De walvischvaart in nieuwe banen
Tips
en Tops
vJ
winkel
De oude harpoen werd een moderne harpoengranaat
Hoe de Nederlandsche Maatschappij
voor de Walvischvaart ontstond
In een uitzending, voorbereid door de
afdeeling Voorlichting van het ministerie
van Landbouw, Visscherij en Voedselvoor
ziening heeft de heer J. H. Wijnand, chef
redacteur van den Economischen Voor
lichtingsdienst voor de radio een interes
sante causerie over de walvischvaart ge
houden.
Spreker herinnerde er aan hoe in vroe
gere eeuwen de walvisschen werden nage
jaagd door de harpoeniers, die er in kleine
open bootjes op uit trokken. Het was een
levensgevaarlijk werk en menig dapper
zeeman is bij dat werk om het leven ge
komen.
In 1816 vonden de Noren het harpoen
geweer uit, spoedig gevolgd door de uit
vinding van de harpoen-granaat.
Het werk op de fabrieksschepen
Met de „fabrieksschepen" deed zich een
ware revolutie voor in de walvischvangst.
Op deze schepen werd een traankokerij
gebouwd en in het achterschip werd een
z.g. „slipway" ingebouwd, om de gedoode
walvisschen binnen boord te sleepen. Het
„fabrieksschip" wordt vergezeld van een
aantal jagerschepen, z.g. „catchers", die
u zich moet voorstellen als een soort
trawlers van c.a. 400 ton. Op deze schepen
bevinden zich de z.g. „gunners", die jacht
maken op de walvisschen met de eerder
genoemde harpoengrar.aten. De gedoode
walvisschen worden dan door de slipway
aan boord van het fabrieksschip of moe
derschip gesleept.
De verwerking van den walvisch ge-'
schiedt nu als volgt. De walvisch wordt op 1
het plandek gesleept en van zijn speklaag
ontdaan. Het Testeerende karkas, vleesch
en been wordt in kleine stukken gezaagd
en gesneden. Het spek, vleesch en been
worden door openingen in het dek in ro-
teerende kookapparaten gevoerd, welke in
de fabrieksruimte zijn opgesteld. In deze
apparaten wordt het ruwe materiaal ge
kookt, waarbij de traan wordt afgezonderd
en via een serie van zuiveringsapparaten
in de ladingtanks wordt gevoerd.
Een monster-apotheek.
De walvisch is de leverancier van de
voor ons zoo kostbare traan. Daarnaast
kan ook vleesch, bloed- en beendermeel
verkregen worden. Als bijproducten kun
nen o.a. uit den walvisch gemaakt worden:
lever voor directe consumptie en voor de
pharmaceutische industrie, klieren voor de
productie van insuline, adrealine. hor
moonpreparaten, vitaminenpreparaten en
andere belangrijke pharmaceutische arti
kelen.
Maar op de Willem Barendsz, het eerste
Nederlandsche fabrieksschip, concentreert
men zich op de productie van traan, daar
dit van het meeste belang is voor onze
voedselvoorziening.
Traan en margarine
Vóór den oorlog gebruikte Nederland
30.000 ton traan per jaar en waar de ko
mende jaren het margarineverbruik wel
grooter zal zijn dan vóór den oorlog, kun
nen wij een veel grootere hoeveelheid
traan gebruiken.
Maar die traan moet worden ingevoerd
en de wereldprijs is 40 a 45 per ton. Ge
begrijpt, dat dit de noodige deviezen kost.
Welnu, de Willem Barendsz-expeditie
hoopt 20.000 ton traan naar Amsterdam te
brengen en hiermede is de enorme betee-
kenis van de walvischvaart voor ons va
derland voldoende geteekend. En als de
maatschappij in volgende jaren zich zou
kunnen uitbreiden en met méér expedities
zou kunnen uitkomen, dan zijn er zelfs
mogelijkheden voor export in zicht. Het
slagen van de Nederlandsche Maatschappij
voor de Walvischvaart Ls dus van de aller
grootste beteekenis voor onze volkshuis
houding.
