IJmuider Courant
32 $eêdftt(jzen
mm
Sir Henry Deterding overleden.
DAGBLAD VOOR VELSEN, IJMUIDEN, SANTPOORT EN OMSTREKEN
RIEM TIHIIIMIE®
Op Glaclcle Wegen.
Rookstatistiek.
24e JAARCANC No. 82
Uitgave Leuren» Coster. .Maatschappij
voor Courant Uitgaven en 41getn.
Drukkerij n.v Groote Houtstraat 93,
Haarlem. TeL 10724. Bureau IJmuider
Courant: Kennemerlaan 42, IJmuiden,
Telefoon 5301, Postgiro 310791. Alle
Advertenties, opgegeven voor dit blad,
WordeD kosteloos opgenomen in de
Kennemer Courant.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
MAANDAG 6 FEBRUARI '39
Abonnementen per week fO.I2'/2, per
maaud f0.52l/2, per 3 maanden fl.55,
franco per post f 1.95 per kwartaal. Losse
nummers 3 cent per ex. Advertentiën»
1-5 regels f0.60, elko regel meer 0.12.
Bij abonnementen belangrijke korting.
Ingezonden mededeelingen dubbele
prijs. Advertenties van Vraag cn Aanbod
1-3 regels f 0.25, elke regel meer f 0.10.
Tobis super programma met
HEINZ
(Adv. Inge,..
Deze winter biedt ons rijkelijk symbolen
van den toestand waarin Europa verkeert.
Men rijdt op gladde wegen, in den mist. En
af en toe zijn er een paar zoo roekeloos, oir
danks de onveilige omstandigheden, te hard
te gaan rijden en botsen tegen elkaar op.
Dan vallen er splinters en het zijn niet alleen
splinters van auto's.
Het Belgische parlement is ook leelijk in
den mist geraakt en heeft blijkbaar nog niet
beseft dat het zich op gladde wegen bevindt.
Onze verhouding met onze Zuidelijke buren
is goed, niet alleen in den officieelen zin,
maar „over de geheele linie", zooals de ont
vangst van den Koning der. Belgen in ons
land nog zoo kort geleden bewezen heeft.
Daarom zullen de jongste gebeurtenissen in
Brussel overal met een gevoel van leedwezen
vernomen zijn. In ons vorig nummer gaf een
onzer correspondenten een klare uiteenzetting
van het geval-dr. Martens en de Nederlander
dit las zal gedacht hebben: „Is dat nu
moeite waard om er zoo'n spektakel over te
ontketenen?" m verhouding tot de in de we
reld heerschende tegenstellingen lijkt deze zaal-
wel heel nietig, al is zij dan een uitvloeisel van
de aloude conflicten tusschen Vlamingen en
Walen, die voor de zooveelste. maal tot een
botsing hebben geleid. Maar het blijkt wel
dat de moeilijkheden van nog verder strek-
kenden aard zijn. De hevige verwijten die de
premier Spaak tot de Kamer richtte, die vol
gens zijn woorden „hem telkens weer si
naasappelschillen op zijn wég werpt" onet de
bedoeling dus hem te laten uitglijden, en de
regeering het werken belet, geven een beeld
van den toestand. Voorzoover dit nog verdere
toelichting behoefde werd die verstrekt door
eenige onverlaten, die minister Spaak moles
teerden toen hij, huiswaarts keerend op ver
zoek van zijn vrouw, temidden van een menigte
betoogers uit zijn auto stapte.
Naar aanleiding van dit incident, waarbij
de minister-president bloedend verwond werd
en eenige kneuzingen opliep, heeft nu de
Vlaamsch-Nationalistische fractieleider Bor-
ginon een interpellatie aangevraagd met het
onderwerp: „de ontoereikende politiemaat
regelen ter bescherming van het parlement
en van het hoofd der regeering". Zoo'n inter
pellatie is natuurlijk niet dienstig om de ge
moederen te kalmeeren. Op het eerste gezicht
lijkt het lichtelijk komisch, dat men aan een
regeering vraagt waarom haar politie haar
eigen president niet beter beschermt. Maar
dan volgt meteen de gedachte, dat de politie
onder een anderen minister staat en dat dus
op diens persoon een aanval wordt onder
nomen.
Inmiddels is gebleken dat Spaak, wiens
verwondingen niet van ernstigen aard waren
en die den volgenden morgen meteen zijn
werk heeft hervat, tengevolge van deze mo
lestatie nieuwe sympathie heeft gewomien.
