't Kost je geen daalder - geen vijf, geen vier - 't kost je geen drie kwartjes Webbe De mis, de jaarbeurs, de markt Heemskerks schoolverzuim verdubbelde het vorige jaar Zaterdagmarkt op Willemsplein groentemarkt in het oude dorp OP DE MARKT met daverende prijzen Vreemdelingen kunnen in IJmuiden terecht Suizend gaslicht en walmende toortsen Middenstanders willen demonstratie WOENSDAG 30 MAART 1955 „De Blikkenkoning" Boerenleenbank boerde goed in 1954 De aardbeiencampagne hield 124 keer een meisje thuis Bij grote Paasdrukte Niets nieuzvs onder Velsens zon HET BLIJSPEL VAN DE MARKT wordt haast elke dag weer opgevoerd in de enige stad, die zich een werkelijke markt kan veroorloven in de koopmansstede Amsterdam. Ge moogt dan de klinkertjes van het Zaailand in Leeuwarden liefhebben mét de boeren daarop geplant, in discussie over een puur-beste gieter ge kunt de Zeeuwse kappen be wonderen, die langs de kramen der Goesse weekmarkt deinen als een blanke stroom vol fonkelingen van de gouden mutsspelden Amsterdam heeft het ware geheim van de markt in de Albert Cuyp, op het Amstelveld en het Water- looplein. En dan nog met die binnensteedse markten voorop, waar de standwerker zijn volle talent ontplooit voor een be grijpend publiek, dat er op staat genomen te worden, mits de waren goed zijn en de onvervalste menthol-honingbrok- ken („goud voor de keel, met Vogezenkruiden") ook inder daad helpen tegen de hoest, zoals de man in de witte jas het al hakkende heeft voorzegd. Mits het wonderbaarlijke laspreparaat uit het gekurkte reageerbuisje ook werke lijk leer op leer kit, zodat er geen droppel water tussen komt. Wat de koopman er verder omheen ver telt, zal de toehoorder zo een zorg zijn en als hij eens even persoonlijk wordt, zal het hem eveneens de koude klederen niet ra ken. Want de Amsterdammer gaat op de daartoe gestelde tijden ter markt om zich hoestbrokken en soldeermiddelen, jonge geitjes en scheermesjes aan te schaffen, maar óók om zich een sappig verhaal in de oren te laten gieten van Loutje Lap, Klaas de Voogd, Guurt Wijngaarden en hoe de gauwe ridders van de tong en het eminente ongeregelde partijtje verder in de burger lijke stand staan ingeschreven. Groeien EEN MARKT moet groeien moet de sfeer krijgen, waarin de standwerker zich kan laten gaan. Ge zult dat morgen op het IJmuidense marktplein vernemen: heeft de standwerker geen klankbord aan zijn pu bliek, dan komt zijn babbel niet op gang, maar hoort hij met het geoefend oor van de woordkunstenaar, dat zijn sterke ver- halen^aanslaan, dan bakt hij ze donker bruin en slijt er zijn rozenzeep, zijn haar water of vijftig-steens anker-horloges mee. Loutje Lap? Kleine waterradde zoon van het oude volk. Zich zijn macht over de omstanders bewust handig koopman en enig vertegenwoordiger van de ene, de beste merkvulpen ter wereld, die voor een rijksdaalder de uwe wordt. Hij is een „zwemmer" hij „zwemt" in zijn vloeiend betoog rond de koopwaar, die op een lang- versleten karpet op de steentjes ligt te lon ken of, als het duurdere spullen zijn rond de schragentafel. Hij praat rustig en met grote vreugde over zijn verblijf bij Duitse gastheren, die hem aan het werk wilden hebben, hèm, Loutje Lap, gesjochte jongen uit Groot Mokum. Niéts begreep hij daarvan. Maar dat zijn scheermesjes met een snijkant van nul komma nul acht millimeter en wie het niet gelooft kan het komen nameten de beste zijn, die ooit in overtollige Ameri kaanse legervoorraden te vinden waren, heeft hij wel begrepen: uit dit geloof spruit zijn overredingskracht. V oor zifter DATZELFDE stugge geloof verzet ber gen bij Guurt Wijngaarden, van wie zijn buren-standhouders zeggen, dat hij zo bar