Radio-rêverie
Tien Nederlandse WIJ LEGGEN HEN IN DE WATTEN
zeeschilders
kat en de umcantie,
SiSSïï ^jTïïSxjrssk
Draaien, altijd maar draaien
BEPERKTE POLITIEK
Over de kansen van de Arabier
Dierbare vrienden
Veel muziek, maar
weinig leisching
(Van onze correspondent in Londen)
ER ZIJN nog enkele bewoners van de
Verspronckweg, die hun Engelse woordjes
wel eens zouden kunnen repeteren en in
een paar gezinnen aan de Raamgracht kan
het zijn nut hebben om nog enig Duits
taaleigen door te nemen, maar verder is
IN HET Nationale Maritieme Museum in Haarlem klaar om zijn gasten te ontvan-
Greenwich (ten Oosten van Londen) een gen. Straks, wanneer de Deen en de Oos-
Uniek monument ter verheerlijking van de tenrijker, de Duitser en de Luxemburger,
Britse macht ter zee door de eeuwen de Brit en de Fransoos nog duizelend van
houdt deze maande de Nederlandse Ver- de genoten bollenweelde om zich heen zien
•niging van Zeeschilders haar eerste bui- naar verder vertier, zullen wij hen naar
tenlandse expositie. Deze is tot stand ge- ons toelokken met ónze bollen, die welis-
komen op initiatief van de bekende kunst- waar geen wortels maar wel voedings-
«childer Rienk Beider, voorzitter van de draden hebben en al het licht uitpersen,
vereniging, die bij de officiële opening zijn dat ons Energiebedrijf maar kan missen,
dankbaarheid uitsprak voor de wijze, Als zij met de trein komen, kunnen zij
waarop zijn idéé ontvangen is. De tentoon- eerst allemaal even op het Stationsplein
•telling zal later in zes andere Britse kijken of hun eigen dundoek erbij is. En
•teden te zien zijn. De nog jonge Vereni- zodra zij dan met vertedering hun banen
ging van Zeeschilders stelt zich ten doel de hebben begroet, zal het koper van gefu-
traditie van het zeeschilderen levend te seerde harmonieën hun uit de hoogte tege-
houden en belangstelling ervoor bij het moet schetteren. Deze harmonieën zitten
publiek te wekken. Elk jaar varen enige dank zij de ondernemende neringdoen-
•eeschilders als gasten van de Koninklijke den van „Haarlems Entree" bovenop
Marine mee. Zij hebben zich onlangs ver- een arcade over de Kruisweg het devies
enigd. van zovele korpsen „Excelsior" steeds
De voorzitter van het tentoonstellings- hoger waar te maken. Serenades zijn
comité herinnerde eraan, dat de Engelsen lang genoeg van beneden naar boven ge-
het zeeschilderen van de Nederlanders ge- speeld en men heeft terecht ingezien, dat
ieerd hebben, namelijk van de beide Van het nu maar eens andersom moet.
de Velde's, de beroemde oorlogscorrespon- Maar niet alleen uit het Noorden ver-
denten met het penseel uit de zeventiende wachten wij onze gasten, ook langs de Zui-
eeuw, die tenslotte ons land verlieten om delijke toevoerwegen zullen zij komen op-
tan Engelse zijde hun kunstwerken te ver- zetten met opengeslagen folders in de hand
vaardigen. Vele van hun doeken hebben en nieuwe filmpjes in hun camera's. Het
eer. plaats gekregen in het Maritieme Mu- zal velen opgevallen zijn, dat er op het
eeum, waar overigens ook de portretten Houtplein een geheel nieuwe constructie
van Tromp en De Ruyter worden bewon- te zien valt, die sneller pebouwd dan ge-
derd, alsof zij Engelse zeehelden waren! dcfinieerd is. De omschrijving „ruimtelijk
Beiden zijn voor de Engelsen - mede dank monument" laat nog teveel ruimte, maar
zij het onderwijs - onsterfelijke figuren in het Duits wordt het punctueler „ein
geworden, sinds De Ruyter de Medway for- lichtstrahlendes Fest-Wahrzeichen" ge-
ceerde en Tromp zijn bezem aan de mast heten. Voor de Fransen wil het weer meer
hees. De enige twee vlaggeschepen, die een „grandiose et moderne construction de
Engeland ooit verloor, moesten in de zee- fête" zijn, maar voor de Haarlemmers pre-
oortog met ons land worden prijs gegeven tendeert het „al'één maar mooi" te zijn. dergelijk monument m Malmö of in Bor- bevestigen. Onze dochters zullen met dit
in het tijdsbestek van drie dagen! De Engel- Dit zei de burgemeester van deze stad al- deaux zouden aantreffen, zouden wij er kostelijke kosteloze gebaar het belangryk-
sen zijn altijd goede verliezers geweest en thans bij de in gebruikneming toen voor Malmö's Bloei of Touring Bordeaux hoge- ste werk doen.
