Ernstig incident in Batavia
Chaos op Java
Kort en bondig
Wetsontwerp - Noodparlement aangenomen
TT i r*
ftOe Jaargang No. 18151 I B 1 T 1 I^Y) *V* I 1 T V* Vrijdag 12 October 1945
Bureaux: Kennemerlaan 154, I III IJ I %^J I J IJ I J III Uitgave van de stichting
IJmulden - Telefoon 5437 Voorlichting te Haarlem.
Kennemer Editie van Haarlems Dagblad
Te Haarlem: Gr. Houtstr. 93 Abonnementen: p.week 31 ct<
Telefoon 10724. Directeur-Hoofdredactenr: Robert Peereboom per kwartaal 4.
UI het nieuws van de laatste dagen
blijkt, dat op Java nu een volkomen
chaotische toestand is ontstaan. Soekar-
no en de zijnen, ondanks hun grootspraak,
hebben noch hun eigen volgelingen
noch de meerderheid der bevolking in de
hand. Er zijn andere nationalistische groe
pen in actie gekomen, die evenmin den
toestand beheerschen. Op vele plaatsen
zijn ongeregeldheden voorgekomen. De
Japanners, door het te zwak vertegen
woordigde Britsche gezag in de hand
having der orde betrokken, hebben deze
opdracht gesaboteerd en zijn hun wapenen
gaan uitleveren „aan ieder die erom
vroeg of zelfs aan lieden, die er niet naar
taalden." Zij hebben dus de voor hen on
getwijfeld groote voldoening, dat zij den
chaos aanmerkelijk verergerd hebben.
Want die wapens zijn in handen van al
lerlei kwaadwilligen gevallen, die zonder
eenig politiek doel de orde verstoren en
..rampokpartijen" op groote schaal plegen.
Dorpen worden geplunderd door roovers-
benden. Een trein is aangehouden en de
niet-iniandsche reizigers zijn van hun geld
beroofd. En zoo meer. Het is, kortom, een
janboel waarbij niemand gediend is:
evenmin de bevolking zelf als de Engel-
schen of de Nederlanders. In deze om
standigheden is admiraal Lord Louis
Mountbatten naar Singapore gevlogen
om daar een bespreking te houden met
den luitenant-gouverneur-generaal Van
Mook en de een of andere verklaring om
trent dat onderhoud is te wachten. Er is
ook een verklaring van onze regeering op
til, die zij Dinsdag in de Tweede Kamer
zal afleggen. Want de Tweede Kamer, die
gisteren het ontwerp-Noodparlement heeft
aangenomen, zal nu toch verlof krijgen
om zich ook met de Indische kwestie
bezig te houden.
Wat verklaringen en debatten ook
mogen inhouden, het is duidelijk dat maar
één maatregel in Indië baten zal. Dat is
de aanvoer van voldoende geallieerde
troepen om er de orde te kunnen herstel
len en blijvend waarborgen. Aangenomen
moet worden, dat de Engelschen nu we!
volle medewerking daartoe zullen ver-
leenen. Het is begrijpelijk dat de open
bare meening in Engeland den terug
keer van de troepen wenscht en er wei
nig voor voelt, dat het land overal in de
wereld als politie-agent moet optreden.
Maar onze verplichtingen tegenover de
geallieerde zaak zijn het, die ons belet
hebben tijdig troepen naar Indië te
brengen. De noodige scheepsruimte is
pas toegestaan, toen het al mis was. En
de Engelschen hébben nu eenmaal troe
pen naar Java gezonden, al was het dan
veel te weinig. Hun bedoeling is wél de
gelijk, de orde in het land te bewaren.
Nu dit mislukt is door hun zonderlinge
en ook voor een Europeaan onbegrijpe
lijke fout, zich op de medewerking van
de kwaadaardige Japanners te verlaten,
zullen zij toch meer moeten gaan doen.
Het is niet aan te nemen dat de Britsche
regeering het beleid van Lord Louis
Mountbatten zal goedkeuren. Het is even
min aannemelijk dat men er in Londen
onverschillig tegenover zou staan, dat in
een gebied dat aan Britsch-Indië grenst
opstand en chaos heerschen. Engeland
heeft zelf zijn Indische problemen en het
heeft in Britsch-Indië ook toezeggingen
van zelfbestuur gedaan, op welker inwil
liging sterke aandrang wordt uitge
oefend. Zijn gezag in Britsch-Indië kan
slechts verzwakt worden door zulk falen
van het beleid in den Indischen Archi
pel, als zich nu aan de geheele wereld
demonstreert. Bij de nationalistische lei
ders in Britsch-Indië kan dit immers niet
onopgemerkt blijven. Dat te Batavia Brit
sche officieren vermoord zijn versterkt de
beteekenis van deze overwegingen.
