Gunstige rapporten
r
Het Belöisch monument
OVER DE MANDAATGEBIEDEN
Japan maakt een ongunstige uitzondering
Dieckhoff naar Berlijn
ontboden
Uit steen gebeiteld gebed.
E
W erkloosheidspercentage
iets hooger.
GENèVE,
November 1938.
(Van onzen correspondent).
ng permanente Mandatencommissie van
Volkenbond heeft hier twee en een halve
tf-fc vergaderd om haar 35ste zitting te
bilden. De BelS dr- p- °rts was wederom de
ailen gewaardeerde voorzitter en het
vécerlandsche lid prof. mr. F. M. baron van
heek stond opnieuw in de eerste rij der
'^undigste en ijverigste leden, die ervoor
Jlden, dat de vertegenwoordigers van de
tóen-mandatarissen de Mandatencommissie
niet met een kluitje in het riet konden sturen
Set Japansche lid was weggebleven in ver
band met het besluit der Japansche regeering
m thans ook iedere technische samenwer-
vm2 met den Volkenbond te verbreken,
pe j^ndatencommissie heeft in deze 35ste
-tting de jaarrapporten der regeeringen van
gdgie. Engeland, Frankrijk, Nieuw-Zeeland
a japan besproken over de door hen bestuur
de mandaatgebieden Ruanda-Urundi, Britsch
wroland, Britsch Kameroen, Fransch Ka
meroen, Syrië en den Libanon. West-Samoa
„'genige eilanden in de Stille Zuidzee. Zon
dert men deze door Japan bestuurde eilanden
uit dan was de toestand in alle mandaat
gebieden stellig bevredigend. De economische
en financieele toestand der mandaatgebieden
Tfordt steeds gunstiger en ook de zedelijke en
eociale toestanden, alsmede die op het ge-
t,ied van het onderwijs en van de volksge-
jondheid worden voortdurend beter, ook al
jan deze vooruitgang uit den aard der zaak
«et de ontwikkeling der welvaart op econo
misch en financieel gebied geen gelijken tred
nouden. De staten-mandatarissen doen ech
ter ook in dit opzicht hun best en streven
eerlijk ernaar bij het bestuur der mandaat
gebieden vooral rekening te houden met de
belangen der aan him zorg toevertrouwde
ische bevolking. De ervaring heeft ge-
dat telkens, wanneer bij de staten-man
datarissen het verlangen opdook in de eerste
plaats het belang van hun eigen staatsbur
gers in acht te nemen, een vingertik der
jiandatencommissie meestal voldoende is om
de regeering weder op het goede spoor terug
ie brengen.
België aan de spits.
t N geen mandaatgebied is het bestuur
il- zoo vrijwel volmaakt als in Ruanda-
Urundi, dat door de Belgische regeering be
stuurd wordt. Op het stuk van de materieele-
welvaart kon de vertegenwoordiger der Bel
gische regeering indrukwekkende mede-
deelingen doen. De plantages hebben zich in
IS37 in een uitstekende opbrengst kunnen
verheugen, die somtijds zelfs 65 pet. hooger
was aan die van het vorige toch ook reeds
gunstige jaar. Hierdoor kon de waarde der
uitvoeren van 74 millioen Belgische francs in
1936 tot 95 millioen in 1937 stijgen. De toe
nemende welvaart der inboorlingen bleek ver
der uit de toeneming der invoeren, die in ge
lijke mate als die der uitvoeren gestegen is.
De inlanders konden daardoor ook meer be
lasting betalen, zonder hierdoor erger gedrukt
te worden. Integendeel de hoogere belasting
van 1937 werd algemeen gemakkelijker be
taald dan de lagere uit de vorige jaren. De
ruimere inkomsten van het mandaatgebied
raden eenerzijds gebruikt voor terugbetaling
van een gedeelte der openbare schuld, ander
zijds voor verhoogde uitgaven in het belang
van het onderwijs en de volksgezondheid.
Ruim 30 pet van de algemeene uitgaven van
bet mandaatgebied wordt thans voor deze
beide doeleinden besteed.
