Tien strijders herdacht
Amerikaansche films
„Onnoodig geld uitgeven uit openbare kas
is een misdaad jegens ons volk"
Plechtig gebeuren
Kleur van bloemen en kransen liggen
nu met liefdevolle hand geschikt rond het
simpele houten kruis in een grasveld bij
de Sint Bavo Kathedraal te Haarlem, waar
tien dapperen op 26 October 1944 voor een
Duitsch vuurpeloton het leven hebben ge
laten, offers voor het Nederlandsche volk.
En veler gedachte is Vrijdagmiddag in
die door feilen storm omjaagde kathedraal
teruggegaan naar een jaar geleden, toen
voor een verachtelijken S.D.-agent een
tyran tien willekeurige celdeuren in de
Amsterdamsche gevangenis opende en tien
van Nederlands beste zonen door Duitsche
kogels deed sterven. Het Koninklijk Huis
geeft een voortdurend voorbeeld van mee
leven met het bange lot van het Neder
landsche volk, zoo zei Haarlems burge
meester, de heer M. A. Reinalda. „Nu", nu
de oorlog voorbij is rust op ons de taak
het werk voort te zetten, waarvoor deze
tien landgenooten zijn gevallen. Bij al ons
werk moeten zij den geheelen dag tus-
schen ons in staan".
Prof. dr. J. E. de Quay schetste hoe
deze plechtigheid was georganiseerd door
„Je Maintiendrai", omdat twee der gefu-
silleerden tot de leidende figuren uit den
illegalen tijd dier organisatie behoorden,
maar naast hen worden ook de acht an
dere helden herdacht. Deze bijeenkomst
was „een oogenblik tot inkeer, tot terug
denken aan deze gefusilleerden zooals wij
hen gekend, hun handdruk gevoeld, hun
karakter bewonderd hebben en van een
wenden tot God om te vragen, dat hun
offer vruchtbaar zij voor de zaak, waar
voor zij streden en stierven. Het gemeen
schappelijke in deze tien levens was de
dienstbaarheid aan en offerbereidheid
voor het groote doel, waarvoor zij stre
den: vrijheid en gerechtigheid. Hun hun
kerend hart naar een bevrijd vaderland
slaat niet meer, zij zijn gevallen voor het
mooiste dat in ons volk leeft en den Ne-
derlandschen naam in de wereld heeft
groot gemaakt. Dat land, dat betere land,
waarvoor zij het offer van hun leven heb
ben gegeven, moeten wij opbouwen. Want
hun sterven mag niet vergeefsch zijn."
Nadat nog speciaal de L.O.-medewer-
kers onder de gevallenen waren herdacht,
werd de plechtigheid met het bidden van
het Onze Vader besloten.
Daarna begaf men zich naar buiten,
waar de kransen en bloemstukken uit de
Generaal-Majoor
Kruis
Chef van den Generalen Staf
Het belicht uit ons vorig nummer, dat
gcneraal-majoor Mr. H. J. Kruis benoemd is
lot chef van den generalen staf. werd Vrij
dagmiddag officieel bevestigd. De benoeming
gaat in 1 November. Mr. Kruis krijgt den
rang van luitenant-generaal.
De minister-president heeft Vrijdagavond
in zijn radiorede aan Mr. Kruis warme hulde
gebracht voor zijn leiding van het Militair
Gezag. Hij blijft met de waarneming van de
functie van chef M. G. beiast.
Vrijdagmiddag is Mr. Kruis gehuldigd door
het personeel van het M. G. in Den Haag.
Hem werd een door Sierke Schroder ver
vaardigd portret aangeboden.
De dijken op Walcheren
Hebben den
stormaanval doorstaan
Er heeft de laatste dagen, nu het zoo
stormt, hoogspanning geheexscht op Wal
cheren. De ingenieurs, de arbeiders en
alle bewoners van het eiland, hebben zich
dag en nacht met angst en vreezen afge
vraagd: zullen de kersversche dijken het
houden?
Men kan tot heden tevreden zijn.
De drie dichtingen bij Vlissingen, West-
kapelle en Veere hebben de stormkracht
getrotseerd zonder schade van eenigerlei
beteekenis. Bij fort Rammekens, waar het
dichtingswerk nog niet voltooid is, ver
oorzaakte de storm enkele kleine bescha
digingen, die van weinig beteekenis zijn.
