in
Het ongeoorloofde schoolverzuim
De komende Onderwijsvernieuwing
Avonturen
Een merkwaardige collectie poseert
Een uitgezochte collectie gapers was deze week ter cc re van het. vierde lust rum
van de afdeeling der Haarleinschc drogisten bijeen. Er waren er 22, tentoonge
steld in de feestzaal van Hotel de Leeuwerik en een veertiental van hen was zoo
bereidwillig, voor onzen fotograaf een oogenblik te poseeren. Morianen, narren,
stadsdienaren, krijgslieden, juffers met kiespijn en wie niet al meer. zetten hun
houten of steenen gelaat en vooral hun tong in een Zondagsche plooi, om zoo
netjes mogelijk op het plaatje te komen.
Voor ons was het zien van de feeste
lijke groep aanleiding om eens een na-
tier onderzoek naar de geschiedenis
èan deze oude getrouwen in het Neder-
landsche straatbeeld in te stellen. De
mtoongestelde collectie. waaronder
zeer oude exemplaren afkomstig uit
allé deelen des lands, is het eigendom
van den heer A. J. M. van Os te Haar
lem, die er, gelijk bij vele Haarlemmers
bekend zal zijn, niet minder dan 42 be
zit. Niet uit blinde verzamelwoede,
maar om, naar hij ons meedeelde, ..hei
geslacht in stand te houden". De heer
Van Os hoopt dat zijn gapers eenmaal
de gevels van drogisterijen, die het
klassieke ulthangsel niet meer of nog
niet bezitten, zullen sieren.
Want als uithangsel zijn ze gescha
pen. Oyer him oorsprong tast men in
het duister, al zijn er verscheidene hy
pothesen in omloop. De één meent, dat
het de beeltenis was van een bekenden
drogist uit Gouda, „Gaper" genaamd.
Anderen zien er de afbeelding in van
den knecht van den marktkwakzalver,
die, terwijl de baas met de vaak min
der pleizierige behandeling bezig was,
de aandacht van het publiek moest af
leiden. Deze knechts waren dikwijls
kleurlingen, hetgeen kloppen zou met
het feit, dat vele gapers uitgemonsterd
zijn als een morïaan met tulband. Na
men van drogisterijen als „In den Ver
gulden Turk" zijn bekend.
Narren of stads
dienaren?
Een zonderlinge veronderstelling zegt,
dat de gapers gegroeid zijn uit narren
tronies, die uitgehangen werden om
den Nederlander in staat te stellen,
eens hartelijk te lachen. Lachen is im
mers een behoefte van de menschelijke
natuur en volgens deze hypothese zou
den de Nederlanders van vroeger niet
de gave van den lach hebben bezeten.
Een oudheidkundige meent, dat de ga
per het conterfeitsel is van den Schalk-
nar of Willemsdwaas, dat den voorbij
ganger uitgenoodigd zou hebben tot
het drinken - ter plaatse van een
.likeurtje of kruidenwijn.
Een andere deskundige ziet er niet
den kop van een gek in, maar van een
stadsdienaar, gekleed in stadslivrei.
Weer' anderen houden den gaper een
voudig voor de beeltenis van een zieke,
die zijn tong uitsteekt ter controle door
tien geneesheer of om de „likkepotjes"
te kunnen slikken. De fantastische
hoofdtooisels zouden slechts aange
bracht zijn om de aandacht te trekken.
Gapers doen reeds eeuwen als uit-
hangteeken bij apothekers en drogisten
dienst. Vroeger werden zij ook wel in
het raamkozijn geplaatst. In Den Haag
is een zaak, die haar geheelen gevel in
den vorm van een gaper heeft. Op na
tionale feestdagen werden de gapers
soms versierd met een sjerp en werd
hun een sinaasappel op de tong gelegd.
Kwajongens deden dan hun best om
deze begeerde vrucht te bemachtigen.
In Haarlem zijn nog ongeveer een
tiental gapers in functie. Zij spreken
Natura Magistra
Dat er niets nieuws onder de zon is,
heeft een recente ontdekking van twee
doktoren aan de Washingtonsche Har-
vard-universiteit weer eens bewezen.
Deze geleerden kwamen namelijk tot
de conclusie, dat de uitvinding Radar,
waarmee Engeland practisch den oor
log ter zee en in de lucht won. al zoo
oud is alsde vleermuis. Dit dier
vliegt in donker op een natuurlijk
Radar-orgaan, dat hoog-frequente to
nen uitzendt die door obstakels in de
nabijheid weerkaatst worden en door
de vleermuis weer opgevangen, die
zoodoende haar weg kan bepalen.
tot de verbeelding van het volk en zijn
een onmisbare traditie geworden. Het
is een goede gedachte van den heer Van
Os, zijn merkwaardige collectie met
tot een zolder-panopticumte bestem
men. Want, al kunnen wij in onze
maatschappij geen gapers gebruiken,
aan de winkelgevels gunnen wij ze
gaarne een plaats. 21e hebben iets aarts
vaderlijks over zich.
