Hoe Joodsche onderduikers
aan verraad ten offer vielen
De woningbouwvereniging Velsen
gaat 47 huizen bouwen
Een sprookje
herleeft
IJmuidensche sigaren-winkelierster
spande geraffineerd complot met de Duitschers
Zooals we gisteren meldden, stond v
hei Bijzonder Gerechtshof te Amsterdam
terecht de vier en veertigjarige sigaren
winkelierster J. H. T. uit IJmuiden-Oosï
wie ten laste was gelegd, dat zij in 1942
den toenmaligen burgemeester van Vei-
sen, Tj. van der Weide, had meegedeeld,
da; een zekere Dinkgreve bij haar een
Joodsch echtpaar had willen onderbren
gen. Haar verraad heeft den dood van
Dinkgreve. het Joodsche echtpaar Fresco
en E. F. Duizend ten gevolge gehad.
Verdachte bekende de ten laste gelegde
feiten en vertelde, dat toen Dinkgreve bij
haar kwam. hij verklaarde door den re
chercheur K. Haak gezonden te zijn. Zij
had echter verklaard Haak niet te kennen
en niet te weten, wie hij was. Dit deed
den president opmerken- ..Dan had U toch
meteen de zaak van de hand kunnen
wijzen."
Verdachte: ..Dit durfde ik niet, want er
zaten twee Duitschers in mijn achterkamer
die alles konden hooren."
De president vond dit verhaaltje niet
zeer aannemelijk, want er is geen enkele
getuigenverklaring, welke er op wijst.
Bovendien had zij het slachtoffer Dink
greve zeker kunnen waarschuwen. Zij
heeft zich echter denzelfden avond met
den Velsenschen burgemeester in verbin
ding gesteld en den volgenden ochtend zijn
tenminste zeven personen, in verband met
deze zaak gearresteerd.
Het bleek, dat een N.S.B.-agent van
politie via den inmiddels doodgeschoten
luitenant Ritman op<fraeht zou hebben ge
kregen zich voor te doen als echtgenoot
van de verdachte en het Joodsch echtpaar
te ontvangen
Ridderlijkheid kostte negen
maanden.
De chauffeur G. E. Maarschalk uit
Santpoort deelde mee, hoe hij het on
dergedoken echtpaar F. per auto naar
het Station Velsen had vervoerd, waar
het opgevangen werd door een man,
die het wachtwoord bleek te kennen en
den chauffeur een knipoogje gaf. Later
op den dag werd M. gewaarschuwd, dat
zijn baas en enkele anderen gevangen
genomen waren, omdat de zaak misge-
loopen was en dat de politie hem niet
had kunnen vinden. Hij heeft zich on
middellijk gemeld, om de drie anderen
vrij gelaten te krijgen. Na in het bureau
van politie te Velsen opgesloten te zijn
geweest, is de man naar Vught overge
bracht, waar hij een straf van negen
maanden heeft óndergaan.
Nadat de dochter van het echtpaar
Fresco en de beruchte A. Harrebomee
waren verhoord, kwam de ex-nazi-bur
gemeester van Velsen Tj. van der Wei
de voor het getuigenhekje. Hij verklaar
de dat, toen verdachte bij hem geweest
was, hij opdracht gegeven had aan
Harrebomee of Ritman de zaak verder
af te handelen. Hij wist zich niets van
eventueele mishandelingen te herinne
ren.
Getuige: „Misschien is er wel gesla
gen".
President: ..Bestaat er dan een we
zenlijk verschil?"
Getuige: „Ja, dat wel; slaan is nog
niet mishandelen".
De NSB-agent van politie A. F. Jager,
thans gedetineerd, beweerde van Rit
man opdracht te hebben ontvangen het
Joodsche echtpaar in ontvangst te ne
men.
President: „Hoe dacht u over deze
Judasrol?"
Getuige: „Het was opdracht van een
meerdere".
President: „En dan denk je verder
zeker niet meer?'
