Scherpe verdediging van
minister Cals tegen critiek
tweede kamer
Amerikaanse ballons in
Moskou tentoongesteld
Machinehandelaar zou echtpaar in
Haarlemmermeer afgeranseld hebben
Een „gebonden" geschenk
de Boekenweek 1956
in
Vliegende fototoestellenmaar geen
weerkundige apparaten
Niet de wetten bepalen de
onder wij s-werkelijkheid
Wegens verduistering
drie maanden geëist
Boekhouder zou drie
mille verduisterd hebben
Mislukte loterij bracht
bestuur voor de rechter
Burgerlijke Stand
van Haarlem
Examens
Burgemeester St. Oeden-
rode met ziekteverlof
Fer auto over Gouwzee
Motorjacht en kustvaarder
gezonken in het Kanaal
,Boetezveek"als noviteit
Speciaal voor de jeugd
Boetedoening
Het pocket"-boek
Doodvonnissen van twee
Oostduitsers gewijzigd
VRIJDAG 10 FEBRUARI 1956
(Van onze parlementaire redacteur)
Met klem heeft minister Cals zich gisteren in de Tweede Kamer, bij de behandeling
van de begroting van Onderwijs, verzet tegen de aandrang van verschillende kanten
om de scholenbouw gelijke tred te doen houden met de woningbouw. De Kamer keur
de in december, bij de bespreking van het bouwbeleid met minister Witte, het bouw
programma voor 1956 echter reeds goed. Minister Cals noemde voor de scholenbouw
in de eerste plaats de minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting verantwoorde
lijk, hoewel het tenslotte een zaak is waarover de gehele ministerraad beslist. De
Kamer kwam volgens minister Cals dus te laat met haar klacht over de onvoldoende
bouw van nieuwe scholen.
Levendig en vaardig stond minister Cals, een bekwaam debater, de Kamer te woord.
Hij stipte aan, dat de tot uiting gebrachte critiek in tegenstelling staat tot de voor
hem gunstige aanhef van het Voorlopig Verslag. Blijkbaar, zo merkte hij op, had het
oppositioneel betoog van mevrouw Fortanier-de Wit (WD) aanstekelijk gewerkt.
De minister bepaalde zich eerst tot een
omschrijving van de taak van zijn depar
tement in de onderwijsvernieuwing; hy
noemde die weliswaar eigen, maar zeer be
perkt en secundair ten aanzien van het
onderwijs. De grote verantwoordelijkheid
hiervoor ligt in eerste aanleg bij ons volk,
niet bij de Overheid. Het onderwijs is ont
moeting van de persoon van de leerkracht
met de persoon van de leerling. Doel van
het onderwijs is, door steun bij de ontwik
keling van de verstandelijke vermogens of
vaardigheden, een bijdrage te leveren tot
de mensvorming van de onvolwassene. Het
karakter van het onderwijs dient persona
listisch te zijn: al wat in dit opzicht een
min of meer uniformerende strekking heeft,
draagt het gevaar van te veel schemati
sering in zich. Men bereikt het einddoel
niet met wetten en dergelijke, want de wer
kelijkheid zijn tenslotte de scholen, de
docenten, de leerlingen en de ouders. Daar
vooral moet het nodige gebeuren voor
onderwijsvernieuwing.
Onjuist is te dien aanzien te veel van de
Overheid te verlangen. Haar past wijze
zelfbeperking. Zij dient er naar te streven
voor de zich vormende overtuiging en
ideeën van het volk zo breed mogelijke
ontwikkelingsmogelijkheden te openen. Met
andere woorden, de Overheid moet voor
modernisering van het onderwijs zo gun
stig mogelijke voorwaarden helpen schep
pen, maar het nodige dient uit het volk zelf
op te komen.
Radeloze minister
Nader op enige hoofdpunten ingaande
verdedigde minister Cals wat hij gedaan
heeft om ook ambtelijk voor de nodige
coördinatie te zorgen. Vandaar de benoe
ming van een Directeur-Generaal. ,,Ik ben
mij bewust, dat het aantal raden zo groot
is, dat ik niet meer een onberaden stap kan
zetten," riep minister Cals, bijna radeloos
uit. Ook in de Onderwijsraad zelf achtte hij
coördinatie geboden. Men had hem on-
elegantie verweten in verband met zijn
jongste organisatie-maatregelen. „Er is
overigens., gezegd, dat ik niet. op, maar in
een berg van moeilijkheden zat en hoe kan
ik er dan"elegant 'uitkomen?' vroeg de
minister, die vervolgens de aanstelling van
een Inspecteur-Generaal verdedigde, aan
voerende dat hij rechtens hiertoe bevoegd
was en dat men in deze zaak te maken had
met een ambtenaar aan wie hij bepaalde
taken delegeerde.