Men heeft de verwachting, dat de zee
wering den storm ook verder zal trotsee-
ren.
in en bij de Bavo-Kathedraal
kerk rond het kruis werden neergelegd.
Namens de Koningin legde kapitein Bühr-
mann en namens het Prinselijk Paar
baron van Tuyll van Serooskerken een
kran6. De vele honderden trokken hierna
in eerbiedige stilte langs het kruis.
Tijdens de plechtige samenkomst in de
kerk zong de Kon. Liedertafel „Zang en
Vriendschap" 2 coupletten van het Wil
helmus. het vaderlandsche karakter van
den verzetstrijd accentueerend, het „Wilt
heden nu treden", aangevend hoe bij den
strijd tegen de Duitsehers ieder elk
oogenblik bedacht moest zijn op het prijs
geven van het leven en het „Ecce quomodo
moritur", den herinnerenden en verma
nenden terugblik op het levensoffer.
Wat werd ingevoerd
Van t Februari tot 13 October werd ln
ons land ingevoerd:
levensmiddelen 935.342 ton
tabak 10 439 ton
textiel 42.G38 ton
leer en schoeisel 8.166 ton
bouwmaterialen 2.448 ton
hout 84.646 ton
Proefvlucht
naar Ned.-Indië
Er wor<3t post meegenomen
De directeur-generaal der P.T.T. maakt
bekend: Op 7 November zal van regee-
ringswege een proefvlucht naar Nederl.-
Indië worden uitgevoerd. Het toestel ver
trekt dien dag van Schiphol en zal na 4
of 5 dagen te Batavia landen. Met deze
vlucht zal post voor geheel Ned.-Indië
worden meegegeven.
Ter verzending zijn toegelaten gewone
(niet aangeteekende) brieven en briefkaar
ten. Expres-bestelling is niet toegestaan.
Het tarief voor de verzending met deze
vlucht bedraagt voor brieven 30 cent per
10 gram en voor briefkaarten 20 cent. Alle
met dit vliegtuig te vervoeren post zal te
Batavia worden gelost, omtrent de wijze
van doorzending van poststukken voor
verdere bestemmingen in Ned.-Indië zijn
geen gegevens voorhanden. Dit vervoer
zal geheel afhankelijk zijn van de even
tueel beschikbare vervoermiddelen daar
te lande. De adresseering der poststuk
ken zal in Ned.-Indië zooveel mogelijk in
overeenstemming worden gebracht met
het tegenwoordige adres van de geadres
seerden.
Spaarders
blijven Spaarders
Gunstige ervaring der
Nuts-Spaarbank
De directie der Nutsspaarbank te Haar
lem deelde ons mede, dat haar erva
ringen met de geldzuivering gunstig zijn.
De propaganda die zij gemaakt heeft om
>de spaarders op te wekken zooveel mo
gelijk geld van de vrijgegeven 100 per
geldkaart weer op een vrije rekening te
storten heeft succes gehad.
Op 2 October hadden 48010 inleggers
een tegoed van 23.360.000. Tot op heden
is aan 7662 inleggers 772.725 terugbe
taald. Daaronder zijn ook bedragen be
grepen voor het uitbetalen van loonen
en andere noodzakelijke dingen waarvoor
deblokkeering boven de 100 mogelijk
was. 4344 inleggers hebben weer 155.454
op hun vrije rekening gestort, terwijl er
bovendien weer 215 nieuwe spaarders
zijn bijgekomen. Slechts 49 boekjes wer
den geheel afbetaald. Het aantal inleg
gers steeg dus tot 48.176.
Er is nog een aantal bezitters van
een geldkaart, die nog niet om hun 100
gekomen zijn.
Niet alle spaarders zijn in het bezit
van een geldkaart. Zij kunnen dus enkel
in bijzondere gevallen over hun geblok
keerd geld beschikken. Het is o.a. moge
lijk als zij noodzakelijke dingen moeten
koopen, bijvoorbeeld schoenen, kleeding,
enz., wat niet mogelijk is uit het gewone
inkomen. Men moet, als men alle beschei
den bij elkaar heeft, naar de spaarbank
komen, die dan de zaak kan regelen.
Ook zijn gelden op te nemen bij huwelijk,
geboorte en overlijden.
De Radio-belasting
Wordt I November ingevoerd
De radio-belasting wordt 1 November a.s.
ingevoerd. Het bedrag voor radio-toestellen
en aansluitingen op centrales is vastgesteld
op fl per maand.
