Suriname, Een fantasie over den wederopbouw Europa mmer land van vrede en bauxiet Haken en oogen voor de plannenmakers Er zijn twee dingen waarnaar iedere burger of burgeres der gemeen te Vclsen nieuwsgierig is: in de eer ste plaats zijn ze er benieuwd naar, hoe de Tweede Kamer er na de ver kiezingen, in de tweede plaats, hoe de gemeente Velsen er na den we deropbouw uit zal zien. Het eerste laten we gaarne over aan de fanta sie van lezer en lezeres, het tweede, wel, laten we dat eens tot onder werp maken van eigen fantasie, welke fantasie min of meer berust op dat gene. wat we er zoo te hooi en te gras over hebben hooren fanta seer en. Iets positiefs is er over de plannen voor den wederopbouw feitelijk nog nooit er kennis van de zeer nieuwsgierige in gezetenen gebracht. En dat kan ook niet anders, want dit zou aanleiding kunnen geven tot allerlei ongewenschte conse quenties. Maar zoo langs een omweg lekt er wel eens iets van uit en als men dan O. en hoofd laat werken, komt er al tijd wel iets positiefs naar buiten. Het zijn twee afdeelingen, die het meest door de oorlogsomstandigheden geschon den zijn: Velsen-Noord en IJmuiden. In deze beide afdeelingen vindt men afwis selend „kaalgeslagen" plekken en onge schonden bouwblokken of restanten daar van. En juist daardoor wordt het plan voor den wederopbouw zoo moeilijk, omdat de sloopers er tot op zekere hoog te, de ruimte voor hebben gemaakt. Een eerste vereischte ls een verbree ding van de viaducten in den Stations weg, die wel de belangrijkste toegangs weg naar IJmuiden uit Oostelijke rich ting zal blijven. Verbreeding van den Sta tionsweg in Velsen kan niet achterwege blijven, tenzij men een nieuwen toegangs weg zou willen aanleggen over Schoo- nenberg, naar den Zeeweg, eventueel met een spoor-viaduct voor het snelver keer. Maar hoe men de verbinding tus- schen hoofdstad en voorstad denkt te maken, in elk geval zal men den Sta tionsweg en de Kalverstraat in IJmuiden- Oost toi hoofdstraten moeten promo vee- ren, want dit worden de hartaders van het verkeer. Achter deze hoofdstraten zou men wat er is blijven staan netjes kunnen verbergen. Voor een verdere uitbreiding van den plattegrond van IJmuiden vormt de Kikvorsch een hin derpaal. Voor de hier aanwezige parti culiere begraafplaats zou naar een rusti ger plekje in de Heerenduinen omgezien moeten worden. Ook de aanwezigheid der sportvelden aan den Zuidkant van IJmuiden zullen de makers van het plan van den wederopbouw ongetwijfeld veel zorg baren. Men zou, wanneer men deze terreinen voor andere doelen mocht wil len gebruiken, aan het natuurschoon moeten tornen en er is in onze gemeen- door dat de kale plekken moeten worden te a' zooveel bedorven, dat met datgene opgebouwd met een bebouwing, die zich aansluit bij wat er is blijven staan. VELSEN-NOORD. Velsen-Noord vertoont de sporen van een stelsellooze vernieling. Het is alsof een booze hand in het wilde weg een greep heeft gedaan: in het gebied van de afbraak zijn hier en daar als 't ware eenige huizen vergeten. Als door een wonder (of was het iets anders?) zijn zij aan de sloopershanden ontkomen. De Wijkerstraatweg is daar het sprekend ste voorbeeld van. Velsen-Noord heeft door de slooping van Rooswijk zijn longen verloren. We weten reeds, dat het deze terug krijgt. Rooswijk zal herrijzen, natuurlijk niet het oude kasteel, maar het terrein daar omheen wordt een recreatie-oord voor de Velsen-Noorders, de „stiefmoederlijk bedeelden" zooals zij zich gaarne noe men. Er zal wellicht eens een tijd ko men, dat er voor hen geen reden meer is, zich bij de andere deelen der ge meente achtergesteld te wanen. De toekomstige bebouwing van het Noord-Oostelijk deel van Velsen-Noord hangt nauw samen met de tunnelplan nen. Er wordt verteld, dat deze al een wijziging hebben ondergaan, als gevolg van het feit, dat er in de omgeving van de plaats, waar de Noordelijke tunnel