Op wetgevingsgebied is er voor het kleu
teronderwijs veel gedaan, zei de minister.
Bovendien bewijst de praktijk, dat er met
de, tegenwoordige Lager Onderwijswet te
werken valt. De minister gaf toe ten aan
zien van het Voortgezet en van het Hoger
Onderwijs geen afgerond geheel aan wets
ontwerpen te hebben kunnen indienen, al
gebeurt er toch wel een en ander op deze
terreinen. Een algemene herziening van de
Hoger Onderwijswet is nog niet rijp, maar
wel kan er iets gebeuren met betrekking
tot het Technisch Hoger Onderwijs en dat
gebeurt dan ook; de tweede Technische
Hogeschool.
Onderwijzers-tekort
en de salarissen
Naar aanleiding van de grieven over het
tekort aan leerkrachten, noemde minister
Cals enkele sterke cijfers. In 1938 ging
van de lagere school 45 percent, thans 77
percent naar het Voortgezet Onderwijs. „Is
bij deze gegevens de klacht omtrent af
braak, chaos, ja katastrofe op haar plaats?"
riep de minister uit. Onjuist is ook de
mening, dat de animo voor de functie van
onderwijzer verminderd zou zijn. Verhou
dingsgewijs is het aantal leraren en onder
wijzers zelfs gestegen. Zeker, de klassen
zijn veel te groot en er zijn te veel onbe
voegden. Maar er bestaat goede hoop, dat
Nederland in 1959 voor het Lager Onder
wijs door het absoluut tekort heen zal zijn.
Zeer slagvaardig bleek de minister bij
de behandeling van het probleem der
onderwijzerssalarissen. Nog altijd zit men
met de moeilijkheid om een goede verge
lijkingsmaatstaf te vinden. De destijds uit
onderwijzerskring gedane salariëringsvoor-
stellen, die 70 millioen per jaar gekost
zouden hebben, misten elke grondslag om
ze in het gehele ambtelijke salarispeil te
kunnen inpassen. Voor de ULO-salarissen
heeft de regering intussen gemeend een
„noodverband" te moeten aanleggen. Voor
dit alles geregeld is, zullen er echter nog
wel een paar maanden moeten verlopen.
De regering* zal bij deze regeling slechts
heel weinig afwijken van het in het geor
ganiseerd overleg ter tafel gekomen voor
stel. Over de salariëring van onderwijzers
met hoofdacte Lager Onderwijs merkte
minister Cals op, dat deze in 1938 lag
beneden die van commies en sinds 1946
tussen het salaris van commies en hoofd
commies. Door de herwaardering in 1946
is de onderwijzer aanmerkelijk in salaris
vooruitgegaan, zoals de door de minister
vermelde percentages aantoonden.
Scholenbouw
Een in Engeland wonende Poolse uitvin
der, Stanley Elsky, heeft een scheerappa-
raat uitgevonden, dat niet meer gebonden
is aan elektriciteit of een veermotor. Door
middel van een eenvoudige, lichte pomp-
beweging beginnen de mesjes in het appa
raat te draaien en binnen enkele minuten
is men „brandschoon".
Voor de Haarlemse rechtbank stond
donderdagmorgen de 35-jarige M.C.S.—K.
uit Wormer terecht onder verdenking van
het plegen van verduistering. Zij zou na
melijk enkele jaren geleden een zeilsloep
met zeil en tuig aan een assistent-bedrijfs
leider verkocht hebben en zou vervolgens
bij de levering van deze boot het zeil ach
tergehouden hebben. Er waren niet minder
dan zeven getuigen verschenen, die allen
een andere kant van de zaak belichtten,
zonder dat de kwestie nu bepaald duide
lijk werd.
De officier van Justitie, mr. dr. R. W. tl.
Pitlo, was toch van oordeel, dat de ver
dachte zeer zeker de verduistering ge
pleegd had en bovendien wees hij nog op
de vreemde sfeer waarin en de treurige
manier waarop de familie S. zaken doet.
Hij eiste dan ook een gevangenisstraf voor
de tijd van drie maanden, een eis, waar
tegen de verdediger, mr. H W. B. M.
Brans, zich fel verweerde. Volgens de
pleiter had de verdachte in een wedloop
met de gerechtigheid de vermissing van
het zeil zelf aangegeven en bovendien was
mr. Brans van oordeel, dat de politie zich
bii het onderzoek zeker op civielrechtelijk
terrein had begeven. Mr Brans vroeg
daarom vrijspraak. Op 23 februari zal
rechtbank uitspraak doen.
