PHILIPS
1900 herleefd in 1939
Jan van Gelder" werd achterscheeps
door mijn getroffen.
D
Hulp was zeer spoedig aanwezig.
fHaUiisatie-fietikeieti
MAA
ND AG 2 OCTOBER 1939
Schip ernstig beschadigd.
(Vervolg van vug. 1.)
nmtrent de oorzaak en de toedracht
het ongeluk met den „Jan van
adder" konden wij - aldus de A. N.
correspondent te Den Helder - nog
inie bijzonderheden vernemen,
5 mi hoorden, dat het schip, de
Senveger „Jan van Gelder", een
ÏÏScWp van de „Wülem van
JSirk" van achteren door een mijn
„.i geraakt. Een explosie volgde,
„„bij het schip ernstig beschadigd
!,rf doch, dank zij het waterdichte
Ühnt drijvende Weef. Het feit, dat
S sthio niet midscheeps getroffen
werd zooals b« de „WiUem van
riiick"" het geval was, is oorzaak,
dat de ramp niet dien ontzettenden
invang heeft aangenomen, als de
nop van de „Van Ewijck
mt verschrikkelijke nieuws was al spoedig
'i Helder hekend. Het publiek begaf zich
„r de buitenhaven, waar degenen, die daar
.L vroeg waren, enkele motorbootjes za-
vertrekken, die met materiaal en verple-
«nri nprsoneel de haven verlieten.
CPn vijf uur hadden zich vele honderden
mi het havenhoofd verzameld. Bij gebrek aan
ïïcitieve gegevens maakte men allerlei gis-
En Er gingen geruchten, dat een schip
2 man en muis was vergaan. Later sprak
Ipn van een tiental dooden. De Marinemen-
Sn waren zeer zwijgzaam, doch het duur
de niet lang of men vernam, dat er slechts
enkele dooden waren en dat het schip niet ge-
B£nWhet vallen van den avond werd het
♦«rrein bij den aanlegsteiger door politie, ge-
V-lsteerd door de gewapende marinemacht,
nntruimd en werd de weg naar het Marme-
Jospitaal vrijgemaakt. Een torpedobootje van
De Mok bracht officieren en dokters, die snel
oer taxi wegreden. Twee ziekenauto's van het
hospitaal en een personenauto met een roode
kruisvlag bedekt, reden tot bij den aanlegstei-
eer terwijl twee groote grijze Marine-auto
bussen daar eveneens arriveerden. Verplegers
ln witte jassen stonden in afwachting.
Het was te kwart over zeven, dat de lichten
van den mijnenveger „Abraham van der
Hulst" voor den haveningang zichtbaar wer
den. Langzaam stoomde het schip de haven
binnen. Geen vlag woei halfstoks, want het
was reeds na zonsondergang: de vlaggen wa
ren binnengehaald. Het schip draaide om zijn
anker en kwam met bakboord voor den steiger
te liggen. Het was inmiddels donker geworden
en de vele lichten op het dek en achter de
patrijspoorten maakten een fantastisch ef
fect. In het schijnsel van de sterke lampen
aan boord zag men hoe de brancards met de
zwaar gewonden en de overledenen in de zie
kenauto's werden geschoven. Langzaam re
den de wagens naar het hospitaal, waar alles
ln gereedheid was gebracht om de zwaarge
wonden onmiddellijk te helpen.
In de twee groote bussen werden de licht
gewonden en de andere opvarenden van den
mijnenveger weggebracht. Het werd hierop
stil aan boord van de „Abraham van der
Hulst".
Het talrijke publiek, dat in den kouden Wes
terstorm het droeve schouwspel had gadege
slagen, ging zwijgzaam stadwaarts.
Aan de buitenhaven daalde een zwarte
avond, een avond van rouw.
Op Terschelling.
De bewoners van het eiland Terschelling
waren onder de eersten die van het ongeluk
op de hoogte waren. Zij werden omstreeks
half drie door het geluid der ontploffing opge
schrikt, Van de kust kon worden waargeno
men, dat zich twee oorlogsschepen in eikaars
bevonden. Toen bekend werd, dat
een ongeluk was gebeurd, werd de haven on
middellijk door Marinemanschappen afgezet.
Tevens voeren de reddingboot Brandaris, een
loodsboot en de sleepboot Texel, van de ree-
derij Doeksen ter assistentie uit. Het hospitaal
op Terschelling werd dadelijk in gereedheid
gebracht en de verplegers stonden met volle
dig materiaal klaar om naar de haven uit te
nikken,
Van de diensten der Brandaris heeft men
?een gebruik behoeven te maken. De redding-
Mot is na enkele uren in de haven terugge
keerd.