Kim i»r\nr 'In ie ar ol laan hol aorct rlo Knnriolc irl narl 1 ir>V» f nr mrarVinnn
'iXAArp V
hun respect voor de „Dutch" is er alleen het eerst de bundels vloedlicht er overheen ijik om roemen,
maar door toegenomen. vielen. Maar de burgemeester begreep wel,
De meer dan zeventig schilderijen, welke dat hij daarmee toch weer een ietsje te
Want in de cabine van het lijntoestel
naar Frankfurt, in de stilte van een hótel-
EENMAAL in de stad aangekomen zal kamer of achter de tikkende ruitenwissers
de tentoonstelling omvat, geven een geva- veel in het ruimtelijke stond te spreken. de tourist het schoonste aantreffen, dat van een auto zal een vreemdeling zitten
rieerd beeld van de uiteenlopende talenten Degenen, die er tóch een symboliek In wy hebben: onze dochters. Zij zullen twee- die een kortgesteeld bloemetje om en om
m M .a I-I A M .L 1 .1 ..nn J m li on 'i I '1 r* n «...1 1 rt*. rm /.m nn n M n Y. V. i i 1. a J am a
van deze groep schilders, die verbonden zouden willen zien, zo sprak hij, konden aan-twee door de straten gaan met een draait, er aan snuift en zich iets herinnert
zijn door hun liefde voor de schoonheid en dan de naald van het monument wel be- glimlach, met een rode klokrok en met een
de grootsheid van de zee. Bij het tentoon- schouwen als „het teken van de omhoog- mandje bloemen. En niemand zal beschei-
gestelde bevinden zich ook enige expressio- strevende stad Haarlem, dat de wereld aan
nistische en naar het abstracte neigende zijn voeten vindt." Naast de naald bevindt
waarbij zijn ogen eventjes gaan glanzen.
En dan zitten we binnen een paar jaar
den achteruit behoeven te treden wanneer met een menigte vreemdelingen, die zich
werken. Vertegenwoordigd zijn: Rienk Bel- zich namelijk een zeer grote bol, die men
der, C. Bolding, J. Dijker, J. H. Goedhart, inderdaad als een verkleind schaalmodel
F. Hamers, J. W. Heyting, J. Meine Jan- van de aarde zou kunnen zien.
sen, Oskar Mendlik, J. B. Lambert Simon Maar daarmee is wellicht toch weer de
hun arm zich uitstrekt om een bloem te hier willen vestigen. KO BRUGBIER.
en D. Zwier.
ontwerper zelf misverstaan, die immers
Juist heeft willen afzien van een symme
trische hoofdvorm, omdat het feestelijke
en tijdelijke doel van het monument dien-
PARIJS, April Vandaag, op het mo
ment ongeveer dat u dit leest, is
En ze zullen elkaar ook allemaal terug
het vinden. Eerst daar dan weer hiér. Ik her
inner me dat nog van vorig jaar. In dat
dorpje in de Provence kwam ik op de eer
ste dag al de dokter van de vierde ver
dieping tegen, de tweede dag stoof de
kruidenier met zijn hele familie van om de
anders gezegd: een psycholoog. Tot deze |n ons midden is opgenomen Is niet het week'bSFnt detw^detoTdm komende hoof^aaf^an het* do^d^dertte d«
overtuiging kwam Gaston BachelarcI enige verrichten van bezigheden, waarvan men eerste Parijzenaars terug van hun Paas- ie°t een bevriende Parhspoliticus zfch in
jaren geleden in een lezing, welke hij on- de betekenis nimmer zal weten, de essentie var;i„ti,.n eaan do vreemdelingen Hp .tad l i" Ta"«LflHM:!".f"
der de titel „Radio en droombeeld hield van het feestvieren?
