Terugblik
op zestig
maanden
bezetting
VLAGGEN OP DE KAART
Tien jaren leerden het onderscheid
Mei '42
De „Scharführer"
zit overal ter
wereld verscholen
Mr. Abe! J. Herzberg ontdekte reeds de
belangrijkste factor in het requisitoir
WOENSDAG 4 MEI 1955
9
EN TIEN JAREN
VAN VRIJHEID
Voor vele duizenden en
nog eens duizenden is de
bevrijding van Nederland
uit de Duitse overheersing
te laat gekomen voor de
talrijke uitgehongerden bij
voorbeeld. En voor de ve
len, die hebben meegevoch
ten aan een overwinning,
die zij niet beleefden. Aan
hen helpt 't monument van
Mari Andriessen herinneren
DE TIEN JAREN, die verliepen na het tijdstip waarop de
vrijheid werd herwonnen, hebben niet nagelaten hun heil
zame invloed uit te oefenen op de destijds ongeneeslijk lijken
de wonden, die ons volk werden toegebracht. Tien jaren
tien maal driehonderdvijfenzestig dagen hebben hun beslom
meringen en hun ontwikkelingen op alle gebied als een waas
geweven over de rauwe werkelijkheid van Mei 1945. De om
vergelding roepende wanhopigen zijn stil geworden en heb
ben leren aanvaarden. De tot eeuwige haat aansporende on
gel ukkigen hebben de tijd gekregen om diep na te denken en
verzachtende overwegingen de plaats te doen innemen van
hun blinde wraakzucht. En er is ruimte gekomen om ten aan
zien van het Duitse volk de redelijkheid en de menselijkheid
te laten spreken in het requisitoir. Dit wil niet zeggen dat
alles vergeten en alles vergeven is.
De misdaden waren te groot en de ellende was te vaak
onherstelbaar om in tien jaren onder een dekmantel van
grootmoedigheid te worden weggemoffeld. Doch het is ook
niet in de eerste plaats grootmoedigheid, waarmede een volk
als het Duitse dient te worden geholpen: Het heeft recht op
onderscheid. Nu het juist in deze tijd van onze herdenking
zijn zelfstandigheid heeft teruggekregen, moet een aanvaard
bare band worden gelegd tussen aie twee verschijnselen.
Onze herwonnen vrijheid heeft inderdaad met de herwonnen
zelfstandigheid van Duitsland iets te maken. Er is een factor,
die in deze tien jaren de kans gekregen heeft zijn belangrijk
heid te bewijzen. Deze factor is natuurlijk in de eerste be-
vrijdingsroes van 1945 volledig over het hoofd gezien, doch
hij is een van de zeldzame factoren in het hele drama van
oorlog en bevrijding, die een werkelijke oplossing voor de
toekomst kan bevorderen. Deze factor is: de humane, niet
door blinde hartstochten verwrongen analyse van de mense
lijke aansprakelijkheid. Wij denken te veel en te vaak in de
lijnen der politieke volksgemeenschappen, wij vergeten het
individuele en gaan een volk als één mens beschouwen. Een
volk is een verzameling uiteenlopende soms achter elkaar
aanlopende! individuen. Het duel tussen goed en kwaad is
niet ean duel tussen Nederlander en Duitser, het is een duel
in alle menselijke harten apart. En de uitslag daarvan is
slechts bepalend voor die ene mens alleen.