Mishandeling van geïnterneerde
Voor den politierechter te Oud-Beyer-
land heeft terecht gestaan de comman
dant van het interneeringskamp te Oud-
Beijerland van M. Hem werd tenlaste ge
legd, dat hij den geïnterneerde D. zou
hebben mishandeld, door hem met een
gummistok te slaan. De kamparts, als ge
tuige gehoord, verklaarde, dat hij bij den
mishandelde een aantal langstrepige on-
derhuidsche bloedingen op het linker
schouderblad had geconstateerd. De Offi
cier van Justitie eischte f 25 boete 6ubs.
10 dagen hechtenis. De uitspraak was f 20
boete subs. 5 dagen.
Wat wij misten
De meeste mensehen, die ik spreek ver-
keeren in de veronderstelling, dat zij veel
op filmgebied hebben gemist gedurende
de jaren, waarin de Amerikaansche film
in Nederland contrabande was. Die mees
te menschen vergissen zich, zooals men
zich over het algemeen vergist heef; ten
opzichte van al wat er in het buitenland
niet geschied is. Want de oorlog
heeft in de geheele wereld zijn invloed
doen gelden, een invloed die op het gebied
van alles, wat kunst en cultuur betreft,
remmend heeft gewerkt, behalve wellicht
ten aanzien van de letterkunde en de
poëzie.
Cultuur en Hollywood hebben ook voor
den oorlog nimmer veel aanrakingspunten
gehad. Gedurende den oorlog geraakten
die twee, zoo mogelijk, nog verder van
elkaar verwijderd, omdat de Amerikaan
sche film-makers het zich (en wellicht
niet geheel ten onrechte) tot taak reken
den, den menschen afleiding te bezorgen,
vlucht uit de barre werkelijkheid. Nu
kan men vluchten in de banaliteit, maar
ook in de schoonheid. Omdat de schoon
heid zeldzamer is dan de banaliteit heeft
Hollywood enkele schoone en vele banale
dingen voortgebracht.
De banaledat waren de honder
den „musicals" en „show-films", aaneen
rijging, door een mager en flauw gesehie-
denisje, van liedjes en dansjes. Op dit
gebied was de eene film al zwakker dan
de andere en met den besten wil en de
vriendelijkste tegemoetkomendheid is er
niemand, die ook maar eenige beschaving
bezit, die ook maar eenigen norm van
aanvaardbaarheid aanlegt, die zich niet
doodelijk verveelt bij de honderden films,
die op dit gebied zijn voortgebracht. Men
zal deze naargeestige en kwasi-vroolijke
rolprenten, alle geknipt naar hetzelfde
poovere recept, ook wel hier te zien krij
gen en telkens zal men „de grootste", „de
verbluffendste" - „de rijkste" - „de duur
ste" - „de vermakelijkste" en „de kost
baarste" film, ooit ter wereld vervaar
digd, voor zijn verveelde oogen gedraaid
krijgen.
Maar er is ook een vlucht in de schoon
heid. Dat wij die hebben kunnen, daar
voor heeft de geniale Walt Disney gezorgd.
Wanneer die films in Nederland komen,
moogt ge u voorbereiden op een feest
voor oor, oog en hart. Ik heb er vier ge
zien. Hoewel misschien een enkele aan
mijn aandacht is ontsnapt, waren dit on
getwijfeld de belangrijkste: Fantasia;
Bambi: Dumbo en The three Caballeros.
Ons huidige Haarlems Dagblad is te
klein om uitvoerig over deze films te
schrijven, een uitvoerigheid overigens, die
terdege gerechtvaardigd zou zijn. want
deze vier kleurige melodieuze, verfijn
deik mag wel zeggen: film-gedich
ten behooren tot het meest poëtische, dat
ooit vertoond is.
Over Fantasia een film die bijna twee
uur duurt is heel veel te doen geweest.
Klassieke muziekwerken worden erin ver
beeld met Disniaansche „-poppetjes" en
volgens de beeldenreeksen, die zij voor
het geestesoog van Disney oproepen. Dat
is dus zeer subjectief en juist muzikale
menschen hebben daar hevig bezwaar
tegen. Menschen die muziek kennen heb
ben soms heel woedend (zooals de groote
Amerikaansche journaliste Dorothy
Thompson), geschreven *en gezegd dat dit
de profanatie ten top gevoerd was. Maar
ik, die niet zeer muzikaal ben en mil-
lioenen anderen, die dat blijkbaar even
min zijn, hebben van Fantasia genoten
als van een reeks bizarre sprookjes, die
de muziek op inderdaad fantastische wijze
verbeeldden.