Een onderduiker, een politie
agent en een ondermaats wit-
vischje.
Spreker schetste vervolgens de geboorte
en de recente ontwikkeling der Maat
schappij. De walvischvaart heeft nu een
maal iets romantisch en ook aan de Ned.
Mij. voor de Walvischvaart is de romantiek
biet vreemd gebleven. Hoofdpersonen in
deze roman waren n.l. eenpolitieagent
«n minister Lieftinck.
Het was dan zoo, dat de heer A. M. Ver-
Rluys, de directeur der Amsterdamsche
Droogdok-Maatschappij, in het najaar van
1944 het nuttig en noodig oordeelde om on
der te duiken en tijdens zijn duiktijd ging
visschen in de Nieuwe Meer. De heer Ver-
Oluys ving een klein vischje en werd
prompt geverbaliseerd door een lande!ij
ken politieman, aangezien dit vischje on-
dpr de maat was. De heer Versluys was
lichtelijk verontwaardigd en zei tot den
ipolitie-agent: „Man, waar maak je je druk
over? Het gaat toch niet om een walvisch?"
En dit woord walvisch bleef in het brein
van den heer Versluys hangen en hij ging
daar voor zichzelf over dóór-fantaseeren.
Walvisschen waarom zou Nederland
•weer niet eens walvisschen gaan vangen?
Zooveel eeuwen geleden waren wij toch de
«ersie walvischvaarders geweest? Als
®traks de bevrijding zou komen, moest
Nederland nieuwe wegen gaan zoeken
voor zijn welvaart. Zou de walvischvaart
aiet één van die wegen kunnen zijn?
De eerste bespreking had plaats op het
kantoortje van een Amsterdamschen sla
ger, die ook in den hongerwinter nog altijd
voor onderduikers wel eens een onsje
fleesch wist te organiseeren.
Hierna werd contact gezocht met ir. A.
J. van Deinse, algemeen bedrijfsleider van
de Amsterdamsche Droogdok Mij. en met
den heer A. Waanderink Vinke, reeder te
Amsterdam. Ook de heer ir. W. van dei-
Laan, directeur van de Nederlandsche Dok
en Scheepsbouw Mij. werd van de plan
nen in kennis gesteld. Zoo vormde zich na
de bevrijding een comité, dat zich naar
Oslo begaf om aldaar informaties in te
winnen en rapporten op te stellen.
De Nederlandsche officieele instanties
boden onmiddellijk steun, te weien het
C.I.V.I. (Centraal Instituut voor Industrie
ontwikkeling) en de ministeries"voor Eco
nomische Zaken, Scheepvaart. Landbouw,
Visscherij en Voedselvoorziening.
De financiering.
Verschillende bankinstellingen onder
leiding van de Nederlandsche Handel Mij.
en de Twentsche Bank zegden financieelen
steun toe. Het had echter weinig gescheeld
of met den aankoop van de Pan Gothia,
de tanker, waarop men optie had tot 31
October 's nachts 12 uur was het mis ge
gaan. Maar practisch te elfder ure kwam
het voorelkaar, dank zij een crediet van
5.000.000 dat minister Lieftinck bereid
was te verstrekken. Op 22 Februari 1946
werd de maatschappij opgericht met een
kapitaal van 15.000.000, waarvan toen
3.500.000 was volgestort. Ook Prins
Bernhard schreef voor een flink bedrag in.
Moeilijkheden.
Moeilijkheden bleven de jonge Maat
schappij niet bespaard. Aangezien Neder
land nog niet over ervaren personeel be
schikte, werd in Oslo overeengekomen, dat
het eerste jaar 90 der bemanning uit
Noren zou bestaan, het tweede jaar 80
en het derde jaar 70 °/o. Met Kerstmis volg
de echter een merkwaardige verrassing.