In de naoorlogse litteratuur heeft wellicht niemand beter
dan de Joodse schrijver mr. Abel J. Herzberg zich verheven
tot het gedachtenpeil, waar men deze factor in felle belich
ting kan gadeslaan. Wanneer iemand reden had om met het
vuur van zijn talent los te branden tegen „de Duitsers" dan
was hij het wel: slachtoffer der nazi's in het verschrikkings
oord Bergen-Belsen, lidmaat van een volk dat door onvoor
stelbare martelingen gedecimeerd werd. Abel J. Herzberg
echter kwam al spoedig na de oorlog tot de bewustwording
van de eis, dat de rechtvaardigheid en alleen de rechtvaar
digheid een rol zou mogen spelen in het oordeel der geschie
denis, zou men de ervaringen van deze verschrikkelijke oorlog
willen gebruiken in dienst van een betere wereld. In zijn
hoek ,Amor Fati" dat reeds in 1946 het licht zag schreef
hij in een van zijn zeven opstellen over Bergen-Belsen onder
meer de volgende behartenswaardige overpeinzing:
Januari: Atlantikwall. Militaire kringen
te Berlijn zijn ervan overtuigd, dat Rom-
mels divisies achter de Atlantikwall in
staat zijn in enkele uren of in één dag of
nacht elk punt te bereiken, dat ernstig
door een invasie wordt bedreigd.
Maart 13: Vertraging. In militaire krin
gen te Berlijn wordt de stelling verkon
digd dat de belasting van de Brits-Ameri
kaanse oorlogsvoering door de vertraging
van de invasie weldra de grens van het
draagbare zal hebben bereikt. (Telegraaf)
Mei 29: Vier jaren. Onder de titel „Vier
Jahre in den Niederlanden" geeft het Volk
und Reich Verlag een twintigtal van de
voornaamste redevoeringen van rijkscom
missaris dr. Seyss Inquart uit.
Juni 6: D(ecision)day. Bijna alle Britse
en Amerikaanse parachutisten en lucht
landingstroepen zijn op één plaats na
tussen Cherbourg en Le Havre vernietigd.
Speciale middernachtelijke persconferen
tie in Wilhelmstrasse. De gevangenen van
het Oranje-hötel te Scheveningen worden
uit de kuststreek per trein naar het kamp
te Vught overgebracht. In de duinen bij
Overveen worden 22 illegalen terecht
gesteld.
Juni 11: Kraak. De illegaliteit kraakt
het Huis van Bewaring te Arnhem en be
vrijdt 54 gevangenen.
Juni 15: Telefoon. De Nederlandse PTT
kondigt geleiaelijke buitengebruikstelling
aan van alle telefoonaansluitingen die niet
beslist noodzakelijk zijn voor de oorlogs
voering of het volksbestaan.
Juni 16: Anti-invasie-wapen. Het opper
commando van de Duitse weermacht
maakt bekend: Zuid-Engeland en het ste
delijk gebied van Londen zijn in de afge
lopen nacht bestookt met een nieuw soort
projectiel van het zwaarste kaliber. (V-l)
Juli 16: Executie. Zeven illegalen, die
hebben deelgenomen aan de overval op
de gevangenis aan de Weteringschans te
Amsterdam worden in de duinen bij Over
veen terechtgesteld.
Juli 20: Voorzienigheid. Kolonel graaf
Von Stauffenberg pleegt als leider van een
kleine groep opperofficieren een bomaan
slag op de Fiihrer die echter 's nachts in
een radiorede „de Voorzienigheid kan dan
ken dat zij hem gespaard heeft".
Augustus 15: Overwinning. Mussert ver
klaart op de Limburgse Volksdag in Val
kenburg terwijl de geallieerden nieuwe
landingen doen in Zuid-Frankrijk tussen
Toulon en Cannes: „Nu, nu het niet meer
zo goed gaat zeggen wij: En toch wint
Hitier".
Augustus 24: Cultuur. Rijksminister
Goebbels, rijksgevolmachtigde voor de to-
blazen de haveninstallaties van Amster
dam op.
September 22: Tachtig. Slechts een ge
ring aantal leden van het huldigingscomité
kan Haarlem bereiken om Lodewijk van
(morgen): „God zal Lucifer echter, zoals
reeds zo vaak is gebeurd als hij voor de
poorten van de macht over alle volken
stond, weer in de afgrond slingeren".
April 23: Gebrek. De centrale keuken te
Deyssel te feliciteren met zÜn tachtigste Amsterdam bij gebrek aan brandstoffen
verjaardag. Het officiële feestgeschenk gesloten.
wordt vervangen door een stuk.... zeep.
