Klare taal over onze tropen-troepen
Twee bekroonde Fransche oorlogsromans
Maandag 7 October 15)46
Een getuigenis
..Klare Taal" was de titel van. een ar
tikel in de Bandoengsche Courant, waar
in werd geprotesteerd tegen de campagne
van laster en verdachtmaking, die van
bepaalde zijde is ingezet tegen de Neder-
landsche troepen in Ned.-Indië, en welke
campagne bedoeld is als politiek argument
tegen de uitzending van Nederlandsche
soldaten naar Indië. Wij laten bedoeld
artikel, dat ons werd toegezonden door
een Haarlemmer in Indisc.hen dienst, hier
onder gedeeltelijk volgen:
Dit artikel is niet geschreven voor onze
lezers, maar voor dat (kleine, maar zeer
kwaadaardige) gedeelte van ons volk, dat
de laatste weken en maanden een felle,
lasterlijke campagne heeft gevoerd tegen
de Vrijwillige Troepen die hier ons leven
hebben gered, en den naam van ons volk
hier hoog houden.
Van meerdere zijden is al geopponeerd
tegen deze slijksmijterij: de commandant
der Mariniers gen. maj. Von Freytag
""Drabbe, heeft gesproken; de kapelaan van
een der Bataljons, kapitein Witte, heeft
kort geleden via Tjioemboeleuit op zeer
waardige wijze geprotesteerd; maar het
meest klemmende oordeel over dit giftige
bedrijf las ik in een brief van een zeven
tienjarigen jongen, die zelf zijn vader op
tragische wijze in Burma heeft verloren
en dus weet, wat oorlog is. Hij schrééf:
„Ze hebben het kortgeleden in Rotterdam
bestaan om gewonde soldaten uit Indië
uit te jouwen. Dat is geen stijl!"
Denkt niet, dat beschaafde Indonesiërs
en dat. is de groote meerderheid de
wijze bewonderen waarop U meent voor
hun zaak te moeten pleiten.
Strijdt Uw strijd en voert Uw actie,
maar beperkt U in de keus van Uw mid
delen en wapenen tot het fatsoen, dat
minimaal van een Nederlander mag wor
den verwacht en slaat geen straattaal uit
tegen menschen, die een groot offer heb
ben gebracht, met een prachtig gevolg.
Ge weet niets van deze troepen, die
verweg hun land en volk dienen, terwijl
gij op straat staat te schelden. Luistert
dus eerst naar het oordeel van anderen.
Een Britsch generaal, die onze jongens
inspecteerde voor zij uitvoeren, zeide „Er
is een prachtige geest in deze mannen;
zij hebben een ideaal, het zijn moderne
Kruisvaarders". En een ander Britsch
bevelhebber, die hen kende nédat zij
hun waarde hadden bewezen, sprak:
„They are second to none in the world".
Maar misschien hecht U geen waarde
aan militaire, of buitenlandsche oordee-
len.
Laat ik U dus zeggen wat wij, bur
gers, dié hier gebleven zijn voor het doel
waar deze mannen voor zijn gekomen,
van hen vinden. Dit zijn geen schorre, po
litieke kreten; het is de zakelijke waar
neming van een groot aantal ooggetuigen,
die dagelijks het werk en het-leven gade
slaan van deze troepen. Het is een proces
verbaal van bevinding, onder aanbod van
eede.
De feiten zijn deze:
3. Vóór de Vrijwillige Troepen kwa
men, werd in en rondom onze steden
gemoord, geroofd en gebrandsticht, de
bevolking werd verdrukt en opgejaagd
door terroristen. Thans heerscht, binnen
de linies, weer vrede, en op het land
wordt het werk hervat. Het is een ver
schil van dag en nacht.
