«Ha
INTUÏTIEF
SCHRIJVER
De invloed van Lennon
ZAT
ZAT
ZAT
DAGS
DAGS
DAGS
J
I
i
■Rfc» «VOEGSEL
Haarlems Dagblad
13 DECEMBER 1980
HELPUS STOP THE RIPPER
FROM KILLING AGAK
1
B
1
18
KX1
r
I - - "I (0532)464111.
door John Oomkes
John en Yoko, Some time in New York City...
Joop Zoetemelk
Jack the Ripper
Verkrachting
I
ER
I
VVOUMCOGMSI HTHB.IWOrrrTTO
(John Lennon in Playboy, januari 1981)
In de Amerikaanse stad Portland reageerde een straatkunstenaar zeer
snel op de onverwachte dood van Lennon. Deze graffiti was het
resultaat.
Hij wist het als jongen die op 22-
jarige leeftijd onder contract van
een multinational kwam te staan
ook niet precies. Maar hoewel een
deskundige oudere producer
een kritiekloze massahysterie.
Zonder de jaren zestig te willen
idealiseren of de invloed van
Lennon te willen overdrijven of
sublimeren, kun je alleen al aan de
hand van zijn gedragingen
vaststellen dat zeker een man als
Lennon precies als de generatie,
voor wie hij dan als voorbeeld
diende, op zoek was.
(George Martin) en een gehaaide
zakelijk waarnemer (Brian Epstein)
zich moeite getroosten om het
commercieel Succes in deze
boomindustrie te optimaliseren,
koos met name Lennon heel
eigenwijs zijn eigen weg. Artistiek
is dat heel duidelijk waar te nemen,
maar ook zijn oprecht zoeken naar
de waarden van het leven valt op.
De belangrijkste reden waarom The Beatles aanspraken
lag niet in hun intelligentie. Het was de muziek. Slechts nadat
een of andere vent in The Times had geschreven dat er
Aeolische cadenzen waren gebruikt in It won-t’Be Long,
begonnen mensen uit de middenklasse er naar te luisteren”
Tot de dag van vandaag heb ik geen notie van wat Aeolische
cadenzen zijn. Het klinkt me als exotische vogels in de oren”.
(Interview met Jann Wenner,
Rolling Stone, 1970)
..Het was fantastisch wat wij
bewerkstelligden toen wij nog
gewoon rock speelden en er
niemand in Engeland was die ons
maar kon benaderen. Toen wij
eenmaal gevestigd waren, sleten
de fijne kantjes eraf. Toen stierf
de Beatlemuziek, wat betreft de
musici. Daarom zijn wij nooit
betere musici geworden. Wij
hebben onszelf toen kapot
gemaakt om succes te behalen.
ongelimiteerde studio-
experimenten die vooral
McCartney zich getroost een
gebrek aan flexibiliteit. Toch
openbaart zich Lennon’s talent
vele malen. Lucy in the Sky with
Diamonds, A Day in the Life,
Julia, Glass Onion, I am the
Walrus, Strawberry Fields
Forever en andere werkstukken
verraden nog steeds een grote
aspiratie.
Lennons derde periode is er een
van intense samenwerking met de
Japanse beeldend kunstenares
Yoko Ono en loopt van 1968 tot
eind 1969. Veel meer dan voor
fans interessante documents
humains heeft deze twee jaar
waarin het excentrieke stel de
voorpagina’s van de wereldpers
haalde niet opgeleverd. Curieuze
geluidsopnamen als Two Minutes
Silence (2 minuten stilte dus)
vulden zes plaatkanten en hebben
niets van doen met de bluesy
Ballad of John and Yoko („Christ
you know it ain’t easy You know
how hard it can be The Way
things are going They’re gonna
crucify me) die de periode
inluidde.