Noorwegen vaardigde een verordening uit,
waarbij het den Noren verboden werd om
aan buitenlandsche walvischexpedities
deel te nemen. In Noorwegen zijn toen
protestvergaderingen gehouden van de
pracrtijk-menschen, in casu van de har
poeniers. Zij wezen er op, dat er in Noor
wegen 10.000 walvischvaarders werkloos
rondloopen en dat, de Nederlandsche men
taliteit kennende, de Hollanders toch kop
pig zouden doorzetten als zij zich die wal
vischvaart nu eenmaal in hun hoofd gezet
hadden.
En inderdaad, hoe deze zaak ook in
laatste instantie afloopt, de eerste Neder
landsche walvischvaartexpeditie gaat op
tijd weg. Dit kwam ook nog in gevaar door
de havenstaking, doch toen die tot het
verleden behoorde, verklaarden de arbei
ders. dat zij voor de walvischvaart wilden
overwerken, omdat hier zulke groote na
tionale belangen op het spel stonden,
Het is nog interessant te vermelden, dat
om de 20.000 ton traan te bemachtigen, de
expeditie, die half October via Kaapstad
naar de vangplaats vertrekt, gemiddeld
100 dagen lang elf walvisschen per dag
gevangen moeten worden. Dit kan, maar
dan moet men hard aanpakken.
Old Clothes New
Koningsplein 10 - Telefoon 48S6
REINIGT VW KLEEDING
Adv.
Marktbericht van Vrijdag
Aangevoerd werden 7000 kisten haring en
400 kisten versche visch. De trawlers besom-
den i 96a50. Verdere besommingen:
Versche haring: KW 43 f 9826; KW 50 556S;
KW 38 4049; KV.' 20 7956.
Kustvissehers: KW 77 mo; KW 199 109;
KW 190 f 233; KW 34 f 314; KW 125 201; KW
160 318; IJM 250 f 112; IJM 229 f 75; IJM 237
f 76; IJM 202 192; IJM 211 f 87; IJM 310 f 173;
IJM 264 197; UK 53 f 295; UK 121 f 257; UK
174 I 274; UK 282 369; UK 161 f 514; UK 80
f 383; UK 85 330; UK 143 f 435.
Motorlogger: KW 33 f 544.
Leger des Heils
Zondag is het voor de heilsoldaten een
bijzondere dag. Mevrouw Hovenierv. d.
Ploeg, die voorheen als bevelvoerend of
ficier hier werkzaam is geweest, zal dien
dag eenige bijzondere bijeenkomsten lei
den.
in
De bril
van
Sultan Sar
54. Joessoef, cle booze grootvizier, zag
dat de kans van zijn mannen, om aan
het langste eind te trekken in dit water
gevecht, toenam. Hij wilde daarom zoo
snel mogelijk de overwinning behalen.
„Schiet op alles wat zich in het water
bevindtriep Joessoef. En de roovers-
Velser kinderen
uit Engeland terug
Vele van de kinderen, die gistermiddag
uit Engeland terugkwamen, waar ze 14-
dagen door bemiddeling van de World
Friendship Association hadden doorge
bracht, zagen nog wat wit om den neus
van de nachtelijk zeereis, maar allen wa
ren opgetogen over de ontvangst door hun
Engelsche pleegouders. En wat sommigen
meebrachten was haast voldoende om er
een winkeltje mee te beginnen en dan
zouden ze dingen kunnen etaleeren die we
hier in jaren niet gezien hebben.
De meeste jongelui hadden hun vacantie
in Wales doorgebracht en ze hebben zich
er van kunnen overtuigen, dat er ginds
niet alleen kolenmijnen zijn, maar dat er
veel natuurschoon te bewonderen is.
De zeereis terug was schitterend, maar
op de uitreis hebben ze een hevigen storm
meegemaakt, waardoor velen zeeziek zijn
geweest.