De vrouw van het slachtoffer Dink
greve vertelde, dat haar man klant zou
zijn geweest bij de verdachte, waarop
deze opmerkte, dat dit niet het geval
was. Vlak bij haar was nog een sigaren
winkel gevestigd. Het getuigenverhoor
werd hierna gesloten.
Mr. B. J. Besier zeide in zijn requisi
toir: ..Het -is misschien de eerste maal,
dat Uw Kamer van het Hof kennis
maakt met het ware schrikbewind, dat
over de Velsensche bevolking is ge
voerd. Het geval, dat u nu in behande
ling heeft, moet gerekend worden tot
de ergste vormen van gepleegd verraad,
met zeer ernstige gevolgen bovendien.
Ten aanzien van Dinkgreve wil ik nog
opmerken, dat de politie misschien
eenige namen van zijn groep uit hem ge
slagen heeft. Van der Weide kan wel
beweren, dat hem van mishandeling
niets bekend is, maar hij wist, dat er
een Spaansch rietje in de kamer aan
wezig was. Ik heb geen verzachtende
omstandigheden kunnen vinden en
eisch daarom levenslange gevangenis
straf met ontzetting uit alle rechten.
De verdediger verklaarde, weinig ter
verlichting te kunnen zeggen. Op een
desbetreffende vraag antwoordde de
verdachte, dat zij de straf veel te zwaar
vond. „Ik was gedwongen, ik kon niet
anders".
Het Hof zal op 24 September uit
spraak doen.
Repatrieeringsschepen
Onderstaande repatrieeringsschepen
kunnen. onvoorziene omstandigheden
voorbehouden, op de volgende dagen
respectievelijk te Amsterdam of Rotter
dam, worden verwacht.
Te Amsterdam: 14 September ss. Johan
de Witt; 20 September m.s Oranje: 24
Sept. m.s. Nieuw Holland; te Rotterdam:
18 September Weltevreden. 19 September
Indrapoera. 30 September Kota Baroe, be
gin October Volendam. (Dit vaartuig dat
toebehoort aan de HollandAmerikalijn.
te Rotterdam, komt met repatrieerenden
van Australië).
Marktbericht van Dinsdag
De aanvoer bestond uit 2500 kisten ver-
sche haring en 175 kisten versche visch.
De trawlers besomden f 51.525
Verdere besommingen: Versche haring
KW" 167 f 2.796.
Kustvisséhers TJM 214 f 4487, IJM 210
f 2338.
Ruim negen millioen francs
in één jaar
Uit een statistiek in „Het Nieuwe Vis-
scherijblad" blijkt dat van de bijna 200
visschersvaartuigen van Ostende. die in
1945 aan de visscherij deelnamen, de O 87
de hoogste besomming maakte, namelijk
9-\j millioen francs. Hierop volgen de
O 292 me: 8.6 millioen en de O 158 met
6.3 millioen. Er waren 72 schepen, die een
besomming hadden van meer dan één
millioen francs.
Prins Philip van Griekenland, die.
naar men in Engeland meent, zich zal
verloven met Prinses Elisabeth van
Engeland. Hij is een neef, zooicel van
den Engelschen als van den Griekschen
koning.
Prae-advies van B. en W.
op de aanvraag om een voorschot
Bij de bevrijding stond één ding
voor ieder vast: „er moet gebouwd
worden", aldus schrijven B. en W.
aan den gemeenteraad in hun prae-
advies op het verzoek van de Wo
ninghouwvereeniging „Velsen" om
haar voor den bouw van 47 wo
ningen een voorschot overeenkom
stig de Woningwet te geven.
mum genei en minimum
van kosten.
Voorop werd gesteld, dat de arbei
derswoning van de toekomst zoo moge
lijk het maximum gerief aan het mini
mum van kosten diende te paren. Dat
dit minimum, vergeleken bij de vóór-
- oorlogsche prijzen, een ontzettende stij-
bouwen woningen, ter voorziening in de ging te zien zou geven, lag volkomen in
behoefte, als gevolg van afbraak, bom-j de lijn van den tegenwoordigen ont
bardementen, snelle aanwas der bevol- j wikkelingsgang van prijzen en loonen.
king en reeds bestaande achterstand,1 Doorslaggevend was echter het belang
Het aantal in de eerste tien jaren te
het maken van de teekeningen
stekken belast.