AGENDA
Broedergemeente Parklaan 32: Solistencon
cert, 20 uur. Begijnhofkapel: Caecilia-trio. 20
Stadsschouwburg: Comedia, „Ik zie, ik
wat jij niet ziet, 20 uur. (20e voorst, in
Haarlem). Rembrandt: De groote Kraak (18
Palace: Waterloo Road (18 j.). Luxor: De
moord aan de Rivièra (18 j.). Deze drie
bioscopen 14.. IC.15, .19 en 21.15 uur. Frans.
Hals: Zet 'm óp George. 14. 16.30. 19 en 21.15 u.
ZONDAG 28 APRIL.
Groote Kerk: Bijzondere dienst Ds. D.
Tromp, 19 uur. Stichting voor Xeo-religie:
Lezing, Spiritistenvereeniging .yHarmonia",
Wijdingsmorgen. 10.30 uur. Vrijdenkers Ver-
eeniging „De Dageraad", gebouw Cujtura:
""ergadering, 10.15 uur. Stadsschouwburg: Co.
iedia: ..Tartuffe", 20 utir. Bioscopen: als
Zaterdag.
MAANDAG 29 APRIL.
Rest. Brinkmann: Psychometrische avond,
i uur. Stadsschouwburg: Charlotte Köhler:
Pension Rustig, 20 uur. Bioscopen: als Za-
dag.
Concertavond Stichting 1940-'45
Op Dinsdagavond 30 April wordt in
het Jeugdhuis te Santpoort-dorp een
concertavond gegeven door de Stichting
19401945. De opbrengst hiervan komt
geheel ten goede aan het stichtings-
werk. De solisten mevr. Lida Voren-
kamp-Langerveld (viool), de heer H.
Riphagen (vleugel), staan met hun na
men borg voor een kunstzinnigen
avond. De derde medewerkster is mevr.
Frieda van Hessen die als opera- en
radiozangeres uitstekende kwaliteiten
bezit.
Op het programma staan o.m. ver
meld Handel, Baoh. Schubert, Bruch
e.a. De avond wordt georganiseerd ter
gelegenheid van den verjaardag van
H.K.H. Prinses Juliana, de inzamelings-
week der Stichting en ter inleiding van
de bevrijdingsherdenking op 4 Mei.
Heeft ernstige afmetingen aangenomen
In de pas te Haarlem gevormde com
missie voor Geestelijk Volksherstel is er
de aandacht op gevestigd, dat het onge
oorloofde schoolverzuim ernstige afmetin
gen heeft aangenomen. Algemeen was men
het er over eens. dat het noodzakelijk is
de aandacht daarop gevestigd te houden,
omdat het gezien wordt ais een der symp
tomen van de geestelijke inzinking die een
gevolg van den oorlog is. Er zijn kinde
ren die maanden achtereen verzuimen.
Wij hadden over deze quaestie een on
derhoud met <ien onlangs afgetreden in
specteur van het onderwijs te Haarlem,
den heer H. v. d. Wever. Deze deelde ons
mede, dat het ongeoorloofde schoolver
zuim te Haarlem minstens dubbel, mis
schien wel drie maal zoo groot is als voor
den oorlog.
Een nadeel is, dat de in de Leerplicht
wet voorgeschreven procedure voor de
vervolging der ouders tijdroovend is., zoo
dat er soms wel 4 maanden of nog langer
verloopt tusschen het schoolverzuim en
een veroordeeling. Al dien tijd kan. het
kind van school wegblijven, zonder dat
er iets gebeurt. En dan de boeten. Deze
Streven naar kleinere klassen
Op het departement van Onderwys
in Den Haag wordt gewerkt aan een
wijziging van dc Lager Onderwijs
wet, waarin de plannen voor de on
derwijsvernieuwing verwerkt worden.
Naar wij vernemen zal daarin o.a.
vastgelegd worden, dat er voorberei
dende scholen komen, die bestemd
zijn voor kinderen in den leeftijd van
5 tot 8 jaar.
Dit zou dan beteekenen, dat in groote
lijnen het advies gevolgd wordt van den
Vernieuwingsraad voor het Onderwijs.