Uit de mededeelingen van ooggetuigen is ge
bleken dat de minister-president grooten per
soonlijken moed heeft getoond, hetgeen na
tuurlijk zijn populariteit heeft verhoogd.
Maar bovendien doet zich de gewone uitwer
king gelden van „het maken van martelaren".
Dat is altijd een zaak die de daders slecht be
komt. Als zij daarbij nog zoo laf zijn in menigte
een ongewapend man, slechts door twee ambte
naren vergezeld, te bedreigen en met vuistsla
gen te bewerken kan het effect niet twijfel
achtig zijn. Buitendien moet de meerderheid
der bevolking, die zeker ordelievend is, wel
ontsteld zijn door het feit dat een molestatie
van den minister-president in de eigen hoofd
stad mogelijk is gebleken. Derhalve heeft Spaak
een stroom van sympathiebetuigingen ont
vangen en staat hij sterker dan toen vlak
vóór het incident een motie van vertrouwen
in zijn regeering met slechts twee stemmen
meerderheid werd aangenomen.
Maar dit politieke fortuintje, als men het zoo
noemen mag, heeft geen blijvende waarde. De
moeilijkheden in België concentreeren zich
trouwens niet op de persoonlijkheid van dezen
premier. Objectieve beoordeelaars in België
zijn van meening dat bij een aftreden van het
kabinet Spaak's opvolger, ook als hij tot een
der andere huidige regeerenspartijen behoorde,
met dezelfde moeilijkheden en tegenwerking te
kampen zou krijgen. Het is in België steeds
lastiger geworden een bewind te vormen dat
met het parlement kan samenwerken.
Spaak en zijn ministers hebben nu allen bom
sloten in functie te blijven. Maar hun verdere
lotgevallen in het parlement zijn niet te voor
zien en logischer wijze begint men zich af te
vragen of ook in België niet het naar-huis-
sturen van het parlement en het regeeren-met-
decreten voor de deur staat. Anderen denken
aan de persoon des Konings, die krachtig en
vastberaden is. Van Leopold III kan men niet
verwachten dat hij toestanden als de huidige
gelaten zal aanzien. Zijn invloed, met zijn er
kende bekwaamheden en resolute natuur, is
een belangrijke factor in den verderen gang
yan zaken.
Ü- E-
ULTIMATUM" GING AAN DE
AANSLAGEN IN ENGELAND
VOORAF.
Vertrek der Britsche troepen uit
Ierland werd geëischt
EXTRA BEWAKING VAN WINDSOR CASTLE
EN CHEQUERS GEDURENDE HET
AFGELOOPEN WEEKEINDE.
In ofificieele kringen van White
hall is onthuld, dat Lord Halifax op 13
Januari een mededeeling ontvangen
heeft, weke afkomstig heet te zijn
van het verboden Iersche republikein-
sche leger. De mededeeling had den
vorm van een „ultimatum" en eischte
de terugtrekking van de in Ierland
gelegerde gewapende Britsche macht
binnen vier dagen. Vier dagen na
den datum van het „ultimatum" be
gonnen, de aanslagen op electrische
centrales en electrische palen in ver
schillende deelen des lands.
Aan de mededeeling was toegevoegd, dat
de aanwezigheid van de Britsche soldaten in
Ierland de beroering en burgerstrijd in de
hand werkte. Voorts werd gedreigd, dat in
dien de troepen niet werden teruggetrokken
men zou overgaan tot een actief optreden in
het militaire of handelsleven van Groot-
Brittannië, aangezien de Britsche regeering
zich bemoeide met Ierland.
De bladen melden voorts dat op Scotland
Yard een document ontvangen is, dat plan
nen van Iersche terroristen onthult. Het do
cument was te Belfast door de politie in be
slag genomen.
Het zou bijzonderheden bevatten
van plannen tot het doen ontploffen
van bommen in Buckingham Palace
het kasteel van Windsor, het Lager
huis, Scotland Yard en de Bank of
England. Ook zou worden gesproken
over moordaanslagen op hooge politie
autoriteiten te Londen.
Van andere zijde wordt vernomen, dat de
politie bij huiszoekingen te Stoke en Newing-
ton ten Noorden van Londen een lijst van
agenten der speciale sectie van Scotland
Yard ontdekt heeft. In het te Belfast gevon
den document zou een lijst van inspecteurs
voorkomen, die „ter keuze" van de terroris
ten waren: het document voorzag in een of
fensief der terroristen in begin Februari.