„HOE IS DAT mogelijk geweest? Hoe
kunnen menschen tot zoodanige laagheid
vervallen, menschen nog wel van een volk,
dat nog niet zoo heel lang geleden van cul
tuur niet verstoken is geweest?
Wanneer men antwoordt, dat wij met
misdadigers te doen hebben, is dat een
qualifioatie en geen verklaring. En wij
zouden daarmede nog vrede kunnen heb
ben, indien het individueele gevallen gold.
Maar het gaat niet om enkelingen of tien
tallen, maar om een volkskern van hon
derdduizenden en wellicht milflioenen, zoo
niet om de meerderheid van een groot volk.
Vergeten wij vooral niet, dat de zaak met
haat en verguizing, met représailles en met
straf waarover wij het hier niet wilier,
hebben niet is afgedaan. Het is van het
grootste belang te weten, wat dat voor een
mensch was, die Joseph Kramer, of de
Scharführer Heinz en Fritz en Rau en
Lübbe of de Sturmführer X of N. Het
gaat n.l. niet om de beoordeeling van hem,
maar van ons.
Is hij een Duitscher en is hij elders on
denkbaar? Of kan hij. of iemand, die op
hem lijkt, overal voorkomen?
Wij zijn, naar ik vrees, maar al te gauw
geneigd, hem een Duitsch monopolie te
verleenen. Dat is op zichzelf begrijpelijk
genoeg. Ten eerste wasschen, wij ons zelf
daarmee schoon. Als wij zeggen, dat hij
een Duitscher is, bedoelen wij, dat wij ons
zelf niet in staat achten in dde mate te
degenereeren als hij. En daarenboven be
grijpen wij hem niet, noch de zinledige en
nuttelooze wreedheden, die hij begaan heeft.
En wij kunnen moeilijk als algemeen men-
schelijk aanvaarden, wat wij niet beerij-
pen. Alleen die eigenschappen, driften,
hartstochten, krachten, zwakheden, die op
de een of andere wijze ook in ons leven,
zij het dan alleen slapend, kunnen wij
begrijpen. Daarom kunnen wij de literatuur
volgen van ons overigens volkomen vreem
de volken en tijden. Daarom ook kunnen
wij vertalen. Daarom is er een algemeen
internationaal verkeer mogelijk. Van Jo
seph Kramer of den SS-man X daaren
tegen begrijpen wij niets. Het is of wij
voor een krankzinnige staan, die in een
geheel andere wereld leeft. En daaruit con-
cludeeren wij, dat hij principieel anders
moet zijn dan wij.
Maar als wij nu toch eens iets van hem
konden begrijpen? Als wij niet te zijner
verdediging die ons verre kan liggen
maar ter wille van ons zelf en onze zuiver
heid zouden probeeren door te dringen in
zijn aanvankelijk ondoordringbare natuur?
Er is misschien wat zelfoverwinning toe
noodig, maar het kan de moeite waard zijn.
EN MIJN INDRUK is, dat Scharführer
X niet met een gewoon misdadiger op één
lijn kan worden gesteld. Er zijn er natuur
lijk onder. Er zijn er, voor wie de SS de
gelegenheid werd om staffeloos iedere mis
dadigheid bot te vieren, daarvan een goede
broodwinning te maken en er nog eer bij
te behalen ook. Maar de groote meerder
heid is anders.
Scharführer X isniets. Hij is leeg.
Men heeft hem idealisme toegedacht. Hij
bezit dat niet. Men heeft hem opvattingen
toegeschreven. Hij mist ze. Men heeft in
hem tenminste vaderlandsliefde of natio
naal enthousiasme willen ontdekken. Hij
heeft er geen zweem van.
Hij heeft een maag, een hart, longen,
darmen, nieren en hij stelt er bijzonder
prijs op, deze behoorlijk te doen functio-
neeren. Dientengevolge zijn zijn natje en
zijn droogje hem heilig. Voor het overige is
hij een ding. Leeg
Menige politieke partij heeft op de leegte
gespeculeerd en daarmede tijdelijk succes
gehad, maar de nationaal-socialistische
heeft dat consequent gedaan. Uit de leegte
is zij opgebouwd, zij, en nog meer dan zij,
haar SS.