Tot de uitgeoefèriBe kritiek behoorde ook,
dat de bewindsman in de ministerraad niet
voldoende pal zou hebben gestaan voor
terbeschikbaarstelling van bouwvolume
voor scholenbouw. Zijn antwoord was, dat
het gesprek daar en in het overleg met zijn
ambtgenoot van Volkshuisvesting en We
deropbouw gevoerd was over het afwegen
van wat als het meest dringend beschouwd
moest worden. Onjuist was het thans van
hem te verlangen, dat er meer bouwvolume
voor het onderwijs beschikbaar zou komen.
De Kamer zelf had met de verdeling, zoals
die bij de behandeling van de begroting
van minister Witte in december aan de orde
was geweest, genoegen genomen. Daarom
kreeg in het bijzonder mevrouw Fortanier-
De Wit te horen, dat haar opvatting dat de
minister in de ministerraad met zijn vuist
op de tafel had moeten slaan en had dienen
ai te treden, als hij zijn zin niet kreeg,
alleen maar een leeg gebaar geweest was.
Nadat de minister zich nog met enige
aangelegenheden met betrekking tot het
Hoger Onderwijs had bezig gehouden,
toonde hij inzake het spellingsprobleem
aan, hoe het in sommige opzichten onder
De Vries en Te Winkel nog ingewikkelder
was dan thans!
In de avondvergadering nam staatssecre
taris mejuffrouw d r. D e W a a 1 in het bij
zonder het Middelbaar Onderwijs voor haar
rekening.
Voor de Haarlemse rechtbank stond don
derdagmiddag een 26-jarige boekhouder
uit Zaandam terecht, die ervan verdacht
werd op zaterdag 8 oktober een bedrag
van drieduizend gulden uit een geldkistje
van zijn directeur gestolen te hebben. De
boekhouder, die met de inhoud van 't kistje
te maken had wegens de uitbetaling van
voorschotten op lonen gaf de verduiste
ring volledig toe, maar verklaarde boven
dien, dat hij uit een impuls gehandeld had
omdat hij zeker niet in geldnood zat.
De officier van Justitie, mr. dr. R. W. H.
Pitlo, zag de verdachte meer als een pa
tiënt en hij vroeg de rechtbank dan ook
de zaak terug te wijzen naar de rechter
commissaris voor het laten inwinnen van
een psychiatrisch rapport. Indien de recht
bank dit echter niet noodzakelijk achtte,
meende de officier dat er een gevangenis
straf van een half jaar, waarvan drie
maanden voorwaardelijk gegeven diende
te worden. De rechtbank zal op 23 fe
bruari uitspraak doen.
Het bestuur van de Roosendaalse harmo
nie „Vlijt en Volharding" moest zich voor
de kantonrechter te Bergen op Zoom ver
antwoorden omdat het een loterij, waar
voor toestemming door de minister van
Justitie was verleend, had gehouden zon
der inachtneming van de bepaling dat
maximaal 40 percent van de ontvangsten
mocht worden gebruikt voor onkosten. De
onkosten hadden 71 percent bedragen zo
dat slechts 29 percent ten goede was ge
komen aan het instrumentenfonds der ver
eniging. Van de 100.000 loten waren er
64.000 aan de man gebracht zodat de op
brengst f 6400 bedroeg. Maar de f 3000 die
voor prijzen waren uitgetrokken had men
volledig gehandhaafd om de kopers van de
loten niet teleur te stellen. De onkosten die
men op f 1000 had geschat waren tot f 1617
opgelopen. Men was bij het opmaken van
de begroting van de veronderstelling uit
gegaan dat alle 100.000 loten zouden wor
den geplaatst. De lotenverkoop was ech
ter teleurstellend geweest.
De bestuursleden waren er niet van over
tuigd dat zij een strafbare overtreding
hadden begaan, omdat zij de kopers van
de loten niet hadden gedupeerd.
Na een eis van f 25 tegen ieder der drie
bestuursleden werd ieder tot f 10 veroor
deeld. Daarbij werd rekening gehouden
met de goede trouw van het bestuur.
Vrijwel onopgemerkt wandelt prinses Margaret van Engeland door de straten
van Londen na een bezoek aan een bioscooptheater, waar zij de voorstelling van
een aantal tekenfilms bijwoonde. De fotograaf zag haar echter en deze
foto is het gevolg.
HAARLEM, 9 februari 1956
GEHUWD: 9 febr., B. H. L. Hooij en M. J.
Mairanaert; F. L. Baasten en C. M. van Lies
hout; A. Zijlstra en C. M. Boots; D. J.
Breeuwer en J. M. Ghr. P. de Ruig; A. A.