De detective Pearce is Zaterdag in de
buitenwijk Dalston door twee individuen aan
gevallen. Men weet niet, of deze aanval met
de laatste aanslagen in verband staat. Leden
van het parlement hebben anonieme brie
ven ontvangen, waarin hun wordt aangeraden
„voorzichtig te zijn met hetgeen zij doen".
Door het geheele land zal een onderzoek
worden ingesteld naar de aanwezige voorraden
ontplofbare stoffen, aangezien men meent, dat
een enorme hoeveelheid hiervan nog verbor
gen wordt gehouden. Het onderzoek zal zich
uitstrekken van kleine fabriekjes tot de in
richtingen van het ministerie van oorlog en
van de Admiraliteit en tot de perceelen der
groote rijksaannemers. De Londensche politie
heeft reeds meer dan honderd adressen be
zocht en de detectives hebben eenige geheime
aanwijzingen gevonden, welke wellicht tot
een snelle ontknooplng leiden.
Gedurende het weekeinde had de
politie een speciale bewaking inge
steld bij het kasteel te Windsor, waar
de koning, de koningin en de beide
prinsessen vertoefden. De toegangen
waren gesloten en alle chauffeurs,
die het park naderden, werden on
dervraagd. Ook Chequers, waar Cham
berlain verblijf hield, werd streng
bewaakt.
Het Londensche parlementsgebouw
was Zaterdag voor het publiek geslo
ten
fin 1938 zijn in Nederland IV2 mil
liard sigaren, 4\<> milliard sigaret
ten en 10 millioen pond pijptabak
gerookt.)
Daar toont men ons, als alle jaren,
Weer met de nuehtre cijfers aan,
Hoeveel in één jaar aan sigaren
Er weer in rook is opgegaan.
Hoeveel tabak en sigaretten,
Rookhol-land weer heeft opgestookt,
U moet eens op die cijfers letten,
Er wordt hier toch wel straf gerookt.
Het blijkt toch wel dat toeback-suyghen
Den mensch genot en troost verschaft,
Dat kan zoo'n statistiek getuigen,
Die zegt wat hier wordt weggepaft.
Als al die rook nu eens bleef hangen,
Wanneer de wind er niet zou zijn,
Dan waren wij voorgoed gevangen
In een verstikkend rookgordijn.
't Is goed beschouwd met al dat rooken
Toch eigenlijk een beetje gek,
Maar er wordt veel bij opgestoken,
Misschien is 't daarom zoo in trek.
Men zegt wel, dat het ongezond is,
En dat men 't beter laten kan,
'k Weet niet of daarvoor goede grond is,
Ik heb zoo geen verstand ervan.
Het lijkt me tijd om nu te vragen,
U permitteert wel, dat ik stop?
In plaats van m' op glad ijs te wagen,
Steek ik nog een sigaartje op.
P. GASUS.
TORPEDOBOOT BIJ
MANOEUVRES GERAAKT.
Projectiel drong machinekamer
binnen.
TWEE MILITAIREN GEDOOD.
Tijdens marine-oefeningen in de
Golf van Napels heeft een torpedo
de torpedoboot „Dezza" geraakt. Het
vaartuig kreeg lichte averij en kon op
eigen kracht de haven bereiken.
Evenwel bleek, dat de stoompijp
defect was geraakt en dat de heete
stoom de machinekamer binnendrong.
Twee hierin aanwezige militairen
liepen hevige brandwonden op, waar
aan zij later zijn bezweken, een derde
militair werd gekwetst.
Geen conflict bij Nico ter Kuilc.
Beide partijen betrokken bij het dreigend
conflict in de textielfabriek van Nico ter Kuile
te Enschedé hebben het voorstel van den rijks
bemiddelaar, prof. mr. A. C. Josephus Jltta,
aanvaard, zoodat het conflict is opgelost.
G*°° -
t\o9
Vu*»»
Aerv.
Hij maakte de „Koninklijke groot.
Sir Henry Deterding, oud-directeur-
generaal van de Koninklijke Neder
landsche Petroleum Maatschappij, is
Zaterdag op 72-jarigen leeftijd plot
seling aan 'hartverlamming in zijn
villa Olga te St. Moritz (Zwitserland)
overleden.
Henry Wilhelm August Deterding werd in
1866 te Amsterdam geboren. Hij doorliep daar
ter stede de H.B.S. en trad in 1882 bij de
Twentsche bank in dienst. Daar bleef hij tot
1888, waarna hij bij de Nedeiiandsche Han
delmaatschappij in dienst trad. In 1889 ging
hij naar Indië en werd voor de handelmaat
schappij waarnemend agent in Medan, later
gevolgd door zijn aanstelling tot sub-agent in
Penang.