L den loop van den middag is de „Jan van
Gelder" door de sleepboot „Texel" op sleep
touw genomen. Aanvankelijk schijnt het de
bedoeling te zijn geweest den beschadigden
oorlogsbodem naar West-Terschelling te slee
pt. doch laat in den avond, toen het schip
nog niet was gearriveerd, werd vernomen, dat
net ten noordwesten van het eiland bij den
*8. Spathoek voor anker was gegaan om bij
Verlofregeling voor pas
opgekomen militairen.
Naar wij van bevoegde zijde vernemen,
*orat aan de dienstplichtigen en tot het re-
^epersoneel behoorende personen, die nog
^en vijf maanden in werkelijken dienst zijn,
oe eerste maand in elke kalendermaand
weemaal verlof verleend, op Zondag en
'dag 8 met eerst,e reisgelegenheid op Dins-
Aan dit verlof is vervoer voor 's rijks reke-
verbonden.
niDe personen, die onder deze regeling vallen
""ffltet met verlof vertrekken vóór Zater-
l 16.00 uur,-behalve wanneer zij hun
s anders niet mer kunnen bereiken.
Deensche schep en naar Duitsche
havens gebracht.
Protest te Berlijn.
sche^h115 en waarschijnlijk vier Deen-
hoti(W en zijn' naar gemeld wordt, aange
ven- o ,€a voor onderzoek naar Duitsche ha
gelt odh Deen'sohe gezant te Berlijn
(ji„„ opm'acht gekregen stappen voor spoe-
vnjgave der schepen te ondernemen,
kor r,..sc.hePen hadden landbouwproducten
Engeland aan boord.
het aanbreken van den dag naar Den Helder
te worden gebracht.
De „Jan van Gelder"
De mijnenveger „Jan van Gelder" behoorde,
evenals de „Willem van Ewijck" tot de serie
van acht mijnenvegers, welke in de afgeloo-
pen twee jaar zijn gebouwd en waarvan er
vier in Nederlandsch Indië zijn gestation-
neerd. De namen van deze schepen zijn ont
leend aan scheepscommandanten uit de zeven
tiende eeuw, die, hoewel zij minder bekend
zijn, een rol van beteekenis hebben vervuld in
onze maritieme geschiedenis.
De „Jan van Gelder" is gebouwd bij de werf
Gusto te Schiedam en op 13 September 1937
in dienst gesteld. Het schip is bewapend met
een kanon en heeft een machinevermogen
van zestienhonderd p.k. De commandant van
de „Jan van Gelder" is de luitenant ter zee
der eerste klasse G. Y. C. Fraser.
Bewijzen van vrijen doortocht.
Niet uitgereikt om ontheffing van het
benzine- en benzolverbod te verleenen.
De opperbevelhebber van land- en zeemacht
heeft het volgende bekend gemaakt:
Met ingang van 29 September j.l. is een
beschikking van den minister van Economi
sche zaken in werking getreden, krachtens
welke het op Zondagen en algemeen erkende
Christelijke feestdagen verboden is, na des
voormiddags 5 uur benzine of benzol te ver
bruiken tot het doen rijden van motorrijtui
gen.
Van het vorenbedoelde verbod is onder
meer uitgezonderd het verbruik van bezine of
benzol tot het doen rijden van motorrijtui
gen, voorzien van een door of namens den
chef van den generalen staf afgegeven be
wijs van vrijen doortocht.
De opperbevelhebber van land- en zeemacht
brengt uitdrukkelijk onder de aandacht van
houders van bewijzen van vrijen doortocht,
als vorenbedoeld, dat deze bewijzen uitslui
tend wei-den afgegeven ten dienste van de
defensie en van de economische verdedigings
voorbereiding.
Voor zoover motorrijtuigen niet voor een
gebruik als vorenbedoeld worden gebezigd,
mogen de inzittenden geen bewijs van vrijen
doortocht voeren; wordt alsdan toch een zoo
danig bewijs gevoerd, dan geschiedt zulks
onrechtmatig.
Bij gebleken misbruik zal zoo noodig tot in
trekking worden overgegaan.
Door het algemeen hoofdkwartier wordt ons
nog medegedeeld, dat bewijzen van vrijen
doortocht niet worden afgegeven om onthef
fing te verleenen van het benzine- en benzol
verbod.
Villabrand met verdacht luchtje.
De klok terug.
Huurder in arrest gesteld.