Als gevolg hiervan zijn dan ook de vroeger
onder de inboorlingen vaak heerschende ziek
ten meningitis en slaapziekte vrijwel geheel
overwonnen! In de streken waar vroeger de
slaapziekte veelvuldig onder de inlandsche be
volking voorkwam, lijdt thans nog slechts
120 procent der bevolking hieraan. De me-
ningitis is, naar men hopen mag, zelfs geheel
en voor goed overwonnen. Het was geen won
der, dat de heer Halewyck de Heusch, die
:e«ds meermalen als vertegenwoordiger der
Belgische regeering de gelukwenschen der
Mandatencommissie met het goed bestuur
van Ruanda-Urundi had in ontvangst te ne
men, ditmaal bijzonder hartelijke woorden
van waardeering te vernemen kreeg!
Japan, de ongunstige uitzondering.
Slechts één staat maakt een uitzonde-
sng op de algemeen goede naleving der ver
plichtingen als staat-mandataris. Dit is Japan,
•elks jaarrapport wederom een even onbevre-
jigenden indruk als in de vorige jaren maak
te- Japan schijnt deze eilanden als een zuiver
üngewest te beschouwen, dat het in zijn eigen
Mang, militair en economisch, zal kunnen
uitbuiten. Om de gezondheid en de geestelijke
ontwikkeling der inboorlingen schijnt Japan
zich niet te bekommeren. In verschillende ge
deelten van het mandaatgebied is bijv. de
kindersterfte huiveringwekkend groot, zonder
de Japansche regeering ernstige moeite
doet hierin verbetering te brengen. De Man
datencommissie heeft reeds in vroegere ja
ren herhaaldelijk de aandacht op de Japan-
sene tekortkomingen gevestigd. De Japansche
rogeeringsvertegenwoordiger beloofde steeds
de critiek ter kennis van zijn regeering te
orengen. Veel uitwerking heeft deze belofte
oenter niet gehad sinds Japan had opgehou-
113 hd van den Volkenbond te zijn. Ditmaal
er heelemaal geen Japansche regeerings-
vertegenwoordiger meer aanwezig. De Manda
tencommissie heeft desniettemin besloten ook
«n opzichte van dit mandaatgebied haar
pucht te vervullen, het jaarrapport ernstig te
oestudeeren en haar critiek op het Japansche
«neer in haar rapport aan den Volkenbonds-
«ad te vermelden. Eenig practisch nut van
2,®® critiek is natuurlijk niet te verwachten
Vj-nikkig staat het ten opzichte van de an
dere staten-mandatarissen beter. De regee-
•jngen van België, Engeland, Frankrijk en
•Jieuw-Zeeland (en ook die van Australië en
^uid-Afrika, wier rapporten reeds in de voor-
bfh !i lng der Mandatencommissie plegen
en v f ?e w°rden) slaan de opmerkingen
Sj ^aagevingen dezer koloniale deskundigen,
W ".^uur der mandaatgebieden van een
i-7 internationaal standpunt bezien, niet
®denwi"ri
Het Duitsche probleem.
missie worden? Niemand zal zich wel erover
verwonderen, dat de' leden der Mandatencom
missie in dezen tijd, nu de gedachte van te
ruggave der gewezen Duitsche koloniën hoe
langer hoe meer de regeeringen bezig houdt,
in hun onderlinge gesprekken vaak deze
kwestie aanroerden. Indien Duitschland in
derdaad al zijn koloniën zou terugkrijgen,
zooals het verlangt, dan zouden als mandaat
gebieden nog slechts overblijven de oude be
zittingen in Azië van het Turksche Rijk: Sy
rië en de Libanon, alsmede Palestina. Syrië
en de Libanon zullen spoedig zelfstandig wor
den, zooals het vroegere mandaatgebied Irak
reeds is. En Palestina? De toekomst van dit
mandaatgebied is moeilijk te voorspellen, doch
ook hieromtrent zijn voorstellen tot zelfstan-
digmaking reeds geopenbaard. Het zou dus
zeer goed kunnen gebeuren, dat de „Perma
nente" Mandatencommissie binnenkort zal
ophouden te bestaan.