Indertijd hadden wij een onderhoud met
Dr. P. H. Schroder te Haarlem, secretaris
van dien raad, die daarbij een uitvoerige
schets gaf van de inrichting van ons on
derwijs, zooals de Vernieuwingsraad zich
die denkt.
Dit beteekent dan een belangrijke
reorganisatie van ons onderwijs. De mo
gelijkheid wordt daarmede geopend om
het belangrijke vernieuwingswerk van
den grond af op te bouwen. Het onder
wijs dat nu in de le en 2e klassen dei-
lagere school wordt gegeven, wordt dan
overgebracht naar de voorbereidende
scholen, en gegeven in de sfeer van den
kleuterleeftijd.
Het kleuteronderwijs zal gehandhaafd
blijven voor jongere kinderen.
Natuurlijk zal de vernieuwing van het
onderwijs zich niet tot het bovenbedoel
de bepalen. Een der andere dingen wat
het lager onderwijs betreft is het geven
van een meer persoonlijk karakter aan
het onderwijs. Daartoe zal het evenwel
alleen kunnen komen als er kleinere
klassen gevormd worden.
EEN PLEIDOOI VOOR
KLEINER KLASSEN.
Te Haarlem bestaan, zoowel bij het
openbaar als het bijzonder onderwijs
klachten over te groote klassen. In vele
andere gemeenten zal het vermoedelijk
wel hetzelfde zijn. Bij het openbaar on
derwijs zijn op verschillende scholen
klassen met een kleine 50 leerlingen. Bij
het bijzonder onderwijs gaat in enkele
klassen het aantal daar zelfs boven uit.
Dit is een gevolg van het 'feit, dat de
regeering de leerlingenschaal heeft op
gevoerd tot 35, er moeten meer dan 210
leerlingen op een school zijn om 6 on
derwijzers van het rijk vergoed te krij
gen. Als het gemiddelde 35 moet zijn, wil
het zeggen, dat er klassen zijn die meer
en ook klassen die er minder hebben.
Alleen de Floraschool heeft zooveel leer
lingen dat er voor de 6 klassen 7 onder
wijzers mogen aangesteld worden.
De leerlingenschaal moet tot 30 terug
gebracht worden wil men bereiken, dat
er geen klassen komen van meer dan 40
kinderen en de meeste klassen daar be
hoorlijk onder blijven. Daarbij zal met
de onderwijsvernieuwing absoluut reke
ning gehouden moeten worden.
EEN VERSLECHTERING TE
HAARLEM TE VERWACHTEN
Het eigenaardige is, dat er in Den
Haag blijkbaar nog geen streven bestaat
om in die richting te werken. Wij ver-
nemen namelijk, dat Haarlem bericht ge
kregen heeft, dat scholen die geen '210
leex-lingen hebben geen 6 onderwijzers
meer mogen hebben, maar met 5 moeten
volstaan. Dit wil dan zegen dat op een
tal scholen enkele klassen bij andere
klassen ondergebracht moeten worden.
Dat bijvoorbeeld een onderwijzer de le
klasse voor zijn rekening moet nemen en
een halve 2e klasse, terwijl de andere
helft der 2e klasse bij de 3de gevoegd
wordt. Dit is natuurlijk een nadeel.
Den Haag is tot dezen maatregel over
gegaan omdat men in plattelandsgemeen
ten met een tekort aan onderwijzers zit.
Daar wordt vrij algemeen met gecombi
neerde klassen gewerkt. Gemeend wordt
dat wat op het platteland kan, ook in de
steden mogelijk moet zijn.
Haarlems feest
De versiering:.
De heer A. H. F. van der Colk schrijft
ons o.a.:
Het is te verwachten dat bij Haarlems
feest in den komenden zomer veel ver
sierd zal worden. Het is in de praktijk
gebleken (denk aan de bevrijdingsfeesten
van het vorige jaar) dat er een commissie
van deskundigen met artistieken smaak
moet worden benoemd, die de plannen voor
straat- en gevelversiering beoordeelt, om
zoodoende een goed geheel te scheppen,
dat Haarlem als Bloemenstad waardig is.
Het particulier initiatief behoeft niet be
knot te worden, maar eenige leiding is
toch wel gewenscht. De historische op
tocht is ook in goede handen en artis
tiek verantwoord, waarom dan ook de
verfraaiing der stad niet. Vele vreemde
lingen zullen allicht Haarlem bezoeken,
laten ook zij kunnen getuigen van een
geslaagd passend stadsbeeld.
bedragen in den regel enkele guldens,
slechts in enkele gevallen is het een tien
tje. Dat is voor de tegenwoordige om
standigheden absoluut fe weinig om be
paalde ouders aan het verstand te bren
gen, dat zij den plicht hebben hun kinde
ren trouw de school te laten bezoeken.