ingang was geprojecteerd, een groot aan tal huizen is afgebroken. Er zal ongetwijfeld een diepere be bouwing komen aan weerskanten van den Wijkerstraatweg. De voetbalvereeniging Kinheim. die haar terrein niet ver van genoemden weg heeft, zal als gevolg de wederopbouw-plannen wel naar een ander terrein moeten uitzien Maar zulk een terrein is moeilijk te vinden en daar om is het van groot belang, dat in Roos wijk een groot terrein wordt gereser veerd voor de sport. Velsen-Noord heeft, vooral door de vele voetbalvereenigingen groote behoefte aan sportvelden en daarmede dient bij den wederopbouw ernstig rekening te worden gehouden. Wat ongetwijfeld zal worden gedaan. De aanwezigheid der papierfabriek maakt, dat hier bijzondere eischen steld worden. Aan den eenen kant is er behoefte aan groote opslagruimten. 3an den anderen kant aan woongelegenheid voor een paar duizend gezinnen op een niet te grooten afstand van de fabriek. Het arbeiders-element is hier zoo over- heerschend, dat een dichte bevolking verwacht kan worden, waarmee bij de plannen rekening gehouden moet worden. Veel grond zal er noodig zijn voor den bouw van kerken, scholen, bioscoop, ver gaderzaal enz. Het gebouw Concordia is lang niet voldoende om in de behoefte te voorzien, want er dient rekening ge houden te worden met een bevolkings aanwas tot 20.000 zielen. Ook hier kan een stadsbebouwïng niet achterwege blij ven. Wij zien Velsen-Noord in de toe-j komst als een moderne fabrieksstad met' breede straten en huizen met twee of meer verdiepingen. In het nieuwe stads deel van Schiedam vindt men een voor beeld, hoe van een stadswijk, bestemd om door arbeiders bewoond te worden, iets goeds te maken is. Ten Oosten van den Wijkerstraatweg. waar de beschikbare bouwgrond haast ongelimiteerd is. zou een tuinstad kunnen verrijzen. opge bouwd uit vrijstaande één-gezinswonin gen. Zoo zou Velsen-Noord in de toe komst een tweezijdig karakter krijgen: een stadsbebouwïng ten Westen, een plattelandsbebouwing ten Oosten van den Wijkerstraatweg, Voor elk wat wils dus. IJMUIDEN. IJmuiden gaat een groote toekomst te gemoet. Dit is een slogan geworden, die ook wel de ooren van de wederopbou- wers zal hebben doen tintelen. IJmuiden is thans nog een vóórhaven \-an Amster dam, maar wanneer het eens een haven van de hoofdstad zou worden, liggen hier ongetwijfeld onbegrensde mogelijkheden. En daarbij zal zeer zeker bij het maken der plannen rekening gehouden worden. Van het groote dorp zal men dus een flinke stad moeten maken. En dat kan, wat er is overgebleven, zuinig omgegaan moet worden. Waar elders zou men een terrein voor V.S.V. en Stormvogels kun nen vinden, wanneer men den zoom van het Heerenduin uit een oogpunt van utili teit voor een ander doel zou opeischen? Een samensmelting met de Kikvorsch zou den aanleg van een complex van sport terreinen- mogelijk maken, zoo weidsch als er moeilijk elders een te vinden zou zijn. Dan komen we aan de havenplannen. Hardnekkige geruchten deden dé ronde, dat het Westelijk deel van oud-IJmui- den voorbestemd zou zijn om te moeten plaats maken voor havenwerken. Het lijkt ons buitengewoon fantastisch en ons dunkt, dat het nog vele jaren zal duren, voor dat daar waar nu de Breesaap- straat. de Visseringstraat of het Wil lemsplein liggen of lagen, de recht streeks uit de Noordzee aangevoerde golven tegen de kademuren van IJmui- dens transporthaven kabbelen. Er is bij den aanleg van de havens in IJmuiden nooit rekening gehouden met de moge lijkheid, dat tusschen sluizen en Vis- schershaven een haven zou worden aan gelegd. Neen, wanneer men den harte- wensch van ..IJmuidens Bloei" (waar is die gebleven? de vereeniging bedoelen we): IJmuiden los- en laadplaats in ver vulling zou willen laten gaan, zal men elders plaatsruimte moeten zoeken. Om vrijuit te schrijven over de toe komst van IJmuiden als badplaats, daar toe lijkt het tijdstip thans