Chamberlain acht het oogenblik
van handelen gekomen
Krachtige rede
in het Lagerhuis
Rak*, was wei teteid
tot okdetkatideiett
Vijfhonderd millioen
pond voor Engelsche
defensie.
De opmarsch der Duitsche troepen in Polen.
Gtediet doac het £ag.echuis
Cfoedqekeiad.
zaterdag
2 SEPTEMBER 1939
Scherp requisitoir tegen het
Nationaal-Socialistisch bewind
In de Lagerhuis zitting van Vrijdag
heeft Chamberlain zeer belangrijke
verklaringen afgelegd.
Chamberlain stond na de opening
van de vergadering van het Lager
huis om 5 minuten over zes, Engel-
sche tijd. op, voor het uitspreken van
zijn rede. Het Lagerhuis was stamp
vol, ock de tribunes waren meer dan
bezet.
Ohamberlam, zoowel als Green
wood, worden luide toegejuicht, toen
zij de zittingzaal betraden. Chamber
lain sprak de eerste woorden van zijn
rede op bijna onhoorbar en toon uit.
Hij zeide: „Ik ben niet voornemens
hedenavond veel woorden te zeggen.
De tijd is gekomen voor daden (toe
juichingen) veeleer dan voor woorden.
Achttien maanden geleden bad ik dat
de verantwoordelijkheid niet op mij
zou mogen vallen om dit huis te
vragen het vreeselijke gericht van een
oorlog te aanvaarden. Ik vrees dat ik
niet in staat zal zijn die verantwoorde
lijklieid te vermijden.
Ik zou echter geen duidelijker om
standigheden wenschen, dan zich van
daag voordoen ten aanzien van de
vraag waar mijn plicht is gelegen
(toejuichingen).
Wij hebben geen enkel middel ver
waarloosd om het kristalhelder te
maken voor de Duitsche regeering,
dat, wanneer zij er aan vasthield we
derom geweld te gebruiken op de wijze
waarop zij dit in het verleden heeft,
gebruikt, wij vast besloten waren ons
met geweld tegen haar te verzetten.
Nu alle desbetreffende documenten
gepubliceerd zijn, aldus Chamberlain
verder, zullen wij voor de rechtbank
der historie staan, wetende, dat de
verantwoordelijkheid voor dezen ver
schrikken j ken rampspoed ligt op de
schouders van één man (luide toe
juichingen). De Duitsche rijkskanse
lier heeft niet geaarzeld om de wereld
te dompelen in ellende om zijn eigen
zinnelooze eerzucht en ambities te
dienen (luide toejuichingen).
Ik heb thans alle met de Duitsche regeering
gevoerde correspondentie in den vorm van
een Witboek doen stellen. Ik denk niet, dat
het noodig is in bijzonderheden te refereeren
op dit oogenblik aan deze documenten, die
reeds voorbije historie zijn. Zij maken het vol
strekt duidelijk dat ons doel is geweest er
naar te streven, besprekingen tot stand te
brengen omtrent het Poolsch-Duitsche ge
schil tusschen de beide regeeringen zelve op
voorwaarden van gelijkheid (toejuichingen).
De regeling zou er een moeten zijn geweest,
welke de onafhankelijkheid van Polen waar
borgde en haar behoorlijke nakoming veilig
stelde door een internationale waarborg.
Er is echter een passage in de mededeeling
d,d. 30 Augustus, die ik zou willen aanhalen,
omdat zij toont, hoe gemakkelijk een uitein
delijke botsing zou hebben kunnen zijn ver
meden, wanneer er het geringste verlangen
hda bestaan aan den kant van de Duitsche
regeering om tot een vreedzame regeling te
komen. In dit document zeiden wij: „De
Engelsche regeering erkent ten volle de nood
zakelijkheid van spoed bij het in gang bren
gen van besprekingen en zij deelt de onge
rustheid van den Rijkskanselier, voortvloeien'
de uit het in elkanders nabijheid staan van
twee gemobiliseerde legers, tegenover elkan
der.
„Dienovereenkomstig zou zij op de sterkste
Wijze er bij beide partijen op willien aandrin
gen zich te verplichten, dat gedurende de on
derhandelingen geen agressieve militaire be
wegingen zullen plaats vinden. De Britsche
regeering heeft het vertrouwen dat zij een
dergelijke verplichting van de Poolsche regee
ring kan verkrijgen, wanneer de Duitsche re
geering soortgelijke verzekeringen zou geven".