Is hij slecht, die „doodgewone man"?
V/elneen. Is hij goed? Ook niet. Hij is geen
van beide en beide tegelijk. Hij is een beet
je wreed tegen een vlieg en sentimenteel
tegen een muis. En nu hebben ze hem ge
zegd, dat hij sterk is en dat kracht is: „als
je niet bang bent voor bloed" en nu is hij
niet bang. Dat wil zeggen, hij is vreeselijk
bang en juist daarom slaat hij er maar op
los. Hij heeft angst voor zijn angst en dat
noemt hij moed.
Hij heeft ook een ideaal. Hij zou Zondags
op zijn balkonnetje willen zitten, in hemds
mouwen en zonder boord, de radio aan
zetten en de kanarie een klontje suiker
willen voeren. En daar een mensch naar
verandering verlangt, zou hij ook wel eens
willen pootje baden. Maar ze hebben hem
gezegd, dat hij een Duitscher is en dat
Duitschland groot is, en ze hebben over
„eer" gesproken. Nu toetert hij maar mee
in de fanfare en aangezien hij net zoo min
als zijn kameraden in staat is, zich iets bij
de heele zaak voor te stellen, toeteren ze
allemaal om het hardst. En zoo, om te ver
bergen, dat zij bibberende kinderen zijn,
bombardeeren zij elkaar tot man. En wat
voor een man. Geen man met een confec-
tiepakje an, maar met een uniform.
En dan komt er nog een moeilijk kapit
tel bij. Een mensch is nooit zoo doodge
woon, zoo leeg, zoo dubbel-blank, of hij
heeft een geweten. En dat geweten spreekt,
spreekt met een oude stem, die hij zich
herinnert van de catechisatie in zijn jeugd:
„Kaïn, Kaïn, waar is Uw broeder Abel?"
En die stem moet worden gesmoord, omdat
anders alles verloren gaat, moed en vader
land, fanfare en uniform.
Wee, wee, wee, broeder Abel, als deze
stem moet worden gesmoord.
En zoo ontstaat na de eerste droppel
bloed de eene wreedheid na de andere,
steeds grooter, steeds feller. Men heeft wel
gezegd, dat Scharführer X gewetenloos zou
zijn. Was het maar waar, dan was hij niet
zoo wreed geworden.
Het is allemaal uit het niets ontstaan.
Want aan den aanvang stond geen over
tuiging, maar een gebrek aan overtuiging,
en dat gebrek heeft een voortdurend
groeiende onzekerheid gevoed, die dan
altijd weer door een voortdurend groeiende
schijnzekerheid moest worden gedekt. De
infectie was begonnen.
Hij kón heelemaal niet anders. Sturm
führer N of Scharführer X. Hij was een
Golem, een leeg ding met een aan anderen
ontleende kracht, die men nu gerust aan
zichzelf kon overlaten, omdat hij in zijn
vernietigingsdrang niet meer tegen te hou
den viel. Want als hij zich zou laten tegen
houden, of ook maar even weifelen zou,
dan zou hij ineen ploffen en daartegen
verzette zich zijn instinct tot zelfbehoud.
En zoo werd Sturmführer N of Schar
führer X, die als kind zoo laat zindelijk
was, als jongetje zoo angstig, als scholier
zoo middelmatig en als man zoo „doodge
woon," van lieverlee en voordat hij wist
hoe hij het had, tot massamoordenaar. En
zoo komt hij tenslotte voor den beul, die
in de geschiedenis altijd staat te wachten
op iederen tyran.
IS DAT ALLEMAAL nu uitsluitend
Duitsch? Voor een deel vermoedelijk wel,
in zooverre als er in Duitschland op grond
van de omstandigheden en de historische
ontwikkeling een zekere gepredisponeerd
heid voor was geschapen.