Omtrent de politieke kwestie in Indo
nesië blijft het Nederlandsche standpunt
volkomen duidelijk en zuiver. De Ko
ningin heeft zelfbestuur toegezegd bin
nen het kader van de rijkseenheid, onze
regeering heeft zich gereed getoond deze
toezegging na te leven en de vrijheid van
de Indonesiërs wordt daarmee verzekerd
Zij kan niet op andere wijze verkregen
worden, zooals de huidige chaos duide
lijk bewijst. Soekarno en de zijnen heb
ben een republiek los van Nederland ge
proclameerd. Welnu, men ziet wat daar
van terechtkomt. Zij hebben een klein
deel van het volk achter zich, andere be-
derc bewegingen staan tegen hen op en
zij kunnen niet eens hun eigen volgelin
gen in toom houden. Hun optreden is een
gevaar voor de bevolking zelf.
Ik moet herhalen dat het slechts ver
wondering en verontwaardiging kan
wekken dat menschen in Nederland, die
beter behoorden te weten, hun instem
ming met Soekarno betuigen en dat zelfs
op vergaderingen in het openbaar gaan
betoogen. Dit kan alleen onze positie bij
de geallieerden benadeelen en verzwak
ten. Het is een onverantwoordelijk ge-
ioe, dat bovendien getuigt van een vol-
tomen gebrek aan begrip van de situatie,
lie menschen vertegenwoordigen welis
waar maar een kleine minderheid in ons
and, maar er 2ijn personen onder hen,
■an wie wij een beter inzicht, meer ver-
mtwoordelijkheidsgevoel en bovendien
oewijding aan de Nederlandsche èn In-
Icnesisehe belangen mochten verwachten.
Hisschien zal de huidige ontwikkeling
Ier gebeurtenissen hen tot het besef van
Ie onbezonnenheid en roekeloosheid van
»un optreden brengen. Het zou wensche-
ujk zijn dat daarvan blijk werd gegeven.
R. P.
Min. Schermerhorn spreekt te
Eindhoven.
„Wanneer ik denk aan hetgeen er op
het oogenblik in het Verre Oosten gebeurt
tengevolge van de onverwacht snelle ca
pitulatie van Japan en het gezagsvacuüm
op Java, dan wordt het mij bang om het
hart, zoo zeide de minister-president prof.
ir. W. Schermerhorn Donderdagavond in
een vergadering te Eindhoven. We staan
helaas niet alleen meer voor dit eerste
vacuum, doch een tweede vacuum is bezig
te ontstaan. Als alle teekenen niet bedrie
gen, dan ontwikkelt zich hier geen poli
tieke beweging, maar een wanstaltige
anarchie met alle gevaren voor net leven
van tienduizenden menschen, blank en
bruin, die daaraan vast zitten. De Neder
landsche regeering heeft slechts beschei
den mogelijkheden, en steun van andere
zijde wordt met angst in het hart verbeid.
Ik vertrouw, dat in dit opzicht een wen
ding ten goede zal optreden, want het gaat
thans niet meer om een politieken strijd
doch om de bescherming van het leven
van blank en bruin. Afgezien van de hui
dige gebeurtenissen, die ik zie als een
incident, blijft het feit bestaan, dat zich
in Indië, in Indo-China, in Ned.-Indië en
ook in China bezig is een ontwikkeling te
voltrekken, die een enormen invloed voor
de geheele wereld zal hebben."
De kruiser Jacob van Heemskerk en de
torpedobootjager van Galen zijn in de In
dische wateren aangekomen. De uitreis is
verricht in den ongekend korten tijd van
19 dagen. Aan boord van beide schepen
bevindt zich een belangrijk contingent
Indonesische marineschepelingen. De „Al
cantara" is met 2000 man Nederlandsche
troepen uit Liverpool vertrokken.
Volgens een bericht van Sumatra zijn
ook daar agenten van Soekarno werk
zaam. Daar een aanval werd verwacht
hebben geallieerde vliegtuigen gisteren
voorraden en wapenen voor de Nederland
sche strijdkrachten die het vliegveld van
Palembang bezetten, uitgeworpen.