2. Ge noemt deze mannen avonturiers.
Wel, komt hier eens kijken, hoe uiterst
60ber zij leven, hoe schaarsch en een
voudig hunne genoegens zijn, hoe voor
treffelijk hun tucht is (zelftucht is dat,
heeren slijksmijters). Als U onder zulke
omstandigheden moest leven, zoudt U
levenslang in staking gaan.
3. Ge zegt dat ze de bevolking ver
drukken. Komt eens hier kijken, als U dat
niet: te gevaarlijk vindt, en ziet. hoe ze
de dorpsbewoners helpen, hoe gemoedelijk
en correct hun omgang met de dessah-
menschen is, hoe ze medicijnen verdeelen,
zieken verbinden, hun sigaretten weg
geven. Als U iets eerder was gekomen,
had U kunnen zien hoe, bij het Lebaran-
feest, de kampongbewoners hen in hun
huisje welkom heetten met spijzen naar
Janvier in vlammen
4 a 5 ton schade
Zondagmorgen tegen 5 uur is brand
uitgebroken in het Lunapark, dat. met
een maritieme tentoonstelling van het
Algemeen Nederlandsch Comité „Onze
Marine" op het Malieveld te 's-Gra-
venhage is opgesteld.
Waarschijnlijk is een, tusschen. ser
pentines geworpen brandende sigaret-,
tenpeuk de oorzaak geweest van dezen
brand, die ontstond in de groote stoom-
carrousel van de kermisexploi tante
mevrouw Janvier. De carrousel stond
spoedig samen met de cakewalk en een
danstent van Janvier in lichterlaaie.
De brandweer, gewaarschuwd door den
heer Hommerson. die den brand ont
dekte, arriveerde om kwart over vijf"
met drie spuiten-
Door dat de nabiistaande tenten vlug
van hun zeildaken werden ontdaan, is
de brand tot de drie Janvier-tenten be
perkt gebleven, ondanks den storm
wind.
Behalve de stoommachine van de
carrousel zijn de drie kermis-ïnstalla-
ties volkomen verloren gegaan. De
schade wordt op 4 5 ton geraamd.
Oosterschen tramt, toen ze geluk kwamen
wenschen en een praatje kwamen, maken.
4. Als U wilt zien, welk verschil hun
komst gemaakt heeft, gaat dan o.a. naai
de vlakte van Tjihéa, waar zij haast bo-
venmenschelijk zwaren dienst doen, wo
nende in (niet door hen) verbrande hut
ten: waar buiten de linies de kostbare
boschreserve afgbrand wordt, maar bin
nen de linies de velden weer worden be
werkt en de vreugde terugkeert in de
dorpen.
Feiten, geconstateerd door menschen,
die zelf meer profijtelijk naar Uw veilige
en geriefelijke straten zouden kunnen
verhuizen, die hun leven lang in vriend
schap en waardeering met de Indone
siërs hebben samengewerkt.
Feiten, waarvan acte wordt verzocht.
Volkshuis vesting en
Stedenbouw
Heden begint te Hastings (Engeland)
het eerste na-oorlogsche congres van de
internationale federatie voor volkshuis
vesting en stedebouw. Er is in bijna alle
landen van Europa en ook buiten Europa
een groote belangstelling voor deze bij
eenkomst. Een week lang zullen de onge
veer duizend deelnemers aan dit congres
zich diepgaand bezig houden met de pro
blemen welke samenhangen met de volks
huisvesting en den 'stedenbouw. De groote
deelneming aan het congres vindt onge
twijfeld haar oorzaak in het feit, dat de
woningnood in bijna alle landen der we
reld zoo groot is. Men koestert de ver
wachting bij de besprekingen op dit con
gres iets van anderen te kunnen leeren
bij de voorbereiding van de groote weder-
opboüwprogramma's die moeten worden
uitgevoerd.
Van Nederlandsche zijde zijn voor dit
congres verschillende prae-adviezen uit
gebracht m.l. over: techniek van den we
deropbouw, economische aspecten der
volkshuisvesting, decentralisatie en het
voorbereiden der plannen.
