enz
enz
enz
Prinses van Lippe-Biesterfeld (I)
ff
ra
U
•I
1
O-
MM
ison
toeristische
door
notities
I’
A
s
C'
r
i
10
TOERISME
9
9
Lippe-
X.
leest
i\ eral.
o
I
i
f
I' i
/RIES
k
N
\nuari
S8en
4^*
i i
uur I
Beatrix, koningin der
Nederlanden, prinses
van 0 ranj e-Nassau
prinses van
Biesterfeld
1Prtns Armm
s -R
I 1
r
1
y
N
Doorluchtig Detmold
117494
f
2. Graaf Ernst, de eerste Lippe-Biesterfeld op de troon van het
Vorstendom, heeft een ereplaats in de slottuin. In zijn rug de
voorzijde van het residentieslot dat aan het begin van de zestiende
eeuw werd gebouwd
3. In een van de nauwe straatjes van Demolds Aftstad hellen de
vakwerkhuizen naar voren
4. In de familiezaal van het slot zijn vele eeuwen Lippes statig
samengebracht
TILL: „WE HEBBEN hier ei
genlijk geen seizoen, wie bruin
wil worden gaat naar het zuiden,
wie wil uitrusten, wil relaxen,
komt hier. Je kunt hier wande
len, tot rust komen en het kli
maat, zo midden in de bossen, is
goed”. Onze lage landen leveren
hem elk jaar weer veel vakantie
gangers. „Vijftig percent van on
ze toeristen, de helft, komt uit
Holland. Dat hebben we ook te
danken aan de verbintenis tus
sen het Huis Lippe en jullie Ko
ningshuis”, weet hij ten stellig
ste. Detmold voert dan ook met
trots de wilde rode roos, die een
voorname plaats inneemt in het
wapen van de familie Zur Lippe,
als herkenningsteken van een
doorluchtig vakantieoord.
bouwd. Er wordt overal ijverig
gerestaureerd, zoals in de Adolf-
strasse, een kleine nauwe straat,
zeer fotogeniek ook. Maar van in
beeld brengen was geen sprake,
daar staken de lelijke metalen
steigers een stokje voor.
aat20
63110
OOK VOLGENDE KEER blij
ven we nog in de Landkreis Lip
pe, waarvan de grenzen sinds
het een Vorstendom was nage
noeg niet zijn veranderd. Ik ver
tel dan wat meer over de her
komst van de invloedrijke fami
ne Zur Lippe en we gaan op zoek
naar het gehucht Biesterfeld.
Kees Kolenbrander gaf vorm
aan deze pagina en fotograaf
Paul Vreeken van fotopersbu
reau Cees de Boer reisde mee
naar Lippe en portretteerde
prins Armin, die als zoon van
Leopold IV tegenwoordig het
trotse Residentieslot in het hart
van Detmold bewoont.
hij opgevolgd door zijn oudste
zoon Leopold, die als Leopold IV
de geschiedenis in ging. Toen de
onmachtige Karel Alexander, de
laatste telg uit het huis Lippe-
Detmold, stierf, begon de strijd
om de opvolging opnieuw, maar
weer besliste een scheidsgerecht
ten gunste van de Biesterfelds.
Leopold regeerde tot 1918,
toen het Duitse rijk ineen stortte
en de revolutie hem tot afstand
dwong. Tegenwoordig maakt de
Landkreis Lippe deel uit van de
deelstaat Noordrijn-Westfalen.
recteur Günter Till hult zich bij
de ontmoeting in een eerbiedige
revérence en heeft mij van tevo
ren al ingefluisterd dat het in
Detmold de gewoonte is dat
prins Armin met „durchlaucht”
(doorluchtigheid) wordt aange
sproken. En zo geschiedde.
Trouwens, hoewel die titel toen
al lang niet meer fungeerde
stond in het in mei 1950 aan
prins Armin verstrekte rijbewijs
nog steeds Fürst vermeld. Pas
later, toen het naamvaststel-
lingsbesluit van kracht werd, is
die titel doorgehaald.
DE LIPPES TELLEN nog
meer banden met de Nederlan
den. In 1687 werden hen de Heer
lijkheden Vianen en Ameiden in
de schoot geworpen. Dat was
toen Amalie burggravin zu Doh-
na de heerlijkheden van haar
overleden moeder erfde. Amalie
was getrouwd met de toenmalige
vorst, Simon Henrich. Dat de
heerlijkheden deel hebben uitge
maakt van het bezit van de Lip
pes is nog op vele plaatsen in het
Residentieslot te zien. Boven de
schoorsteen in de muziekkamer
bijvoorbeeld, waar we door de
prins ontvangen werden, waar
in het hart van het wapen van
Lippe dat van Vianen en Ameide
te herkennen is. Daarnaast
prijkt het wapen van Nassau.