Zijn er niet overal heel wat meer men
schen zonder overtuiging en wat erger
is zonder vatbaarheid voor eenige over
tuiging, dan men aanvankelijk denkt, ook
onder de zoogenaamde overtuigden? Be
staat er niet heel wat meer lust aan ver
volging en leed, dan men zich bewust is?
En het geweten, werkt dat altijd in de
gewenschte richting en niet vaak genoeg
in perversen zin?
En de Goden, hebben zij niet overal ver
schrikkelijke dorst?"
TOT ZOVER Abel J. Herzberg, in diens
bij Moussaults Uitgeverij te Amsterdam
verschenen boek „Amor Fati".
Wij zijn intussen weer een aantal jaren
verder. Elders in de wereld zijn verschijn
selen waargenomen, die ons de angst om
het hart zouden moeten doen slaan, wan
neer wij terugdenken aan de practijken
van de onmensen in de Duitse kampen:
verschijnselen, die erop duiden dat de
Scharführertussen 'alle volken schuilt, in
duizenden gestalten, wachtend op zijn kans
om omhoog te drijven en als een „leeg
ding" machinaal de knoet te hanteren en
te slaan, te slaan, te slaan
Zijn ivoren toren is het onrecht, zijn
kracht is de wanorde, zijn geweten is het
eigenbelang. Waar onrecht, wanorde en
eigenbelang complotten smeden, wordt de
heerschappij van de „Scharführer" voor
bereid. H\j is geen Duitser, geen Rus, geen
Amerikaan, geen Nederlander. Hij is een
mens, door de omstandigheden verheven
tot een onmenselijke, wrede glorie.
Laten wij, bij deze herdenking, attent
op hem blijven.
October 2: Représaille. Zes illegalen en
twee geallieerde piloten worden gefusil
leerd in Apeldoorn. De zuiveringsactie in
België verloopt vlot. Het aantal arrestan
ten bedraagt reeds 25.000.
April 25: Handreiking. Amerikaanse en
Russische afdelingen reiken elkaar de hand
in het hart van Duitsland te Torgau aan
de Elbe. Te San Francisco beginnen afge
vaardigden uit 46 landen de oprichtings
conferentie van de UNO.
April 26: Einde. Premier Churchill deelt
in het Lagerhuis mede dat de aanvallen
met V-l en V-2 wapens zijn afgelopen.
Het Britse leger heeft alle startpunten van
de raketbommen in handen.
April 28: Duce. De Italiaanse illegaliteit
in enkele dagen tijd honderd doodvonnis
sen uitgesproken. (Het DNB las het laatste arresteert Mussolini "tijdens"~zijn~°vlucht
in een Londense correspondentie in een
Zweeds blad)
October 9: Electriciteit. De levering van
electrische stroom aan particulieren wordt
in de gehele provincie Noordholland ge
staakt.
October 19: Rapverbod. De Wehrmachts-
kommandantur te Den Haag wijst er na
drukkelijk op dat van Duitse zijde met de
meest mogelijke gestrengheid zal worden
opgetreden tegen overtreden van het ver
bod om bomen en struiken te kappen.
October 22: Crossing. Eerste massale
crossing onder hoede van de illegaliteit
van 85 Britse parachutisten, die de slag bij
Arnhem hebben overleefd, over de Rijn
naar de bevrijde Betuwe.
October 23: Fusillade. In het plantsoen
in het midden van de Apollolaan te Am
sterdam worden 44 illegalen terechtgesteld.
October 25: Gas. De directie van het Ge
meente Energiebedrijf van Amsterdam
staakt de gaslevering als gevolg van uit
putting der kolenvoorraden.
October 27: Mislukte start. Een V-l, die
in de omgeving van Den Haag werd af-
geschoten, is neergestort op het internaat Nederland was veel vroeger be-
van de Kruisvaarders van St. Jan te Rijs- vJ*d da? onze omgeving. Hier ziet men in
wijk. Twaalf jongens van negen tot der- September^ de^erwelkoming^van
tien jaar en een broeder werden gedood.
