Het eerste
bedrog ter
wereld
ZAT
ZAT
ZAT
DAGS
DAGS
DAGS
VOEGSEL
VOEGSEL
VOEGSEL
OW
w
Haarlems Dagblad
b'
20 DECEMBER 1980
Spreekwoorden
8^
’i»
Opmaak: Wim Wijnands
door Hans Rombouts
Janwillem van Vugt
Substituut-officier
J te
3
Er zijn nogal wat spreekwoor
den en uitdrukkingen over list
en bedrog. We hebben er een aan
tal op een rijtje gezet. Ze spre
ken voor zich.
De bedrieger bedrogen.
Deugd overwint list en geweld.
List mist.
Luie mensen zoeken list.
Met list brengt men een ei in een
hopzak.
Nood zoekt list.
Voor de listen van de kwaden:
laat uw voeten u maar raden.
List tegen list is de moeilijke
kamp, die de mens strijden kan.
Het ene bedrog doodt het andere.
Het verhaal van de schoenmaker, die
vermomd als kapitein van de keizerlijke
garde in Duitsland de burgemeester van
Köpenick gevangen nam en er met de
gemeentekas vandoor ging, is bekend. De
man maakte gebruik van het feit, dat
ieder onvoorwaardelijk aan militairen en
uniformen gehoorzaamde. In Nederland
deed zich - zij het minder spectaculair - na
de oorlog ook een zeer interessant geval
van oplichting voor. Een jongeman liep
steeds rond in uniform. Hij gaf zich uit
voor officier in het leger, dook op bij een
Gemeentesecretaris
Viergever van
Brouwershaven beschreef
de levensloop
van deze Maggaris.
1
1357).
>g via
ien
ian
ln de bijbel komen heel wat staaltjes
van list en bedrog voor. Het eerste bedrog
op aarde zou je de klassieke verkleedtruc
van de duivel kunnen noemen. Satan
vermomde zich als slang in de boom van
goed en kwaad en verleidde Adam en
Eva.
Mensen, die zich voor geleerder of
belangrijker uitgaven zijn er altijd
geweest. Vanuit die nieuwe positie
konden ze ofwel hun eigenwaan dan wel
hun portemonnaie spekken. Zoals
Abraham Maggaris, die zich uitgaf voor
o.a. arts, predikant en rector van een
latijnse school. Hij gebruikte valse namen
en wist zelfs onder valse voorwendsels
een burgemeestersdochter te trouwen. In
1765 werd hij te Brouwershaven
veroordeeld tot geseling, brandmerken en
levenslange opsluiting in het tuchthuis.
Een ander grof staaltje van bedrog
opgetekend in de bijbel: Jacob bedriegt
op instigatie van zijn moeder Rebekka
zijn blinde vader Izaak. Hij wil de be
langrijke laatste zegen van zijn vader,
die hem de macht in de familie geeft.
„De slang nu was het listigste van alle
dieren des velds, die de Here God ge
maakt had; en zij zeide tot de vrouw: God
heeft zeker wel gezegd: Gij zult niet eten
van enige boom in de hof? Toen zeide de
vrouw tot de slang: Van de vrucht van het
geboomte in de hof mogen wij eten, maar
van de vrucht van de boom, die in het
midden van de hof staat, heeft God ge
zegd: Gij zult daarvan niet eten noch die
aanraken; anders zult gij sterven. De
slang echter zeide tot de vrouw: Gij zult
geenszins sterven, maar God weet, dat ten
dage, dat gij daarvan eet, uw ogen ge
opend zullen worden, en gij als God zult
zijn kennende goed en kwaad. En de
vrouw zag, dat de boom goed was om van
te eten, en dat hij een lust was voor de
ogen, ja, dat de boom begeerlijk was om
daardoor verstandig te worden, en zij
nam zijn vrucht en at, en zij gaf ook haar
man, die bij haar was, en hij at. Toen
werden hun beider ogen geopend, en zij
bemerkten, dat zij naakt waren; zij hecht
ten vijgebladeren aaneen en maakten zich
schorten.
Toen zij het geluid van de Here God
hoorden, die in de hof wandelde in de
avondkoelte, verborgen de mens en zijn I
vrouw zich voor de Here God tussen het
geboomte in de hof’.
gOgSr Tekening
Oorlogen
Oorlogen zijn immer een goede bron van
inkomsten voor de firma List en Bedrog
geweest, in het groot, maar ook in het
klein. Uniformen, helden, beschermers.