Dit telegram, zoo vervolgde de premier
bracht een onmiddellijk antwoord van de
Poolsche regeering, gedateerd op 31 Augustus,
waarin de Poolsche reigeering zeide, dat zij
bereid was op basis van weder hoerigheidde
garantie te geven, dat in geval van onderhan
delingen,Poolsche troepen niet de grens zouden
schenden van het Duitsche rijk, mits een
overeenkomstige waarborg door de Duitschers
werd gegeven. Wij hebben nooit eenig ant
woord ontvangen van de Duitsche regeering
op dit voorstel.
Chamberlain vervolgde: De Britsche
ambassadeur heeft Berlijn medege
deeld dat, tenzij verzekeringen wer
den gegeven, dat iedere agressieve
actie wordt opgeschort en de Duitsche
troepen uit Polen worden terugge
trokken, de Britsche regeering zon
der aarzeling hare verplichtingen zal
nakomen.
Sprekende over den aan den Brit-
schen ambassadeur te Berlijn opge
dragen stap zeide Chamberlain:
„Wanneer het antwoord van de
Duitsche regeering op onze waarschu-
wtng ongunstig is, en ik kan niet
veronderstellen, dat het anders zal
^n, heeft de Britsche ambassadeur
instructies gekregen om zijn paspoort
te vragen.
In dat geval zijn wij gereed.
Wij hebben verdere stappen genomen in
de richting van een vervollediging der defen
sievoorbereidingen en hedenmorgen hebben
wij -bevel gegeven tot algeheele mobilisatie
van de geheele vloot, het geheele leger en de
geheele luchtmacht. Wij hebben ook een
aantal andere maatregelen genomen, zoowel
in het binnenland als in het buitenland, waar
van het Huis niet zal verwachten, dat ik in
bijzonderheden een uiteenzetting geef. Ook
zijn stappen genomen om de positie te beveili
gen ten aanzien van de materiaal- en levens-
middelenvoorraden van verschillenden aard.
De gedachten van velen onzer moeten op
dit oogenblik onvermijdelijk terugkeeren naar
1914 en naar een vergelijking van onze posi
tie van thans en die, welke toen bestond. Hoe
staan wij er ditmaal voor?, zoo vroeg Cham
berlain.
Chamberlain vroeg zich vervolgens af, hoe
Engeland's positie is.
„Het antwoord is, dat alle drie de diensten
gereed zijn en dat de toestand in alle rich
tingen veel gunstiger en geruststellender is dan
in 1914. Achter de strijdende diensten hebben
wij een civiele defensie opgebouwd en ten
aanzien van onze onmiddellijke hoeveelheid
manschappen zijn de behoeften van vloot,
leger en luchtmacht in een gelukkige positie,
aangezien zij bijna evenveel manschappen
hebben als zij op dit oogenblik passend
kunnen gebruiken. Het vooimaamste en meest
bevredigende om op te merken is, dat het
niet noodig is in algemeenen zin een oproep
uit te vaardigen voor recruten, gelijk door
Kitchener 25 jaar geleden gedaan werd.
Wat de toekomst betreft, is het van es
sentieel belang, tegenover de geweldige taak,
die ons te wachten staat, meer in het bij
zonder met het oog op onze ervaring van het
verleden, eens manschappenmateriaal ditmaal
te organiseeren op een zoo methodische, bil
lijke en economische basis als maar mogelijk
Wij stellen derhalve voor, terstond wet
gevende maatregelen in te voeren met
dit doel. Er zal een wetsontwerp worden
ingediend dat voor alle practische doeleinden
zal neerkomen op een uitbreiding van de wet
op de militaire oefening tot alle valide man
nen tusschen 18 en 41 jaar, welke onderhevig
zijn aan militairen dienst. Stappen zullen ge
nomen worden om te verzekeren, dat het ver-
eischte manschappenmateriaal voor de in
dustrie niet wordt weggenomen.
Waardeerend woord voor Mussolini.