Mas
kan geschat worden op 7000, zoo ver
volgt het college. Alvorens met den
bouw te. kunnen beginnen was echter
een nieuw uitbreidingsplan noodig. Dc
opdracht tot het maken hiervan werd
;egeven aan de heeren W. M. Dudok,
van een, voor de toekomst, goede volks
huisvesting. Dit heeft ertoe geleid, dat
een ruim woningtype werd gekozen. De
door de volkshuisvesting gegeven richt
lijnen van ten hoogste. 265 M3 voor nor
male, 340 M3 voor groot e en 400 M3
£trgt c"j i cicii i ue ïieei en vv:vi. mme, otu :vio uui gi wie eu luu .vio
Ir. W. van Tijen en H. A. Maaskant, voor zeer groote gezinnen maakte dit
Verzocht werd daarbij, een deel ten mogelijk,
spoedigste uit te werken, opdat in het
betrekkelijk gedeelte in 1946 gebouwd
zou kunnen worden. De keuze viel door Xen aanzien van het financieele ge-
tal van oorzaken, zooals beperkt ^.e- deelte wordt erop gewezen, dat bij
bied, ligging van straten en noleeung i handhaving van het oude huurpeil een
op Velsen-J\ooid. sluitende exploitatie ten eenenmale on-
Gememoreerd worden de bespre- mogelijk moet worden geacht Dit be
kingen, gevoerd met de woningbouw- teekent, dat Rijk en Gemeente geduren-
vereenigingen. Men stelde zich op het de een reeks van jaren zullen worden
standpunt, dat de particuliere bouw uil- belast met het betalen van een deel dei-
gesloten moest worden. Op 16 Maart '46 nadeelige exploitatiesaldo Voor een aan-
werd van het ministerie van Wederop- I tal, gelijk aan dat der verwoeste wo-
bouw bericht ontvangen, dat in de ge- pingen, zal 90 pCt. van het exploitatie-
meente gedurende het jaar 1946 250 verlies worden gedekt door rijksbijdra-
woningen konden worden gebouwd. Dit gen. Dit beteekent dus, dat voor pl.m.
aantal werd verdeeld over twee der wo-
ningbouwvereenigingen, n.l. de woning
bouwvereeniging „Velsen" en de R.K.
vereeniging „Woningbouwvereeniging".
Het wachten was daarna op het par-
tieele uitbreidingsplan voor Velsen-
Noord. Zoodra iets naders bekend was
omtrent de beschikbare ruimte werden
door de woningbouwvereenigingen, na
overleg met de Gemeente en Wederop
bouw, architecten met de opdracht tot
4000 woningen op deze bijdrage kan
worden gerekend. Voor de overigen is
de bijdrage bepaald op 75 pCt. De res-
teerende 10 pCt. en 25 pCt. zullen dus
voor rekening van de gemeente blijven.
Het is de nveening van B. en W. dat. on
danks de hooge kosten, met alle midde
len ernaar moet worden gestreefd de
gemeente binnen den kortst mogelijken
tijd te voorzien van de noodzakelijke
woningen. Een groote taak is hierbij
weggelegd voor den overheids- en ver-
eenigingsbouw.
Wat het thans aangevraagde bouw-
voorschot betreft, kan worden medege
deeld, dat het in de bedoeling ligt op 24
September 1946 de aanbesteding te hou
den van de eerste 47 woningen. Daarna
volgen de andere in groepen. Regelma
tig zullen den Gemeenteraad dan ook
voorstellen bereiken om voor woning
bouw de noodige gelden beschikbaar te
stellen.
Door de bijzondere omstandigheden
is het niet mogelijk geweest den gewo
nen gang van zaken te volgen. Vergeten
mag echter niet worden, dat de behoef
te aan woningen zoo groot is dat forma
liteiten niet mogen remmen.