Vanaf eind 1969 tot aan het
moment dat het echtpaar in 1975
stilzwijgen betracht scheidt
Lennon een relatief grote
hoeveelheid materiaal af, die als
zijn vierde periode kan worden
betiteld. Onzekerheid,
kwetsbaarheid maar ook een
gebrek aan zelfkritiek
bestempelen deze periode als zijn
meest wisselvallige. De
uitschieters van het materiaal
behoren tot het beste dat Lennon
schreef en met zijn klagelijke
stemgeluid zelf ten beste gaf. De
minpunten zijn bijna werkelijke
blamages.
r
3
k
it
„Wanneer je de droom van The
Beatles en de jaren zestig met je
meedraagt, dan is dat net zoiets
als het koesteren van de Tweede
Wereldoorlog en Glenn Miller.
Dat wil niet zeggen datje niet
van Glenn Miller of The Beatles
mag genieten, maar als je in die
droom leeft dan leefje in het
schemerduister. Dan leefje niet
nu. Het is een illusie”.
(John Lennon in Playboy, januari
1981).
2
n
it
3
j
i-
e
s
Het werk dat in deze vierde
periode tot stand komt en
melodieus interessant is, krijgt
vaak een heel summiere
instrumentale aankleding. Cold
Turkey, Instant Karma, en
Lennons solo-album met de
plastic Ono Band (zonder Yoko)
zijn de pronkstukken van deze
periode, die zijn sublimatie vindt
in het album Imagine. Het latere
politieke extremisme op de elpee
Some Time in New York City
staat daarbij in opmerkelijke
tegenstelling met wat de Lennons
op hun recente album Double
Fantasy laten horen.
Maar de wisselvalligneid in sfeer
illustreert Lennons intuïtieve
wijze van werken. Zijn muziek
vormt voortdurend een perfecte
vertaling van dat wat hem
bezighoudt. Double Fantasy zou
getuige de single Starting Over
een nieuwe, vredelievende en
positieve fase hebben moeten in
luiden.
Joop Zoetemelk kan geen nee
zeggen. Dat breekt hem wel eens
op, zoals in het najaar toen hij op
verzoek van Lévitan de Grand Prix
des Nations reed. Hij kwam daar in
grote moeilijkheden. Zoetemelk rust
nu thuis uit. Peter Heerkens zocht
hem in zijn Franse woondorp op.
Aan de oever van de Marne. Joop
kijkt alweer uit naar het nieuwe sei
zoen. Hij is onuitblusbaar.
Wie na het overlijden van John
Lennon nog eens de songs
doorspeelt die hij heeft nagelaten,
ervaart zo nu en dan met een
schok een associatie met het
gebeurde van deze week. Achteraf
is de interpretatie van iemands
teksten en muziek altijd door
subjectieve waarneming
gekleurd. Zelfs de Beatles-fans
die deze week voor het woonhuis
van de Lennons, het Dakota-
gebouw aan West-Central Park in
New York, rouwden, schijnen
Yesterday keer op keer te hebben
gezongen.
Nu is dat een ballad die geheel
voor rekening van McCartney
komt. Op basis van wat al bekend
was en de uitgebreide informatie
die uit de recent vrijgegeven
interviews valt na te trekken, kan
vrij zorgvuldig worden
nagetrokken welke songs Lennon
ten tijde van The Beatles heeft
geschreven en welke aan
McCartney vallen toe te schrijven.
Het tweetal werkte alleen in de
begintijd van de Liverpoolse
groep zeer nauw samen, maar
handhaafde de afspraak om beide
namen onder alle songs te
plaatsen ook al had een van de
twee daaraan geen specifieke
bijdrage geleverd.
Een ruwe indeling op het eerste
gezicht geeft het beeld van een
gepolijste sentimenteel
(McCartney) en een componist die
wat sterker door de Amerikaanse
rock en bluestraditie bepaald was
(Lennon). De produktionele
finesses kwamen dan vaak van
Paul, veel van het esprit van The
Beatles moet op het conto van
John worden bijgeschreven.