voor het studiecentrum van de Franse
met blikken busjes er aan,
de te prevaleren boven plechtigheid, mo- hoogtepunt weer voorbij in de eerste fase
nunienta!iteit of machtsuitdrukking. Ook Van het jaarlijkse transplantatieproces van
HET ZOU goed zijn, indien de radio niet voor deze visie kan men iets voelen, maar deze stad. Het is in feite een bijzonder
alleen ingenieurs voor de frequenttechmek met dit alles is de zaak er niet duidelijker eenvoudige manoeuvre: de Parijzenaars
of voor de gedragingen van het geluid ken- op geworden. Laat men er niet naar gaan verlaten hun stad, de provincialen en de
de maar ook een „zielkundig ingenieur vorsen, maar blij zijn om wat zo spontaan buitenlanders komen binnen. En over een
vacantie en gaan de vreemdelingen de stad ons kleine hotelletje inschrijven. Daarna
rvm au foton hoon ,,'0f m oon ,,„.,1 verlaten. Maar helemaal zichzelf wordt heb ik er maar niet meer op gelet en ge-
T-. ziet men een aantal parys toch niet meer voor October aan- accepteerd dat het dorp een klein stukie
■■■■wellicht is het noodzakelijk Die 'blikjes hGu hoogtep"nt v.alt °p de dag. nadat de heeft heel weinig belangstelling voor een
weiucni ner nooozaKeiijiK. Uie DUKjes sehoolvacanties znn hepnnnen Dan ral de „onontio v,-»
radio daarin de dage
lijkse, volledige ver
wezenlijking van de
menselijke ziel vormt.
In de wereld immers,
welke door de radio
wordt bezield, kan
Voor de
microfoon
kunnen bedoeld zijn om de vogeltjes van
de perken af te houden.
Voor de technici zijn hier nog een paar
constructie-gegevens: het teken is opge
bouwd uit buizen met klemmen en spieën.
Er zijn veel buizen voor nodig geweest en
iedereen elkaar horen en in vrede beluis- ook veel klemmen, maar voorèl veel spieën,
teren: kennelijk hield de spreker geen Hoe dan ook, men kan aannemen, dat het
rekening met stoorzenders en andere, de afgezien van die busjes de vreem-
schoolvacanties zijn begonnen. Dan zal de vacantie in het buitenland. Waarom zou
Figaro, zoals nu inmiddels een traditie lijkt hij ook, gezien het feit dat hij toch al in
te zijn gewarden, een foto op de voor- Frankrijk wóónt?
pagina hebben van een eenzame poes, of Dit jaar verwachten we hetzelfde. We
een verlaten vrijend paartje midden op de hebben een klein huisje gehuurd, op vijf-
I'lace de la Concorde. Die foto moet dan honderd meter van de zee, helemaal in het
wel om vijf uur 's ochtends worden ge- alleruiterste Zuiden. Ik ben er nog nooit
nomen, maar goed het is toch een aar- eerder geweest. Maar de zakenman, die
dig beeld. Er zullen dan ongeveer twee hier op de derde verdieping woont, zegt
millioen Parijzenaars met vacantie z(jn. dat hij het goed kent en er waarschijnlijk
radio-ontvangst vertroebelende verschijn- deling wel zal imponeren. Indien wij een 1 a dat h,J het güed kent en er waarschijnlijk
gelen d 'and ls gelukkig zo groot, dat niemand twee dagen na ons zal arriveren. En vrien-
zich grote zorgen maakt over kwesties als den, die op het hoofdkwartier van de
selen.