Er is nog slechts een opmerking die
ik zou willen maken, aldus verklara-
de Chamberlain tenslotte en dat is
mijn voldoening en de voldoening van
de regeering van ZJVI. uit te spreken,
dat gedurende deze laatste dagen van
de crisis ook Mussolini zijn best heeft
gedaan voor een oplossing (toejuichin
gen).
Het blijft thans aan ons onze tanden op
elkaar te zetten en deze worsteling in te
gaan, welke wij zoo vurig hebben getracht te
vermijden, met den vasten wil om deze tot
het einde toe vol te houden. Wij zullen deze
worsteling in gaan met een zuiver geweten
en met den steun van &e Dominions en van
het Britsche Rijk en tevens met de moreele
goedkeuring van het grootste deel der wereld.
(Opnieuw luide toejuichingen).
Wij hebben geen twist met het
Duitsche volk (toejuichingen), behalve
dat dit volk toestaat te worden gere
geerd door een nationaal-socialistische
regeering. Zoolang die regeering be
staat en de methoden gebruikt, die zij
zoo hardnekkig in de afgeloo.pen twee
jaren heeft toegepast, kan er geen
vrede zijn in Europa (toejuichingen).
Wij zijn vast besloten dat er aan deze
methoden een einde moet komen en
wanneer wij in de worsteling in de
wereld wederom de wetten kunnen
vestigen van goede trouw en afstand
van geweld, dan zouden zelfs de of
fers die dit voor ons met zich mede
zal brengen hun meest volledige
rechtvaardigheid vinden (toejuichin
gen).
Labour en Liberalen steunen
Chamberlain.
Na Chamberlain voerde Greenwood namens
de Labouroppositie het woord, zeggende, dat
thans een keerpunt is aangebroken in de ge
schiedenis der menschheid. Hij voegde hieraan
toe, dat de teerling thans is geworpen. „Ik be
vestig thans opnieuw en zeg voor de derde
maal in dit huis aldus Greenwood dat
de Engelsche arbeiderspartij aan zijn gege
ven woord vasthoudt. De woorden van den
eersten minister zijn krachtig geweest. Hij
heeft woorden uitgesproken waaraan hij niet
kan en, daar ben ik zeker van, niet zou willen
ontsnappen. Wij zouden echter onze hoop op
zand bouwen, wanneer wij den indruk had
den, dat de Duitsche regeering eenigerlei
gunstig antwoord zou gaan geven op het be
roep dat tot haar is gericht.
Verwijzende naar de verklaring welke de
arbeiderspartij heeft uitgegeven aan het land
en aan de wereld, citeerde Greenwood daar
uit een zin, nl. dat de Britsche arbeidersbewe
ging een beroep doet op al haar leden om
hecht achter haar te staan in den weerstand
aan de aggressie. Van die houding aldus
Greenwood zullen wij nooit afstappen en wij
zullen de worsteling intreden met grimmige
vastberadenheid om het systeem omver te
werpen en te vernielen van een regeering, die
de vrijheid met voeten heeft getreden en die
mannen en vrouwen heeft gemarteld. (Alge-
meene toejuichingen)Uit de rookende puin-
hoopen van de worsteling zal een nieuwe orde
der maatschappij op rijzen. De vrijheid zal
overheerschen.
De leider der liberale oppositie, Sinclair,
verklaarde, dat Chamberlain niet slechts ge
sproken heeft voor zichzelf, zijn partij en
de regeering, maar namens de natie als ge
heel „en wij steunen hem in het standpunt
dat hij thans heeft ingenomen". De Britsche
regeering, aldus Sinclair, heeft niets onge
daan gelaten om bij te dragen tot een vreed
zame regeling waarover vrijelijk zou zijn
onderhandeld en het waren niet Engeland of
Polen, die weigerden aan de groene tafel te
gaan zitten om te onderhandelen, maar het
was Hitier.
Sprekende over de wetsontwerpen, die zou
den worden ingediend, zeide Sinclair: „Wij
zullen ze steunen, aangezien het van es
sentieel belang is dat een regeering in het
leven wordt geroepen, die vrij genoeg staat
om van te voren plannen te maken en sterk
genoeg is om krachtig en vlug te handelen.
Wij moeten ons de noodzakelijkheid voor
oogen houden van een opbouwende krachts
inspanning voor den wederopbouw van een
nieuwe orde in Europa met welks bouw wij
een begin hebben gemaakt.