In zijn carrière als tekstdichter-
componist vallen twee aspecten
sterk op. Allereerst kun je op basis
van het werk zijn oeuvre ruwweg
in vier perioden indelen, en ten
tweede, maar daarmee
samenhangend, was Lennon een
intuïtief schrijver. Muziek lezen,
of handig arrangeren was hem
vreemd. De rock ’n roll-basis van
zijn werk werkte voldoende
suggestief en was vaak op een
integere manier uitgewerkt om als
zodanig te kunnen boeien. Toch
schreef Lennon evenals
McCartney sterke melodieën,
songs die de tand des tijds kunnen
weerstaan.
Voor zijn eerste periode als
componist, die ruwweg afliep op
het moment dat The Beatles hun
live-activiteiten in 1966 voorgoed
staakten, zijn bijvoorbeeld songs
als I saw her standing there en In
my Life als illustratief te betitelen.
Het eerste heeft het uitdagende en
uitgelatene van een jonge vent die
op de versiertoer is en straalt dat
dan ook op de juiste wijze uit. In
my Life heeft een fraai
bespiegelend karakter en staat in
een gematigd tempo (moderato).
In de tweede periode die in
Lennons songschrijversloopbaan
te onderscheiden valt, kunnen we
een verdieping constateren van de
wijze waarop hij te werk gaat. Hij
spreekt zich enerzijds duidelijker
en geprofileerder uit in de
combinatie van tekst en muziek
(John was een verklaarde
tegenstander van de oorlog in
Vietnam), flirt andeizjjus met
modieus-revolutionair elan maar
niet zonder zich op te stellen als
pacifist (Revolution), maar laat
zich verder vaak meeslepen door
het bezadigde karakter dat de
band tussen 1966 en 1970 behept.
Het zijn weliswaar dezelfde jaren
waarin de pronkstukken Sgt.
i Pepper’s Lonely Heart’s Club
Band en de naamloze witte
dubbelelpee tot stand komen,
i maar velen zien in de
waarmee Lennon aan zijn
verleden zat vastgebakken wist
door te snijden. Nee, Lennon was
opeens een huisman, die op kwam
vooreen verjaard ideaal als het
gezin. En Ono was nog steeds
dezelfde heks, die hem uit het
kwartet The Beatles had
losgeweekt.
Beiden bleken echter de laatste
weken op een ongekende
openhartige wijze over hun leven,
werk en zorgen te hebben
gesproken in tenminste twee
uitvoerige, diepgravende
interviews. Het vraaggesprek dat
Andy Peebles voor de BBC
vastlegde, bevatte al een schat van
materiaal en werd gelukkig
dadelijk door de radio en tv
uitgezonden. Het interview dat
David Sheff voor het
januarinummer van Playboy had
kunnen realiseren, werd gisteren
gepubliceerd doordat het blad een
week eerder in de verkoop kwam,
en blijkt ronduit opzienbarend.
Een intens pratende Lennon en
Ono uiten zich zonder schroom
over hun verwijdering van eind
1973 tot begin 1975, omschrijven
op genuanceerde wijze de lasten
die massale populariteit met zich
meebracht en blikken nog vol
hoop de toekomst in. Starting
Over, de single die zij dit najaar
uitbrachten, zou voor John de
start geweest zijn van een vijfde
artistieke fase in zijn leven. Ómdat
het van essentieel belang is dat
zijn nalatenschap op
verantwoorde wijze wordt
bijgezet, groeperen we zijn leven
en werk om die thema’s, die
daarop van grote invloed zijn
geweest
De schok dreunt na. Zelfs
mensen die nauwelijks op de
hoogte zijn van of voeling hebben
met de songs van John Lennon
reageren getroffen. Waarom
doodde Mark David Chapman juist
Lennon? De verhalen, de babbels,
de bakerpraatjes waren de
afgelopen dagen al in ruime mate
te beluisteren via tal van media.
Vooral in Hilversum leek het wel
alsof de microfoon openstond
voor een ieder die publiekelijk een
traantje wilde wegpinken. De
nagedachtenis van Lennon leek al
te zijn bezoedeld voordat de
crematie woensdagavond had
kunnen plaatshebben.