schreeuwt altijd: „hij denkt dat z'n klan ten stokdoof benne"'. Guurt is voorzitter van de Centrale Bond van Straat-, Rivier en Marktkooplieden en hij moet een gewel dig voorzitter zijn met zijn witte haardos, zoals hij een imponerend koopman is op het Amstelveld achter zijn emmer water onmisbaar attribuut tot het aanprijzen van een artikel, waar Guurt gróót in is: zeep. Hij begint met scheerzeep. Exportkwali teit met 16 percent olijfolie en het schuim staat als slagroom op de kwast. Die kwast zetten we daar op de hoek van de toonbank in het zonnetje en als u over een uur terugkomt, is dat nóg slagroom. Gebruikt u ze ook mevrouw? Uwes man dan? Hebt u geen man? Loutje Lap, vele malen bekroond vanwege de wel versneden tong riem - in scheer mesjes of horloges vulpennen of arm banden. „Zal u mijn niet gelove - heb ik de alleen- vertegenwoordi ging gekrege voor West-Europa van deze gouwe vulpen met iridium punt en platine dop Vertel mijn nou wat zo'n mooie vrouw zal geen man hebben. Nou is ze goed meneer? Die me neer zegt het zelf kan u nagaan een vreemde meneer, die deze scheer zeep heeft genoten, komt hier vertel len, dat ze prima is. Nou is dat m'n broer wel, die telkens even langs komt en dan geef ik hem aan het eind van de week een sigarencent, maar dat verandert niks aan de zaak: die scheer zeep is goed. Wonderbaarlijk Als dan de blokjes verkocht zijn „let op, dit is het laatste partijtje, want ik ben bij de douane tegen de lamp gelopen" komt de Duitse minerale melkzeep. Dat is nog veel beter. Dat is zo wonder baarlijk goed, dat zal ik je even laten zien. Kijk: in de natte hand omdraaien een, twee, drie maal en meer niet ik leg het stukkie gewoon weg heb ik genoeg an. Voor mijn is het beter, als u goed zeep verknoeit flink onder de kraan en dan het schuim maar door de gootsteen laten lopen, maar deze medicinale zeep heeft dat in wezen niet nodig. Dat schuimt. Als je zoveel schuim in je familie heb, benij' ik je niet met je familie. En dat kost je geen rijksdaalder, geen twee gulden, geen zeven kwartjes, geen zes, geen vijf, nee wacht even op die brom fiets jij mag vooruit betale, want je kunt zo haastig wegkomen dat kost je de zes stukken omdat het vandaag Maandag is en ik jullie ook wat gun: dat kost je ene gulden en twintig cent!" Middag Guurt kan zo een middag vullen. De klodders schuim sneeuwwit meneer, zal het dan geen vet zijn, dat deze zeep zo goed maakt pitsen op de grond en de nabuur, die sigaren van een dubbeltje pro beert aan te praten, roept daar wel eens een nijdig woord tussendoor, maar Guurt praat en praat en wast zijn handen in de slagroom; drijft de spot met zichzelf en de cliëntèle en verkóópt. Zelfs aan de twee chauffeurs van een groot warenhuis, die de zeep bij hun baas tegen inkoopsprijs kun nen krijgen: „die Guurt leverancier van het personeel van ons grootste warenhuis." ANTON BOERSEN is alleen maar stand werker. Hij is met zijn pronte dochter uit de Omval bij Alkmaar gekomen naar het Amstelveld met uienzaad, aardappels en wat niet al. Anton reist al bekant veertig jaren de markten van Purmerend, Alkmaar en Amsterdam af en heeft een beste hulp aan het mooie meidje, dat nevens hem staat, want het oog wil ook wat, waar? Ze voelen zich samen met hun uienzaad, hun aardappels en hun andere tuindersgesnor het beste thuis in Amsterdam tussen de vaste klantjes. In de oorlog was dat wel even anders, dan kwam Anton Boersen J.zoon uit de Omval naar de hoofdstad per fiets „moei as een hond, man" en daar stonden dan zo'n 150 mensen in de rij om wat uienzaad en de andere schaarse han del. De Duitsers waren wild op de zakjes uienzaad, „zwiebeln" noemden ze het, maar betalen deden ze nooit