Eachelard voert dan vervolgens het pleit
voor programma's welke afgestemd zijn
op de menselijke behoefte aan rust en
mijmeringen. Hij beveelt daartoe uitzen
dingen aan, welke uitgaan van woorden
en begrippen welke een algemeen aan
vaarde gevoelswaarde hebben, bijvoorbeeld
het begrip huis. De radio geeft de luiste
raar een indruk van absolute rust, hij
klampt zich geestelijk vast aan het beeld,
dat de stem voor de microfoon oproept.
Dat beeld zal hem van het onbewuste be
wust doen worden. Men vertolkt voor hem
duidelijke dingen in een duistere vorm. In
een tekst als „Ik zoek het beeld mijner
moeder en jij bent het, die ik vind, o huis"
is een sfeer van warmte en intimiteit. Het
is voor iedereen verstaanbaar.
En dit is nu juist wat de radio voor
heeft op de televisie: zij heeft geen ge
zicht. De luisteraar kan en mag bij de door
haar opgeroepen beelden denken wat hij
wil. Programma's welke die gedachte tot
uitgangspunt hebben zouden in de late
avonduren voortreffelijk passen.
De „ingenieurs-psychologen" van de
radio moeten dichters zijn die het mense
lijke welzijn op het oog hebben, de lief
lijkheid van het hart, de vreugde van het
beminnen: zo zullen ze vele luisteraars een
*gbe4e n? :W bereiden. J. H. B.
vacantiespreiding:
kunnen
Ken nieuwe herder en een nieuw geluid
allemaal NATO werken, hebben me al verteld dat
ze bij ons zullen komen lunchen, op weg
naar hun huisje in het volgende dorp. Het
is misschien aardig om u er even bij te
vertellen, dat ons dorpje zo'n onbedorven
gehuchtje is waar volgens de berichten
zelden toeristen komen.
Kortom, wij zullen hier niet meer zijn,
als u hier met naar officiële Franse schat
ting z'n ongeveer tienduizend Hollanders
voor de Paasvacantie komt. We hadden u
natuurlijk graag even gezien, maar de
weersvoorspellingen zeggen dat het met
Pasen gloeiend warm zal zijn in Parijs. En
dan zitten we maar liever aan zee.
Eén ding nog, voor u die hier in een
hotelletje komt zitten. Zegt u niet: „Wat
is het hier toch druk in Parijs, hè, met dat
verkeer en zo". U zult, als altijd in de
Paasweek en in Augustus een relatief
gesproken doodstil en uitgestorven Pa
rijs vinden. Er zullen nog geen drie mil
lioen Parijzenaars over zijn. Plus natuur
lijk die kat, die u misschien om vijf uur
's ochtends achteloos de Place de la Con
corde kunt zien oversteken. Bekijkt u hem
met ontzag. Hij is een instituut hier. En
waarschijnlijk eigendom van de Figaro.
A. S. H.
OOOOOOOOC/GOr
oooooooooooc
GIJSBERT PERLEE, orgelbouwer,
zesenveertig jaar oud, is te vinden
achterin zijn werkplaats aan de Wes
terstraat 119 in het hart van de Jor-
datjn. llij staat er, met lachende brui
ne ogen en een heleboel grijs haar en
kijkt verliefd naar een nieuw draai-
wiel. „Een prachtig wieltje", zegt hij.
„Het hoort bi) het orgel van Jan, een
goede draaier, die verstaat zijn vak".
De heer Perlee denkt en doet alles in
draaiorgels. Wanneer hij over Amster
dam spreekt, dan vertelt hij over de
vreemde politieverordeningen, die het
onmogelijk maken voor de draaiers en
de mausers om een goede boterham
bij elkaar te spelen. Wanneer hij over
het land spreekt, dan vertelt hij over
Groningen, waar het draaiorgel op het
ogenblik zo in trek is en over Rotter
dam, waar ze er niet aan willen.