In verband met den brand, welke in den
nacht van Vrijdag op Zaterdag de villa Spoor
weglaan 8 te Baarn vernielde, heeft Mr. P.
Frima uit Hilversum, deskundige op het gebied
van brandstichtingen, Zaterdagmiddag een on
derzoek ter plaatse ingeteld.
Den huurder van de villa is inmiddels naar
wordt medegedeeld een verhoor afgenome«n
en hij is onder verdenking van brandstichting
in arrest gesteld.
Naar den aard van de ontploffing wordt nog
gezocht. (A.N.P.)
e Haarlemsche „spoorwegmenschen"
hebben dezer dagen kunnen genie
ten werkelijk genieten van een
alleraardigste spoorwegreveu. Daar
komt wie had het anders gedacht? ook
een scène in voor van het vertrek van den
eersten trein. De conducteur een kostelijke
creatie van Piet Kohier waarschuwt dan de
passagiers vooral vlug in te stappen want de
trein zal „reeds" over 15 minuten vertrekken.
Daar is braaf om gelachen. Vijftien minuten
De heele reis AmsterdamHaarlem duurt nu
nog korter. Een eeuw geleden was 15 minuten
wachten echter een zeer gewoon verschijnsel.
En dat was silechts een eeuw geleden.
Zondag hebben we de klok veertig jaar
teruggezet. De straten en wegen waren nage
noeg „automobielloos" Wat een rust! Wat een
kalmte. Tante Miebetje van den overkant die
wegens de „mirakelsche" auto's de laatste
jaren slechts sporadisch op straat komt, kuier
de nu opgewekt als in haar beste jaren langs
de kalme dreven. En geen nijdige claxon ver
scheurde het gfenot van die rustige wandeling
En de meneer, die eiken Zondag rond het voet-
-balveld te vinden is en erg graag met het
woord sportiviteit schermt doch wiens eenige
sport bestaat uit het loopen van de luttele
meters, die de auto-parkeerplaats van de over
dekte tribune scheidt, ja, ook die meneer is
van zijn huis af naar het voetbalveld komen
wandelen. Hij heeft tegen huisgenooten wat
gemopperd en iets gemompeld over de taxi
doh op de verwijtende en geringschattende
blikken heet-ie zuhtend zijn jas aangetrok
ken en is naar het voetbalveld geloopen. Voor
het eerst sinds zooveel jaren. Negewoven door
alle huisgenooten is hij het groote avontuur
begonnen. En natuurlijk is het hem beval
len. Waarom ook niet? Hebben wij onze beenen
niet gekregen omnou dan!
En wat criant vervelend voor Henri, die zijn
Julia altijd met de pittige two-seater afhaalt
om naar het „thé-dansant" te gaan. Henri
moest de tram nemen of zijn magere been
tjes gebruiken want „taxiën" loopt erg op en
pa is niet zoo scheutig meer met het weekgeld.
Ach, Henri, vind je het eigenlijk niet veel ge
zelliger eens gewoon met je meisje door het
bosch te wandelen dan op de muziek van den
voortref felij ken neger-trom (meiaar, -bonist
of -pettist), in een rookerig zaaltje, heen en
weer te schuiven? En keek Julia niet veel
vroolijker en ongekunstelder dan anders? Heb
je je verveeld?
Heelemaal niet.
Nou zie je wel.
Maar hebben we ons eigenlijk allemaal niet
kostelijk geamuseerd, waarde lezer (es)? Rus
tig dat het was in den Haarlemmer Hout!
Het was alleen jammer dat we nog fietsten
en in onze gewone kleeren rondliepen.Als we 'ns
in het boek van den Tijd een bladzijde van
honderd jaar hadden kunnen terugslaan. Dan
waren we in 1839. Vijtien minuten voor het
vertrek van den trein instappen weet-u-wel.
Zouden we niet één dag een eeuw terug
kunnen gaan? Met hoepelrokken, luifelhoe-
den. Schotsch-geruite nauwe broeken en hoo-
ge „ziien" en alles? Zou dat geen verademing
zijn voor onze geschokte zenuwen? We heb
ben cïe Klok veertig jaar teruggezet. Dat
was onder dwang. Laten we 'm nu eens
voor ons pleizier een eeuw terugzetten. Welke
wijze ideeën zouden er niet kunnen ontstaan
in een trekschuit of onder den rook van een
genoeglijk puffenden „Arend".
U mag tegenwerpen, dat het niet prac-
tisch uitvoerbaar is. Zeg echter niet dat het
dwaasheid en onzin is. Er gebeuren dwazer en
onzinniger dingen!
B. K.
Het Paleslijnsclie vraagstuk de
oplossing nabij?