op 't Sin gel kon Anton zijn geld halen en dan schreef hij ook wel eens een paar dubbel tjes meer op, want dat is een mooi eind van het Amstelveld naar 't Singel. Bij een razzia hebben ze hem haast nog te grazen gehad, die Anton, maar hij was gelukkig invalide. Juweel Tegen een groen woonwagentje speelt een blonde jongen om den brode met drie ballen en vier ringen hij jongleert. Een smoezelig hondje, wiens moeder iets met een poedel gehad moet hebben, gaat straks op zijn hoofd zitten en wuift met zijn pootjes. Achter het raampje van de woon wagen een kinderkopje een bruin kindje, als een donker juweel gevat in de lijst van dat raampje. Hij is een stukje van het blijspel van de markt. De blonde jongen vormt er een tragische tegenhanger van: de afgezakte circusartiest, wiens handigheden hem een schamele cent opbrengen op een versleten vloerkleed. Hij zal nooit naar IJmuiden komen hij is Amsterdammer. Maar IJmuiden heeft morgen wél een markt en de standwerkers trekken naar de openingsdag met hun spraakrivieren, hun scheerzeep, hoestbrokken en kramerij. De Donderdag daarop zullen zij er niet allemaal zijn dan is de weekmarkt een gewone markt zonder concours en zonder deftigheid, maar wellicht al een beetje een deel van de stad, die zich een markt aan schafte, maar er nog braaf aan wennen moet. J. F. rooocooooooooco Bij de opening van de eerste IJmuidense weekmarkt morgenochtend om negen uur door het voltallig college van burgemeester en wethouders mét een standwerkers-concours en een receptiemet prijzen voor de beste praters en een modeshow van een tiental middenstanders past wat extra aandacht voor het verschijnsel markt. Op deze pagina hebben wij enige verschijningsvormen van de markt belicht. OOOOOOOOOOCOOD ooooooooooooroo ADVERTENTIE Wie? Wat? Waar? Wanneer m.i.v. MORGEN en Hoe? zoals altijd De Coöperatieve Boerenleenbank (Raf- feisenbank) te Heemskerk heeft Dinsdag avond in zaal Nijman haar 32e jaarver gadering gehouden. In het openingswoord gaf de voorzitter de heer Ch. v. d. Outenaar een overzicht van de economische toestand van ons land, die hij zeer gunstig noemde. De deviezen reserve stijgt nog steeds en er is volop werkgelegenheid. Doordat veel kapitaal beschikbaar is, ontstaat er voor de banken echter het nadeel dat het spaargeld van de leden moeilijk op winstgevende wijze kan worden belegd. Het jaar 1954 is voor de bank overigens gunstig verlopen en door het vertrouwen van de leden vond een grote stijging van het aantal handelingen plaats. Het ledental gaat nog steeds omhoog, al dus de voorzitter en dit bedraagt nu onge veer 160. Aan spaargelden is in het vorige jaar een bedrag ingelegd van 592.245,19. De ont vangsten en uitgaven beliepen een bedrag van 2.899.669,69. Uit het rapport over 1954 van de com missie tot wering van het schoolverzuim te Heemskerk blijkt, dat het aantal verzuimen het vorig jaar tweemaal zo hoog is geweest als in 1953. Dit verschijnsel komt geheel op rekening van de R.K. Mariaschool, die met 124 verzuimen, tegen 35 het jaar daarvoor, aan de spits staat. Deze verdubbeling van het aantal is vol gens deze commissie echter in het geheel niet verontrustend daar 20 verzuimen op een duizendtal kinderen nog niet veel ge noemd hoeft te worden. Van onwil of on verschilligheid van de betrokken ouders is evenmin sprake. Aardbeien De verzuimen vielen bijna alle in de aardbeientijd, waardoor de commissie ge neigd is te concluderen, dat de meisjes bij de aardbeientelers favoriet zijn, temeer waar er van de jongens in deze tijd geen enkel ongeoorloofd verzuim werd geno teerd. Tal van kwekers werden inmiddels al om deze redenen beboet of kregen een voorwaardelijke straf van de