nog niet ge komen. We mogen tevreden zijn wan neer we eerst ons stukje binnenstrand teruggekregen hebben. Ons Noordzee strand zal nog nadele jaren de Toep van onveilig te zijn, blijven behouden. Maar men geve ons zoo spoedig mogelijk ons stukje strand terug van het kribbetje tot de Zuiderpier. En niet te vergeten deze pier daarbij, want waar moeten we de zen zomer heen, als het warm is en het water lokt; als de roode zonneschijf af zakt naar den horizon en de frissche zee wind de warmte van dien dag verjaagt? Zoolang reeds hebben we het gezicht op vuurtorens en samophore van den zee kant af moeten missen, dat we hunke ren naar een wandeling op de pier. des noods met bunker. S. B. Oorlogs-Odyssee door hitte en gevaar In Hillegom staat hij achter een romme lige werkbank en hij lakt er een fiets- spatbord. Zijn oogen dwalen naar den weg waar een legerwagen voorbijronkt en hij vertelt, vertelt van den oorlog en van zijn omzwervingen door geheel Europa. ..Er was immers geen geld meneer, om mijn studie voort te zetten. Van het Gym was ik graag naar de Uni versiteit gegaan, maar in een groot gezinBovendien had de Grüne een kwaad oogje op me, ze wisten, dat ik soms in de buurt van Schiphol zwierf en dat er wel eens een zoek licht plotseling overleed aan een door gesneden kabel." Het is geen ophef, slechts een eenvoudig verhaal van een eenvoudigen jongeman, die spaken ging inzetten, omdat de finan ciën van zijn ouders een spaak in zijn studie-wiel staken. Hij werd door den be zetter aangehouden, maar door een om kooperijtje van „zoo'n Ueberraensch" wist hij- naar Amsterdam te ontsnappen. Zijn liefde voor de techniek bracht hem bij een expediteur, die er vrachtwagens op na hield. De wagens werden gevorderd de baas wilde wel „zoo goed zijn, ze zelf even naar Leeuwarden te rijden?" nieuwe knecht bracht zé, tesamen met een paar collega's inderdaad naar de Friesche hoofdstad, mqar tot groote verbazing en later verontwaardiging van de nieuwe ..eigenaars", waren de „auto's zoomaar plotseling kapot". De Grüne, die haar klanten begon te kennen, probeerde ten tweeden male de ..terrorist" te grijpen, maar weer was het mis. Theo nam den trein naar de Belgische grens en wist er in een „Wehrmachtsabteilung" (o, onzali ger nagedachtenis) over te komen. De roep van den vreemde Het groote avontuur begon. Vergeleken by de Nederlandsch-Belgisclie grens was het overkomen van de Belgisch-Fran- sche grens slechts een kwestie van han digheid. Het vloeiende Duitsch van den burger in de Weerraachts-coupé en één of tweemaal een kernachtig '.raus Mensch" deed alle critiek op de gratis reis verstommen. Een Parijsche garagehouder ontfermde zich over den jongen Nederlander en met de hooge verdiensten zag Theo eindelijk een lang gekoesterden wensch in vervul ling gaan: een semester aan de Sorbonne! De garage werd echter een prooi van den vorder-grage bezetter en na een half jaar moest de Hillegomsche avonturier ten tweeden male wegens geldgebrek zijn studie opgeven. Bovendien werd het den jeugdigen student te warm onder de voe ten. zoodat een verandering van lucht dringende noodzaak leek. De Midi-express zag hem enkele dagen later als clande stiene passagier opde locomotief. René Bertrand, de bestuurder, en lid van de verzetsbeweging, had onzen Theo aan het kostelooze en veilige vervoer gehol pen. De plaatsen Libournes, Angoulème en Bordeaux dwarrelden als de kleurige scherven van een kaleïdoscoop voor zijn ontvankelijk oog. In de laatste plaats bleef hij als havenarbeider hangen, maar wien het zwerven in het bloed zit. die is niet te troosten met het lossen van aardappels. Naar het Zuiden. BordeauxBayonne (aan de Spaan- sche grens) is maar kinderspel voor den man. die LeeuwardenParijs in een weer machtscoupé heeft gereisd en 't ....heraus Mensch" in alle toonaarden ten beste kon geven, zoodat zelfs de vrije Franschen ge ïmponeerd waren door een