Uitgewekenen keeren terug.
Havas verneemt uit Beyrouth: Het Pales-
tijnsche vraa'gstuk ontwikkelt zich zeer snel
in de richting van een oplossing sedert den
aanvang der vijandelijkheden in Europa. De
besprekingen, die te Bagdad zijn aangeknoopt
met de Iraksche leiders door afgezanten van
het Arabische Hooge Comité, naderen haar
einde. Een speciale boodschapper is Zondag in
Beyrouth aangekomen om den Groot-Moefti
op de hoogte te brengen van de genomen
besluiten, welke strekken tot het verzekeren
van de openbare rust in Palestina voor den
geheelen duur van den oorlog. Dat een op
lossing voor de deur staat wordt bevestigd
door den terugkeer naar hun haardsteden van
talrijke gezinnen van Palestijnsche leiders en
leden van het Hoog Comité. Voorts wordt ge
meld, dat de bekende leiders van den opstand
Abdoul Kader Hoesseini, de laatste, die den
opstand nog voortzette, uit Palestina is ver
trokken in de richting van Irak.
Suikervoorziening in October als
in September.
Afwijkingen worden niet toegestaan.
Van bevoegde zijde vernemen wij, dat voor
October voorloopig dezelfde regeling ten aan
zien van de suikervoorziening zal gelden als
in September is toegepast, n.l. levering voor
de tafelconsumptie van 75 pre. en levering
voor de industrie van 100 procent van hetgeen
is betrokken in de overeenkomstige periode
van 1938.
Ter berekening van de afleveringen per weck
in October 1938 kan de totale in die maand
geleverde hoeveelheid door vier worden ge
deeld.
De suiker, nooddig voor levering aan militairen
boven het normaal verbruik, kan, onder over
legging van een verklaring van de betreffende
militaire autoriteit, extra worden versterkt.
Bedrijven, die eerst na October 1938 zijn
opgericht, zijn gehouden, per week niet meer
dan 100 procent of 75 procent te betrekken van
hetgeen zij sedert him vestiging gemiddeld
in dat tijdvak van een week hebben ontvan
gen.
Met nadruk wordt gemeld dat afwijkingen
op deze regelen in geen geval toegestaan kun
nen worden. Het heeft derhalve geen zin zich
tot de Nederlandsche akkerbouwcentrale of
andere instanties te wenden voor het verkrij
gen van extra toewijzingen e.d., aangezien
deze toewijzingen onder geen beding kunnen
worden verstrekt.
Het rijverbod op Zondag.
Andere wetten niet buiten werking gesteld.
Ter voorkoming van misverstand vestigt
de minister van economische zaken er de aan
dacht van belanghebbenden op, dat het in
de gewijzigde benzinebeschikking 1939 no. 2
gegeven verbod „tot het verbruiken van
benzine tot het doen rijden van motorrijtui
gen" op Zon- en feestdagen en de daarop in
artikel 2 dier beschikking gegeven uitzonde
ringen in geen enkel opzicht het bepaalde bij
of krachtens andere wetten buiten werking
stelt. Met name blijven de voorschriften ge
geven bij of krachtens de arbeidswet 1919 en
het rijtijdenbesluit onverminderd van kracht.
PRIJSVERHOOGING CONSU1MPTIEMELK.
Met ingang van Zondag 1 October is het
wettelijk consumptiemelkgebied in het westen
des lands de minimumprijs voor consumtie-
melik met 1 cent verhoogd.
UIT DE STAATSCOURANT
Bij K.B. van 29 September 1939. is met in
gang van 15 October 1939, benoemd tot bur
gemeester der gemeente Ovezande: mr. A. J.
M. Eikhuizen.
INVOERPRIJSVERSCHTL ROGGE EN
ROGGEMEEL.
Wij vernemen van bevoegde zijde, dat het
invoerprijsverschil op rogge en roggemeel
voor het tijdvak van 1 tot en met 7 October
1939 behoudens tusschentijdsche wijziging, is
vastgesteld op f 4.85 per 100 kilo.
Zondag. 10cto&et
De Heerenweg onder Heemstede.
De Pont te Velsen.
De weg Haarlem—Velsen bij Santpoort
Op den weg HaarlemAmsterdam wordt een auto gecontroleerd.
OP IEDER OOGENBLIK VAN
den dag brengen de in
ternationale kortegolf-stations
nieuws! Onderstaande tabel
geeft hiervan een indruk.