B, en W. stellen den Raad voor het
ten behoeve van de verstrekking van
een even groot voorschot aan de wo
ningbouwvereeniging „Velsen". geves
tigd te Velsen voor den bouw van 47
woningen te Velsen-Noord en den aan
koop van den daarvoor bestemden grond
benoodigde bedrag aan het Rijk aan te
vragen, alsmede aan te vragen uit !s
Rijks kas een jaarlijksche bijdrage van
90 pCt. in het tekort op de exploitatie
van genoemde'woningen.
De rijkdommen van de Witte Zee
Na een reis van drie weken is onlangs
in Fleetwood teruggekeerd, de trawler
..Galvini". toebehoorende aan de ..Iago
Steamtrawling Co.", te Fleetwood.
De ..Galvini" is de eerste trawler van
Fleetwood, die na den oorlog een reis
naar de vischgronden in de Witte Zee
heeft gemaakt en terugkeerde met een
vangst bestaande.uit ruim 100 ton viseb,
waaronder 22 ton kabeljauw, 22 :on cchol
en 50 ton schelvisch Het vaartuig be-
GO.mde in Nederlandsch geld ongeveer
f 50.000.
In verband hiermede vragen wij ons af:
wanneer zullen onze trawlers wederom
aan de visscherij in de Noordelijke wate
ren gaan deelnemen, vooral nu de vang
sten welke op de Noordzee gedurende de
laatste weken worden gemaakt, reeds
langzamerhand verminderen.
„Stormeiland"
De Tooneelvereeniging „Advendo" geeft
heden- en morgenavond een tooneelvoor-
'telling in Thalia Opgevoerd zal worden
„Stormeiland
Agenda voor Velsen
WOENSDAG 11 SEPTEMEER
Bioscoop De Pont: „Ik was een gevan
gene". 8 uur.
Rex Theater: Ultimatum, 8 uur.
Thaüa Theater: Tooneelvoorstelling
„Advendo", 8 uur
DONDERDAG 11 SEPTEMBER
Thalia Theater: Tooneelvoorstelling
..Advendo", 8 uur.
FEUILLETON
Anne als Asschepoes
van MARIA SAWERSKY
Om vijf uur. Haast je maar een
beetje. De auto komt om kwart voor vijf
voor.
Lichtelijk verkwistend, maar overi
gens een niet van alle wijsheid gespeend
idee, want buiten sneeuwt het witte wij
ven. Zit m'n das goed?
M ij n das bedoel je. Nee. hij zit
scheef.
Mopperend peuterde Jens Grottkau voor
den spiegel aan het geleende strikje.
Waarom draag je ook eigenlijk niet die
genaaide strikken? Die met een gesp van
achteren? Mooi zijn ze niet, maar gemak
kelijk. Help eens even.
Dank je, ik heb wel wat anders te
doen.
En dat noemt zich je vriend! steun
de Grottkau met toegeknepen keel, want
hij dreigde zich zoowat te wurgen met
het blauw-wit gestippelde vlindertje.
Strik jij mijn dassen maar alleen!
Sinds een dag of veertien vertoefden de
beide vrienden nu in Kopenhagen.
Zij hadden tezamen een vrijgezellenwo-
ning gehuurd en daarna gemeenschappe
lijk een visite gemaakt bij gravin Grundt-
vig Baggesen.
Jens had de gravin direct ook als zijn
tante geannexeerd en door zijn innemend
heid het hart van de oude dame ver
overd.
De gravin was Ernst Grundivig's eenig
familielid. Na den dood van zijn moeder
had zii op het oude landgoed haar intrek
gene. waar zij zich met de leiding van
hel huishouden belastte en er ijverig naar
streefde den toen nog jeugdigen Ernst, het
verlies van zijn moeder te doen vergeten.
Reeds eenige jaren later, het was toen
kort na den oorlog, was Ernst's vader
met eenige andere opvarenden van een
mijnenveger, welke hij commandeerde, in
het Skagerak het slachtoffer geworden
van een explosie aan boord van zijn schip,
waardoor gravin Grundtvig zich voortaan
alleen met de opvoeding van haar neef
belast zag.