HET ORGELBOUWEN zit de Perlee's in het bloed. En niet zo'n beetje ook, want
in 1875 begon Léon Warnies, van geboorte Belg, er al mee. In 1910 namen de ge
broeders Warmes het werk van hun vader over en de schoonzoon van deze
broers, Gijsbert Perlee, zag er ook wel iets in. In 1925 begon hij, zoals alle grote
mannen zijn begonnen: klein, in een werkplaatsje aan de Brouwersgracht, maar
al spoedig werd het daar te benauwd en toen nam hij zijn intrek in de Wester
straat, waar nu precies dertig jaar later de grote instrumenten orgeltje aan orgel
tje staan en waar nauwelijks plaats genoeg is om al het gereedschap van vader
Perlee en de twee zonen te bergen. Gijs (22 jaar) en Cor (19 jaar) zijn nu name
lijk in de zaak opgenomen en zullen ongetwijfeld later de traditie voortzetten.
Gijs schildert de pierementen, Cor verzorgt het binnenwerk, maar het stemmen
moeten zij toch aan vader overlaten,' want die laat zich dit voor het orgel belang
rijkste werk voorlopig nog niet uit handen nemen. Overigens is het bouwen van
orgels eigenlijk een beetje een wassen neus geworden, want het is al geruime tijd
geleden, dat bij Perlee een nieuw orgel naar buiten gereden werd. De oorzaken
van deze slapte in het bedrijf vindt, men raadt het al, zijn oorzaak in het dure
materiaal. Een nieuw orgel kost op het ogenblik namelijk ongeveer twaalfduizend
gulden en geen enkele orgeldraaier kan een dergelijk groot bedrag uittrekken.
Daarom vult de familie Perlee de dagen met het schoonhouden, repareren en dan
verhuren van de orgels. Vooral in de lente branden de lichten in de werkplaats tot
diep in de nacht, want op „De Pruikcnkast" moet een nieuw beeldje gezet wor
den, „Het Mondorgeltje" krijgt een streekje verf en van „Za Za" moet het binnen
werk hoog nodig weer eens helemaal nagekeken worden.
ALLE DRAAIORGELS hebben namelijk namen, die meestal op het uiterlijk be
trekking hebben of de een of andere kenmerkende klank-eigenschap uitbeelden.
De Waterdrinker: een orgel met een mooie serie beelden, Het Mondorgel: een
enorm pierement met een lengte van ongeveer zes meter, dat echter alleen een
bijzonder iel deuntje kan blazen en Het Snotneussie het „Lilliputtertje" onder
de orgels dat in tegenstelling tot zijn omvang andere, veel grotere, bij de
voortbrenging van de muziek verre de baas is. Dan zijn er nog De Pols, De Krans,
De Gouw. De Mattenklopper en het Eierkastje, dat geel is. De orgels gaan naam
loos de wereld in, maar de ploeg mannen, die tracht met zo'n instrument het
brood te verdienen, spreekt al spoedig niet .meer over het orgel van Perlee, maar
over De Arabier en Het Witje.
DE ORGET.MANNEN, meestal een draaier en twee geldophalers, doorgaans
mansers geheten, moeten alle drie afgekeurd zijn om normaal werk te verrichten.
Zij trekken er des morgens vroeg op uit en zoeken een geschikte plaats in de
stad, voor zover de politieverordeningen dit overigens toelaten. De draaier zet zijn
boek op en brengt het wiel in beweging. Nu is dat op het oog een vrij eenvoudige
bezigheid, maar de heer Perlee verzekerde ons, dat er maar weinig goede tempo
draaiers zijn, die bovendien nog over een behoorlijke dosis muzikaliteit beschikken.
Daarbü komt nog, dat vooral in Amsterdam de politie de orgeldraaiers, figuurlijk
althans, danig in de wielen rijdt. De grote straten in de gehele binnenstad zijn
namelijk taboe voor alle pierementen en wanneer de draaier mot zijn mansers
eindelijk epn geschikte plaats hebben gevonden dan moeten zij, volgens de heer
Perlee althans, na een minuut of tien alweer verdwijnen. Dit alles heeft tot gevolg
dat in Amsterdam aan het eind van de dag maar bitter weinig geld „leisching"
zegRen de mannen zelf in het glimmend geel-kopcren bakje zit.