Moscicki wijst Smygli Rydz als zijn
opvolger aan.
De inspecteur-generaal van het leger tot
maarschalk van Polen benoemd.
De president der Poolsche republiek
heeft den inspecteur-generaal van het
leger, Smygli Rydz, benoemd tot maar
schalk van Polen.
Bovendien heeft de president een ver
ordening uitgevaardigd, waarbij de
maarschalk van Polen wordt benoemd
tot opvolger van den president der re
publiek ingeval deze post vacant zou
worden voor het sluiten van den vrede.
Correspondentie tusschen
Londen en Berlijn in
Witboek gepubliceerd
De Engelsche regeering publiceert in den
vorm van een Witboek de correspondentie,
welke zij sedert 22 Augustus j.l. heeft gewisseld
met de Düitsche rijksregeering, en voegt hieraan
toe eenige „verklarende noten over den werke-
lijken gang van gebeurtenissen".
Deze tekst luidt: Het Duitsche antwoord, ge
dateerd 28 Augustus, werd voor zijn overhan
diging medegedeeld aan de Fransche en de
Poolsche regeering.
De Poolsche regeering machtigde de
regeering van Groot Brittannië de
Duitsche rijksregeering mee te deelen,
dat zij onmiddellijk bereid was in directe
onderhandeling met Duitschland te
treden.
Paragraaf 4 van het Britsche antwoord van 28
Augustus preciseert de houding van de Poolsche
regeering op dit punt. Het Britsche antwoord
werd Hitier te 22.30 uur ter hand gesteld. Op
28 Augustus beloofde Hitier den volgenden dag
een schriftelijk antwoord te zullen geven. Het
schriftelijke Duitsche antwoord werd den am
bassadeur van Groot Brittannië overhandigd op
29 Augustus te 19.15 uur.
Onafhankelijk van een volkomen misvorming
der gebeurtenissen die op een crisis uitliep,
eischte het antwoord der Duitsche regeering de
komst naar Berlijn van een Poolschen afgevaar
digde, voorzien van volmachten, in den loop van
den volgenden dag. Het antwoord der Britsche
regeering spreekt voor zichzelf. Door den Engel-
schen gezant werd het op 30 Augustus te mid
dernacht aan den Duitschen rijksminister van
buitenlandsche zaken medegedeeld. Von Ribben-
trop toonde een uitvoerig document en las het
in snel tempo in het Duitsch voor. Het betrof
klaarblijkelijk het voorstel van zestien punten,
dat de Duitsche regeering naderhand gepubli
ceerd heeft.
Nevile Henderson vroeg toen den
tekst van deze voorstellen, overeen
komstig de toezegging die gegeven was in
het Duitsche antwoord van 29 Augustus.
Von Ribbentrop beweerde toen, dat het
'te laat was aangezien de Poolsche ge
volmachtigde niet voor middernacht te
Berlijn was aangekomen, zooals de
Duitsche regeering het in haar mede
deeling van den vorigen avond had
geëischt.
Toen de Poolsche regeering dit vernam, stelde
zij de Engelsche regeering in den namiddag van
31 Augustus ervan op de hoogte dat zij haar
ambassadeur gemachtigd had de Duitsche regee
ring mede te deelen, dat Polen de Britsche voor
stellen inzake het voeren van onderhandelingen
accepteerde. De Poolsche ambassadeur te Berlijn,
Lipsky, werd door Von Ribbentrop niet eerder
ontvangen dan in den avond van 31 Augustus.
Na dit onderhoud deed de Duitsche regeering
onmiddellijk per radio mededeeling van haar
voorstellen. Lipsky probeerde onmiddellijk voe
ling te krijgen met Warschau, doch slaagde daar
in niet aangezien alle communicatiemiddelen
tusschen Polen en Duitschland door de Duitsche
regeering waren verbroken.
Bijgaande kaart geeft den opmarsch weer der Duitsche troepen, die den eersten
September de Poolsche grenzen zijn overschreden. De opmarsch begon, waar de
zwarte pijltjes zijn aangegeven, later zetten zich de Duitsche legercorpsen in
beweging, die aan de hoofdverbindingswegen gelegerd waren (op de kaart met
zwarte blokjes aangegeven). De Duitsche troepen bewegen zich nu over het
Poolsche wegennet, hetwelk op de kaart is aangebracht.