De leden der Mandatencommissie hebben
zich natuurlijk over de wenschelijkheid van de
al of niet teruggave der tegenwoordige man
daatgebieden aan Duitschland niet uit te
spreken, nóch als commissie, nóch individueel.
Zij willen dit ook niet doen, omdat vele groote
politieke belangen erbij op het spel staan, die
aan hun beoordeeling als koloniale deskundi
gen onttrokken zijn. Vraagt men de leden der
Mandatencommissie echter ieder voor zich, of
zij zuiver van het standpunt van koloniaal
bestuur uit den terugkeer der Duitsche kolo
niën naar Duitschland wenschelijk achten dan
zal vermoedelijk de groote meerderheid der
leden der commissie, indien zij vrij-uit zouden
willen spreken, deze vraag ontkennend be
antwoorden. Want er bestaat bij hen in wer
kelijkheid ernstige bezorgdheid over de toe
komst der inlandsche bevolking in de man
daatgebieden, indien deze wederom Duitsche
koloniën zouden worden. Niet, dat Duitsch
land niet tot goed koloniseeren in staat zou
zijn. Doch bestaat bij de tegenwoordige re
geering de wil deze gebieden zoo te besturen,
dat voornamelijk de belangen der inboorlingen
zullen behartigd worden? In de redevoeringen
waarin van Duitsche zijde de terugkeer dei-
oude Duitsche koloniën verlangd wordt, vindt
men helaas heel weinig woorden over de be
langen der inlanders!
Er is nog een andere reden, waarom van
zuiver koloniaal gezichtspunt de opheffing
van het mandatenstelsel te betreuren zou
zijn. Bij het bestuur der mandaatgebieden
zijn mede onder den heilzamen indruk der
Mandatencommissie tal van verbeteringen
verwezenlijkt, die daarna ook in de gewone
koloniën van Afrika een gelukkige navolging-
hebben gevonden. Van het mandatenstelsel
is menigmaal het goede voorbeeld uitgegaan
Ook daarom zou een beëindiging daarvan ze
ker haar schaduwzijden hebben. Hiermede
wil ik natuurlijk geenszins tegen de terugga
ve der Duitsche koloniën stelling nemen.
Deze kan wellicht zoo groote voordeelen voor
de geheele internationale samenleving met
zich brengen, dat men de nadeelen ook maar
aanvaarden moet. In een wereld van duurza-
men vrede zullen trouwens ook de belangen
der inlandsche bevolkingen beter behartigd
kunnen worden. Dat de teruggave der Duit
sche koloniën echter niet zonder schaduwzij
den zou zijn, gevoelen de leden der Mandaten
commissie, die nu 20 jaren lang het nut van
bet mandatenstelsel heeft kunnen vaststellen,
ongetwijfeld.
B. DE JONG VAN BEEK EN DONK
EXAMENS.
Academische opleiding.
Geslaagd aan de Gem. Universiteit van Am
sterdam voor het cand. ex. rechten mej. A.
Snoep en de heer P. J. Arends.
Apothekersassistent.
Geslaagd voor het apothekers-assistentsexa
men mej. Th. H. Klijn. te Haarlem.
De Kinderverlamming.
Drie nieuwe gevallen in Noord-Holland.
Bij den Inspecteur van de Volksgezondheid
in Noord-Holland zijn drie nieuwe gevallen
van kinderverlamming in deze provincie aan
gegeven: twee gevallen in Hilversum en één in
Anna Paulowna.
De kinderen worden allen in ziekenhuizen
verpleegd.
Ds. W. Bijleveld. f
Predikant der Christelijk Gereformeerde Kerk
te Haarlem.
HAARLEM Vrijdag.
Na een ongesteldheid van enkele weken is
op 42-jarigen leeftijd overleden ds. W. Bijle
veld, sedert 1921 predikant der Christelijk Ge
reformeerde kerk te Haarlem.
Ds. Bijleveld was te Haarlem een algemeen
geachte persoonlijkheid, die veel gedaan heeft
tot bevordering van den bloei van de Christe
lijk Gereformeerde Kerk te Haarlem.