In Groningen is dat anders. De draaiers hebben meer bewegingsvrijheid en de
mensen geven „schokken" zeggen de mannen alweer veel guller. Eldernian,
die met „De Arabier" onder de Martinitoren werkt, kan er van meepraten. Ook
over Den Haag was hij meer dan tevreden. ,.De Arabier" het pronkstuk van
de Nederlandse orgelbouwers, door Perlee zelf in elkaar gezet gaat namelijk
van tijd tot tijd op tournée. Overal neemt dit reusachtige pierement aan concour
sen deel en vrijwel altijd vallen de drie eerste prijzen (voor versiering, binnen
werk en geluidsweergave), ten deel aan dit instrument. Ook in het buitenland
heeft dit orgel de aandacht getrokken en op het ogenblik liggen er bij bouwer
Perlee aanvragen uit Engeland en Duitsland te wachten. Eerst is Haarlem echter
aan de beurt, want dank zij het actieve Centrumcomité „Koninginnedag" zal de
Spaarnestad, zoals wij reeds meldden, op de avond van de vijfde Mei in de ban van
het draaiorgel zijn. Van acht tot elf uur heeft er dan namelijk, in samenwerking
met de Kring van Draaiorgelvrienden, een monsterwedstrijd plaats tussen viiftien
van Nederlands mooiste en grootste oreels.
En zonder op de beslissing van de ongetwijfeld zeer bekwame jurv te willen
vooruit lopen, geven wij „De Arabier" een beste kans op de eerste prijs. Gijsbert
DE ideeën over realisme in de politiek de werkelijke normale toestand zou
van de vooraanstaande Amerikaanse Pro- De ongeldighedi van de systemen wordt
testantse theoloog Reinhold Niebuhr laten Z0Wel door de zelfzucht als door de nc-
zich niet makkelyk onderbrengen in een biesse van de menselijke natuur veroor-
verzameling artikelen en essays zoals het bij zaakt. die te miskennen vervalt men
I* aber ac 1 aber te Londen verschenen boek- altijd in illusies met eer. geovig van ge-
je, dat de titel „Christian Realism and Po- weld en dwang,
litical Problems" draagt. Niet dat er iets
aan hun samenhang ontbreekt: integendeel, MEN ZOU HIER kunnen sputteren dat
zij verwijzen juist alle naar hun gemeen- dit oud nieuws is, des te meer als het in
schappelijk land van herkomst, Niebuhr's een samenvatting zijn persoonlijke nadruk
Christelijke opvatting van de menselijke verliest, of dat de argumenten precies de-
situatie. Daardoor zijn zij van nature ge- gene zijn die opvattingen van meer onder-
neigd zich te verwijderen van de over- nemingslust in de laatste tweehonderd jaar
wegingen die men als typisch politiek zou opzij gezet hebben. Dat is ook wel zo, maar
beschouwen. Hun toepasselijkheid op de Niebuhr's politieke ideeën vinden, zoals
practijk kan wel gering voorkomen aan reeds gezegd werd, hun oorsprong elders
hen die van hun realisme klare en bruik- en zijn bescheiden van voorkomen op een
bare resultaten verwachten. zware grondslag van Christelijke gedach-
Dat zijn dan ook juist degenen die pro- ten. In de laatste drie artikelen, de minst
fessor Niebuhr als zijn tegenstanders ziet. „populaire" van deze verzameling, gaat hij
In een zogenaamde wetenschappelijke cul- daar nader op in. Een daarvan handelt over
tuur, zegt hy, worden theorieën over de het politieke realisme van Augustinus, die
menselijke natuur of de menselijke ge- hij tussen de klassieken en Thomas van
meenschap als on- Aquinas omhoog
geldig beschouwd, - haalt als de staat-
wanneer er Christe- Amerikaanse litteratuur kundige denker met
lijke vooronderstel- het beste inzicht in
lingen in te vinden a,. |M. de menselijke onvat-