In 1896 trad hij in dienst van de Koninklijke,
waar hem een zware taak wachtte. Aanvan
kelijk als inspecteur, later als waarnemend
directeur en ten slotte, in 1901, als directeur
diende hij de belangen dier maatschappij,
Als een van de voornaamste successen, welke
onder zijn bestuur tot stand zijn gebracht,
moge genoemd worden het tot stand brengen
van de Koninklijke Shell, de combinatie tus
schen de Nederlandsche en de groep van En-
gelsche maatschappijen.
In 1902 werd hij benoemd tot directeur-
generaal en verkreeg daarmee de opperste
leiding van het concern.
Op grond van zijn vele verdiensten werd hij
in 1928 door de Technische Hoogeschool te
Delft benoemd tot doctor honoris causa in de
technische wetenschappen.
Zonder eenigen twijfel is Deterding de man
geweest, aan wiens energie, aan wiens koop
manschap en aan wiens zakelijk beleid het te
danken is, dat de Koninklijke van een natio
nale onderneming geworden is een concern van
wereldvermaardheid en wereldbeteekenis, doch
dadelijk moet daarbij gevoegd worden, dat het
ook Deterding geweeest is, die de Koninklijke
in al haar grootheid en in haar internationale
ontwikkeling steeds gehouden heeft tot een
zuiver Nederlandsche onderneming en de zaak
van de Koninklijke steeds heeft beschouwd
als een nationale zaak.
In 1936 heeft de heer Deterding zijn ontslag-
genomen en sinds dien is hij commissaris van
de Koninklijke. Als directeur-generaal volgde
ir. J. E. F. de Kok hem op.
Bouwer van een wereld
maatschappij.
Uit de hierboven gegeven levensbeschrijving
zou men kunnen afleiden, dat alles in het
leven van Sir Henry Deterding zoo vlot is
verloopen als men zich maar denken kan.
Niets is echter minder waar dan dat. Voor
zijn successen heeft hij hard moeten vechten
en dat hij zoo snel vooruit gekomen is, is om
dat hij een zeer groote dosis gezond verstand
bezat en een intuïtie, die een gewoon mensch
mist. Daarbij was hij een koopman van het
grootste kaliber, wars van kleine trucjes. Zoo
als hij donaties gaf, dreef hij handel, royaal,
breed-uit.
Hoe hij voor zijn maatschappij heeft moe
ten strijden om haar tot de plaats te brengen
welke zij nu inneemt, blijkt uit onderstaande
opsomming.
Na in 1900 reeds een gemeenschappelijke
verkoopmaatschappij voor alle Oost-Aziati
sche petroleumproducenten te hebben ge
vormd, was het Deterding in 1901 gelukt de
Koninklijke, de Moeara Enim, de Moesi Hir,
de Ned.-Indische Industrie en Handel-Mij. de
Société Commerciale et Industrielle de Naphte
Caspienne ét de la Mer Noire te Parijs (de
voornaamste Russische produeente) ten be
hoeve van haarzelve en van de terreinen in
bezit der Shell Transport Trading en der
Dordtsche Petroleum tot samenwerking te
doen besluiten. De Asiatic Petrolium Co. Ltd.
te Londen zou voor gezamenlijke rekening de
productie verkoopen. In 1903 vestigde Deter
ding zich te Londen.
Nog in 1903 verkreeg Deterding voor zijn
concern de levering van petroleum voor de
Engelsche vloot. In 1904 had de overneming
van de Moeara Enim plaats (waarmede een
uiterst belangwekkend gedeelte van den pe-
troleumoorlog met de Standard Oil werd be
slecht). Een contract met de Petroleum Mij.
Zuid-Perlak bracht belangrijke voordeelen. In
1905 moest een nieuwe aanval der Standan"
Oil worden afgeslagen. Onvermoeid werkte
Deterding door en breidde hij de maatschap
pij uit. In dezen tijd werd ook de grondslag
voor de concern-structuur gelegd, zooals die
momenteel in hoofdzaak nog bestaat. De Ko
ninklijke Petroleum en de Shell Transport
Trading bleven onafhankelijk van elkaar be
staan, terwijl haai' bezittingen in twee nieuwe
ondernemingen zouden worden onderge
bracht. De eene onderneming, de Bataafsche
Petroleum Maatschappij te 's-Gravenhage
zou zich hoofdzakelijk met de winning en de
verwerking van petroleum bezighouden, ter
wijl de andere, de Anglo-Saxon Petroleum Co.
Ltd. zich met het transport en opslaan zou
belasten.