MOE DEC WACHT MET
EEN WEEGLYK
.sneeqje' BQOOO*
VAM
BAKKEB
Adv.
A. Kof f email jubileerde
bij Van Gelder Zonen
De heer A. Koffeman herdacht den dag,
waarop hij vijfentwintig jaar geleden in
dienst kwam bij Van Gelder Zonen N.V.
Koninkl. Papierfabrieken.
Zooals gebruikelijk werd de jubilaris
des morgens op het directiekantoor ont
vangen en in tegenwoordigheid van de
heeren ir. T. F. Hubrecht en W. J. Wil-
lems, resp. bedrijfsïngenieur en chef van
de papierfabriek, door den heer J. Smit
toegesproken. Deze rich'tte hartelijke
woorden van waardeering tot den jubila
ris, waarbij hij opmerkte. dat de moeilijk
heden op sociaal terrein voor de arbei
ders nog vele waren, doch dat ook de
bedrijfsleiding nog met vele moeilijkheden
heeft te kampen.
Als blijk van erkentelijkheid werd een
enveloppe overhandigd.
Omringd door collega's van de houtstof-
fabriek werd de heer Koffeman gehuldigd
op het afdeelingskantoor.
Ir. Hubrecht feliciteerde en schetste
den kameraadschappelijken geest en de
prettige samenwerking. Namens de kame
raden bood hij den jubilaris hierna een
fraaie ganglantaarn aan. De jubilaris
dankte vervolgens allen voor hun ge
waardeerd medeleven.
V.V. Kinheim
Het eerste elftal van de V.V. „Kinheim"
zal Zondag een bezoek aan Amsterdam
brengen, waar tegen de derde klasser O.
V. V. O., een oude competitie-bekende,
een vriendschappelijke wedstrijd zal wor
den gespeeld.
begonnen onze vrienden, die hulpeloos
ronddreven, onder vuur te nemen. Ge
lukkig hadden Joessoefs mannen vóór
het gevecht begon, ieder dertig teugen
sterke drank gedronken. Dit maakte
hun harten moedig maar hun handen
onvast. Onze vrienden waren zoover
Te derden male
Er wordt een openbare vergadering van
den Raad der gemeente Velsen gehouden
op Dinsdag, 17 September 1946, des na
middags 7 uur, ten Gemeentehuize.
De agenda vermeldt de volgende punten:
1. Benoeming van een wethouder; 2. Me-
dedeeling.
Bestrijding van wandgedierte
Voor een ieder ligt van heden af ge
durende drie maanden op de secretarie
dezer gemeente ter lezing een door Bur
gemeester en Weth., uitoefenende de
bevoegdheden van den Gemeenteraad, bij
besluit van 20 Augustus 1946 vastgestelde
Verordening op de bestrijding van wand
gedierte in de gemeente Velsen
Bovenvermelde Verordening treedt in
werking op den dag harer afkondiging.
Vereeniging van
Jong Hervormden
De Vereeniging van Jong Hervormden
bc-legt a.s. Dinsdagavond een bijeenkomst
in de oude kerk te Velsen. Spreker is de
heer J. Rotgans, luitenant t. zee le klasse
over het onderwerp „Wat aan den weder
opbouw vooraf ging".
Tweekamp SuomiD.E.M.
De laatste jaren heeft het plaatselijk
athletiekleven een zeer groote vlucht ge
nomen, waarvan één der voornaamste
oorzaken is geweest, dat na de oprichting
van de HAV „Suomi" nu juist vijf jaar
geleden, een sportieve rivaliteit ontstond
tusschen deze vereeniging en de aihletiek-
afdeeling van de RK Sportvereeniging
DEM te Beverwijk.
Zondag a.6. wordt een tweekamp gehou
den in het sportpark „Watervliet".
De inzet is een fraaie beker, welke drie
maal achtereen of vijfmaal in totaal moet
worden gewonen. De eerste twee jaren
won DEM de trophee, Suomi de beide
daarop volgende ontmoetingen.