Un. Press bericht nog omtrent den toe
stand op Java: Het ernstigste incident op
BINNENLAND
Onze landgenooten in Indonesië, in
West Indië, in Curacao, onze zeelieden en
andere Nederlanders, waar ter wereld zij
zich bevinden, kunnen van morgen af. da
gelijks de stem van het vaderland hooren.
dank zij de in bedrijfstelling van den P.C.J.-
zender. Huizen, die dagelijks van 14.0(1—15.30
uur op de golflengte 19.71 meter in den aether
zal zijn. Van 3 tot half 4 komen de berich
ten van Nederl. families aan hun betrekkin
gen in het Verre Oosten.
Men verwacht, dat in totaal 2000 eer
stejaars studenten zich bij de Amsterdam-
sche universiteit zullen laten Inschrijven,
d.i. viermaal zooveel als normaal. Men re
kent in het geheel op 4000 inschrijvingen.
Mr. J. R. M. van Angeren, secr.geri.'van
justitie, is benoemd tot lid van den'Raad v.
State. Mr. v. Angeren is van 1942 tot 1944
in Londen minister van justitie geweest.
Donderdag zijn ter hoogte van de
Zaanstraat te Amsterdam een dertigjarige
dame uit Zaandam en twee kinderen uit
den goederenwagen van een uit Zaandam
komenden trein gevallen. Het ongeluk ge
beurde toen de trein door een bocht reed.
De vrouw liep verschillende vleeschwonden
op. Een vierjarig meisje kreeg een hersen
schudding. Het andere kind, een vierjarig
jongetje, mankeerde niets.
Het dividend van de Twentsche Bank
is vastgesteld op 3 pet. Tot directeur wer
den benoemd de heeren mr. J. Burgerhout
en H. A. M. Kroese. Als commissarissen wer
den de heeren W. C. Hudig en Ir. C. T.
Stork herkozen en gekozen de heeren mr. C.
A Kingma en G. Warning, die als direc
teur is afgetreden.
De banken, spaarbanken enz. mogen
Zaterdag a.s. om 1 uur sluiten.
„Trouw" meldt dat de politieagent V.,
die voor de woning van de Koningin te Sche-
veningen op wacht stond, een groot aantal
Amerikaansche patronen los In zijn zak had.
Ze kwamen op onverklaarbare wijze tot ont
ploffing. De agent werd ernstig gewond, een
zijner handen werd afgerukt.
BUITENLAND
Twee leden van Tito's regeering, w.o.
de min. van buitenlandsche zaken Soebasïc,
zijn afgetreden. Dit maakt het volgens Un.
Press onwaarschijnlijk, dat de Engelsche en
Amerikaansche steun aan Joego-Slavië ge
handhaafd zullen blijven. De gezant der Ver.
Staten. Patterson, zou opdracht hebben, aan
Tito mede te deelen dat de Ver. Staten de
resultaten der verkiezingen van IX Nov. niet
zullen kunnen erkennen, omdat zij geen
weerspiegeling zullen zijn van de meening
van het volk.
De Amerikaansche autoriteiten hebben
besloten voorloopig de vrijlating van Duit-
sche krijgsgevangenen stop te zetten.
Hedenochtend is onverwacht begon
nen met de evacuatie van alle Amerikaan
sche troepen uit Palestina. Het wegtrekken
moet voor Maandag geschied zijn. De vei
ligheidsmaatregelen zijn verscherpt.
Nederland is uitgenoodigd deel te ne
men aan de besprekingen van het comité
van advies der 5 groote mogendheden in
zake het Verre Oosten, dat 23 dezer voor
de eerste maal te Washington zal ver
gaderen.
De Belgische regeering zou The Ram
blers verboden hebben zich op Belgisch
grondgebied op te houden.
De toestand in den Levant verscherpt
zich. Uit een legerdepot bij Tel-Aviv zijn
een aantal geweien, machinegeweren enz.
gestolen.
Portugal heeft het inquisitoriale sys
teem bij de rechtspraak afgeschaft.
Java heeft zich Donderdag in Batavia af
gespeeld, toen een aantal gewapende In
donesiërs eenige Britsche officieren en
een Br.-Indischen officier overviel en
doodde. Br.-Indische troepen grepen
daarop in en bij een botsing werden 6
Indonesiërs gedood. De Britten beschou
wen dit gebeurde bijzonder ernstig. Te
voren hadden zich al andere incidenten
voorgedaan, ook buiten Batavia. De na
tionalistische politie te Bandoeng geeft
toe, dat zij de controle op het volk ver
liest.