Het is namelijk een feit. dat verscheidene
ouders hun kinderen hebben ingeschakeld
bij den zwarten handel. Zulke ouders
lachen om een boete van een tientje. Zelfs
boeten van 25 of 50 zouden niet baten,
want dat geld is gauw verdiend. Ook de
ouders die een opgroeiend meisje thuis
houden om een hulpje in de huishouding
te hebben, laten zich door zoo'n boete
niet afschrikken. Ik heb zoo vervolgde
de heer v. d. Weyer er bij den Kanton
rechter op aangedrongen in zulke geval
len de ouders tot hechtenis te veroordee-
len. maar het bleek, dat dit alleen bij
recidive mogelijk is.
Dan is er nog iets. De Leerplichtwet
schrijft voor, dat de ouders, bij ongeoor
loofd verzuim der kinderen, eerst een
aanmaning ontvangen om voor de com
missie tegen schoolverzuim te verschijnen.
(De meesten komen niet en als zij komen,
wordt veelal als excuus aangevoerd, dat
de kinderen geen kleeren of schoeisel
hebben, terwijl bij het onderzoek in veel
gevallen blijkt dat de kinderen wel klee
ren en schoenen hebben, om daarmee bui
ten te spelen of in de tram te zitten.)
Adviseert de commissie aan den inspec
teur, dat het schoolverzuim ongeoorloofd
was (als een kind inderdaad geen kleeren
of schoqnen heeft, erkent de wet dit als
een geldig excuus), krijgen de ouders de
aanzegging, dat als er nog meer ongeoor
loofde verzuimen komen, proces-verbaal
zal volgen. Komt het daartoe, dan volgt
ook onvoorwaardelijk een vervolging.
In de oorlogsjaren was een beslissing
uit Den Haag afgekomen, dat die
tweede phase in de procedure verviel. Als
de commissie dus gerapporteerd had „on
geoorloofd" kon bij een nieuwe overtre
ding meteen proces-verbaal volgen. Dit
werkte goed. Toen de Nederlandsche re
geering uit Londen kwam, heeft zij dit
besluit opgeschort. De inspecteurs heb
ben aangedrongen op hernieuwde invoe
ring, maar er komt maar geen beslissing
daarop. Het gevolg van een en ander is
evenwel, dat de Kantonrechter niet meer
kon veroordeelen in gevallen waarin de
tweede phase was nagelaten. Stapels pro-
cessenvevbaal moesten ter zijde gelegd
worden. Dit heeft een stagnatie in de ver
volgingen gegeven van een half jaar.
Thans gaat alles weer regelmatig.
Er zijn, zoo besloot de heer v. d. Weyer,
hoofden van scholen en ook onderwijzers
die zelf de ouders bij ongeoorloofd school
verzuim bezoeken. Dit werkt uitstekend.
I-Iet zou te wenschen zijn, dat alle onder
wijzers dit deden, want dan zou inderdaad
veel bereikt kunnen worden. Alles wat
gedaan kan worden, moet gedaan worden,
om de ouders het besef bij te brengen, dat
de Leerplichtwet gehandhaafd wordt in
het belang van het kind zelf, De leer
plichtige leeftijd is, zooals bekend is, ver
hoogd van 14 tot 15 jaar. Er zijn ver
scheidene ouders die hun kinderen van
14 jaar thuis houden en zelfs naar een
baas sturen, maar dat gaat niet opi De
kinderen behooren nog op school.
115. Prins Angellus Zoemdoro merkte
op, dat de verlammende straal niet meer
noodig ivas voor dit wrak van een
koning en hij ginggevolgd door Wag
Wemel. naar den beknelden Saai toe.
Deze begreep drommels goed, waarom
het de twee vreemde gasten te doen
was, bovendien had hij door het glas in
het bovengedeelte de welbekende ge-
zichjen van twee zijner vroegere ge
vangenen herkend.Met een machteloos
gezicht wees hij naar boven. Voor alle
zekerheid drukte Angellus op het ge
vaarlijke knopje van de verlammende
stralen, en de koning met zijn geprezen
naam en zijn schoone voeten verstarde
in dezelfde houding als waarin hij een
oogenblik tevoren geweest was: Eén
arm omhoog, het groene lijf nog steeds
beklemd tusschen het neergestorte deel
der troonhemel en de omlaaggevallen
kroonluchter. Daarna snelden Wag en
de prins de trappen op en kwamen in
de welbekende gang langs de toren
kamers, waarachter de kleine vertrek
ken lagen van de speciale gevangenen
van Koning Saai a Mander