zijn. Ongelukkiger- Christelijk reallSIÏie en baarheid voor sche"
wjjze gaat die cul- ma's. Een tweede
tuur dan zelf toch nnlitipkp nrnVilptviPn heeft Liefde en Wet
ook weer van voor- puilUvlYt [Jl UulCllivll jn Protestantisme en
onderstellingen uit, Katholicisme tot on-
die door hun pretentie van wetenschap- derwerp. Daarin onderzoekt hij de ge-
pelijkheid geenszins onbetwist worden, na- breken van de traditionele verhoudingen
melijk de idéé van de vervolmaaktheid in beide en zegt als conclusie: „Tenslotte
van de mens en de idéé van de vooruit- moet het bolwerk tegen het relativisme
gang. Er is wel een belangrijk verschil gevonden worden in de wet van de liefde
tussen de zachte utopieën van het liberale zelf, niet in de vastgelegde interpretaties
denken en de harde van het communisti- ervan". Het derde gaat over samenhang
sche: maar er zijn veelbetekenende over- en onsamenhangendheid in het Christelijk
eenkomsten en de liberale wereld is alleen geloof. Daarin redeneert hij naar een on
gered, doordat het aan een politiek pro- misbaarheid van het geloof om de tegen-
gramma ontbrak, waarin zyn illusies wor- stellingen in de menselijke geschiedenis
den uitgewerkt. Dank zij een verwarring aannemelijk te maken,
van doelstellingen heeft men het
dragelijk kunnen maken.
leven Men zou uiteraard niet tot instemming
met de opvattingen in deze drie artikelen
Er zullen democraten genoeg zijn die, overreed kunnen worden alleen door wat
wat Niebuhr hier de verwarring van doel- hier staat. Zij bepalen niettemin onmis-
stellingen noemt, beschouwen als het red- kenbaar de waarde van Niebuhr's politieke
dende element in een niet-totalitaire staats- ideeën. Dat de menselijke beperkingen de
vorm, vooral degenen voor wie de vrij- organisatie van een gelijkmatige en vreed-
heid van meningsuiting voornamelijk het zame wereldgemeenschap onmogelijk ma-
recht op juist deze verwarring betekent, ken, is niet zo moeilijk in te zien; de moei-
dat alleen vervangen zou kunnen worden lijkheid ontstaat pas als men aan de in
door de morele plicht tot meewerken aan tensiteit van een irrationeel (desnoods ter
een beter sluitend systeem. Niebuhr's werk- onderscheiding wetenschappelijk genoemd)
zaamheid is nu grotendeels het ondermijnen geloof dat het toch mogelijk is, de voor
van de beter sluitende systemen: niet al- keur gaat geven boven het sceptische be
leen op de meest voor de hand liggende grip van een mensheid zonder vergoelij-
manier, in een artikel over het kwaad van kende vooruitzichten. Daarom is dit Chris-
het communisme, maar ook in weerleg- telijke realisme inderdaad geen bruikbare
gingen van voorlopig naïevere, weten- denkwijze als er geen Christelijk geloof
schappelijke verwachtingen van sociologen achter staat, behalve dan voor sceptici, die
en psychologen zoals die van de Ameri- er hun eigen beeld van de geschiedenis in
kaanse professor, die bij Churchill's be- herkennen en voor onverschilligen, die zich
zoek in Fulton in 1948 zei. dat het mogelijk de moeite van tegenwerpen niet Runnen,
zou worden de menselijke gedachten even Maar dat is dan ook zeker niet in strijd
nauwkeurig te controleren als de bewegin- met de bedoelingen van de auteur, me
gen van de natuur (waarop Churchill ant- geenszins de bedoeling heeft een Christe-
woordde dat hij zich gelukkig zou prijzen lijke politiek zonder Christendom mogelijk
voor die tijd te sterven).