Stapper en A. K. Tichelaar.
BEVALLEN van een zoon,: 7 febr., H. E.
ReumannHoogstede; M. Jansen,Glorie;
8 febr., M. G. van Halst—Verzijlenberg; 9
febr., W. M. StruiksmaSchouten; A. Bank
Lucke; G. E. GeerlingsHart.
BEVALLEN van een dochter: 7 febr., E.
TrumHendriks; 8 febr., G. K. C. Gerrit
senHarmsen; M. P. Weijersvan den.
Berg; 9 febr., M. J. Korfagevan den Raadt;
M. W. KubbingaKlein Douwel; W. Rits
Bom.
OVERLEDEN: 7 febr., J. Toepoel, 65 j.,
Gedempte Raamgracht; J. H. Valk, 83 j.,
Hagestraat; C. Bregman, 79 j., Gasthuis; C.
C. MettenSchildwacht, 69 j., Eemstraat; A.
de Haan—van Brugge, 21 j., Spaamhoven
straat; 8 febr., J. L. van Hoven, 54 j., Coorn-
herbstraat; C. M. BlaasSmit, 65 j., Dutry-
straat.
Amsterdam. Gemeente Universiteit. Doc
toraal examen Klassieke Letteren: mej. M.
H. Krijnen, Maastricht. Doctoraal examen
Scheikunde: F. Hartog en A. M. de Roos,
beiden te Amsterdam. Kandidaatsexamen
Wis- en Natuurkunde: H. C. Meijer en Th.
W. M. Levelt, beiden te Amsterdam.
Met ingang van vandaag is het door de
burgemeester van St. Oedenrode gevraagde
ziekteverlof verleend. Tot waarnemend
burgemeester van deze gemeente is be
noemd drs. M. A. M. Heivoort, burgemees
ter van Boxtel.
De wethouders en raadsleden van St.
Oedenrode hadden bezwaar tegen het op
treden van de burgemeester. Zij zullen hun
grieven „të boek stellen".
De Marker visventer Arie Zondervan is
donderdag als eerste dit jaar met zijn auto
over het ijs van de Gouwzee van Monni
kendam naar Marken gereden.
Het ijs op de Gouwzee is in deze tweede
vorstperiode veel beter geworden en reeds
worden dan ook plannen beraamd om vol
gende week een „Marker Bruiloft" op het
ijs te organiseren. In Monnikendam worden
voorbereidingen getroffen om autowedstrij
den op het ijsdek van de Gouwzee te hou
den.
ft
MOSKOU (Reuter/AFP) In Moskou
zijn ballons en radio- en foto-uitrusting
van Amerikaanse makelij, die naar het
heet kortgeleden naar Sovjet-gebied wa
ren gezonden, uitgestald op de met sneeuw
bedekte terreinen van het Spiridon-Novka-
paleis, dat het Sovjet-ministerie van Bui
tenlandse Zaken voof officiële ontvangsten
gebruikt. De tentoongestelde..stukkeji zijn
op een persconferentie beschreven door de
woordvoerder van het ministerie Ilyjitsjev,
die zei dat de ballons instrumenten ver
voerden, die in het geheel niet voor weer
kundige waarnemingen bestemd zijn, doch
wel geschikt voor het nemen van luchtfo
to's en voor militaire verkenning. Andere
ballons vervoerden propagandamateriaal
tegen de Sovjet-Unie.
Ondanks een verzoek van de Sovjet-Unie
in september 1955 om dergelijke activiteit
achterwege te laten, waren de laatste tijd
nog veel meer ballons boven de Sovjet-
Unie verschenen. Zij, vormen een ernstig
gevaar voor de burgerluchtvaart en de be
volking. Iljitsjev noemde deze deze activi
teit van de Verenigde Staten niets anders
dan een poging om de politiek tot aan de
rand van de oorlog te volgen. Bovendien
werd hiermee inbreuk gemaakt op de na
tionale soevereiniteit en het internationale
recht, dat elke staat de absolute soeverei
niteit in zijn luchtruim toekent. Zelfs als
als de ballons werkelijk voor weerkundige
waarnemingen dienden, zou hun verschij
ning in het Sovjet-luchtruim schending
van de soevereiniteit zijn, aldus Iljitsjev,
die de journalisten uitnodigde zich met
eigen ogen te overtuigen.