Aanvankelijk had zij geprobeerd den
knaap voor den landbouw te interessee
ren, maar het oude zeemansbloed der
Grundtvig's bleek sterker. Zoo werd dan
de jonge graaf Ernst aan de zorg der
Deensche marine toevertrouwd en tante
Klara bleef alleen op „Baggesen".
Al vrij sgoedig echter bood het kleine,
door den ouden rentmeester met zorg be
heerde landgoed, de levendige vrouw geen
voldoende arbeidsveld meer. Daarbij
kwam nog, dat haar geheele belangstel
ling naar de kunst uitging. In haar jeugd
had ze zich aan de beeldhouwerij gewijd,
maar deze liefhebberij was op den ach
tergrond geraakt, toen de huishoudelijke-
en moederplichten op Baggesen al haar
aandacht bicken op te eischen. In de een
zaamheid echter werden haar kunstzin
nige aspiraties weer opgewekt.
Na kort beraad verhuisde de gravin
naar de hoofdstad. Zij bezat nog wa: geld
en daarvan kocht zij op een der mooiste
punten van Kopenhagen een ruim heeren
huis. dat in de omgeving weldra als „het
atelier" bekend was.
Deze naam verdiende het niet ten on
rechte, want op den zolder waren twee
lichte schilderateliers afgetimmerd, ter
wijl voorts in den tuin nog een gebouwtje
was opgetrokken, dat als beeldhouwwerk
plaats kon worden gebruikt. Vooral dit
gebouwtje was het, dat beslissend was
geweest voor den koop. Hier kon de gra
vin zich naar hartelust aan haar liefheb
berij wijden en zij maakte van deze ge
legenheid dan ook een ruim gebruik.
Zelf de kamers op den beganen grond
bewonend, had zij voorts de eerste ver
dieping verhuurd aan notaris Hamsen.
die de gravin sinds jaren kende.
De notaris was voor vele adellijke fa
milies van oudsher de vertrouwde zaak
waarnemer. Ook Ernst's vader had vroe
ger lot zijn cliënten behoord, terwijl ten
slotte de aankoop van het heerenhuis
eveneens door zijn bemiddeling tot stand
was gekomen.
De beide ateliers op de zolderverdieping
waren met eenige lager gelegen ruime
kamers verbonden. Een daarvan was in
gebruik bij de schilderes. Senta Bratt, de
andere werden bewoond door professor
Hesterberg en diens nichtje Dorothea,
sinds haar prille jeugd kortweg Doddie
genoemd.
Professor Hesterberg was in vroeger ja
ren een bekend portretschilder geweest.
Zijn kunst had hem een aanzienlijk ver
mogen opgeleverd. Nu echter greep de
oude heer nog slechts zelden naar pen
seel en palet Hij leefde, vrijwel geheel
teruggetrokken, binnen de vier muren van
hd ruime heerenhuis. verzorgd door zijn
nichtje en in vriendschap met den nota
ris, bijna geheel voor zijn liefhebberijen
en daartoe behoorden in de eerste plaats
de graphologie, de chirom'antj en de
astrologie.
Notaris Hamsen glimlachte gewoonlijk
maar wat om deze hobbies van zijn huis
genoot, maar voor den professor zelf
vormden zij een wetenschap, waarin hij
geheel opging. Hij bestudeerde ontelbare
boeken en had zich ernstig voorgenomen
er ook zelf nog eens een omvangrijk werk
over ie schrijven. Voorloopig evenwel
stelde hij er zich mee tevreden zijn kun
sten op de bewoners van het Atelierhuis
te beproeven, die zich een en ander met
meer of minder ernst, maar in ieder ge
val steeds met een waar Jobsgeduld lie
ten welgevallen.
Met Senta Bratt voelde de gravin zich
door een hartelijke vriendschap verbon
den.
(Wordt vervolgd^