Gelijktijdig met het congres zal een in
ternationale tentoonstelling plaats vin
den waaraan ook Nederland deelneemt
met een inzending van het ministerie van
openbare werken en wederopbouw. Deze
inzending zal o.a. toonen: De in Neder
land aan gebouwen aangerichte schade,
de ter noodvoorziening getroffen maat
regelen, het bouwplan 1946 en Nederland
sche woningtypen. Verder zullen op de
tentoonstelling afbeeldingen en maquet
tes aanwezig zijn van de wederopbouw-
plannen van Amsterdam, Rotterdam,
Middelburg, Arnhem en Petten.
De Radio geeft vanavond;
HILVERSUM I. 305.5 M.
18.00, 20.00 en 23.00 uur Nieuws. 18.15 Gra
mofoon; 18.30 Ned. Strijdkrachten. 19.00 Be
nedict Silverman. 19.15 Urgentie-program
Partij van den Arbeid. 19.45 Departementale
uitzending. 20.20 Omroep-orkest. 21.00 Voor
dracht Willem van Capeilen. 21.45 The Ram
blers. 21.45 Omroep-kamerkoor. 22.10 Viool
en piano. 22.45 Ds. Buskes. 23.15 Niéuwe Ame-
rikaansche platen.
HILVERSUM II, 415.5 M.
19.00 en 22.00 uur Nieuws. 17.35 Celesta En
semble. 18.15 „Pennies from heaven". 18.45
Sportpraatje. 19.15 Gramofoon. 19.45 Lees-
lamp. 20.05 Evangelisatie-avond te Rotter
dam. .21,15 Orgelspel Valentijn Schoonder-
beek. 21,30 Gramofoon. 22.30 Gramofoon. 22.45
Avondoverdenking. 23.00 Zangrecital Erna
Spoorenberg. 23.30 Gramofoon.
Distriliutieambtenaren
congresseeren
De vereeniging van Distributie-amb
tenaren heeft in Amsterdam een twee-
daaigsch congres gehouden, dat door
ruim 400 afgevaardigden werd bezocht.
Er werd een motie aangenomen waarin
bii den minister van Binnenlandsohe
Zaken werd geprotesteerd tegen het
feit dat de wachtgeldregeling nog
steeds uitblijft, terwijl geen antwoord
werd ontvangen op een schrijven aan
den minister over een uniforme salaris
regeling Bovendien drong het congres,
dat 11Ö00 leden vertegenwoordigde, er
op aan dat geen ontslag aan distribu-
tiepersoneel zou worden verleend voor
dat een gelijkwaardige werkkring elders
is gevonden. Het congres zond een te
legram aan H.M. de Koningin van den
volgenden inhoud:
De vereeniging van Distributieperso-
neel in Nederland, in congres op 4 en 5
October 1946 te Amsterdam bijeen, be
tuigt. hare verknochtheid aan Uw Huis.
De Distributie-ambtenaren vertrou
wen en verwachten, dat uwer Majesteits
regeering al die maatregelen zal nemen,
die uit sociaal oogpunt bij de afvloeiing
van Distributiepersoneel noodzakelijk
zijn.
Haarlem krijgt weer eigen
Kamer van Koophandel
Naar de heer jhr. dr. J. C. Mollerus,
secretaris van de Kamer van Koophandel
tijdens een vergadering van de Haarlem-
sche HandelsvereenigLng mededeelde
wordt in 1947 verwacht, dat Haarlem weer
een zelfstandige Kamer van Koophandel
zal bezitten. Daarmee zal dus een einde
komen aan den toestand, dat de Noord-
hollandsche Kamer een kantoor in Haar
lem heeft. Bovendien deelde de heer Mol
lerus mede, dat thans het Handelsregister
de namen van 19.000 Haarlemsche bedrij
ven bevat, terwijl het aantal verstrekte
inlichtingen een jaargemiddelde van
24.000 beloopt.
