microcassettes niet
aan het toegenomen kritisch besef van het
publiek, waar het geluidskwaliteit betreft,
voorbijgaat.
Voor kwaliteitsweergave is een goede,
stabiele bandloop nodig. Naarmate de
bandsnelheid lager wordt, is die eis dwin
gender. Bij de meeste cassettes zijn kleine
oneffenheden in het huis waar de band in
zit er de oorzaak van dat het geluid altijd
wel iets „rauw” en Jankerig” kan klin
ken. Daar komt nog bij dat het voor de
goede weergave van de hoge tonen nodig -
is dat de weergave- en-of opnamekop pre
cies loodrecht op de band staat. Wijkt de
kop ook maar iets af, dan zal er al vrij veel
verlies aan hoge tonen optreden.
U moet echter wel bedenken, dat het
etsen geen techniek is, die u zo maar
eventjes doet. De kunst van het etsen leert
u alleen door oefening en geduld. Er is
speciaal gereedschap voor nodig en het
meest kostbare daarvan is wel de etspers.
Prijzen hierover variëren van circa f550,-
tot enkele duizenden guldens een inves
tering dus, die je niet zo een, twee, drie
doet. Het is daarom verstandig eens een
kijkje te gaan nemen bij een creativiteits
centrum, volksuniversiteit of vrije acade
mie. In veel gevallen worden daar etscur-
sussen gegeven en beschikt men over de
vereiste apparatuur.
Wie een handcirkelzaagmachine
heeft en die,.ook wel graag als „vaste”
cirkelzaag zou willen gebruiken, kan
daarvoor de nieuwe handige opklapba
re zaagtafel kopen die de Amerikaanse
fabriek Hirsh nu ook op de Nederlandse
markt brengt. Hij is compact van vorm
en neemt in elkaar geklapt heel weinig
ruimte in beslag.
Woningisolatie staat in
het middelpunt van de be
langstelling. Geen won
der, want er valt door
deugdelijke isolatie heel
wat te besparen op ener
giekosten, met name wat
de verwarming betreft.
We hebben in Nederland
op dit gebied nog veel in te
halen. In feite hebben we
veel te lang doorgebouwd
zonder rekening te hou
den met de eisen die een
verantwoord energiebe
heer aan de woningbouw
stelt.
Er is veel voorlichting.
Een nieuw boek van Ing.
T. D. Macdaniël, de „Isola-
platen) groter. Uiteraard zijn er enorm
veel verfijningen, trucjes en effecten mo
gelijk. U kunt er veel meer over lezen in
het boekje „Etstechnieken” van Peter Co
ker, uitgave Cantecleer, de Bilt. De prijs
van dit duidelijk geschreven en overzich
telijk boekwerkje is f 15,90. De verschil
lende technieken, gereedschappen en ma
terialen worden er uitgebreid in be
sproken.
van de begane-grond-
vloer, buitenmuren, ra
men en buitendeuren, het
dak enz. Vervolgens ko
men talrijke (vaak verge
ten) aspecten aan de orde.
Allerlei aanvullende gege
vens, waaronder een han
dige adressenlijst van1 in
stanties die zich met wo
ningisolatie bezighouden,
en waar veelal ook voor de
consument informatie
verkrijgbaar is, vormen
een handzame aanvulling
op dit boek.
De „Isolatiegids” is uit
gegeven door Kluwer
Technische Boeken,
prijs is 29 gulden.
k
OB'*