November 4: Drama. In het stadhuis van
Koningin Wilhelmina in Maastricht.
naar Zwitserland en stelt hem en zijn
Heusden, waar velen een toevlucht hebben minnares terecht. Hun lijken worden in
gezocht komen 134 mensen om het leven Milaan aan de volkswoede prijs gegeven,
doordat de Duitsers het gebouw zonder De Führer ontheft rijksmaarschalk Goe-
waarschuwing opblazen. ring op diens verzoek van de leiding van
November 6: Herkozen. Het Amerikaan- de Luftwaffe. Himmler biedt via graaf
se volk herkiest de democratische candi- Bernadotte, de Zweedse vice-voorzitter
daat Roosevelt als president. van het Internationale Rode Kruis, on-
November 8: ergclding. Het Duitse voorwaardelijke overgave aan Groot-Brit-
weermachtsbericht maakt melding van tannië en de Verenigde Staten aan. Het
een nieuw vergeldingswapen. aanbod wordt afgeslagen omdat de Sovjet-
November 9: Uitgekamd. Achtduizend Unie ervan is uitgesloten,
man van tien Duitse onderdelen kammen April 29: Voedseldroppings. Ongeveer
Rotterdam uit en voeren 54.000 mannen 250 Lancaster-bommenwerpers van de
weg.
November 12: Volksstorm. Honderddui
zenden Duitse mannen in file Duitse gou-
RAF maken de eerste voedselvlucht bovén
Westelijk Nederland.
April 30: Verlossing. De Amerikaanse
Dc enige vrouw die op de Erebegraafplaats
le Overveen haar laatste rustvlaats vond:
Hannie Schaft, het Haarlemse meisje dat
haar onverpoosde illegale activiteit met hei
offer van haar leven bezegelde.
tale oorlogsinspanning gelast sluiting van
alle bedrijven van kunst en openbare ver
makelijkheden, scholen, tentoonstellingen
en uitgeverijen. Vacantie wordt verboden
en de werkweek vastgesteld op zestig uur.
September 4: Uitzonderingstoestand. Dr.
Seyss Inquart decreteert de uitzonderings
toestand voor bezet Nederland. Spertijd
vervroegd tot 20 uur. Samenscholingen en
vergaderingen verboden. Ex-krijgsge
vangenen moeten zich melden.
September 5: Dolle Dinsdag. Mussert
geeft order vrouwen en kinderen van par
tijleden, die zich bedreigd voelen, onder
gewapend geleide uit het Zuiden en Wes
ten des land te evacueren naar het Noord-
Oosten. (Radiorede 10 September). Minis
ter-president Gerbrandy neemt op een
persconferentie afscheid van Engeland.
September 8: Geruststelling. Volk en
Vaderland deelt ter geruststelling van haar
medewerkers in een artikel getiteld „Naar
eer en geweten" mee, dat het Vo-Va-
archief is verbrand.
September 12: Geheim. De eerste Ameri
kaanse troepen overschrijden de Neder
landse grens in Zuid-Limburg.
September 15: Primeur. Radio-Oranje
zendt een ANP-reportage uit van Maas
tricht, de eerste Nederlandse gemeente die
werd bevrijd.
September 16: Razzia's. Rauter kondigt de
massale razzia's op alle weerbare mannen
aan.
September 17: Spoorwegstaking. Om
15.41 uur maakt het geallieerde opperbevel
bekend dat luchtlandingstroepen in Neder
land zijn neergelaten. De Nederlandse re
gering kondigt via radio-Oranje de alge
mene spoorwegstaking af. De parachutis
ten zijn gedaald bij Eindhoven, Grave, Nij
megen en Arnhem.