dergelijk machtsvertoon. Hei plaatsje Irun, waar een poging ge waagd zou worden, om de gastvrijheid van Franco,aan een onderzoek te onderwer pen, werd des zwervers ongeluk. Zijn zoe ken naar den weg wekte de achterdocht van een aantal Duitschgezinden, die hem overleverden aan de Spaansche grens wacht. Deze wist niets beter te doen, dan den sjofelen man der wetenschap op transport te stellen naar het Duitsche deel van Frankrijk, daar moest het varkentje maar verder gewasschen worden. Theo wist halverwege te ontkomen en arriveerde met behulp van de bevolking bij de Zwitsersche grens. Zijn plan, om tenslotte in Engeland terecht te komen, wilde hij verwezenlijken door via het neu trale Zwitserland een gelegenheid te zoe ken om naar Portugal te komen. De Zwit sersche grens liet zich echter minder vlot forceeren dan haar Belgische en Fransche soortgenooten en Theo uit Hillegom kwam op staatskosten, maar niet met staatsin- stemming voor den tweeden keer Spanje- waarts. En welke middelen grijpt een broodelooze Europa-zwerver al niet aan, om aan de hoognoodige kost te komen? Smokkelen is een lucratieve maar ook gevaarlijke bezigheid. Dit bemerkte de student-monteur-zwerver toen hij met zijn Fransche parfumerie werd gearresteerd. „L'histoire se répéta": weer werd hij noord waarts getransporteerd. Een aanial maanden cellulair in een on comfortabele barak deed Theo's vrijheids drang toenemen, maar toen de straf on dergaan was, werd een onderaardsehe benzinefabriek in Duitschland zijn soha- mel deel. Met een pneumatische boor hielp hij mee aan den bouw, aan een machine „kraakte" hij steenkool tot motorbrand stof. Dank zij de nog steeds glimlachende vrouwe Fortuna speelde Theo het klaar, een plaatsje in het nog altijd lokkende Frankrijk te veroveren, waar het contact met de inmiddels actief geworden maquis werd opgenomen. De zandlooper van vader Tijd verschoof de korrels der maanden in de eeuwigheid, 1942 1943 1944 Kleine ondergrondsche „karweitjes" en een groote verwachting.. De slag om Europa ontbrandde op de Fransche kust en onze Hillegommer wist, via een vooraanstaand verzetsman, te ontsnappen uit zijn weermachtsbetrek king. Tesamen met drie Rotterdammers en een Amsterdamschen jongeman werd de moeizame weg naar Normandië begon nen. De invasie werd een doorbraak en bij Tours ontmoette het kleine groepje Hollanders de eerste Amerikanen. Nu wij dit zoo neerschrijven, lijkt het, alsof al deze tochten als een plezierreis verliepen, maar de kleine krant verbiedt ons op de details in te gaan en te vertellen van de lange kilometers, die het vijftal te voet moest afleggen. Zij wisten door te dringen tot de Ge allieerden, hetgeen twee van de lotgenoo- ten een Duitschen kogel bezorgde. De UNRRA kwam op toeren. Het voedsel stroomde naar de bevrijde landen en Theo wist zich een plaatsje te veroveren op een hoog-wielige G.M.C.-truck. Gevechten met modder, gevechten met de Nederland- sche SS, gevechten met den tijd. Direct achter de oprukkende legers kwamen de hongerstillende colonnes als zwermen over het blijde land. Na vele zware toch, ten de bevrijding van Parijs en het tegen offensief in de Ardennen, kwam de Neder- landsche grens in zicht. Eindhoven, Arn hem. Stop. Offensief in den Achterhoek. Grebbelinie. Stop. En eindelijk de 5e Mei. De repatrieeringsdienst zorgde er voor, dat Theo van der Meer in Hillegom terug kwam, waar hij een spatbord pakte en een busje fietslak openpeuterde en be gon te vertellen over de Spaansche grens en over de invasie en over dien ne ger op dien ÜNRRA-vrachtwagen. met zijn breeden lach en zijn onafscheidelijke bastaard-hond. Een luxe wagen trekt op van de benzinepomp voor Theo's huis en even glinstert het verlangen in zijn oogen, hei onstilbare verlangen van den eeuwigen zwerver. Maar het potje fietslak staat open en straks komt er een klant met een lekken band.... Onderhoud met den Gouverneur Een