De Russische kolonel Tarantsov, die als
„specialist" werd voorgesteld, verklaarde,
dat zelfs een zeer nauwkeurig onderzoek
van de apparatuur- geen enkel toestel aan
het licht kon brengen, dat geschikt was
voor weerkundige registratie. Er was ook
De Haarlemse rechtbank heeft zich don
derdagmiddag geruime tijd bezig gehouden
met de behandeling van de zaak tegen een
37-jarige machinehandelaar, die terecht
■stond omdat hij in de nacht van 2 op 3
juli van het vorig jaar een Amsterdams
echtpaar bij de Sloterbrug in de Haarlem
mermeer tegen de grond zou hebben gesla
gen en vervolgens zou hebben geprobeerd
een andere Amsterdamse vrouw, die voor
zijn auto op de weg lag, dood te rijden.
Des nachts omstreeks half drie ontmoette
de verdachte, die tezamen met zijn echt
genote en een kennis in een auto reed, bij
de Sloterweg twee Amsterdamse echtparen
en als grap vroeg hij in het Engels de weg.
Even later ging hij echter in het Neder
lands verder toen een van de Amsterdam
mers hem aanraadde „zijn moer's taal" te
spreken.
De machinehandelaar ontstak hierdoor in
een hevige woede, sprong zijn auto uit,
sloeg eerst een vrouw tegen de grond en
gaf vervolgens een man een pak slaag.
Daarna schreeuwde hij: „Ik rijd jullie ka
pot, ik rijd jullie dood" en gaf vol gas,
recht op een andere vrouw af, die enkele
meters voor de auto op de grond lag. Deze
v/erd echter nog net op tijd weggetrokken.
Voor de rechtbank verklaarde de ver
dachte, dat hij alleen maar een duw ge
geven had, maar dit werd door vier getui
gen pertinent tegengesproken. De officier
van justitie, mr. dr. R. W. H. Pitlo, die er
aan herinnerde dat de verdachte al eens
eerder wegens mishandeling van zijn echt
genote was veroordeeld zei het te betreu
ren, dat de machinehandelaar niet in voor
lopige hechtenis was genomen en voorts
deelde hij mede, dat de andere inzittende
van de auto, die ook geslagen zou hebben
binnenkort zou moeten verschijnen voor
de rechtbank.
De officier vroeg de rechtbank een
nieuw psychiatrisch rapport over de ver
dachte te laten opmaken of anders wegens
doodslag en zware mishandeling een ver
oordeling uit te spreken tot een jaar en
drie maanden gevangenisstraf met het be
vel tot onmiddellijke gevangenneming.
De verdediger, mr. Ch. F. van Koppen,
hechtte bijzonder weinig waarde aan de
verklaringen van de vier getuigen, die al
dus pleiter, allen familieleden van elkaar
zijn en een half jaar de tijd hebben gehad
om hun mening te formuleren. Er is, vol
gens mr. Van Koppen, geen sprake van een
voldoende bewijs en hij vroeg dan ook vrij
spraak.
Nadat de rechtbank in raadkamer was
geweest deelde de presidente, mr. N. Ree
ling Brouwer mede, dat de rechtbank geen
termen aanwezig achtte om de verdachte
ter zitting gevangen te laten nemen, waar
na de uitspraak bepaald werd op 23 fe
bruari.
Het 107 ton metende motorjacht „Epi
sode", eigendom van een inwoner van
Dundee, heeft hedenmorgen in het Kanaal
noodseinen uitgezonden. Het Engelse
tankschip „Thelonicus" is er ondanks de
zware zeegang in geslaagd met een sloep
de vijf opvarenden van het jacht, dat zin
kende was, van boord te halen.
Voorts wordt gemeld dat de Britse kust
vaarder „Conlea" van 261 ton vanochtend
in het Kanaal is gezonken. Zes opvarenden
zijn door een ander schip aan boord geno
men. Een Britse reddingboot heeft het stof
felijk overschot van een der opvarenden
uit zee opgehaald.
geen radio-uitrusting bij, waarmee gege
vens konden worden gezonden naar de ba
sis vanwaar de ballon was opgelaten. Vol
gens Tarantsov zou de uitrusting een „vlie
gend fototoestel" genoemd kunnen worden.
Volgens Tarantsov blijven de ballons
zeven tot tien dagen in de lucht, voldoen
de om van West-Duitsland naar de Stille
Oceaan te komen. Tijdens de vlucht maken
de camera's 450 tot 500 foto's. De ballons
bevatten een mechanisme, dat na ontvangst
van een radio-signaal de instrumenten los
laat, die dan aan een parachute naar de
aarde dalen. Aan de hand van de lucht
stromingen boven Sovjet-gebied kan men
uitrekenen, welke weg de ballons zullen
volgen. De kolonel zei het veelbetekenend
te vinden, dat de opschriften op de instru
menten, een verzoek om ze naar de Ver
enigde Staten te zenden, wel in het Ara
bisch, Oerdoe (dat in Pakistan en India
gesproken wordt) en Japans gesteld zijn,
doch niet in het Russisch of het Chinees.