Sir Henry Deterding.
In 1906 kreeg de Koninklijke haar eerste
buitenlandsche belang in Roemenië. In 1910
volgde de penetratie van de Koninklijke in
Rusland, terwijl in dat jaar ook een verdere
uitbreiding van de Indische belangen plaats
had door overneming van een aantal onder
nemingen.
Toen de wereldoorlog uitbrak was de Ko
ninklijke Shell een wijdvertakt concern, dat
in vele landen productie- en afzetgebieden
had. Deterding schaai'de zich in 1914 aan de
zijde van de geallieerden en organiseerde de
levering van olie en benzine aan Duitschlands
tegenstanders op zulk een eminente wijze,
dat Lord Curzon later zeggen kon: „De toe
komst zal leeren, dat de geallieerden de zege
op een golf van petroleum hebben bevochten".
De oorlog leidde intusschen door de daaruit
voortgekomen revolutie in Rusland tot het
verlies van alle bezittingen in dit land, als
mede tot vernietiging der Roemeensche eigen
dommen. Aan den anderen kant waren echter
de winsten in deze periode zeer aanzienlijk.
In Venezuela heeft de maatschappij eon
overigens rijk beloonde pioniersrol gespeeld.
Zonder een zweem van overdrijving kon De
terding later bij een bijzondere gelegenheid
terloops zeggen: ik wil er op wijzen, dat
Venezuela door ons is ontdekt. Het land stond
al wel op de kaart, maar speelde geen rol in
het wereldverkeer
Stippen wij uit den overvloed van belang
rijke gebeurtenissen uit het achter ons lig
gende decennium ten slotte nog even aan: de
stichting van het groote raffinagecentrum op
Curacao, het verwerven van de controle over
de Mexican Eagle, de consolideering der Ame-
rikaansche belangen in de Shell Union en
den strijd tegen de Russische petroleum. Ten
slotte moeten dan nog de grootendeels als ge
lukkig gevolg van dezen strijd, steeds nauwere
betrekkingen tot de Anglo-Persian-Burmah
Oil-groep genoemd worden, welke tot oprich
ting van een gemeenschappelijke verkoop
organisatie in Klein- en Midden-Azië en in
Afrika hebben geleid.
Deterding's mildheid.
Sir Henry Deterding was een genereus
mensch. Hij" heeft talrijke groote schenkingen
verricht en herinneren hierbij tevens aan het
plan-Deterding, toen hij enkele jaren geleden
het Nederlandsche landbouwsurplus opkocht.
Aan uiterlijk eerbetoon heeft het Deterding
niet ontbreken. De titel Sir, het doctoraat
h. c., het grootofficierschap in de orde van
Oranje-Nassau, een onderscheiding in de orde
van de Roemeensche kroon, officier van het
Fransche Legioen van Eer, commandeur in
de kroonorde van Italië: allemaal evenzoovele
bewijzen voor de waardeering, die ook ver over
de grenzen van ons kleine land voor het
levenswerk van Deterding werden gevoeld.
ST. MORITZ, 5 Febr. De oudste twee
zonen van sir Henry Deterding, die Zaterdag
avond onmiddellijk telegrafisch op de hoogte
waren gesteld van den plotselingen dood van
hun vader, worden in den loop van Maandag
op de villa Olga verwacht. In overleg met hen
beiden zullen de definitieve schikkingen voor
de begrafenis, die op het buitengoed van sir
Henry te Dobbin in Mecklenburg zal plaats
vinden, getroffen worden. Enorm groot is het
aantal condoleantie-telegrammen, dat heden
uit alle deelen van de wereld op de villa ont
vangen is.
Van het gebouw van de Koninklijke Petro
leum Maatschappij en van dat der Bataafsche
Import Maatschappij, te 's-Gravenhage, was
ten teeken van deelneming de vlag halfstok
geheschen. Ook van alle benzine-laadstations
in Nederland was de vlag halfstok geheschen.
In het Concertgebouw te Amsterdam werd Zaterdagavond het „Concertgebouwbal" gehouden ten bate van het
Pensioenfonds der leden van het Concertgebouw orkest. Een overzicht van de balzaal.
NEDERLAND OP DE WERELDTENTOONSTEL
LING TE NEW YORK.
Tot organist van het Flentrop-pijporgel in het
Nederlandsche paviljoen op de New York's
World Fair 1939, dat in opdracht van het ten
toonstellingscomité door de firma H. W. Flen-
trop te Zaandam gebouwd wordt, is aangesteld
de heer Adr. Antonisse, organist te Amster
dam.