Bambi is het fijne verhaal van het hertje
zooals de Oostenrijker Felix Salten dat in
zijn bekende kleine boek heeft beschreven
en Dumbo is het verhaal van een jong,
leelijk olifantje. Het eerste van groote
liefelijkheid, het tweede van teedere hu
mor. Twee prachtige sprookjes, met char
mante muziek, in bewegende, rijk-gekleur
de plaatjes, verteld voor de gTOote kinde
ren. die wij zijn.
„The Three Caballeros" !s een experi
ment in dezeD zin, dat Disney naast zijn
geteekende figuurtjes levende menschen
op het doek brengt. Ik meen dat dit ex
periment niet geslaagd is, doch dit neemt
niet weg dat deze film dikwijls groot ge
not is voor geest en gemoed en dat. ge
haar zeker moet gaan zien. Ge zult dan
kennis maken met eenige geheel nieuwe
Disney-figuurtjes, waarvan de Brazi'laan-
sche papegaai Joe Carioca, met zijn par
mantige, dwaze oudemannetjesgezicht
dierbaar en onvergetelijk blijft.
Komen deze Disney-films in Nederland?
Men wil zulke films hier altijd pas ver-
toonen, wanneer zij in het Nederlandsch'
zijn na-gesynchroniseerd. En dit kost niet
alleen veel geld, maar ook vooral in
onze huidige omstandigheden veel tijd.
Ik meen dat zij zoo fraai zijn dat men
het erop kan wagen ze in den oorspron-
kelijken vorm en taal hier te vertoonen.
Nederland zal er zeer van genieten.
Mr. E. ELIAS.
Salarisverhooging voor het
Provinciaal personeel
Gerekend met ingang van 1 Januari 1945
wordt aan het provinciaal personeel in vas
ten of tijde! ijken dienst of op arbeidsover
eenkomst werkzaam, een salarisverhooging
toegekend van vijftien proc. en bovendien
een tijdelijke toelage van vijf procent. Deze
laatste toelage wórdt verhoogd tot tien proc.
voorzoover het salaris, vermeerderd met de
verhooging van vijftien proc. alsmede met
de tot 10 proc. verhoogde tijdelijke toelage
niet overschrijdt een bedrag van i 3000 per
jaar voor gehuwden en eenige kostwinners
en van f 2200 per jaar voor ongehuwden-
niet eenige kostwinners.
Het minimum-bedrag van den kinderbij
slag. dat op 1 Januari 1944 was verhoogd tot
f 200 per Jaar. f 16,65 per maand of f 3.85
per week. wordt teruggebracht tot resp.
f 150, 1 12.50 en f 2.90.
Heeft Uranium
een vervanger?
Engelsche geleerden, die zich bezig
houden met atoomonderzoekingen, heb
ben verklaard, dat in de Schotsehe
hooglanden een mineraal is gevonden,
dat van onschatbare waarde zal blij
ken te zijn bij het vervaardigen van
atoombommen. Naast deze belangwek
kende stof hebben ertskundigen in Ar
gyllshire kleine hoeveelheden goud
aan de oppervlakte gebracht benevens
een zandsoort die van vitaal belang is
bij het vervaardigen van superieure
optische lenzen. Over de voornaamste
stof. die de aarde prijsgegeven heeft,
het mysterieuze element, dat vermoe
delijk van grooten invloed zal zijn op
de ontwikkeling van de atoomsplit
sing, verklaarden de betrokken geleer
den, dat het kostbaarder is dan goud
en gedurende den oorlog zijn onver
vangbaarheid heeft bewezen bij het
vervaardigen van geheime instrumen
ten. Bovendien zou het geschikter zijn
dan Uranium voor het vervaardigen
van atoomsplitsende bommen. (U.P.) i
Radio-rede van den Minister-President
De minister-president, Prof. Ir. W.
Schermerhom, behandelde Vrijdagavond
it; zijn radiorede de opheffing van het Mi
litair Gezag. Hij gaf daarbij een overzicht
hoever het daarmee gekomen Is. Van 1
October 'af bestaan nog slechts militaire
commissariaten te Assen, Arnhem.