DenieuwePhilipstoestellenmun*
ten uit door voortreffelijke kor-
tegolf-ontvangst. De toestellen
680 A, 735 A en 855 X bezit
ten een kerstboomschaal, wel
ke 't afstemmen en terugvinden
van kortegolf-stations ten zeer
ste vergemakkelijkt. De band
spreiding van het toestel 895 X
maakt het afstemmen op kor--
tegolf-zenders even eenvoudig
ols het instellen op midden- en
lange golf. Vraag Uw hande
laar om U de eenvoudige be
diening van de Philips toestel
len uiteen te zetten.
AMERIKA
13.20 14.20 14.45
17.20 17.35 18.20
18.50 22.15 23.10
00.05 03.50
DUITSCHLAND
19.05 20.20 22.20
00.05 00.20
ENGELAND
7.50 14.35 17.20
19.20 22.50 01.50
05.00
FRANKRIJK
12.20 16.35 18.00
20.20 22 50 01.20
03.35 04.20
ITALIË
10.30 10.45 11.20
16.20 19.00 19.20
20.00 00.20 01.50
De lijden zijn opgegeven in A'damschon zomertijd
NIEUWE SERIE1939-'40
IN PRIJZEN VANAF f92.50
{Adv. Wgez. Medj
In Augustus en September is veel
meer gekocht dan een jaar
geleden.
De indexcijfers van de omzetten in het win
kelbedrijf, samengesteld door het Centraal
Bureau voor de statistiek en het economisch
instituut voor den middenstand, geven een in
zicht te verkrijgen in de mate waarin het pu
bliek in den laatsten tijd tot verhoogde aan-
koopen in het winkelbedrijf is overgegaan.
Blijkens deze cijfers waren de omzetten in
geld in de kruidenierswinkels in de maand
Augustus van dit jaar niet minder dan 23
pet. hooger dan die in de overeenkomstige
maand van het vorige jaar. (Voor de midden
standszaken bedroeg dit percentage 23, voor
de grootwinkelbedrijven 32 en voor de coöpe
raties 15). Bedenkt men dat de internationale
spanning eerst in de laatste twee weken van
Augustus allengs grooter werd, dan is het dui
delijk dat de bedrijvigheid in genoemde win
kelbedrijven in deze weken belangrijk groo
ter was, dan bovenstaand cijfer, als gemid
delde der maand aangeeft. Dit wordt beves
tigd door de cijfers betreffende de week van
28 Augustus t/m 2 September, welke van een
aantal groot winkelbedrijven en coöperaties
ontvangen werden. Blijkens deze cijfers was
de verkoop in deze week 40 a 45 ct. boven
normaal.
Ook de waarde-omzetten in andere winkel
bedrijven dan die behoorende tot de levens
middelenbranche, geven een sterke stijging te
zien. Volgens de wekelijksche indices, welke
samengesteld worden als onderdeel van de
economische weekcijfers, en betrekking heb
ben op de omzetcijfers van een aantal groot
winkelbedrijven (warenhuizen, magazijnen in
manufacturen e.d.) en middenstandszaken
(winkels in manufacturen, glas- en aarde
werk, huishoudelijke artikelen) in Amster
dam, Rotterdam en 's-Gravenhage, bewogen
de verkoopen zich in elk der achtereenvolgen
de weken van de periode van 28 Augustus
t/m 23 September resp. 22, 50, 53, en 85 pet.
boven die in de overeenkomstige weken van
het vorige jaar. In deze winkelbedrijven werd
de vermeerdering van de aankoopen eerst in
den loop van de maand September van groo
ter belang.
REIS VAN DE „ORANJE" VERLIEP VLOT.
MEDAN, 30 September. (Aneta-A.N.P.)
Naar de „Sumatra Post" verneemt, is de reis
van de „Oranje" naar Nederlandsch-Indië zeer
rustig verloopen. In het kanaal verloor de
„Oranje" een der paravanes, welke door een
motorsloep weer werd opgepikt. Dit gaf slechts
een korte vertraging. Voorts zag men in het
kanaal een Fransche torpedo-jager, waarvoor
men echter niet behoefde te stoppen.
Ten westen van Noord-Afrika werden SOS-
seinen ontvangen van een Britschen koopvaar
der, die door een Duitsche onderzeeboot werd
bedreigd. De „Oranje'' begaf zich full speed naar
de aangegeven plaats doch behoefde niet op te
treden, daar het bleek dat de Britsche koop
vaarder sneller was dan de U-boot.
De haven van Colombo was afgesloten. Bij
het binnenkomen van de „Oranje" bleek het dat
de stad was verduisterd.
Overigens was de reis bijzonder geanimeerd,
zoo meldt het blad.