Ook in andere vertrekken zijn
EVEN BUITEN DE STADS-
RING, vanaf het hotel Lippi-
scher Hof via de Allee te berei
ken ligt het door een tuin omge
ven „Palais”. Het werd in de
jaren 1708-1715 gebouwd en
diende oorspronkelijk als „Wit-
wensitz”, de weduwen van de
Vorsten sleten er hun dagen. Nu
is er de Noord-westduitse Muzie-
kakademie in ondergebracht.
„Zo’n akademie hoort ook bin
nen onze stadsgrenzen”, vindt
men in Detmold, dat zichzelf dui
delijk ziet als het centrum van
het cultuurgebeuren in de hele
Landkreis. „Bij ons is altijd wat
aan de hand”, zegt ook VW-
directeur Gunter Till, die vooral
de „Kur-functies” van zijn stad
hoog aanprijst. En dat kuren
kan het hele jaar door, in Hid-
dessen in een Kneippkuurcen-
trum, in Berlebeck een lucht
kuuroord.
Ameide en Vianen terug te vin
den. Zoals in de Rode Zaal, waar
ook een prachtige Delftsblauwe
rococo-oven te zien is onder de
Venetiaanse kroonluchters.
VERDEROP DE PORTRET
TENGALERIJ, in de familie
zaal, achtenveertig regerende
edelheren, graven en vorsten zur
Lippe met hun echtgenotes. Een
lage zaal in donker eikehout,
waar de geschiedenis begint bij
Bernhard VII (1429-1511) en ein
digt met Woldemar, die in 1895
stierf. Voor hun opvolgers, de
Lippe-Biesterfelds, was geen
plaats meer. En ga vandaag de
dag zo’n zaaltje nog maar eens
uitbreiden. We staan even stil bij
Vorstin Pauline, die na de dood
van Leopold I als regentes op
trad totdat haar zoon Leopold II
de staatszaken zelf aan kon. Zij
was de stichtster van de eerste
kleuterschool in Duitsland, in
Detmold wel te verstaan, zo
meldt prins Armin trots over dat
initiatief. In de jachtkamer is
trouwens ook een schilderij te
zien van het jachtslot Lopshom,
het oude vorstelijke jachtslot,
niet ver van Detmold, waar
graaf Leopold in 1936 prinses
Juliana en zijn neef prins Bern-
hard ontving. „We waren daar
elke herfst zes weken, het was
een mooi klein barokslot”, mij
mert prins Armin. Was. want
ONDER DE VELE TITELS
die tot nog toe in deze serie aan
bod zijn gekomen, is die van
prinses van Lippe-Biesterfeld
de prilste. Prinses Juliana was
de eerste Oranje die hem droeg,
door haar huwelijk in 1937 met
Bernhard Leopold Frederik
Eberhard Julius Coert Karel
Godfried prins van Lippe-Bies
terfeld. Zur Lippe eigenlijk,
maar het ligt voor de hand dat
die titel vernederlandst werd.
Ook de prinsessen Beatrix, Ire
ne, Margriet en Christina, kre
gen die titel bij hun geboorte
mee.
Prins Armin tijdens een rond
gang door het slot, in de muziekka
mer, in gesprek met onze verslag
gever Udo J. Buys, die de serie enz
enz. enz. ter hand nam.
HET HEEFT TROUWENS
geen haar gescheeld of het was
niet prins, maar graaf van Lip
pe-Biesterfeld geweest, want
met die titel werd prins Bern-
hard geboren. Dat laatste vloei
de voort uit een beslissing van
het hoofd van de familie, vorst
Leopold, die het oneens was met
het huwelijk van Bernhards va
der, Bemhard senior, met de ge
scheiden barones Armgard von
Sierstorpff-Cramm en bepaalde
dat de kinderen uit dat huwelijk
een grafelijke titel zouden krij
gen. Dat was in 1909. Zeven jaar
later, „onze” graaf Bernhard
was toen vijf, hij werd op 29 juni
1911 in Jena geboren, gaf vorst
Leopold alsnog zijn toestem
ming. Vanaf die dag waren
Bernhard en zijn broer Aschwin
prinsen.