„Oorlogsgewonden” roepen medelijden
op, helden (bijv, vliegers of verpleegsters)
worden onmiddellijk geloofd. De
oplichter heeft de zwakke plekken bij de
kandidaat-slachtoffers snel in de gaten en
gaat met dat gegeven aan de slag. De
vrouw, die naar romantiek en erotiek
verlangt, wordt door de oplichter op haar
wenken bediend. De man wordt gepakt
bij zijn ijdelheid, sensatiezucht, zijn
begeerte naar winst.
Sommige oplichters vinden hun
„cliënten” zelf schuldig aan de oplichterij.
Een lid van het List en Bedrog-gilde, die
zich toelegde op het onderhoud van de
tuin (Koot en Bie gaven daar een prima
persiflage van), voerde toen hij gegrepen
werd, als excuus aan, dat de mensen maar
niet hadden moeten ingaan op zijn
malafide voorstel.
Zolang er levende wezens op aarde
bestaan heersen de list en het bedrog.
Vooral bij het menselijke soort. Zo zelfs
dat er een royale plaats voor is ingeruimd
in het Wetboek van Strafrecht. De
bedrieger kan de tekst voor zijn
visitekaartje daar vinden, onder artikel
326. „Hü die, met het oogmerk om zich of
een ander wederrechtelijk te bevoordelen,
hetzij door het aannemen van een valse
naam of van een valse hoedanigheid,
hetzij door listige kunstgrepen, hetzij door
een samenweefsel van verdichtsels,
iemand beweegt tot de afgifte van enig
goed of tot het aangaan van een schuld of
het tenietdoen van een schuld, wordt,
als schuldig aan oplichting, gestraft met
een gevangenisstraf van ten hoogste drie
laren.”
liet berichten, dat hij gestorven was. Toen
zij voor de begrafenis kwamen ging hij ze
zelf af halen aan het station. Pas toen de
trein aankwam, realiseerde hij zich, dat
zjjn aanwezigheid wel een vreemde
indruk zou maken.
tuinfeest van een generaal, was present
bij een parade en commandeerde een
troepje soldaten, dat hij op straat
tegenkwam. Hij deed dat alleen tot zijn
eigen vermaak en bevrediging, werd er
financieel niets wijzer van. Hij zou het nog
bonter maken. Hij wist zich zelfs uit te
geven voor substituut-officier van
Justitie. Hij controleerde met een
inspecteur ordemaatregelen, kreeg
dossiers te zien enz. Toen men bemerkte,
dat hij een oplichter was, wist hij bij zijn
aanhouding de dienstdoende inspecteur
zo te bespelen, dat deze een echte officier
van J ustitie liet komen om te vragen of er
toch geen fout was begaan. Zelfs bij zijn
voorgeleiding sprong de agentenwacht
nog op...
Het merkwaardige feit doet zich voor dat
wij, de toeschouwers, eigenlijk niet echt
kwaad kunnen worden om bepaalde
gevallen van oplichting. Als wij er
natuurlijk zelf geen nadeel van hebben
ondervonden. Niet voor niets hebben
schelmen(romans) het door de eeuwen
heen altijd goed gedaan: Pantagruel van
Rabelais, Tijl Uilenspiegel van De Coster,
Cagliostro van Goethe en om dichter bij
huis te blijven Van der Hoogen in de
Camera Obscura. Tenslotte: voor bedrog
en oplichting zijn altijd meer personen
nodig. Als niet iedereen zo goedgelovig
was of uit op snel te verkrijgen rijkdom
dan waren er ook geen oplichters. Maar
de firma List en Bedrog zal nooit failliet
gaan. Er ligt altijd werkterrein braak.
2^
Deze speciale bijlage, die bestemd is om de donkere
dagen voor, tijdens en/of na kerstmis door te komen,
heeft als thema List en Bedrog. Aangezien de wereld
bedrogen wil worden, gebeurt dat ook op zeer grote
schaal. We hebben wat listen en lagen uit heden en
verleden gelicht. Een rijke schakering aan (on-)opzette-
lijk bedrog. Veel plezier ermee of veel ergernis.
„Maar Jakob zeide tot zijn moeder Re
bekka: Zie, mijn broeder Esau is een ruig
man, en ik ben een onbehaard man. Mis
schien zal mijn vader mij betasten; dan
zal ik in zijn ogen zijn als iemand die de
spot met hem drijft, en ik zal vloek over
mij brengen en geen zegen. Maar zijn
moeder zeide tot hem: Uw vloek zij op mij,
mijn zoon; luister nu naar mij en ga ze mij
halen. Toen ging hij ze halen en bracht ze
aan zijn moeder, en zijn moeder bereidde
een smakelijk gerecht, zoals zijn vader het
gaarne had. Ook nam Rebekka de beste
klederen van haar oudste zoon Esau, die
bij haar in huis waren, en liet ze haar
jongste zoon Jakob aantrekken. En de
vellen der geitebokjes trok zij over zijn
handen en over zijn gladde hals. Toen
stelde zij het smakelijk gerecht en het
brood, dat zij bereid had, haar zoon Jakob
ter hand.