Tarantsov liet een luchtfoto zien, die
volgens Russische deskundigen is gemaakt
van een Turks vliegveld door de camera
van een der ballons.
Woordenwisseling
Er ontstond een scherpe woordenwisse
ling met een Amerikaanse journalist, toen
Tarantsov zei, dat de ballons op een hoog
te van zevenduizend meter gevaar opleve
ren voor de luchtvaart. Volgens de corres
pondent bezitten de normale Russische
verkeersvliegtuigen de 11-12 en de 1114
geen inrichting met zuurstofapparaten
om vluchten op een dergelijke hoogte mo
gelijk te maken.
Op een vraag of de tentoongestelde bal
lons door de Russische luchtmacht waren
neergeschoten, zei Tarantsov: „Zoals u ziet".
Toen de vraag gesteld werd of dit dan in
hield, dat de ballons neergeschoten waren,
legde Iljitsjev zijn hand op Tarantovs arm
en zei: „Zij worden op verschillende ma
nieren onderschept. Wat belangrijk is, is
dat zij onderschept worden".
Ook Roemenië heeft thans, in navolging
van andere communistische landen, bij de
Verenigde Staten geprotesteerd tegen het
zenden van ballons over zijn grondgebied.
In een nota wordt gezegd, dat de ballons
een gevaar opleveren voor de luchtvaart
en dat zij „ernstige ongelukkena en ver
wondingen van een aantal personen, onder
wie kinderen, hebben veroorzaakt".
Niets kwaads
De Russische ballon die op het Japanse
eiland Hokkaido is neergekomen bevat ra
dio-apparaten en instrumenten voor weer
kundige waarnemingen, aldus heeft Lin
coln White, woordvoerder van het „State
Department" in Washington, bekendge
maakt. Hij zei, dat de Verenigde Staten
daar niets kwaads in zien. De Sovjet-Unie
heeft hetzelfde belang als de Verenigde
Staten bij het verzamelen van meteorolo
gische inlichtingen door middel van weer
ballons.
WENEN (Reuter-AFP) De Hongaarse
regering heeft Oostenrijk in een nota haar
verontschuldigingen aangeboden voor het
luchtincident boven Oostenrijks grondge
bied van 21 januari, aldus meldt radio-
Boedapest. De nota was het antwoord op
een Oostenrijks protest tegen een schen
ding van het Oostenrijkse luchtruim door
Hongaarse vliegtuigen.
Op 21 januari stortten aan de Hongaars-
Oostenrijkse grens op Oostenrijks grondge
bied nabij Pamhagen twee Mig-straaljagers
neer. Een der piloten kwam om het leven.
De andere, een Rus, redde zich met een
valscherm. Hij verklaarde later dat hij met
zijn collega „twee vliegtuigen van onbe
kende nationaliteit" had achtervolgd, die
het Hongaarse luchtruim hadden geschon
den.
Volgens radio-Boedapest wordt echter in
de Hongaarse antwoord-nota verklaard dat
de twee vliegtuigen in actie waren geweest
tegen „luchtballons". Deze ballons, die
reeds enige tijd over Hongaars grondgebied
zweven, hadden de Hongaarse regering tot
tegenmaatregelen genoopt, aldus de nota.
Van 25 februari tot 3 maart wordt de
21ste Boekenweek gehouden. De officiële
openingsavond van deze jaarlijkse actie
van de Commissie voor de collectieve pro
paganda van het Nederlandse Boek is, op
vrijdag 24 februari, wederom in Amster
dam, waar in de Stadsschouwburg door
twintig schrijfsters en schrijvers een door
A. Koolhaas geregisseerde opvoering van
de parodie op het melodrama „Het geheim
van de idioot" wordt gegeven. Manuel van
Loggem speelt de titelrol. Ook de Haar
lemse auteur Harry Mulisch en onze me
dewerkster Mies Bouhuys treden erin op
de voorgrond. Lex van Delden componeer
de speciale muziek, Hans van Norden ont
wierp de decors en costuums. Na afloop
heeft het gebruikelijke schrijversbal plaats,
waarvoor Wim Bijmoer de foyers en gan
gen van het theater zal versieren.
Bij aankoop tegen contante betaling ge
durende deze week van Nederlandse boe
ken (vertalingen daarbij inbegrepen) ter
waarde van tenminste f 4.50 krijgt men
het traditionele geschenk aangeboden. Dit
is voor het eerst sinds vele jaren een in
linnen gebonden boekje. Onder de titel
„Ontmoetingen met schrijvers" heeft dr.