September 21: Vernieling. De Duitsers
wen worden in de Volkssturm opgenomen troepen bevrijden meer dan 32.000 ge
en leggen de eed op de Führer af. Wij zul- vangenen in Dachau,
len huis voor huis en straat voor straat Mei 1: Gevallen. 22.26 uur. Uit het
verdedigen, aldus Goebbels bij de instal- hoofdkwartier van de Führer wordt ge-
latie in Berlijn (DNB), Radio-Oranje meld dat „onze Führer Adolf Hitier heden-
meldt dat op 16 September in gevangen- namiddag op zijn commandopost in de
schap is overleden dr. H. Colijn, minister rijkskanselarij tot* de laatste ademtocht
van Staat, oud-minister-president en lei- strijdend tegen het bolsjewisme voor
der der anti-revolutionairen. Duitsland is gevallen". Op 30 April heeft
November 22: Staking. Alle bedrijven in de Führer groot-admiraal Dönitz tot zijn
bevrijd Eindhoven, inbegrepen de Philips- opvolger benoemd (Grootduitse radió/rijks-
fabrieken en de directeuren, hebben een zender Hamburg). Het Duitse leger in
halve dag gestaakt uit protest tegen de Italië (een miliioen man) geeft zich on-
gang van zaken bij de levensmiddelen- voorwaardelijk over.
distributie. (Radio-Oranje/Reuter) Mei 3: Verslagen. „De Britse troepen
November 28: Gerucht. De Telegraaf rukken Hamburg binnen. Het'is tviijfel-
regt aan de Londense News Chronicle het achtig of wij nog eens met berichten terug-
bericht te ontlenen, dat de Nederlandse komen. Wij nemen afscheid van onze
regering met het oog op de oorlogsvermc- luisteraars" (Rijkszender Hamburg). Rijks-
-ingen in Nederland voornemens is vier minister Speer deelt over de Deense radio
miilioen Nederlanders naar grote kampen mee dat Duitsland is verslagen,
in Engeland te evacueren. Mei 4: Val. De Zwitserse radio meldt de
December 16: Verrassing. Veldmaar- val van Berlijn. De rode vlag wappert van
.chalk Von Rundstedt lanceert het Ar- de Rijkskanselarij. De Pravda geeft een
dennen-oifensief. Berlijnse editie uit. Radio Herrijzend Ne-
Nieuwjaar 1945: Arbeidsinzet. De Duitse derland roept om 20.58 het volgende be-
weermacht roept in verscheidene plaatsen, richt om: Reuter meldt zojuist dat de
ahe Nederlandse mannen van 17 tot 40 Duitse troepen in Nederland hebben ge-
laar op. Onmiddellijk na ontvangst van capituleerd ingaande morgenochtend 8 uur.
het bevel moeten zij gepakt en gezakt op Mei 5: Voorwaarden. De geallieerden
straat voor hun woningen gereed staan stellen de Duitsers de capitulatievoorwaar-
voor wegvoering met onbekende bestem- den in hotel „De Wereld" te Wageningen.
ming. Voor de achtergeblevenen zal wor- Koningin Wilhelmina spreekt uit Eindho-
den gezorgd. Op hen die pogen te ont- ven via radio Herrijzend Nederland het
vluchten of weerstand bieden zal worden Nederlandse volk toe en besluit met deze
woorden: „Tezamen met dit opbouwpro
gramma zal onze eerste taak zijn ons rijk
geschoten. (Proclamatie)
Januari 2: Eikenloof. De Führer heeft
krachtens een verordening van 29 De
cember het gouden eikenloof met zwaar
den en briljanten behorende bij het IJze
ren Kruis ingesteld, als hoogste onder
scheiding voor betoonde dapperheid.
Januari 5: Polen. De Poolse regering in Indië te helpen bevrijden en onze land-
maakt bekend dat de Duitsers ten minste genoten daar van de Japanners te ver
vijf miliioen Polen om het leven hebben lossen". Het bestuur van de Belgische so-
gebracht, van wie meer dan de helft Joden cialistische partij eist het aftreden van
waren. (Radio-Oranje) Koning Leopold.
Januari 22: Tulpenbollen. De centrale Mei 6: Quarantaine. Capitulatie-oorkon-
keuken te Amsterdam heeft onlangs een den geratificeerd in de aula van de Land-
proef genomen om bij wijze van uien bouwhcgeschool te Wageningen. Quaran-
tulpenbollen door de stamppot te „draaien", taine afgekondigd voor Westelijk Neder-
Maart 6/7: Aanslag. Vier illegalen doen land met het oog op het gevaar van uit-
onvermoed een aanslag op Rauter bij de breiding van verschillende ziekten.