Daarop kwam bij zijn vader en zeide:
Mijn vader. En deze zeide: Hier ben ik; wie
zjjt gij, mijn zoon? En Jakob zeide tot zijn
vader: Ik ben Esau, uw eerstgeborene; ik
heb gedaan, zoals gij tot mij gesproken
hebt. Richt u op, ga zitten en eet van mijn
wildbraad, opdat gij mij moogt zegenen.
Daarop zeide Isaak tot zijn zoon: Wat hebt
gjj het spoedig gevonden, mijn zoon! En
hij zeide: Omdat de Here, uw God, mij
deed slagen. Toen zeide Isaak tot Jakob:
Kom toch dichterbij, opdat ik u betaste,
mijn zoon, of gij inderdaad mijn zoon
Esau zijt of niet. Jakob dan kwam dichter
bij tot zijn vader Isaak, en deze betastte
hem. En hij zeide: De stem is Jakobs stem,
maar de handen zijn Esaus handen. Doch
hij herkende hem niet, omdat zijn handen
behaard waren evenals de handen van
zijn broeder Esau. En hij wilde hem zege
nen en zeide: Zijt gij inderdaad mijn zoon
Esau zelf? En hij zeide: Ja. Toen zeide hij:
Zet het dicht bij mij, dan wil ik eten van
het wildbraad van mijn zoon, opdat ik u
zegene. Toen zette hij het dicht bij hem, en
hij at; ook bracht hij hem wijn, en hij
dronk. Daarna zeide zijn vader Isaak tot
hem: Kom toch dichterbij en kus mij, mijn
zoon. En hij kwam dichterbij en kuste
hem. Toen hij de geur van zijn klederen
rook, zegende hij hem en zeide: Zie, de
geur van mijn zoon is als de geur van het
veld, dat de Here gezegend heeft. God zal
u geven van de dauw des hemels en van de
vette streken der aarde, en overvloed van
koren en most. Volken zullen u dienen, en
natiën zich voor u nederwerpen; wees
heerser over uw broederen, en de zonen
uwer moeder zullen zich voor u nederbui-
gen. Wie u vervloekt,.zij vervloekt, en wie
u zegent, zij gezegend.
Toen Isaak geëindigd had Jakob te ze
genen en Jakob nog maar nauwelijks van
zijn vader Isaak naar buiten was gegaan,
kwam zijn broeder Esau van de jacht.
Ook hij bereidde een smakelijk gerecht en
bracht dat aan zijn vader. En hij zeide tot
zijn vader: Mijn vader richte zich op en ete
van het wildbraad van zijn zoon, op dat gij
mij zegent. En zijn vader Isaak zeide tot
hem: Wie zijt gij? En hij zeide: Ik ben uw
eerstgeboren zoon Esau”.
Een aardig voorbeeld van een
„geslaagde” oplichter is de uitgever en
redacteur van het eerste Duitse tijdschrift
°ver criminologie, dat in 1879 in Berlijn
List en bedrog zijn andere dingen dan
gewoon stelen of verduisteren. Bij list en
bedrog bestaat er een relatie tussen de
oplichter en de op te lichten figuur, het
slachtoffer. Listen worden aangewend om
iemand om de tuin te leiden. De oplichter
moet proberen slimmer of sluwer of
gemener - het ligt er maar aan hoe men
het wil noemen - te zijn dan zijn
slachtoffer. Het slachtoffer speelt een
1 actieve rol in het hele oplichtersdrama
mee. En de bedrieger? Soms heb je de
indruk dat hij zichzelf nog meer bedriegt
I dan zfjn slachtoffer. Hij gaat geloven, dat
hij werkelijk ongetrouwd is (als hij
weduwen haar kwartje of meer, wellicht
haar eer wil ontfutselen) - de
wetenschappelijke onderzoeker Schwarz
beschreef een huwelijkszwendelaar die 55
maal trouwde -. Hij is er van overtuigd,
dat zijn geestelijke capaciteiten hem in
staat stellen een mate van vertrouwen te
I scheppen, die hem het een en ander aan
genot zal opleveren
Iedereen kent wel zo’n verhaal: er zit
een trieste bedelaar op een
straathoek; de man is zwaar
gehandicapt. Hij heeft een arm en zo
I hij al niet geheel blind is bekijkt hij de
wereld starend en wazig. Een man om
je laatste dubbeltje aan te geven,
hetgeen dan ook regelmatig geschiedt.