Alsnog leek het er op dat het
stilzwijgen dat het echtpaar
Lennon de afgelopen vijf jaar
vrijwillig in acht had genomen,
geen werkelijk effect zou sorteren.
Niet het feit dat de ex-Beatle door
zich op het huishouden te storten
en zich daardoor te bevrijden van
de last van het verleden op begrip
kon rekenen; of de omstandigheid
dat zijn vrouw Yoko Ono met taai
geduld en met zorgvuldige
procedures de zakelijke banden
In Yorkshire heerst al tijden grote angst
voor een vrouwenmoordenaar, die Jack the
Ripper II wordt genoemd. Niet zo lang gele
den werd er een studente om het leven
gebracht, waarschijnlijk het zeventiende
slachtoffer van de maniak. De politie heeft
nog geen enkel spoor gevonden.
In de Verenigde Staten is een langlopend
onderzoek Ingesteld naar de lichamelijke en
geestelijke gevolgen van verkrachting. Aan
de hapd van de resultaten kunnen verkrach
te vrouwen In de toekomst dan beter gehol
pen worden bij hun problemen. Leens Maca-
ré schreef er over.
Sinds het uiteenvallen van The
Beatles als een
samenwerkingsvorm van vier
musici in 1970, is er vaak
gefilosofeerd over de uitwerking
die hun muziek, ideeën en
gedragingen hadden op de wereld
in de jaren zestig. Weliswaar legde
het Liverpoolse kwartet met zijn
live-act al vier jaar eerder het
loodje, maar dezelfde mysterieuze
krachten die ervoor gezorgd
hadden dat de muziek van Lennon
en McCartney de muziek van een
hele generatie werd, hadden ook als
bijwerking dat al hun activiteiten
de wereldpers haalden.
Over de inhoud van hun ideeën en
de draagkracht ervan werd al in die
dagen geschamperd. Ze werden
niet zelden afgedaan als de grillen
van vier vroeg rijkgeworden
jongens met een middelmatige
intelligentie. Ook na de dood van
Lennon wordt er vanuit een
dergelijke visie wel op zijn leven
teruggeblikt. Zijn ideeën over de
maatschappij in de jaren zestig
worden vaag genoemd, zijn nu en
dan aan het daglicht tredende
revolutionaire elan als modieus
betiteld, terwijl zijn voorliefde voor
surreële teksten (zoals in Lucy in
the Sky with Diamonds) verdacht
wordt gemaakt.
Wie zo terugblikt op een era zal niet
begrijpen waarom een man als
Lennon dan zo’n invloed op het
tijdsgewricht had, of die invloed
willen afdoen als het resultaat van
Zelfs in de dagen rond 1966, waarin
Lennon zo’n beetje ontbeet met
cocaïne en marihuana. Maar ook de
consumptie daarvan paste in het
zoeken van die generatie.
In diezelfde tijd groeide Lennons
ontevredenheid met het leven
waarvan hij het slachtoffer dreigde
te worden. De depressies waaraan
hij toen leed werkten of
verlammend of frustrerend. De
songs die hij in die dagen schreef,
waren als registraties van onvrede
(hoewel toen niet als zodanig
bewust begrepen) hun tijd
vooruit. Help en I’m Down waren
echte harteklachten
„You teil liës thinking 1 can’t see.
You can’t cry cos you’re laughing at
me. I’m down. I’m really down”.
Te zamen met de noveltysongs die
Lennon schreef over wat hij in het
leven zelf waarnam zoals over de
verheerlijking van de vrije
wapenhandel in de VS in Happiness
is a warm gun! beïnvloedde
Lennon zijn tijd juist, doordat hij in
zijn teksten en. achteraf bekeken,
misschien naïeve gedrag niet
acteerde.
x O P R K II 1I H A AR I. F M SC II F O IRAN T
■SUvoegIel
L00R*THBHAICWWnN6. USTHITOHBWKE
PHONE LHDS^
LOCAL POUdCj