De laatste ontmoeting won Suomi over
tuigend en ook thans beschikken de Vel—
senaren over een sterke ploeg. Drie alh-
leten komen op elk nummer uit.
Op de loopnummers maakt Suomi een.
goede kans, evenals met de junïorenploeg.
In tegenstelling tot de springnummers
kunnen ook de werpnummers vrij goed
worden verzorgd.
Wat brengen de bioscopen?
REX THEATER. De Burcht, der
Stilte. Een Fransche film van Marcel
l'Herbier naar de novelle „La Citadelle
du Silence" van T. H. Robert. Het is een.
aangrijpende geschiedenis uit de Poolsche
vrijheidsbeweging uit den tijd toen Polen
nog Russisch was. Er wordt een aanslag
gepleegd op den gehaten Russïschen gou
verneur. Deze mislukt; zijn adjudant
Stephan, tevens commandant van de ci
tadel van Linsk wordt echter ernstig
gewond. In het ziekenhuis wordt hij ver
pleegd door de daderes, de studente Viana,
die als assistente daar werkzaam is. Via-
na's verloofde is als verdacht van mede
plichtige aan den aanslag in de citadel
gevangen gezet en via een huwelijk met
Stephan tracht zij haar verloofde te be
vrijden. Het slot van de film laat ons de
bevrijdingspoging zien.
THALIA THEATER. Teruel. Het
probleem van den Spaanschen burgeroorlog
wordt in het boek „L'Espoir" van André
Malraux, waaraan deze film haar ont
staan te danken heeft, herleid tot de
noodzaak der tucht, der doelmatigste
militaire organisatie en niet minder tot
de juiste kennis der machtsverhoudingen.
De roman getuigt bovendien van het
spontane élan van de strijders voor de
vrijheid, voor hun offervaardigheid en
doodsverachting. Meer dan een jaar heeft
Malraux aan de verfilming gewerkt van
een der beste gedeelten uit zijn roman:
het bombardement van een nationalistisch
vliegtuig bij Teruel. Bekende Spaansche
artisten vervullen de hoofdrollen. On
danks den noodtoestand, waarin de
Spaansche bevolking bestendig verkeerde
konden de filmers zich de medewerking
verzekeren van 2500 personen, waaronder
Spaansche boeren en soldaten.
Agenda voor Velsen
mogelijk in het water gedoken. Alleen
neus en oogen kwamen boven de opper
vlakte uit. „We moeten erop los", riep
de Sirdar, wiens hoofd van woede pur
per aanliep. „Dat is ongezondzei Tips
rustig„wij moeten iets beters be
denken".
Gevonden voorwerpen
Hieronder volgt een opgave van de ge
vonden voorwerpen van 5 tot 12 Septem
ber 1946: 1 trommeltje met brood in gonje
zak; hond; linnen ceintuur; sleutel, model
Lips; H. rijwiel, race, onbruikbaar; 2-wie-
lig trekkarretje; vulpen; overjas; num
merplaat GZ 47323; bril; mutsje; 2 in
legvellen, 16905 en 7.18046; biljet f 2.50.
Inlichtingen Hoofdbureau van politie,
Kamer 4, dagelijks (behalve Zaterdagmid
dag) van 1112 en van 1617 uur.
ZATERDAG 14 SEPTEMBER
Rex Theater: „Burcht der Stilte" 7 en
9 uur.
Bioscoop De Pont; „De onzichtbare
spion", 8 uur.
Thalia Theater: „Teruel" 7 en 9.45 uur.
ZONDAG 15 SEPTEMBER
Rex Theater: Zelfde programma, 3, 7
en 9 uur.
Bioscoop De Pont: Zelfde programma,
2.30, 5 en 8 uur.
Thalia Theater: Zelfde programma, 2.30,
4.30, 7 en 9.15 uur.