Haarlemse kantonrechter, hetgeen "voor de overige ouders ongetwijfeld een ernstige waar schuwing zal inhouden. Aan de openbare school werd geen enkel ONDER markt verstaat men de plaats, waar koper en verkoper samenkomen, terwijl men in het midden laat, of de belanghebbenden zelf, dan wel de over heid maatregelen treft, die van belang zijn voor het samenkomen der beide partijen en het verhandelen der goederen". Dat is kloek gezegd van onze encyclo paedia en het. is onaantastbaar juist ook, al blijft de omschrijving, die Bets Haringkop van de Amsterdamse Nieuwmarkt eens moet hebben gegeven, ons liever. Mart is mazzel óf mis-mazzel" zei zij. En dit geluk des koopmams, wel eens omgekeerd evenredig aan dat des ko pers, is een oeroude wezenstrek van de „markt", waarmee dan even niet bedoeld wordt de ietwat duistere verschuiving van economie, die op Wallstreet of aan het Damrak geschiedt, maar dat wèl op de tentjes slaat de tentjes op de Purme- render veemarkt, de tentjes op het Leeuw arder Zaailand en de tentjes van de Grote Markt van Groningen of Middelburg. Want dan krijgt het woord „markt" plots de ondertoon der menselijke gemoedelijk heid een blinkende trossel ballonnen aan .een stok, een zelfbinder voor het le ven en bloemen uit Aalsmeer, overgoten met het „mazzel of mis-mazzel" onzer Miebet uit de Bethaniëndwarsstraat. DIT ALLES Is zo oud als de mensheid zelve. De Parthen en de Carthagen hebben hun markt gekend al moet het dan binnenshuis zijn gebeurd en in de eerste dagen onzer jaartelling was de markt bij de tempel de plaats waar een eenvou dige Xazarener de wisselaars wegjoeg met het onvergetelijke gebaar van een wereld bestormer. HET AMSUWELD - levend hart van de stad De bemoeienis van de overheden met de markt is eveneens haast zo oud als wat wij als de beschaving denken te mogen aan dienen. Want al in de Romeinse steden vorderde de plaatselijke overheid haar markttol als ruil voor de zorg, die zij aan de veiligheid en een zuivere munt be steedde langzamerhand werd deze tol het uitsluitend recht des konings en dat had tot gevolg, dat de markten gecentra liseerd werden tot die plaatsen waar de koning de grootgrondbezitters of stede lijke bestuurderen zijn marktrecht over droeg. Naarmate in de oude Hollanden de steden hun taak in het maatschappelijk verkeer gingen opeisen en de bevolking groeide, steeg het getal der markten ook al omdat de buitenpoorter steeds meer de natuurlijk zorg voor de voeding der stedeling overnamen. Wekelijkse markten we vinden ze ln de 11e-en de 12e eeuw naast de markten, die de drie kerkelijke hoogfeesten bege leidden: Kerstmis, Pasen en Pinksteren de tria fora. Interlocale handel ontwikkele zich nog later via de jaarmarkten, waaraan meestentijds de stichtingsdag van een be paalde kerk verbonden was: de Deventer Lebuinisimarkt is daar een schoon voor- I beeld van, vallende op de dag der inwij ding van de St. Lebuinus. En de benaming „mis" voor jaarmarkt stempelt dit insti tuut met zijn kerkelijke oorsprong. De leiding over zulk een „mis" ge kunt er fraaie exempelen van terugvinden in de historie van Troyes, Beucaire, Lagny, berustte bij de mismeester de costos nundinavum, een autoriteit, die door de kooplieden werd gekozen. En er was „mis-mazzel" ook al ligt het verband enigszins verwarrend. Zulk een onfortuinij Ikheid kon zich openbaren in een gestaag-oplopende schuldenlast voor koper of verkoper. Wanneer dit al te grote omvang aannam, liep de insolvente de kans, in de „imisban" te worden gedaan, hetgeen hem meestal dwong de achter stallige vorderingen .te voldoen, liever dan de profijtelijkeden van de volgende jaar markt te moeten ontberen. De jaarmarkt heeft haar