redacteur van het A.N.P. heeft dezer dagen een onderhoud gehad met den gouverneur van Suriname, mr. J. C. Brons, die zooals bekend thans met verlof hier te lande vertoeft. Allereerst kwamen In dit gesprek de groote wijzigingen aan de orde. welke de afgeloopen oorlog in economisch opzicht in Suriname heeft teweeggebracht. Ter wijl Suriname, aldus de gouverneur, vroe ger bij uitstek een landbouwland was. er werden o.a. suiker, koffie en rijst ge ëxporteerd, heeft thans de bauxiet- exploitatie haar stempel op het land ge drukt. In den oorlog toch was Suriname een der voornaamste bauxiet-producenten ter wereld en ook thans is de productie daarvan nog van zeer groot belang. In verband hiermede gaf mr. Brons de vol gende cijfers. Vóór den oorlog- werd er 500.000 ton bauxiet per jaar geproduceerd: tijdens den oorlog steeg dit tot 1.600.000 ton per jaar. Tegen het einde van den oor log daalde de productie belangrijk en wel tot 50.000 ton per maand, doch thans is zij weer stijgende. Daar de bauxiet-industrie hoogere Ioo- nen kan betalen dan de landbouw, heeft deze laatste hierdoor vele werkkrachten verloren. Vele koffie-plantages heeft men door gebrek aan werkkrachten moeten stilleggen, terwijl het aantal arbeiders, werkzaam bij een der suikerondernemin gen daalde van 4000 tot 800. Mogelijkheid van Duitschen inval Tijdens den oorlog heeft ook de aan leg van defensie-werken vele arbei ders aan den landbouw onttrokken. Na den val van Frankrijk had Fransch- Guyana de zijde van Vichy gekozen. Men moest hierdoor met de mogelijk heid rekening houden, dat de Duit- schers op een gegeven oogenblïk dit gebied als uitvaLspoort zouden gaan gebruiken. In verband hiermede heeft men in Suriname langs de oostgrens uitgebreide verdedigingswerken aan gelegd. Sprekend over de verschillende Suri- naamsche bevolkingsgroepen, legde gou verneur Brons den nadruk op het feit. dat 52 der bevoiking welke thans, de Indianen en Boschnegers niet medege- rekend. ongeveer 170.000 zielen bedraagt uit Aziatische immigranten en hun af stammelingen bestaat. In Suriname telt men thans ruim 50.000 Br.-Indiërs. ruim 35.000 Indonesiërs en eenige duizenden Chineezen. De immigratie van de Br.-Indiërs heeft omstreeks 1875 een aanvang genomen. Over het algemeen hebben zij hier zeer goed kunnen aarden. Een der oorzaken hiervan is, dat zij hier van den druk van het kasten-stelsel zijn bevrijd. In den oor log hebben zij verhoudingsgewijze veel geld verdiend en zij hebben dit ook weten te behouden. Zij vormen thans een wel varenden middenstand. Men kan tegen woordig bij hen een verhoogde politieke belangstelling constateeren, o.a. tengevol ge van het feit, dat velen hunner de voor het kiesrecht vereischte inkomensgrens van 800.hebben overschreden. Geen Sockarno in Suriname. De immigratie van Indonesiërs dateert van c.a. 1895. Ook zij voelen zich in Suri name volkomen thuis. Dit blijkt o.a. uit het feit, dat zij na hun contract de keus hebbend om of naar hun geboorteland terug te keeren, of in Suriname te blijven, in welk laatste geval zij een uilkeering van 100.ontvangen, met een meerder heid van 30 het laatste kiezen. Politieke belangstelling hebben zij over 't algemeen weinig. Zoowel Br.-Indiërs als Indonesiërs staan zeer loyaal tegenover het Neder- landsche gezag. Op een desbetreffende vraig antwoordde mr. Brons, dat de gebeurtenissen in Indonesië bij dc Su- rinaaamsclie Indonesiërs geen enkele reactie heeft te weeg gebracht. Als men hun vraagt, wat zy van die ge beurtenissen denken, antwoorden zjj in den geest van „dat moeten de hee- ren daar zelf maar uitmaken." De Koningin en de verdere leden van het Koninklijk Huis zijn in Suriname bij alle bevolkingsgroepen zeer geliefd. De ontvangst van Prinses Juliana en Prins Bernhard bij hun bezoek aan Suriname itt den oorlogstijd is overweldigend geweest.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1946 | | pagina 6