DE HIERBOVEN genoemde
Leopold was de tweede Lippe-
Biesterfeld aan het hoofd van
het vorstendom Lippe. De eerste
was Ernst, de grootvader van
prins Bernhard, die in juli 1897
in Lippe zijn intrede deed. Dat
niet de eerste kennismaking van
deze Lippe met het Nederlandse
hof, want opmerkelijk is dat
prins Hendrik, de echtgenoot
van koningin Wilhelmina, in
1924 een van zijn peetvaders
was. Prins Bemhard was toen 13
en zat op een strenge Duitse
kostschool in Züllichau. Twaalf
jaar later zou koningin Wilhelmi
na hem introduceren als haar
toekomstige schoonzoon. Wat ik
met deze opsomming wil zeggen
is dat prins Bemhard ook weer
niet zo maar uit de lucht kwam
vallen en de families elkaar al
vele jaren intiem kenden.
PRINS ARMIN VERTOONT
een grote gelijkenis met zijn ou
dere „Nederlandse” neef, is zeer
aimabel en ontpopt zich tijdens
de rondleiding als de beste gids
die men zich kan wensen. Maar
hij wandelt dan ook te midden
van zijn eigen voorouders. Het
slot is geheel privébezit. Om een
deel open te stellen en daarmee
toch een stukje privacy weg te
geven had prins Armin niet de
minste moeite. „Voor een privé
houshouden is het een wat groot
slot”, lacht hij. Zijn enige zoon,
Stephan Leopold, eenentwintig
jaar oud, studeert in Bonn, filo
sofie en rechten. Als enige erfge
naam is hij de gedoodverfde toe
komstige beheerder van het fa
miliebezit, dat behalve uit het
slot bestaat uit een uitgestrekt
bosgebied rond het ten zuiden
van Detmold gelegen Berlebeck,
wat huizen en een boerderij. „De
grootste zorg is hoe men zo’n
bezit samen houdt, de tijden zijn
niet zo gunstig”, aldus de prins,
zelf natuurwetenschapper, die
bij het onderhoud van het slot op
steun dertig percent kan
rekenen van de regering van
Noordrijn-Westfalen.
HOEWEL LIPPE AL LANG
geen vorstendom meer is, wordt
de prinselijke familie waarom
niet trouwens met alle égards
tegemoet getreden. Ook VW-di-
TIJDENS DIE MESSE wordt
de groente- en fruitmarkt ver
jaagd uit de hoofdstraat en wor
den de kramen opgebouwd in de
halve cirkelvormige slottuin. Er
staat een beeld van Johannes
Brahms, die in 1857, 1858 en 1859
in Detmold werkte. Wat zou hij
toen geschreven hebben, want
als ik goed ben ingelicht ont
stond zijn eerste symfonie pas in
1875. De echte blikvanger in die
slottuin is het veel hoger optore
nende beeld van graaf Ernst, zit
tend in brons. „Graf und edler
Herr zur Lippe-Biesterfeld. Re
gent des Fürstentums Lippe
1897-1904” staat er op de sokkel
geschreven. En aan de ommezij
de staat vermeld dat het beeld
opgericht is „In Liebe und Dank-
barkeit vom treuen Lippischen
Volke”. Inderdaad, ook uit de
literatuur blijkt dat die eerste
Lippe-Biesterfeld op de Lippi-
sche troon een zeer grote popula
riteit genoot. Bernhards groot
vader was een zeer sociaal den
kend mens en ook zijn echtgeno
te Caroline gravin van Wartens-
leben droeg de bevolking van het
vorstendom een warm en bewo
gen hart toe.
MERKWAARDIG GENOEG
wordt het door veel toeristen
vergeten. „We tellen nog geen
50.000 bezoekers per jaar”, ver
telde me de huidige bewoner van
het slot, prins Armin Leopold
Ernst Bruno Heinrich Willa Au
gust van Lippe-Biesterfeld, een
volle neef, hun vaders waren
broers, van prins Bemhard. De
46-jarige prins woont met zijn
echtgenote in een niet openge
steld deel van het slot; in de
overige vertrekken zijn de be
zoekers welkom. In ruil voor een
paar mark kunnen ze zich verga
pen aan portrettengalerijen, aan
de prachtigste gobelins, aan een
al even mooi porseleinen kabinet
en aan de jachtkamer, waar
Vorst Leopold IV de vader
dus van prins Armin op een
herfstig doek in jachtkledij staat
afgebeeld en prins Bemhard in
een gala-uniform. Het laatste
doek stamt uit 1938; hij was toen
een jaar getrouwd met prinses
Juliana.