Een nieuwe schouwburg
in Amsterdam
In het „Gebouw voor den Werkenden
Stand" op de Kloveniersburgwal te Am
sterdam is de „Doelenzaal" als schouw
burgzaal van het Nederlandsche Volks-
tooneel ingewijd. Deze zaal is wat grootte
betreft de tweede zaal na den Amsterdam-
schen Stadsschouwburg.
De openingsceremonie door burgemees
ter d'Aïlly verricht, bestond uit het door
knippen van een band die twee kokardes
verbond, één in de Amsterdamschè en één
in de Nederlandsche kleur.
Als openingsstuk werd gegeven „Vech
tend Volk" van den Russischen auteur
Konstantin Sjmonov.
De „Van Oldeiibarnevelclt""
met 2000 man naar Indië
Zaterdagmi<idag vertrok de „Johan van
Oldebarneveldt" met ongeveer 2000 man
van de 7 December-divisie uit de Amster-
damsche haven naar Indië. Met dit schip
ls de eerste zending sport- en recreatie
artikelen, waarbij een volledige uitrusting
voor bokswedstrijden, kisten boeken en
gramofoonplaten, ingezameld door het co
mité „Rotterdam en de mariniers", en be
stemd voor de eerste mariniersbrigade te
Soerabaja, veizonden.
Correspondentie voor militairen aan
boord van de „Johan van Oldebarneveldt"
behoort resp. op 9 en 23 October ter post
te worden bezorgd. De postkantoren ver
strekken nadere inlichtingen.
„Kunst Zij Ons Doel"
Feesttentoonstelling
en -receptie
„De stad Haarlem prijst zich gelukkig,
het genootschap „Kunst Zij Ons Doel"
in haar midden te hebben." Deze
woorden van burgemeester Reinalda
teekenden Zaterdagmiddag in het
Frans Halsmuseum de belangstelling,
welke het stadsbestuur heeft voor de
cultureele waarden hier ter stede in
het algemeen en voor die van het 125-
jarige K.Z O.D. in het bijzonder en zij
vormden tegelijk het kernpunt van de
rede, waarmee de heer M. A. Reinalda
de openingstoespraak van den voorzit
ter, den heer A. Arens beantwoordde.
Voor een klein, select gezelschap, dat in
den nieuwen vleugel van het Haarlemsche
museum bijeen was. om de feestelijkheden
ter gelegenheid van den 125sten verjaar
dag van het schilder- en teekencollege in
te luiden, sprak de heer Arens een
openingsrede uit, waarin hij allereerst bur
gemeester Reinalda en een deputatie der
Federatie van Kunstenaarsverenigingen
een welkom toeriep. Na een beknopt histo
risch overzicht van het verjarend genoot
schap uitte hij zijn dank voor de mede
werking, verleend door gemeentebestuur,
museumdirectie en den dienst van Iiout en
Plantsoenen, zonder wier hulp de jubileum'
tentoonstelling niet had kunnen plaats
hebben. Tenslotte bood hij uit naam van'
de leden een, door den heer F. W. Kloeke
ontworpen legpenning den burgemeester
aan. met het verzoek, deze een plaatsje i«
het museum te geven. De penning toont de
Pegasus, het gevleugelde paard van de
schoone verbeelding.
Namens het gemeentebestuur sprak bur
gemeester Reinalda zich waardeerend uit
over het jubileerende college, hij wees op
de waarde van de kunst als. tegenwicht
van de dagelïjksche beslommeringen, niet
alleen aanwezig in het geschapen kunst
werk, maar ook en vooral in het streven!
naar het schoone.