P. H. Ritter daarin persoonlijke herinne
ringen aan Nederlandse letterkundigen
(speciaal Van Deyssel en Kloos, maar ver
der ook Van Looy, Van Genderen Stort,
Marsman en Greshoff onder meer) in le
vendige trant vastgelegd. Het geschrift is
verlucht met enkele tekeningen en zeld
zaam -fotomateriaal. De oplage van „het
geschenk" is wederom verhoogd en thans
op 142.000 exemplaren gebracht.
Voor het volgend jaar hoopt men we
derom een novelle bij Wijze van geschenk
te kunnen aanbieden. Daartoe is een prijs
vraag uitgeschreven, waarbij de inzendin
gen door de letterkundigen Clare Lennart,
Antoon Coolen, H. A. Gomperts en Gerrit
Kamphuis tezamen met drie vertegen
woordigers van de bovengenoemde com
missie beoordeeld zullen worden. Een groot
aantal auteurs heeft reeds medewerking
toegezegd.
De belangstelling voor de zogenaamde
Muzenreeks, gelegenheidsboekjes voor de
jeugd van veertien tot eenentwintig jaar,
neemt gestadig toe, hetgeen mede ver
klaard moet worden door het genoegen dat
ook ouderen aan deze publikaties beleven.
„De Muze en het ambacht" in 1949, waar
mee de serie geopend werd, had een op
lage van 22.000 exemplaren. Van „De Muze
zwerft door Nederland" voor dit jaar wor
den 36.250 exemplaren in omloop gebracht.
De samensteller is Ed. Hoornik, die ver
zen bijeenzocht, waarin steden, dorpen en
streken in ons land bezongen worden.
Haarlem is met het bekende gedicht van
Adriaan Morriën vertegenwoordigd. Om
slag en illustraties zijn van Henk Broer.
Van de overige propagandistische acties
moet de uitgave van de Boekengids wor
den genoemd, benevens de organisatie van
lezingen voor personeelsverenigingen van
bedrijven en andere instellingen, waar
van er gedurende het winterseizoen twee
honderd gehouden worden door An
toon Coolen, Maurits Dekker, Willem van
Iependaal, C. J. Kelk, Michel van der
Plas, Harry Prenen, Gabriël Smit en Aar
van de Werfhorst onder anderen. Op een
voudige wijze wordt op deze avonden de
aandacht van het „grenspubliek" gericht
op de mogelijkheden en levenswaarden van
het boek. Claudine Witsen Elias en Albert
Vogel verzorgen gedurende deze cursus
honderd voordrachturen op middelbare
scholen. De bedoeling is ook schrijvers en
scholieren met elkaar in contact te bren
gen. Hierbij wordt vooral aan nijverheids
scholen en technische onderwijsinstellin
gen gedacht.
De gedurende deze herfst gehouden Kin
derboekenweek heeft meer aandacht ge
trokken dan destijds de eerst# Boeken
week, zodat de commissie op de ingesla
gen weg zal voortgaan. De editie van De
Vuurtoren, een gids voor jeugdlectuur, kon
belangrijk worden uitgebreid dankzij de
medewerking van enkele gemeentebestu
ren, die deze gratis lieten uitreiken aan
ouders van leerlingen die overgingen naar
de derde klasse.
Een noviteit is dit jaar de Boeken-
tijd tot tijd berichten de ether insturen met
een cabaret-achtige radio-uitzending op
vrijdagavond 24 februari. De radio zal van
tijd tot tijd berichten de ther insturen met
aansporingen om geleende boeken terug
te brengen of te sturen en daarbij boete te
doen voor het lange wachten met een
klein boekgeschenk. Bij de aankoop daar-*
van reikt de boekhandel kaarten uit met
een kwatrijn van Gabriël Smit en een te
kening van Herman Berserik.
Zoals gebruikelijk heeft de heer Chr.
Leeflang, voorzitter van de C.P.N.B.-com-
missie, op de persconferentie ter uiteen
zetting van het programma ook een over
zicht gegeven van „de 'situatie van het
boek in ons Jand". De boekhandelaar pro
fiteert nog steeds van de gunstige con
junctuur, maar men moet wel bedenken
dat de omzet tijdens de feestdagen lager
ligt dan die van bijvoorbeeld sportartike
len, rookwaren of parfums.
Het gevaar van verdringing van het Ne
derlandse boek door het buitenlandse is
denkbeeldig. Negentig percent van de om
zet wordt door verschijningen in het Ne
derlandse taalgebied ingenomen. Het
„pocket"-boek gaat vrij goed, zowel wat
verzorging als verkoop aangaat, al valt er
weinig originaliteit te bespeuren en dreigt
het gevaar van teveel series en van pu-
blikatie van boeken, die vermenigvuldi
ging óp grote schaal niet waard zijn of die
de minimaal benodigde afzet niet vinden.