Churchill en Eden thans in het
Engelsche kabinet?
Reuter meldt: Overeenkomstig de gebruike
lijke practijk in bijzondere omstandigheden heb
ben de leden van het Britsche kabinet en de
overige leden der regeering hun ontslag in han
den gesteld van den eersten minister, teneinde
het dezen mogelijk te maken ingeval van oor
log de regeering op breedere basis te brengen.
Churchill en Eden worden als eventueele nieu
we ministers genoemd Zij zouden bereid zijn
in de regeering zitting te nemen, evenals de
liberale oud-minister Lord Herbert Samuel.
Maarschalk Smygli Rydz.
President Moscicki heeft voorts gisteren de
volgende oproeping gericht tot het Poolsche
volk:
,In den afgeloopen nacht heeft onze vijand
de offensieve actie tegen den Poolschen staat
ngezet, dit stel ik vast voor God en de geschie
denis. Op dit historische oogenblik richt ik mij
tot alle burgers van den staat, diep overtuigd,
dat de geheele natie de vrijheid, onafhankelijk
heid en eer zal verdedigen en zich rond den
oppersten leider en het leger zal scharen en
een waardig antwoord zal geven aan den aan
valler, zooals dit reeds meer dan eens is ge
schied in de historie van de betrekkingen tus
schen Polen en Duitschland.
Het geheele Poolsche volk, door God geze
gend, zal in den strijd voor zijn heilige en recht»
vaardige zaak, vereenigd met het leger opruk
ken ter overwinning".
Neutraliteitsverklaring van
Zwitserland tegenover Italië.
Italië belooft de Zwitsersche neutraliteit
te eerbiedigen.
De Zwitsersche gezant te Rome is gister
middag door staatssecretaris Bastiani ont
vangen. Hij overhandigde een nota van den
Bondsraad, waarin wordt verklaard, dat Zwit
serland een loyale neutraliteit zal bewaren.
Bastiani nam kennis van deze verklaring en
verzekerde den gezant, dat Italië eveneens
de neutraliteit van Zwitserland zal eerbie
digen
Evacuatie in Engeland neemt vier
dagen in beslag.
Bij het aanbreken van den dag is
Vrijdag in Engeland de groote exodus
begonnen. Het was zoo meldt
Reuter de eerste dag van de ont
zaglijke taak, die vier dagen in be
slag zal nemen,om drie millioen kin-
der en,moeders, blinden en vermink
ten te evacueeren.
Uit alle deelen des lands, zoowel uit de te
ontruimen gebieden als uit de gebieden, waar
heen de geëvacueerden worden overge
bracht, zijn berichten ontvangen omtrent een
vlotte functionneering van 't plan, zonder dat
zicli haperingen voordeden. Het ministerie
van gezondheid heeft ook een verklaring uit
gegeven, waarin voldoening tot uitdrukking
wordt gebracht over de vorderingen van het
plan. Er werd weeinig geschreid, ouders aan
vaardden de scheiding van hun kinderen met
kalme vastberadenheid, gesteund door de
wetenschap, dat hun kinderen in goede
handen zijn en naar veilige plaatsen worden
gebracht. Voor de kinderen was het een op
windend avontuur 'n vacantie aan zee of
op het land bij vrienden.
Tezelfdertijd begon een aantal ziekenhuizen
met de evacuatie van de patiënten en ook
hier werden de werkzaamheden rustig en
doelmatig verricht. Vele auto's die veranderd
waren in ambulances, zijn in gebruik geno
men. Intusschen heeft de Londenaar zich
opgewekt onderworpen aan het geringe onge
mak, dat veroorzaakt werd door de beperking
van eenige zijner reisfaciliteiten.
Het Britsche Lagerhuis heeft Vrijdag
met algemeene stemmen goedkeuring
gehecht aan een crediet ten bedrage
van 500 millioen pond sterling voor „de
verdediging van het koninkrijk, de
handhaving van de openbare orde en
het doeltreffend voeren van iederen
oorlog".
Op de vraag van een afgevaardigde
of hij een nieuwe begrooting zou gaan
indienen antwoordde Sir John Simon
vervolgens bevestigend. Hij kon echter
daarvoor nog geen datum vaststellen.