Volgens een vertraagd bericht is Woens
dag op Ned. mariniers in Batavia gescho
ten van een auto uit. Het vuur werd
door de Nederlanders beantwoord. Een
Indonesiër werd gedood, drie andere ge
wond en vier gevangen genomen. Het na
tionalistische blad Merdeka noemt dit
soort incidenten „provocaties door Ne
derlanders en Nica-menschen". Volgens
dit blad ook heeft Soekariio bij den Brit-
schen bevelhebber scherp geprotesteerd
tegen „ordeverstoringen door Nederlan
ders" en gedreigd, als de Geallieerden
hiertegen geen maatregelen nemen, de
veiligheid van de zich in Indonesische
har.den bevindende Nederlanders niet te
kunnen garandeeren. De nationalisten
hebben eveneens verklaard eventueel de
politiek van de verschroeide aarde te zul
len toepassen.
In Soerabaja zouden zich verscheidene
Duitsche marinemehschen schuil houden.
Aangenomen wordt, dat bij de te Sin
gapore gevoerde besprekingen tusschen
dr. Van Mook, luit.-adm. Helfrich, gen.
Christison met admiraal Mountbatten,
over transportgelegenheid voor meer be
zettingstroepen voor Oost-Indië is ge
sproken.
Volgens een correspondent van de Daily
Telegraph bestaat er gevaar voor het
leven van 5000 geallieerde krijgsgevan
genen en geïnterneerden op Java als zij
niet spoedig geëvacueerd worden. De In
donesiërs houden het vervoer van deze
menschen tegen.
VELSEN
Vordering
van woonruimten
De burgemeester
in het gelijk gesteld
Ingevolge het Vorderingsbesluit Woon
ruimte (Kon. Besluit van 11 Sept. 1944)
zijn de burgemeesters bevoegd, ten be
hoeve van de burgerbevolking, welke ten
gevolge van of in verband met oorlogs
handelingen of daden van den bezetter
niet in eigen huisvesting kan voorzien,
woonruimte te vorderen. In verschillende
gevallen heeft de burgemeester dezer ge
meente reeds van deze bevoegdheid ge
bruik gemaakt.
Een inwoner van Santpoort, wiens
woon- en winkelhuis op grond van boven
genoemd K. B. door den burgemeester
ten behoeve van een oorlogsslachtoffer
gevorderd was, kon zich hiermede niet
vereenigen en stelde in kort geding bij
den president van de Haarlemsche recht
bank een vordering tegen den burgemees
ter in.
In een kort en principieel vonnis werd
de burgemeester door den president in het
gelijk gesteld en werd de rechtmatigheid
van bedoeld geval van woningvordering
ten volle erkend.
IJMUIDEN
Een conflict in het
Visscherijbedrijf
Ontevredenheid op de
trawlers over de voeding
Op het oogenblik ligt een 12-tal
trawlers in de Visschershaven. Als
de toestand normaal was, zou dit
aantal waarschijnlijk beperkt zijn
tot een 2 tal, n.!. die welke pas met
hun lading visch aan den afslag zijn
gekomen. Dat er thans 12 of 13 van
de vijftien die in de vaart zijn. bin
nen zijn. is het gevolg van de onte
vredenheid der opvarenden over dö
hoeveelheid voedsel welke zij mee
naar zee krijgen.
Het is ditmaal dus geen conflict tus
schen werkgevers en werknemers, maar
tusschen de werknemers ende distri
butie. De reeders staan hier vrijwel geheel
buiten.
De meesten der opvarenden van deze
schepen hebben tijdens den oorlog in En
geland gevaren, waar ze met flinke rant
soenen zeewaarts gingen. En een flink
rantsoen hebben ze noodig op de vissche-
rij, want dan weet men haast niet van
rusten, dan moet er dag en nacht gewerkt
worden. Toen de trawlers niet meer in
Engeland mochten bunkeren en provian
deeren, kwamen ze naar IJmuïden. Reeds
spoedig bleek, dat de Hollandsche voeding
voor het zware werk onvoldoende was.
Ook de sigaretten-verstrekking was veel
te karig, terwijl vele opvarenden niet in
het bezit van een Tookerskaart zijn en dus
niets mee naar zee kregen. En een vis-
scherman kan nu eenmaal niet zonder zijn
rookertje. zijn „saffiaantje". Het verdub
belde rantsoen bleek ook nog onvoldoende.
Het gevolg was, dat er eergisteren en
gisteren geen enkele trawler is uitgeva
ren. De opvarenden hebben de Eenheids-
Vakcentrale in den arm genomen en als
resultaat van de bemoeiingen der E.V.C.
werd in Café „De Branding" een verga
dering gehouden, waar het woord gevoerd
werd door den heer A. Koenen, secretaris
van de E.V.C. te Amsterdam.
De aanwezigen kregen volop gelegen
heid, hunne grieven te berde te brengen.