te maken. Als men er een gebrek aan over-
Daar tegenover stelt hij de menselijke redingskracht in aanwijst, is dat ook geen
vrijheid, in de zin van onberekenbaarheid: verwijt, behalve voorzover men zou kun-
van de mens die altijd in staat is aan de nen zegen dat de beperkte mens er in een
door hemzelf geschapen systemen te ont- minder stroeve schrijftrant aantrekkelijker
snappen en daardoor nooit als bewijs ge- zou kunnen uitzien. Ook in de lasso vorm
bruikt kan worden voor het ene of het van een verzameling artikelen laten de
andere geformuleerde determinisme. Op eruditie en de betoogtrant van professor
geruime afstand van wat hij als de zoet- Niebuhr zich uitstekend zien. F.n zijn groot-
sappige richting in de moderne theologie ste verdienste is dat hij de twee meest es-
verfoeit, betoogt hij geenszins dat de men- sentiële tegengestelde politieke inzichten
selijke eigenaardigheden altijd in gunstige losmaakt uit de overgangsvormen, die net
zin zullen uitvallen, of dat dat tenminste beeld vervagen. S. M.
ooooooooooooooooooocoooooooooooooooooooooooooooooooooocxxxx>ooooooocxx»o
roc-TOOO300
Perlee weet dat nog zo net niet. Althans, hij haalt de schouders op wanneer men
hem naar de afloop van dit concours vraagt. „Je weet niet waarmee de anderen
naar Haarlem komen", zegt hij. „Maar de beste zeven orgels van de twintig, die er
van ons in Nederland rondrijden, zullen per auto of per schip in de Spaarnestad
verschijnen". En meer is er wat betreft het concours niet uit Perlee te krijgen.
OVER DE FILM „Het wonderlijke leven van Willem Parel" is de Amsterdamse
orgelbouwer echter veel uitvoeriger en hij staat meteen klaar mot een tamelijk
krasse uitspraak Zijn mening is namelijk, dat de Parelfilm. met Wim Sonneveld
in de hoofdrol, zo'n mislukking is geworden omdat er veel te weinig aandacht
wordt besteed aan de orgelmuziek en omdat de draaiers en mansers vrijwel hole-
maal niet in het stuk voorkomen. En ook over de verdere kwaliteiten van deze
Nederlandse rolprent kan Perlee weinig goeds laten horen.
Toch is hij een grote vriend van Wim Sonneveld, die toen hij voor het eerst als
Willem Parel oo de planken verscheen in gezelschap was van het kleine draai
orgeltje, Het Geitje, dat hoe kan het ook anders uit de werkolaats van
Perlee afkomstig was. Ook de naam van Parel is niet zo maar gekozen, want als
tegenprestatie voor het lenen van het orgeltje schonk Sonneveld zijn toneelfiguur
de enigszins verbasterde naam van Perlee.
„Het heeft ons goed pedaan, dat programma voor de radio", vertelt Perlee. „de
mensen gaven veel guller wanneer Sonneveld weer voor de radio was geweest
UITER \ARD moeten de orgeldraaiers altijd rekening houden met de vaak gril
lige luimen van het publiek. De mensen willen altijd de nieuwste deuntjes horen
en sinds enkele jaren voelt men, vooral in Amsterdam, weer bijzonder veel voor
de enigszins pomoeuze beeldengroepen. In 1910 verdwenen de beeldhouwwerkjes,
een erfenis uit de Franse tijd. van de pierementen, maar ongeveer veertig jaar
later wilde bet nuhliek opeens weer de elegant geklede muzikantjes op de orgels
En uiteraard brengt dit voor Perlee en zijn zonen weer extra werk met zich mee.
Zij doen dat echter graag, want zij drieën ziin er niet vele anderen van over
tuigd. dat het draaiorgel deze aandacht verdient. En bovendien verdienen zij
weer aan het draaiorgel. Een wisselwerking dus. welke omlijst wordt met loopjes
en rollertjes uit het binnenste van het nierement. dat in Nederland zo'n belang
rijke plaats inneemt. Ook in Haarlem. Komt u 5 Mei maar kyken op de Grote
Markt. "deG-
iQOOOOOOOOOOOQOOO
JOOOOOOOOOOOOOOO
OXX»X1000CX10C(X»XI000000ri0000l00<Xy>J-'J00tWU0«yXXX»XXyXI00000IX)000C«0CXAAjüü.WCKM0C>X)0C>300000ü0Ct>.<)0000r0