Hierna werd een rondgang door de twee
expositiezalen gemaakt, waarbij de meer
dan honderd werken een voorkeur zeer
moeilijk maakten. C. J. Laan is o m. ver
tegenwoordigd met een kloek stilleven;
van W. Steyn hangt een stemmig en in.'
prachtige bruinen geschilderd naakt: ver
der is een fijn gepenseeld stemmings-
stukje van Mandersloot aanwezig, dat de
gesluierde lichtval tusschen een groep oude
huizen treffend waargeeft. P. Veen liet
zien bewonderen in een klein, precieus
doekje, waarvoor een paar fleschjes met
een diste! model stonden. Van de aanwe
zige beeldhouwwerken noemen wij een.
monniksfugur van J. P. Hooghout, die met
zijn geheven armen als kaarsdrager fun
geert. Over het algemeen is deze keuze
tentoonstelling een goede manifestatie van
Haarlemsche schilderkunst, die met ver
scheidene aantrekkelijke doeken de twee
zalen vult.
Tegen vieren begon de receptie van het
bestuur in het oude Waaggebouw aan de
Damstraat. Velen maakten van de gelegen
heid gebruik, het jubileerende genootschap
te complimenteeren en de dames van de
leden hadden hun gelukwenschen in een.
stoffelijken vorm gegoten. Mevrouw E.
HeilooSmit bood het bestuur een aantal
boekwerken en een door mevrouw Kamn1
Deleourt vervaardigde oorkonde aan.welke
geschenken bij het bestuur kennelijk in
goede aarde vielen. De societeitszaal van
het oude gebouw vertoonde in den avond
het gewone Zaterdagsche looneel: ter ge
legenheid van het jubileum had de „soos"
ditmaal echter een bijzonder feestelijk:
karakter.
David Rousset: Univers Concen-
trationnaire. Francis Ambrière:
Les grand es vacances.
De Fransche oorlogsliteratuur is, even
als de Nederlandsche, hoofdzakelijk docu-
mentair. Zij beschrijft den taaien, dikwijls
'verborgen moed en het nerveuse, gespan
nen leven der Résistants, de verschrikkin
gen, de martelingen en de beestachtigheid
der concentratiekampen, het verraad der
Vichyisten en collaborateurs. Slechts en
kele schrijvers hebben getracht de gebeur
tenissen als verschijnsel te begrijpen en
begrijpelijk te maken. Tot hen behoort
David Rousset, wiens roman: „Univers
Concentrationnaire", met de Prix Théo-
phraste Renaudot bekroond is. David
Rousset, vóór den oorlog correspondent
van Time en Fortune, is in October 1943
door de Gestapo in Parijs gearresteerd
wegens anti-fascistische propaganda in de
Duitsche weermacht en hij heeft daarna
de kwelling van verschillende concentra
tiekampen doorgemaakt. Hij verhaalt in
zijn Univers Concentrationnaire- echter
niets van het lijden van den gedeporteer
de, van zijn hoop, zijn vertwijfeling en in
tieme verlangens, maar geeft, als socioloog,
koel. logisch en zonder te vervallen in
literaire welsprekendheid een verklaring
van het verschijnsel „concentratiekamp"
Van het geheele mechanisme van dezen
20e-eeuwsche hel toont Rousset ons het
verfijnd en verdorven raderwerk.
Neuengamme. Helmstadt. Buchenwald
e.a. vormen een afzonderlijke, beangsti
gend grotesk heelal met eigen geographle,
eigen wetten, riten, goden, samenzwerin
gen, geheimzinnige woorden, waarin de
tegenstander van het Nationaal-Socialisme
tot" een volledig lichamelijk, moreel en
geestelijk verval gebracht wordt.
Wat ligt ten grondslag aan de geniale
verfijning der kwellingen, aan de ingewik
kelde inrichting der kampen?
Volgens den schrijver: een philosophie
der boetedoening. De S.S. beschouwt den
tegenstander niet als een normaal mensch.
Zijn „philosophie" doet hem den vijand'
zien als de intellectueele en physieke be
lichaming van de macht van het kwade.
