...over het
Spanjaardsveld,
waar gesneuvelde
soldaten...
beter bereikbaar. De laan ontleent haar naam aan de gronden daar ter
plaatse, vanaf midden 1400 eigendom van het Haarlemse Elisabeth's
Gasthuis. Heemstede is verder te bereiken langs de, parallel aan de Dreef
lopende, Heereweg (latere Wagenweg), de berijdbare Emauslaan en de
Blauwe brug over de Crayenestervaart. De Emauslaan ontleent haar
naam aan de herberg 'Huis Emaus', die in 1635 ten zuiden van de
Crayenestervaart gelegen heeft en begin 19de eeuw 'Nieuw Roozendaal'
was geheten7.
In 1665 wordt een nieuw aangelegde Lindelaan, tussen Heereweg en
Dreef, de zuidgrens van de nieuwe Haarlemmerhout. De laan krijgt aan
weerszijde een brede strook bos en kaphout en wordt in 1788 omge
doopt tot Spanjaardslaan. De naam refereert aan een out stoel der
Spaenscbe borstweeringe', in 1572-1573 opgeworpen bij het huidige Uyt
den Bosch. F. Allan meent echter dat de weg aangelegd is over het
Spanjaardsveld, waar gesneuvelde Spaanse soldaten in die tijd zijn begra
ven8.
Binnen de grenzen van de Emauslaan, Gasthuislaan en de Lindenlaan
vormen zich de contouren van een trapeziumvormig terrein, dat aanvan
kelijk eigendom was van het Elisabeth's Gasthuis, maar midden 1600 al
deels verkocht is (zie afb.). Op de hier liggende tuinen, weilanden en
bleekvelden rusten van ouds her servituten, welke ervoor zorgen dat het
land selve in het geheel of ten deele nu nogh ten eeuwige dage, niet sal
moge worden betimmert, beheynigd, beplant, noch bepoot, maar hetselve
altoos als land zal worde gebruykt'. De servituten blijven van kracht bij
verkoop of pacht van de percelen aan particulieren9. Dit terrein staat nu
bekend als de kern van het huidige HFC-complex, vanaf 1927 gelegen
op Haarlems grondgebied. Het weiland, gelegen tussen de Wagenweg en
de Emauslaan, nu eveneens in gebruik als voetbalveld, krijgt zijn defini
tieve vorm pas bij de aanleg van de van Oldebarneveldtlaan in 192210.
In de directe omgeving van de Haarlemmerhout zijn in 1600 en begin
1700 veel uitspanningen en herbergen uitgebaat. Ook rondom het
bovengenoemde trapeziumvormige terrein zijn voor kortere of langere
tijd herbergen gevestigd geweest. Met de opkomst van de buitenplaatsen
worden ze samen met hun grond opgekocht door de nieuwbakken eige
naren. Mogelijk met de idee het landgoed te vergroten of als mogelijk
heid om extra inkomsten te verkrijgen via het uitbaten of het verpachten.
Op de kruising Spanjaardslaan/Emauslaan bevond zich de herberg
Bethlehem (1639) van de Haarlemse eigenaar-brouwer Jacob Jansz. van
Houten. De latere eigenaar Pieter Jorisz. van der Vos verkoopt op zijn
beurt, waarschijnlijk door financiële nood gedwongen, de herberg in
1655 aan Frans Jansz. In 1662, als de erven van Jansz. eigenaar worden,