BIJ DIE BRUILOFT fungeer
de de toen 13-jarige Armin trou
wens als slippedrager. Het was
■c
s?;.. <-s<
s
Bemhard, in een van de vertrekken van het Residentieslot in
Detmold. Op de achtergrond de prachtige binnenhof van het slot.
TOERISTEN DIE VAN
DAAG de dag Detmold bezoe
ken beleven nog steeds de nada
gen van het vroegere Vorsten
dom. Het plaatselijke Verkehrs-
amt, de WV, prijst het ook niet
anders aan. „Detmold, waar het
verleden zijn onderdak heeft ge
vonden”, juicht het in een van
de brochures, waarin de voor
naamste bijzonderheden van
het provinciestadje worden op-
gesomd. De centrale functie van
Detmold kan niet ontkend wor
den, midden in het uitgestrekte
Teutoburger Wald, is het óók
toeristisch een middelpunt, net
zoals vandaag de dag het Resi
dentieslot, het in renaissances
tijl gebouwde kasteel, waar tot
1918 de vorsten van Lippe resi
deerden, het middelpunt van
het stadje is.
prins. „Toen die werden afge
dankt heeft de stad het zelf
overgenomen”, meldt Herrn Till
fijntjes.
NAAST DE HOOFDINGANG
van het slot zijn de wachthuisjes
leeg. Daar ongeveer ook kan een
stadswandeling door Detmold
beginnen. De meeste beziens
waardigheden zijn binnen hand
bereik in het stadscentrum te
vinden: het Lippisches Landes-
museum onder meer, een schit
terend vakwerkhuis, waarin ook
de ontwikkeling en de oerge-
schiedenis van Lippe te zien is.
In de Altstadt is nog veel meer
van dat vakwerk te zien. Een
deel daarvan is, nog zichtbaar,
op de oude stadsmuren ge-
gebeurde na het kinderloos
overlijden van Woldemar in
1895. Woldemar was de laatste
vertegenwoordiger van de
hoofdlijn Detmold-Lippe op de
Lipper troon. Hij had weliswaar
een broer, Karel Alexander,
maar die was niet tot regeren in
staat. Een oud familieverdrag,
uit 1762, bepaalde echter dat bij
het uitsterven van de lijn Lippe-
Detmold een vorst van de tak
Lippe-Biesterfeld zou opvolgen.
En dat werd Ernst.
HELEMAAL VAN een leien
dakje verliep die opvolging niet.
Woldemar had over zijn opvol
ging al stiekum een afspraak ge
maakt met graaf Adolf van
Schaumburg-Lippe, die was ge
huwd met een zuster van de
Duitse keizer. Die Adolf stond
dus al te trappelen van ongeduld
toen Woldemar stierf, installeer
de zichzelf tegelijk als regent en
zette de regering voor een feit.
Ernst het het er niet bij zitten. Er
kwam een scheidsgerecht aan te
pas, met de koning van Saksen
als voorzitter, die uiteindelijk
het oude verdrag honoreerde.
En zo kon Ernst in juli 1897 toch
zijn intrede doen.
In 1904 overleed Ernst en werd
I
aan het einde van de oorlog is
het slot verwoest. Tegenwoordig
is het niet meer dan een ruïne en
ligt midden in militair oefenter
rein, en dus ook daardoor onbe
reikbaar.
DOOR HET GLAS in lood van
de koningskamer zien we vanaf
het dak het geel en rood van de
oude Lippische vlag waaien. Bij
hoogtijdagen gaat nog steeds de
vorstelijke standaard in top, met
wapen en kronen, vertelt de
prins.
HET NAJAAR IS niet de
meest uitgelezen periode om
Detmold te bezoeken. Wij deden
het toch en vielen met onze neus
in de boter van de Andreasmes-
se, een feestweek, waarbij de
winkeliers weer de straat op
gaan, braderie zouden we in he
dendaags Nederlands zeggen,
kermis het stadje beheerst en
waar je maar kijkt hongerige
Duitsers aan sappige braadwor
sten staan te kluiven. Ook een
biertje in de openlucht kan, een
bijzondere gewaarwording wan
neer het kwik tot het vriespunt is
gedaald. Waarom die markt niet
eerder in het jaar is? „Het is al
een heel oud gebruik, al zeshon
derd jaar lang in november”,
vertelt WV-man TUI. En ga
daar dan maar eens aan knagen.
Tot 1918 gebeurde de Messe on
der auspiciën van de graaf of de
A
o