betekenis voor de détailhandel verloren toen de Neder landers eenmaal de zeeweg naar Indië hadden gevonden: de handel wijzigde haar karakter ten enenmale en nogmaals kreeg de markt een klap, toen de beschermende handelspolitiek der 16e, 17e en 18e eeuw de invoer van vreemde producten ging be lemmeren. De mis bleef evenwel voor de handel in het groot behouden. Nederland heeft zich eeuwen lang georiënteerd op de jaarmis van Frankrijk a/d. Main, die de grootste der Amsterdamse handelshuizen onder haar standhouders telde: de binnenlandse markten echter verwaterden merendeels tot „plaatsen des gemenen vermaaks" kermissen dus. Wat echte» bleef en blijven sa) «se weekmarkt; zij specialiseerde zich echter. Hier ontstond er de beurs uit. ginds de periodieke tentoonstelling en in dit ver band is er een duidelijke samenhang met de oude weekmarkt en de moderne wereldtentoonstelling aan te wijzen de jaarbeurzen zijn loten van eenzelfde stam. ongeoorloofd verzuim geconstateerd. In 82 gevallen van de verzuimen bleken de redenen veldarbeid te zijn, vijf maal werden kinderen thuisgehouden, om huis houdelijke arbeid te verrichten, terwijl van 120 gevallen de redenen onbekend zijn ge bleven. De commissie is als volgt samengesteld: de heer P. van Tuinen, voorzitter; de heer J. A. Kos, secretaris; mejuffrouw F. Oos trum en de heren S. v. d. Kolk, H. Heester beek, H. Kerklaan en C. Timmerman. Nu vooral Westelijk Nederland tijdens de Paas- en Pinksterdagen veel belang- stelling van toeristen uit West-Duits- land, België, Luxemburg en Frankrijk g verwacht, is de kans nog groter dan vorige jaren, dat de hotel- en pension- accommodatie in steden als Den Haag, Amsterdam en Haarlem te klein zal zijn. De VVV Zuid-Kennemerland op het Stationsplein te Haarlem heeft thans al contact opgenomen met de VVV IJmuidens Bloei", om de pensions te IJmuiden meestal de pensions, die over een telefoon beschikken als uit- wijkmogelijkheid te benutten. Op haar - verzoek heeft de Amsterdamse VW van „IJmuidens Bloei" ook de beschik- king, gekregen over een lijst met adres- sen van IJmuidense pensions. IJmuiden :is dus gereed om de jaarlijkse stroom buitenlanders te helpen ontvangen. Zoals vorige week Zaterdag gemeld, be- schikt IJmuiden in totaal over 220 bed- den bij particulieren, waarvan 116 een- persoons en 52 tweepersoons bedden. ueze zijn verspreid over zestig adressen. oocxxxxocxxooocxxwcaoDoooocoooccoMcocococcooocooooooooo Een weekmarkt in IJmuiden is geen nieuwtje. Een goede vijfentwintig a dertig jaren geleden was de Zaterdagmarkt op het Willemsplein in Oud-IJmuiden dè gebeur tenis van de week. En menige man, nu eerbiedwaardig huisvader, herinnert zich nog de schone tijd dat hij als prille knaap, opgepoetst en afgestoft bij de Zaterdagse beurt, des avonds met zijn kornuiten tikje-loop speelde tussen de schaars verlichte kramen met vis en zuur, met couponnetjes stof en snuisterijen en dan plotseling het spel vergat om te zien naar dat wondere werk dat de sigarenmakers in hun 6tand zo handig bedreven. Ook de middenstanders rond het plein ligt deze markt nog in de herinnering. Zo om een uur of vier in de middag werden de kramen opgezet en begonnen de stand houders hun waren uit te stallen en de ver koop van de luide aangeprezen waren duurde tot lang nadat de winkels gesloten waren. En die winkeliers deden pas om* tien uur in de avond de knip op de deur! Soms maakte „de muziek" in de duisternis een rondwandeling door IJmuiden en daar bij werd het Willemsplein, het centrum van het openbare leven op Zaterdag, niet overgeslagen. Het verhoogde de feestelijke stemming en volmaakte in de jongensogen het sprookje van flitsende flambouwen, zacht