Voor een rendabele exploitatie moet de
verkoop 15.00025.000 exemplaren bedra
gen.
Het boek in Nederland zou een fractie
goedkoper kunnen zijn, aldus spreker, in
dien het publiek niet de voor de handel
kostbare gewoonte had vrijwel alles op re
kening te kopen. In aansluiting op een po
lemiek van verleden jaar deelde de heer
Leeflang mee, dat de roman nog geenszins
wordt verdrongen door reisbeschrijvingen,
„pockef'-boeken en populair-wetenschap-
pelijke uitgaven. Bovendien zijn er de
laatste tijd geen zogenaamde best-sellers,
die de andere boeken verdringen. Deze we
tenschap baseerde hij op enige recente en
quêtes.
Zeshonderd bij de Boekverkopersbond
aangesloten winkels haalden verleden jaar
een totale omzet van f 55.000.000. Men be
seft, dat er weinig reden voor zelfvoldaan
heid bestaat, als men weet dat slechts
vijftien hiervan boven de f 400.000 komen
en dat er tweehonderd zijn, die aan boe
ken niet meer dan voor f 25.000 omzetten,
zodat een toevlucht tot nevenartikelen ge
nomen moet worden. Gelukkig kan echter
nog niet van Amerikaanse toestanden wor
den gesproken. Spreker betreurde het ten
slotte dat er teveel litteraire prijzen wor
den toegekend, zodat er geen sprake meer
is van een eclatante gebeurtenis, die merk
bare invloed op de verkoop heeft. In
Frankrijk bestaan thans reeds 981 prijzen
per jaar. De prijzen zijn daardoor uit pro
pagandistisch oogpunt gedevalueerd. In
samenwerking met de Vereniging van Let
terkundigen wordt deze situatie thans be
studeerd.
Resultaat van protesten, menen
Westelijke kringen
BERLIJN (United Press). De presi
dent van Oost-Duitsland Wilhelm Pieck
heeft de doodstraffen, uitgesproken tegen
twee Oostduitschers, veranderd in levens
lange gevangenisstraf, aldus meldt het of
ficiële orgaan van de Oostduitse commu
nistische partij „Neues Deutschland".
De vonnissen, uitgesproken tegen de 42-
jarige monteur Max Held en de 32-jarige
handelsfunctionaris Werner Rudert, had
den een storm van protest teweeg gebracht
in West-Duitsland, Groot-Brittannië en
andere landen van Europa. In Westelijke
kringen gelooft men dat deze reacties geleid
hebben tot het besluit van Pieck de straf
fen te wijzigen.
Het tweetal was veroordeeld op beschul
diging van spionage en het overhalen van
Oostduitschers tot het vragen van asiel in
het Wésten. De Westduitse Bondsdag be
stempelde deze maand de straffen als
„moord". De gemeenteraad van West-Ber-
lvjn protesteerde tegen deze „monsterach
tige poging het verhuizen van het ene deel
van Duitsland naar het andere tot een
halsmisdaad te maken".
Na afloop van het „proces" werd voor de
Oostduitse radio betoogd dat het „een mis
daad tegen de staat is technici, specialis
ten en geschoolde arbeiders over te halen
hun republiek te verlaten en aldus de
staatseconomie te ontwrichten", tezelfder
tijd werd verklaard dat Held en Rudert
zich ook schuldig hadden gemaakt en spio
nage voor de Amerikaanse inlichtingen
dienst en het Amerikaanse radiostation
Rias. Twee anderen, die in hetzelfde proces
terechtstonden, werden tot langdurig ge
vangenisstraffen veroordeeld. De vrouw
van Rudert kreeg later twaalf jaar.
In de presidentiële verklaring, waarin de -
gratie wordt bekend gemaakt, wordt ge
zegd, dat de straffen volledig overeenstem
men met de ernst van de misdaden. Het
behoud van de vrede voor het Duitse volk
vereist dat krachtige maatregelen worden
genomen tegen agenten van aggressieve
Noord-Atlantische blok. Om tegenover het
gehele Duitse volk te bewijzen dat de
Oost-Duitse democratische republiek be
reid is bij te dragen tot een verlichting in
de spanning, maak ik gebruik van mijn
grondwettelijk recht om de doodstraffen,
uitgesproken tegen Held en Rudert, te ver
anderen in levenslange gevangenisstraf".
Pieck dringt er in zijn bekendmaking bij
de geallieerde autoriteiten in West-Duits
land op aan „spionage-activiteiten en bal
lonnen-operaties te beëindigen.