Woeste Hoeve tussen Apeldoorn en Arn- Mei Vuurgevecht. Admiraal Dönitz
hem. Rauter is de enige, hoewel zwaar- geeft bevel tot onvoorwaardelijke overgave
gewonde, overlevende. Als représaille wor- van alle Duitse strijdkrachten. De capi-
den 117 illegalen ter dood gebracht. tulatie wordt getekend in Eisenhowers
April 12: F.D.R. Franklin Delano Roose- hoofdkwartier te Reims. De eerste Britse
velt, sinds 1932 zonder onderbreking pre- troepen trekken Westelijk Nederland bin-
sident der Verenigde Staten overleden, nen via Utrecht naar Amsterdam, waar op
(DNB) Het provinciaal waterleidingbedrijf de Dam duizenden mensen staan te wach-
in Noordholland staakt de leverantie van ten. Een vuurgevecht tussen de Grüne
leidingwater bij gebrek aan energie.
April 13: Totale verdediging. Rijksminis
ter Himmler bepaalt dat geen enkele Duit
se plaats tot open stad zal worden ver-
Polizei en de BS kost 19 burgers aldaar
het leven 117 anderen worden gewond.
Mussert wordt in Den Haag gearresteerd.
Mei 8: V(ictory) of E(urope)-day. Capi-
klaard. Elke stad en elk dorp zal tot het tulatie-oorkonden 's nacht te Berlijn ge-
uiterste verdedigd worden.
April 19: Lucifer. Goebbels spreekt ter
gelegenheid van Hitiers 56ste verjaardag
Mei twee-en-veertig. In een Amsterdamse straat
stonden donkere kinderogen boven
sterren die brandden van een gele haat,
waar straks het licht dier ogen in zou doven.
Door het middaglicht kwamen onhoorbare
voetstappen nader, kromden duizend handen
zich om verborgen wapens, liepen scharen
onzichtbaren met opeengeklemde tanden.
De onschuld hief haar stem nog op,
in lichamen die over weken, maande
zich zouden kronkelen in een
met wilde armen die geen weg
Lopen door straat na straat, voorbij die ogen.
Er botten bomen in de lentewind.
Er voer geruis van leven door de hoge,
blinkende stilte boven kind na kind.
M. MOK
en
vergiftigd slop,
I meer baanden.
tekend. De Canadezen arresteren dr. Seyss
Inquart in Noord-West-Duitslar.d.
Mei 9: Schepen. De eerste drie vracht
schepen met 3000 ton voedsel en 3000 ton
steenkool in Rotterdam gelost. De stich
ting „Nederlandsch Volksherstel" treedt
in de plaats van „Winterhulp Nederland"
en de „Nederlandsche Volksdienst". Dr. J.
E. baron de Vos van Steenwijk, die tot in
1941 burgemeester van Haarlem was. is
benoemd tot Commissaris van de Koningin
in de provincie Noordholland.
Mei 11: Briefkaarten. De PTT hervat de
verzending van gewone briefkaarten in het
gehele land.
Mei 14: Hongeroedeem. In Amsterdam
zijn naar schatting 1800 mensen de honger
dood gestorven. Nog ongeveer dertigdui
zend mensen lijden aan ondervoeding.
Mei 14: Trebünka. In het Poolse concen
tratiekamp Treblinka hebben de Duitsers
in drie jaar zeven miliioen mensen laten
omkomen (radio-Mcskou).
Mei 16: Putten. Van de 200 mannen, die
enige maanden geisden uit Putten werden
weggevoerd bij wijze van représaille tegen
het neerschieten van een Duitse generaal,
zijn 9lechts zestien man levend terugge
vonden in Duitse kampen (Volkskrant).
Mei 17: Opgeheven. Het uitgaansverbod
tussen 23 uur en 04 uur te Amsterdam is
opgeheven 'Het Parool).
Mei 23: Slot. De Nederlandse regering
vestigt zich weer op vaderlandse bodem.