Het resultaat der besprekingen was. dat
besloten werd, de verlangens der opva
renden aan de regeering kenbaar te ma
ken en als gevolg van dit besluit is een
deputatie naar Den Haag vertrokken om
den minister van Voedselvoorziening,
Landbouw en Visscherij den toestand uit
een te zetten.
Het advies der Eenheids Vakcentrale,
het resultaat dezer besprekingen niet af
te wachten, doch naar zee te gaan. werd
niet opgevolgd. Zaterdagmiddag zal een
nieuwe vergadering gehouden worden,
ditmaal in „De Griffioen" te IJmuidèn-
Oost.
Versche haring aangevoerd.
Donderdag is hier door een Katwijk-
schen logger de eerste versche haring aan
gevoerd. Verwacht wordt, dat spoedig ge
regeld aanvoer van versche haring plaats
zal hebben.
Geldzuivering.
Het postkantoor aan de Houtmanstraat
en het hulpkantoor op het Velserduinplein
zijn op Zaterdag 13 October na 13 uur
voor de geldzuivering gesloten.
In de week van 15 tot 20 October is nog
gelegenheid om uitbetaling op de geld-
kaart te verkrijgen.
Tweede Kamer
De eerste ontmoeting op wetgevend ge
bied tusschen Kabinet en Kamer liep op
een gemakkelijke, groote, overwinning van
het kabinet-Schermerhorn uit. Minister
B e e 1 plaatste in zijn ietwat dor betoog
op den voorgrond, dat de impasse waarin
men zich na de bevrijding bevond Ka
mers zonder leden eenerzijds en ander
zijds onmogelijkheid onverwijld verkiezin
gen te houden den noodtoestand had
geschapen welke een beroep op staats-
noodrecht toeliet. En nu hadden we ons,
volgens hem, alleen af te vragen of de ge
vonden nood-oplossing inderdaad klopt
met de rechtsovertuiging van ons volk.
Ja, luidde zijn antwoord. Dr. Beel's ver
dediging tegen den op hem ondernomen
aanval van Mr. Donker, wegens 's minis
ters deelneming aan 'n adres met een neo-
fascistisch luchtje was niet geheel over
tuigend, aldus gaf Mr. Donker (s.d.) nog
eens te kennen bij de replieken, die plaats
hadden nadat de minister nogmaals ver
zekerd had, zulks onder vermelding van
hetgeen hij hiertoe reeds heeft onderno
men en nog zal ondernemen, dat er alles
op wordt gezet om zoo spoedig mogelijk
verkiezingen te houden.
In tweede instantie zeide de heer
Schouten, dat het feit, dat eventueel
in enkele verzetsmilieu's een bepaald
denkbeeld of verlangen leeft, niet vol
doende is, om er dan maar meteen voor
te buigen. Toetsing aan de vraag of het
voorgestane inderdaad juist en goed is,
dient te geschieden. Spr. maakte de Mi
nisters er voorts op attent, dat zij er tocht
wel voor dienden te zorgen zich te dis-
tancieeren van wenschen enz., juist door
zekere anti-parlementaire lieden, als in.
1940 gekoesterd! Nu. de Premier kon hem
op dit punt bij dupliek gerust stellen.
De a.r. fractie trachtte door middel van
een motie de Ministers er toe te bewegen
het K.B. „tijdel. Staten-Gener." aldus te
helpen wijzigen, dat de romp-Kamers in
de vier a vijf weken die ons van het op
treden van de „voorloopige St.-Gen."
scheiden, dezelfde bevoegdheden als deze
zullen hebben. Maar dit verlangen ging
den Premier toch te ver. De Regeering is
bereid tot zeer vergaande concessies en
ook om allerlei wenschen in welwillende
overweging te nemen, doch tenslotte ver
langt zij vast te houden aan het princi-
pieele uitgangspunt, dat z ij zal uitmaken
wat er wel en wat er niet in de „tijdel.
St.-Gener" behandeld mag worden, al zal
zij daarbij de grens niet te eng trekken.
Hierop verwierp de Kamer de a.r. moties
met groote meerderheid.
Na nog vermeld te hebben, dat de Re
geering zelf een wijziging in het wets
ontwerp heeft aangebracht waardoor de
„tijdel. St.-Gener." tot de geboorte van
de „voorl. St.-Gener." zullen aanblijven,
dient alléén nog genoteerd, dat het ont
werp er met 5114 doorging; alleen de
a.r. plus Ds. Zandt (St. Ger.) tegen Dins
dag a.s. vermoedelijk Indië in de Kamer.
E. v. R.