Utrecht, Amsterdam, 's-Gravenhage en
Vught. De staf van het M.G. zal op of
nabij 1 Januari 1946 ook opgeheven wor
den. Zoolang de regeering het dienstig
acht den bijzonderen staat van beleg te
handhaven, zal de chef van den generaiep
staf met de resteerende bevoegdheden
van het M.G. zijn bekleed.
Er zijn veel klachten geweest over het
M.G. Spreker wil aannemen dat een deel
daarvan inderdaad gegrond is, maar men
moet bij het vellen van een rechtvaardig
oordeel bedenken, dat het M.G. orde
moest scheppen in een chaos. Het moest
met bij elkaar geraapte menschen een
ambtelijk instrument opbouwen. Het heeft
er inderdaad iete van gemaakt dat werkte.
De mogelijkheden die het M.G. had zijn
zoo goed gebruikt, dat nu geleidelijk alle
taken in goede orde aan de burgerlijke
instanties kunnen worden overgedragen.
Daarom kan men bewondering hebben
voor de leiding van het M.G. In het bij
zonder bracht spreker hulde aan den chef
generaal-majoor Kruis.
Het binnenlandsch bestuur wordt thans
weer volledig uitgeoefend door den mi
nister van binnenlandsche zaken. Ook met
de overdracht van andere taken wordt nu
spoed betracht. Hel ambtelijk apparaat
moet weer loopen op eigen kracht en niet
meer op krukken.
Er is nog geen beslissing genomen over
het bureau voor nationale veiligheid. Men
weet nog niet onder welk departement dit,
na een noodzakelijke restauratie, zal moe
ten ressorteeren.
De opheffing van het M.G. beteekent
bezuiniging. Niet dat het een monopolie
had voor ongecontroleerd geld uitgeven,
maar de opheffing beteekent het begin
van een nieuwen stap dien de regeering
doet op den weg om naar een normaal
openbaar leven te komen.
Het graat om het wekken van het
besef dat elk onnoodig geld uitgeven
uit de openbare kas een misdaad is
tegenover ons volk.
In den tijd, die achter ons ligt en ook
nog vandaag, wordt er aan vele kanten
met geld gesmeten. Indien er straks weer
een staatsbegrooting zal worden gepubli
ceerd, dan ben ik zeker, dat talloozen
menschen de schrik om het hart zal
slaan. Dit geldt niet alleen den belasting
betalers, maar ook hen, die deel uitma
ken van het enorme staatsapparaat. Im
mers, ook zij zullen dan voor hun oogen
zichtbaar krijgen, dat er een zoodanig ge
deelte van ons nationale inkomen voor
uitgaven van de staat wordt gebruikt, dat
dit volstrekt ontoelaatbaar is. Dit kabinet
wil geen politiek van het „blauwe pot
lood", dat domweg als vanouds in begroo
tingen wat schrapt. Hetgeen wij wèl wil
len is aan het volk de zekerheid geven,
dat hetgeen uitgegeven wordt voor de
doeleinden, die de overheid zich stelt, in
elk opzicht verantwoord is. Het volgende
traject op den moeizamen weg omhoog is
de strijd tegen alle onverantwoordelijke
en voor ons volk onproductieve geldsmij
terij.
De staatsorganen hebben het volksleven
te dienen, zij hebben zich af te vragen
of de kosten, die er uit hun werkzaam
heden voortvloeien, wel in de juiste ver
houding staan tot de diensten welke zij
bewijzen.
Wij moeten sparen en dus zuinig zijn.
De overheid grijpt daartoe diep in in de
financieele positie van de burgers. Op deze
overheid rust daarom in verdubbelde
mate de plicht het juiste verband tusschen
kosten en baten niet uit het oog te ver
liezen.
Het geroofde
Kunstbezit
Wat met het teruggekeerde
gebeurt
Het is bekend dat de kunstwerken die de
Duitsehers in ons land roofden en die nu
terugkomen (althans gedeeltelijk) voorna
melijk afkomstig zijn uit particulier bezit
Er zal een onderzoek ingesteld worden wie
medegewerkt heeft aan vrij willigen verkoop
aan Duitsehers.
Voorloopig blijven de stukken die terug
komen in het taezit der regeering. Later zal
de Raad voor Rechtsherstel in sommige ge
vallen te beoordeelen hebben in hoeverre
het gewenseht en billijk is, dat bepaalde per
sonen of stichtingen weer de beschikking
krijgen over kunstwerken, die vroeger hun
eigendom waren, maar die tijdens den oorlog
naar Duitachland werden weggevoerd,