Maar zie, bij het vallen van de avond,
als een mistsluier hem en zijn ene arm
en zijn gebrekkige pupillen aan het
zicht onttrekt, spoedt hij zich met al die
laatste dubbeltjes naar een riante auto,
waarbij opvalt dat zijn oogopslag zeer
I monter is en hij wonderen verricht
nademaal hij nu over twee stevige
armen en knuisten kan beschikken.
Een brede glimlach van tevredenheid
siert des bedelaars gezicht. Kortom,
wij zijn er tussen genomen. Wij lopen
door de avondmist naar huis, omdat wij
geen geld meer hebben voor de bus en
1 hij passeert ons zwierig in zijn voiture.
Een vertegenwoordiger van de firma
List en Bedrog. En we kunnen er
niet eens echt kwaad om worden.
verscheen, het Zeitschrift Für
Kriminalanthropologie,
Gefangniswissenschaft und
Konstitutionswesen”. Hij was zelf een
pathologisch oplichter met een crimineel
verleden. Hij eigende zich een aantal
doctorstitels toe en wist bekende
geleerden als medewerkers aan te
trekken.
De oplichter, de man of vrouw van list en
bedrog, maakt handig gebruik van het
feit, dat - zoals de oude spreuk luidt - de
wereld bedrogen wil worden en dat dat
dan ook kan. Ziekeljjke oplichters groeien
in hun fantasterijen. Ze komen tot dingen,
waar ze aanvankelijk niet aan gedacht
hebben. Ze verwarren zich vaak tenslotte
in een web, waaruit ze nauwelijks meer
tevoorschijn kunnen komen. Er is een
geval bekend van iemand, die zijn ouders
Hij ziet er uit als
een gentleman. Hij
praat beschaafd.
Een heer. Maar wel
een oplichter. Hij
stemde er in toe
met Hein Dik te
praten over
zijn merk-
waardige
levensloop.
Wijnen zijn veel gevraagd en daarom
alleen al een bron van bedrog. Er is heel
wat afgeknoeid met wijn. Rob van den
Dobbelsteen bericht er over.
Die een ander bedriegt wordt
van het bedrog kort op de hielen
gezeten.
Die een bedrieger bedriegt ver
dient een stoel in de hemel.
Bij zien is menigeen bedrogen.
De wereld wil bedrogen worden.
Die altijd gedwee verdraagt,
wordt bedrogen en geplaagd.
Die licht gelooft wordt licht be
drogen.
Die verre gaat vrijen, bedriegt of
wordt bedrogen.
Die zich vals voordoet bedriegt
zichzelf het meest.
Te hoog bedroog.
Op leugen en bedrog leeft men
het ganse jaar.
Dromen zijn bedrog.
ft»
KT
O ggr
A'
List en
gaat
nooit
failliet
G
iter-
<ele
'oor
3ev.
ard,
ïap-
en
is met
ir, met
llv. ca.
et.: 3
et 3
ienng.
eigen-
iwezig.
t. bad-
t mog.
station
achter-
i suite,
liet 2e
uk.
g. en
rom,
oon-
sart.:
rzon-
en
mod.
ie 4-
ntaal
m2),
even/
jehe.
Listen
cwijk,
incl.
ver-
iter-
ner,
illet
I.- 2
nog
voor
serde
ten
m2;
excl
bouwj.
ervoer
keuken
i, gara-
slaap-
a toilet,
m, c.v-
k. inkl.
Linker
p m.
2 000.-
nvaar-
im en
las en
3 toe-
grote
m2).
k.k.,
ut
PP-
am
en
oen
der
gia,
2e
oor
-pr.
lerh.
met
ektr.
,am.,
t 4
OPREI HTE H.VARI EMSCHF Ol RANT
onder 1
j 1978.
155 Itr)
zitk.
ie open
st. inp.
im met
3 verd
buifpui.
termate
80 000,-
FirnïaG^
tumen II
ir Cv- I
>orzon- I
ierd 3 I
/erd 2 I
Het gezicht Is
niet altijd be
trouwbaar. Kijk
enige tijd naar
deze „trep van
Schröder”. Plot
seling zal hl] on
dersteboven
draaien.
JET
.'■wS
Geraadpleegd o.a. „De oplichter”, door dr. M.
Zeegers, uitg. Erven J. Bijleveld.
I
'i
Bedrog