De overledene was curator van de theologi
sche school der Christelijk Gereformeerde
kerk te Apeldoorn.
De heer Bijleveld studeerde aan de Theolo
gische school te Apeldoorn. Na zijn examen
werd hij dadelijk te Haarlem beroepen.
Onder leiding van Ds. Bijleveld breidde de
kerk zich zoo uit, dat het noodig werd de kerk
te splitsen, waardoor er nu een is in Haarlem-
Centrum en een in Haarlem Noord.
In den loop der jaren ontving de heer Bijle
veld verschillende beroepen, maar hij is de
gemeente Haarlem steeds trouw gebleven.
De begrafenis zal geschieden Dinsdag as.
om drie uur op de algemeene begraafplaats
aan de Kleverlaan te Haarlem nadat in het
kerkgebouw aan de Raaks een rouwdienst is
gehouden.
Duitsche
ambassadeur te Washington
moet rapport uitbrengen over
de stemming in de Ver. Staten
BERLIJN, 18 November. Het
Duitsche Nieuwsbureau meldt:
De Duitsche ambassadeur in
Washington, dr. Hans Dieckhoff, is
naar Berlijn ontboden om rapport uit
te brengen.
De ambassadeur zal den rijks
minister van buitenlandsche zaken
uitvoerig op de hoogte brengen
van de stemming in de Vereenigde
Staten en de eigenaardige houding
tegenover binnenlandseh-Duitsche
gebeurtenissen, welke spreekt uit ver
scheidene verklaringen van Roose
velt en andere toonaangevende per
soonlijkheden der Vereenigde Staten.
Armenzorg te Haarlem.
HAARLEM, Vrijdag.
Blijkens de cijfers van het Centraal Bureau
voor Statistiek heeft de gemeente Haarlem in
de maanden Juli, Augustus en September van
dit jaar aan ondersteunden ingevolge de
Armenwet uitgekeerd aan geld en levensbe
hoeften (huur en losse giften daaronder be
grepen) 328.056.
De uitgaven voor Armenzorg waren per 1000
inwoners berekend te Haarlem 2.424, tegen
3.803 te Amsterdam, 3.240 te Rotterdam,
2.428 te 's-Gravenhage, 2.068 te Utrecht,
1.802 te Groningen en 902 te Eindhoven.
Er werden te Haarlem in September ge
steund 1903 gezinnen en 925 alleen wonen
den.
Het gemiddelde-steunbedrag per gesteunde
was te Haarlem 8.99, tegen 9.48 te Amster
dam, 8.66 te Rotterdam, 8.94 te s-Graven
hage, 7.44 te Utrecht, 6.36 te Groningen
en ƒ8,10 te Eindhoven.
In het 3de kwartaal werd te Veüsen aan
steun uitgekeerd 44.092 (kosten per 1000 in
woners 1.433), te Haarlemmermeer 26.98'
(per 1000 inwoners 851, te Beverwijk 27.361
(per 1000 inwoners 1.350).
Deze maand komt de koning van België
naar Nederland. Op 22 November a.s. zal
hij na een bezoek aan Paleis Soestdijk
in gezelschap van H.M. de Koningin zich
naar het Belgisch Monument te Amers
foort begeven.
Van dit suggestieve oorlogsgedenk-
teeken, dat zoeldra in het brandpunt
van aller aandacht zal staangeven wij
in bijgaand artikel een beschrijving.
(Adv. Ingez. Med.)
SOBER, in groote steenen vlak
ken, verheft zich het Belgisch
Monument tegen den hemel.
Het is een symbool, dit mas
sale blok steen en tevens een getuige
nis. Hoog staat het boven de paadjes,
die door bosch en kreupelhout kron
kelen, hoog boven de schier onpeilbare
groene omgeving, waarin zoovele tin
ten tot een wonderlijke combinatie
saamgeweven zijn: Amersfoort's na
tuurschoon.