schommelende olielampjes en ruisende gasverlichting. Wanneer die markt precies voor de eer ste maal werd gehouden is zo maar niet zonder meer te zeggen en wanneer hU op hield te bestaan ook niet. Maar zij, die het weten kunnen, zeggen, dat in de jaren vlak voor de oorlog de aardigheid er langzaam aan af ging en dat die markt toen al op sterven lag. Hoe dat kwam? Niemand weet de oorzaak. Ook Oud-Velsen heeft zijn markten ge had en ook deze zijn na korte of lange tijd van het dorpstoneel verdwenen. De veemarkt heeft nog het langst be staan. Eerst op de oude Rijksweg, later in de Noorderdorpstraat daar op het pleintje bij slager Van Brummelen. Ook dat was een telkens terugkerend feest. Hoe lang die veemarkt er is geweest? Ijverig snuffelen in oude folianten heeft ons duidelijk ge maakt dat by raadsbesluit van 27 Decem ber 1895 besloten werd tot heffing van marktgelden. Waarschijnlijk is toen de markt verplaatst van de Rijksweg omdat de stoomtram daar ging rijden en dus het verkeer door vee en publiek zou worden gehinderd. Later is er alleen nog maar voorjaars- markt gehouden op de Zaterdag, vooraf gaande aan de derde Maandag in April en vóór de eerste Maandag in Mei. De na- jaarsmarkt viel op de derde Zaterdag na de eerste Maandag in November en in 1927 op de Zaterdag voorafgaande aan de laat ste Dinsdag in October. Er werd echter steeds minder vee aangevoerd en dat was reden voor de vroede vaderen om bij raads besluit van 18 Juni 1929 de markt op te heffen. Da laatst# marktdag woxd gehouden op 26 October 1929. Er waren toen nog maar 40 koeien aangebracht en in het verslag over deze laatste markt staat te lezen: Op de Kerkweg stond alleen een kraampje met koek en brokken. Vee en handelaren ontbraken. Handel was er bijna niet. Een groot gedeelte van het vee werd onverhan- deld teruggevoerd. Tegen twaalf uur maak te een regenbui een einde aan de markt en de lieden van de gemeentereinigingsdienst hadden maar korte tijd nodig om alle over gebleven sporen te verwijderen. Zelfs een groentemarkt Nog een andere markt heeft Velsen ge kend. In 1904 werd de eerste groentemarkt geopend fn het dorp Velsen. Kopers kwa men van alle kanten, uit Beverwijk, Haar lem en zelfs van Amsterdam. Er werden, zo staat er geschreven, goede prijzen ge maakt. Aardbeien haalden vijftien cent per mandje. Wat de Velsenaren echter hoog zat was dat er van officiële zijde geen ope ningswoord werd gesproken. En dat, ter wijl men van deze markt zulke goede ver wachtingen had. Een markt die driemaal per week werd gehouden en gezien werd als een zware concurrent van „de Wijk" had toch zeker reden van bestaan, zo zei men. Helaas, ook deze markt is na een kort tijdsbestek als een nachtkaars gedoofd. En nu de nieuwe markt op het nieuwe plein in het nieuwe IJmuiden. Op een dezer dagen te Breda gehouden vergadering van de Katholieke Midden standsvereniging aldaar is een motie aan genomen waarin wordt voorgesteld een middenstandsdemonstratie te houden in Den Haag. De bedoeling van deze mani festatie is om op 5 April door een massale „wandeling" langs het Binnenhof te pro testeren tegen de recente „handelsmarge- beschikking 1955". Het Bredase initiatief veronderstelt de medewerking van de Christelijke en de Koninklijke Nederlandse Middenstandbond. Het hoofdbestuur van de Katholieke Middenstandbond kon nog geen commen taar op de Bredase voorstellen geven, om dat deze in Den Haag nog niet zijn ont vangen. De hoofdbesturen van de Christe lijke en de Koninklijke Middenstandbon den deelden bij navraag mee, dat hun bon den aan een dergelijke manifestatie geen medewerking zouden verlenen.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1955 | | pagina 7