Polen, Russen, Joden zijn niet aan te pas
sen vormen van het Kwade. Ook zonder
dat zij tegen het Nationaal-Socialisme
strijden zijn zij voorbestemd verdelgd te
worden. De Communist, de Socialist, de
revolutïonnair en de buitenlandsche ver
zetsgroepen zijn de actieve vormen van
het Kwade. Voor hen is een eenvoudige
verdelging niet voldoende. Zij moeten
overtuigd worden van hun verachtelijk
heid. Zij worden in den dood gedreven met
een geraffineerd berekende vertraging,
opdat zij door hun geleidelijk lichamelijk
en geestelijk verval zich ervan bewust
worden, dat zij slechts vervloekten zijn,
uitdrukkingen van het Kwade en geen
menschen. Zoo zijn de kampen eenzame
oorden der boete, welke alleen de S.S.-
goden kan bevredigen en waar niet de
dood, maar de marteling een pijnigende
angst onderhoudt.
Dat apocalyptisch
onze zijn geworden.
eens de met de Prix Goncourt bekroonde
roman van Francis Ambrière. Zijn „Gran-
des Vacances" is het beste document over
de Stalags. de krijgsgevangenkampen, dat
verschenen is en het zal als zoodanig niet
makkelijk overtroffen worden.
De gevangene in een concentratiekamp
is slechts slaaf; de krijgsgevangene geniet
nog een zekere mate van vrijheid en dat
juist schept de bron voor martelende in
nerlijke conflicten. Zoo bevatten Ambriè-
re's „herinneringen" aan de periode 1939—1
1945 prachtige bladzijden over den voort-
durenden, dikwijls tragischen strijd tegen
het gevaar van geestelijke afstomping,
tegen moreele verslapping tengevolge van
het niets-doen. tegen den fnuikenden in
vloed van Vichy en „Europeesche" propa-
ganda: over het verzet tegen het werken
voor den vijand; over de pogingen tot ont
vluchting; over de verbetenheid, waarmee
getracht wordt het gevoel van mensche-
lijke waardigheid te behouden en de zui
verheid der ziel te redden ir. de verwor
ding van het lichaam De auteur verzwijgt
echter niet de nederlagen: de verbroede
ring met den vijand; het défaitisme: de
slaafschheid en lafheid van hen, die om
materieel voordeel zich tot de bourgeoisie
van een kamp wilden opwerken: de zwak
heid van hen, die bezweken voor de ver-
heelal zou bijna het leiding van iets meer comfort, iets betere
voeding.
i De lange duur der gevangenschap heeft
Was het slechts een product van een den geest en de ziel der slachtoffers vol-
verbijsterend misdadige afwijking en is komen .blootgelegd. Zij heeft vélen doen!
het concentrationnaire tijdvak voorgoed afglijden naar laagheid en onteerende on-
afgeslofen? De schrijver is van meening.
dat dergelijke ervaringen helaas steeds
mogelijk blijven, tenzij en hier spreekt
de partij-politicus de economische en
sociale verhoudingen, die tot kapitalisme
en imperialisme voeren, verdwijnen en
daardoor crises, die tot het Univers Con
centrationnaire leiden, op de juiste wijze
opgelost kunnen worden.
De volkomen eerlijkheid en oprechtheid,
die aan Rousset's werk en aan andere oor
logsliteratuur hun menschelijke, doch ook
ontzettende klank geven, kenmerken even-
derworpenheïd; doch zij heeft ook de gele
genheid geschonken den waren inneriijken
rijkdom en natuurlijke heroïek der men
schen te leeren kennen. Deze kleine en
groote menschen en de omstandigheden,
waarin hun leven jaar na jaar verliep,
heeft Francis Ambrière beschreven in een.
milde, zeer vaak uiterst gevoelige en be
wogen taal, doorflitst door die tintelende
ironie, die een Franschman zelfs in ongeluk
niet verlaat en, zooals beide boeken be
wijzen, dikwijls geestelijk redt.
E,