Het Belgisch Monument beteekent
een stuk verleden, een droeve plek in
Amersfoort's historie. Het roept beel
den op van de schrijnende tragiek van
den oorlog, toen vele Belgen, uitge
plunderd en gewond, een wanhopige
vlucht ondernamen
Zij hadden toen nog maar één doel:
naar Hollandhet naakte leven
redden
Hildo Krop, wiens vaardige kunste
naarshand reeds zooveel suggestief
wist uit te beelden, heeft dit oorlogs
moment in een reliëf-triptiek op den
voormuur van het gedenkteeken vast
gelegd. Rechts: België, meegesleurd in
den wereldbrandbajonetten
soldatengewonde burgers. In het
middenveld weer een oorlogsflits: sen
bom barstvrouwen vluchten
kinderen tuimelenellende en
dood.
De vluchtenden sluiten zich aaneen
een lange stroom. Zij zoeken de
twee figuren der gastvrijheid en ver
troosting, waarmede in dit kunstwerk
Nederland gesymboliseerd wordt. En
links de interneering. Een soldaat
ligt onder een dooden boom. Hem
bleef het leven, zij het dan ook sen
gescheurd leven.
Amersfoort zal zijn interneerings-
kampen niet gemakkelijk vergeten. En
de velen, die hier medelijden m ver
zorging vonden, hebben bij hun te
rugkeer meer willen geven dan een
handdruk en woorden van c':.nk.
Zij wilden, dat hun dank, zwijgend
en groot, de Amersfoorters altijd nabij
zou zijn.
Zij wilden de diepte van hun gevoel
neerleggen in steen.
Zoo staat dan daar het Belgisch Monument.
Hoog op de westzijde van den Amersfoort-
schen Berg tot ver in den omtrek zichtbaar.
Een symmetrisch bouwwerk van drie vierkan
te zuilen, door een wand onderling verbon
den.
Het is in het algemeen minder bekend, dat
het gedenkteeken uit twee deelen bestaat. Op
vrij korten afstand, op een lager niveau, ver
heft zich een steenen wand, 20 meter lang en
vier meter hoog. Hierop vindt ge de triptiek
van Hildo Krop als een monumentaal schil
derij. De gedachten blijven hier bij oorlog en
ellende. Doch ginds, op het eigenlijke monu
ment, wordt de vrede gesymboliseerd.
Een eenzame muur
De alleenstaande muur heeft zijn bijzon
dere geschiedenis. Want oorspronkelijk lag het
in de bedoeling, dat hij met drie andere wan
den de omlijsting zou vormen van een mu
seum. Een interneeringsmuseum, waarin tal
van souvenirs uit de kampen geëtaleerd zou
den worden. Foto's en brieven, kaarten en
exemplaren van die merkwaardige eigen
krantjes, die voor de distributie van het
nieuws in deze noodkolonies zorg droegen.
Toen de frontmuur stoncj, zagen de bouwers
ineens af van het museum. De overige drie
muren zijn in het niets gebleven.
De enkele wand bleef eenzaam staan en
kreeg de eervolle functie, tot basis te dienen
voor Hildo Krop's schepping. Op de rugzijde
werden de woorden gebeiteld: Vrijheid, Op
beuring en Onderwijs.
Francois Gos uit Lausanne hakte op het
hoofdgebouw de basreliëfs, de symbolen van
vrede, hoop en welvaart.
Aan de achterzijde, hoog op de middenzuil,
ontwierp hij een leeuw; de suggestie van
kracht en nieuwen moed. Rechts de industrie
en links de arbeid. Beneden schetste hij de
maatschappij, waarin zich alles weer op dc
welvaart richt. Aan de andere zijde, als
hoofdmotief de vredesfiguur.
Ter weerszijden van de middenzuil leidt een
trap naar een bemuurde galerij. Op de eerste
verdieping is een cel gebouwd, gewijd aan de
nagedachtenis van 176 Belgen, die in de in-
terneeringskampen het leven lieten.
Op een gedenkplaat vindt ge een serie na
men en wel van de belangrijkste oprichters.
Verder is hierin de bouwdatum gegrift: 3 Oct.
1916. Camille Huïjsmans was een der ontwer
pers. Dan is hierboven nog een vertrek waar
in destijds de portretten van de Koningin
der Nederlanden en den Koning van België
werden opgehangen.
In de gave contouren van dit merkwaardige
bouwwerk komt een diepe rust tot uitdruk
king. Een zuiver, architectonisch kunstwerk,
waarin iedere te decoratief gekrulde lijn ver
meden is. Het wil de steenen gevoelsexpressie
zijn van een groot, onzegbaar leed en een die
pe, monumentale dankbaarheid. En deze ele
menten zijn onweerlegbaar in de schepping
met elkaar verbonden tot een eenheid.
Een eenheid, die als een strak silhouet ge
tuigt boven helder groen. Steeds zichzelf,
steeds eender. Alleen als de hemel van kleur
verandert schijnt het steen helderder of dof
fer te worden.
's Winters, wanneer de omgeving tot een
groot wit kleed is geworden, staat het monu
ment als een zwart blok tegen het vale uit
spansel. Dan wordt zijn zeggingskracht
grooter.
Dan zou men het gedenkteeken ook kunnen
zien als een uit steen gebeiteld gebed om den
vrede.
zal nu de toekomst van het manda-
«steisel en dus ook van de Mandatencom-
Da»r een groot aantal Joodsche vluchtelingen uit Duitschland onze grens tracht te
grensposten met militairen versterkt. Een kijkje aan de zgn. «doorlaat-
passeeren, heeft men de douane
post" te Millingen
Toch beneden vorige jaren
De directeur van den rijksdienst der werk
loosheidsverzekering en arbeidsbemiddeling
deelt mede, dat blijkens door het centraal
bureau voor de statistiek verstrekte voorloo-
pige gegevens in de week 24 t/m. 29 October
1938 bij gesubsidieerde vereenigingen met
werkloozenkas 566.374 personen, onder wie
74.971 landarbeiders waren aangesloten.
Van de 491.403 verzekerden buiten de land
arbeiders, was het werkloosheidspercentage
22,5 (in de vorige verslagweek, 3 t/m. 8 Octo
ber, was dit percentage 22,2).
In de overeenkbmstige verslagweek van
October was het werkloosheidspercentage
voor verzekerden (zonder landarbeiders) in
de laatste jaren als volgt: 1932: 26,8; 1933:
24,8; 1934: 27,1; 1935: 30,8; 1936: 30,1; 1937:
24,2.
Op 29 October waren bij de organen der
openbare arbeidsbemiddeling ingeschreven
332.934 werkzoekenden, waarvan er 315.703
werkloos waren (n.l. 301.744 mannen en 13.959
vrouwen).
Van de geheel werklooze verzekerden ont
vingen er in de verslagweek 17.822 uitkeering
uit hun werkloozenkas.
Blijkens voorloopige opgave van den direc
teur-generaal van de werkverschaffing en
steunverleening bedroeg op 29 October het
aantal tewerkgestelde werkloozen 53.403 en
het aantal gesteunde werkloozen 129.078, te
zamen 182.481. (Hieronder bevindt zich een
aantal verzekerden, wier steun bestaat uit
een aanvulling van de uitkeering uit hun
werkloozenkas).
Voorts zijn een aantal werkloozen in cultu-
reelen zorg (cursussen en kampen). Hun aan
tal bedroeg in Augustus 12.669.
Het groote verschil tusschen het aantal in
geschreven werkloozen en het aantal perso
nen door verzekering, steun en werkverschaf
fing geholpen, wordt mede hierdoor ver
klaard, dat onder het aantal verzorgden (dit
zijn in hoofdzaak kostwinners van gezinnen)
de werklooze gezinsleden niet worden me-
degeteld. Deze zijn echter wel als werkzoe
kenden bij een arbeidsbeurs ingeschreven.
KONING CAROL UIT LONDEN
VERTROKKEN
LONDEN, 18 November. (Reuter-ANP) Ko
ning Carol en prins Michael van Roemenië zijn
hedenochtend van het Victoria Station ver
trokken, uitgeleide gedaan door Koning Geor
ge en minister Halifax.
De rit van Buckingham Palace naar het sta
tion werd gemaakt in drie auto's, in de voor
ste waarvan koning Carol en koning George
gezeten waren. De beide vorsten werden door
een groote menigte toegejuicht.
